E23 Trilho Châ da Burra (Paredes de Coura)

Domingo, 11 de marzo de 2007

De tanto insistir en que os domingos se impón un reconto de cadáveres, e que o último día da seman mata a máis xente que as bombas, algún día tiñamos que ter un desgusto, só para confirmar que non se pode cuspir contra o vento, ou sexa: que as veces estaría mellor calado, en vez de berrar continuamente alertando da chegada do lobo.

Fai un par de días recibín o primeiro sinal, cando fixen un comentario pouco afortunado sobre esa bendita costume matrimonial de quedarse ancorado ó sofá os sábados pola noite, refuxiándose dos vicios que ofrece a noite metropolitana, e o meu interlocutor me sorprendeu confesándome, entre os acordes salvaxes do Tokío Sex Destrution, que si non estaba entregado ó abrigo dos raios catódicos mentres abrazaba a súa parenta era porque esta falecera sete meses atrás.

O certo é que non había nada especial nas previsións meteorolóxicas, nin na convocatoria, nin nas condicións que reunía a mañan. Erguinme lixeiramente resacoso, ou sexa, mastigando teas de araña e todo eso, víctima dos efectos secundarios do concerto de Sex Museum, con un pitido inconfundible nos oídos por estar demasiado preto dos altofalantes, e coa gorxa chea de area por celebrar con demasiado entusiasmo a finalización da caixa de antibióticos.

Tralos vidros da miña fiestra o ceo anunciaba outra vez os efectos do cambio climático, confundindo novamente as estacións e chamando ós adoradores do sol a deitarse nos areais da costa. Con esto era previsible que, aparte de Zalo e de Ramón, que confirmaran a súa asistencia na véspera, non fora a sumársenos ninguén, así que metín catro cousas na mochila: gafas de sol, camiseta de reposto, libro de rutas e carteira, fixen apresuradamente a cama e saín ó encontro de Ramón, que confundira a hora e xa estaba no Concheiro.

Cando xa estaba na rúa, sentindo a lingua de lume coa que o Lourenzo estaba varrendo o asfalto, recibín a chamada de Cristina, dende as terras do Condado, para ver si finalmente mantiñamos a convocatoria e se podía sumar, así que despois de fixar o onde e cando, preguntoume se tiña inconvinte en que viñera un camiñante máis, en este caso de catro patas: a súa cadela Tea, nomeada como o río que levo debuxado, como unha vea máis, debaixo do peito. So preguntei, inxenuo de min, se era un animal montañeiro, e si ía aguantar as horas que tiñamos previsto no noso itinerario, e cando respondeu afirmativamente non vin ningún impedimento, así que quedaron recrutadas as dúas para engadirse ó noso grupo.

Aínda tivemos tempo de inxectarnos un pouco dese líquido negro e cálido co que enfrontamos os solitarios as mañas, mentres non chegaba a hora convida con Zalo, e cando as agullas do reloxo marcaron o momento exacto partimos os tres rumbo á primeira escala, precisa para ingresar no territorio con alma, dese viaxe repetido nos últimos seis meses.

Si, xa sei que sempre me estendo nestes prolegómenos, pero é preciso indicar que cando aparcamos ó abrigo do sinal de tráfico hexagonal, o astro rei estendía os seus dominios como unha monarquía absoluta: con crueldade, e agradecemos a sombra do comedor, que aínda estaba case deserto, onde nos distinguimos á comunión da nosa poción máxica, o arroz malandro. Bo, non todos, xa que Tea, que xa viña comida de casa, quedouse a sestear no coche da súa dona mestras ela, entre bocado e bocado, sometía ó terceiro grao pertencente ó novo integrante deste grupo atípico.

A todo esto tivemos que sumarlle que, por ser o segundo domingo do mes, había fería en San Pedro da Torre e o tráfico non era todo o fluído que desexabamos, dato este que temos que ter en conta para posteriores convocatorias, e tamén que aínda tivemos que preguntar un par de veces para acadar a Capela Quinta da Cruz, no lugar de Arestim, onde se inicia o trilho, así que cando finalmente pudimos aparcar o vehículo, a carón do recinto sagrado, xa consumiramos un tempo precioso para afrontar todas as incidencias que viñeron a continuación.

Para poñerlle unha guinda ó pastel, en pleno proceso de estiramentos, sorprendeunos unha seareira por si a nosa presenta tiña que ver co sendeiro sinalizado e ó contestarlle afirmativamente, advertiunos de que había tramos onde as marcas desapareceran polo efecto do lume, da reforma das calzadas ou baixo a maleza, e que outros antes que nos lles comentaran a dificultade de atopar a dirección a tomar, co que tampouco nos deu moitos ánimos para emprender con ben a nosa marcha.

Aínda con todos estes preámbulos saímos confiados do recinto relixioso, na dirección que nos marcaba o inicio do sendeiro, cruzando este pequeno núcleo rural da freguesía de Linhares, denominado así pola existencia de campos de liño que, en outros tempos, se cultivaba en case todo o val do Coura. Camiñamos entre casas e espigueiros dispersos baixo un sol ausente de nubes, e xa dende o principio nos costa atopar as marcas vermellas e amarelas que nos guíen, ata que atopamos a unha vella, confundida súa sombra debido ó loito que a cobre dos pes á cabeza, e Zalo emprende unha interrogación en lingua vernácula con ela preguntando pola Châ da Burra, que é o monte que temos sobre nós.

Tampouco era a primeira vez que dubidabamos, e aínda así sempre hai unha terceira, porque subimos un pequeno tramo ascendente por unha pista que ía entre piñeirais, e ante a ausencia de pistas volvemos sobre os nosos pasos, para atopar outra vez a vella, esta vez acompañada do seu neto, que non entende moi ben que carallo facemos monte arriba, monte abaixo.

Previa consulta ó mapa que temos da zona, resolvemos coller outro camiño, e este, irmáns meus, si que resultou ser o verdadeiro, e animados por atopar, como si se tratase de ovellas descarriladas que volven ó redil, un sentido ós nosos pasos, e pola sombra que proxectan as copas das árbores, empezamos a descontar metros con bo ánimo. Mentres, facemos un reconto de doenzas, como montañeiros veteranos que somos, e sobre os tratamentos ós distintos tipos de lesións musculares, nos internamos nun pequeno val por onde ás veces vemos, cen metros máis abaixo, a silueta escurridiza do río Coura.

Camiñamos para montante, ou sexa, cara o nacemento do río, contornando a masa boscosa do monte do Castro de Bruzendes, ata que as indicacións nos levan a darlle as costas ó Coura e comezamos a ascender, mudando os piñeiros polos eucaliptos.

Facía unha temperatura atípica para a época do ano na que estabamos e empezamos a encher a camisa cos primeiros suores, e ata Tea, que era a única que non levaba mochila, parecía que lle custaba avanzar polo tramo forestal, e así, en canto vimos as primeiras casas do lugar chamado Entre o Eido, empezamos a fantasiar cunha cervexa ben fresquiña, como si viñeramos dunha travesía polo deserto. Aquí volvemos á vella polémica de si son moitos ou poucos os bares, cando, dende logo, sempre son obrigatorios cando hai necesidade, e neste caso a había, que nin a visión das imaxes bucólicas e pastorís dos prados eran quen de apaciguarnos.

Cruzamos a estrada nacional 303 pola que se acede a Paredes de Coura, e seguimos sen ver ningún establecemento público onde satisfacer as nosas ansias, polo que tivemos que abandonar o pobo coa sede intacta, por un firme empedrado, e ademais tivemos que sortear as augas do Regueiro de Borzendes, que atravesa os verdes campos en múltiples venas azuis, e que incluso anegan unha parte do noso camiño.

Atravesamos varias veces a mesma senda fluvial, alertados ante a ausencia de indicacións, xa que ó rematar este tramo as opcións non son moi claras: á esquerda, poñendo fin a continuidade das fértiles chairas esmeraldas hai unha muralla de maleza, imposible de franquear; de fronte é menos hostil o terreo pero igual de incerto; e cara arriba parte un sendeiro cara ó cumio do monte, cando o noso perfil orográfico indícanos que non debemos seguir subindo.

Mentres, partimos en tres direccións: Ramón cara a esquerda, Zalo cara arriba e eu ó fronte, para buscar os sinais do trilho. Cristina aproveita para bañar a Tea e aliviala dos rigores deste sol de agosto. Como Zalo é o único que non volve decidimos seguilo, xa que nós non atopamos vestixios que nos confirmen a dirección, pero cando empezamos a gañar os primeiros metros do ascenso ocorre a traxedia.

Eses momentos que marcan o antes e o despois, a diferencia entre o normal e o insólito, entre pasar unha tarde de tantas no monte a sufrir unha desas experiencias que, como nos sinalarían máis tarde, pode supoñer que alguén non só non queira volver a este territorio con alma, senón que incluso pense en abandonar a península.

A pesar de que o desnivel non é tan pronunciado como para elo, a cadela negouse a continuar o camiño cara arriba e Cristina, que coñece os costumes da súa compañeira cuadrúpeda, nos indica que seguramente ten medo porque cheirou a un lobo. Pode ser, non lle vamos a quitar a rarzón, pero o certo é que comezou a tremer dunha forma compulsiva e ó pouco caeu fulminada ó chan, estirando, literalmente, a pata.

Estirou as catro patas, e a súa dona pregounos que lle fixesemos unha masaxe cardíaco e a respiración artificial, como se fosemos un equipo de emerxencia. Si houbese sido unha persoa a que se desplomase dese xeito, seguramente reaccionaria igual: estaba flipando tanto coa chegada da morte deste modo súpeto que non se me ocorría que puidese facer algo semellante ó boca a boca, e nin agora me imaxino intentando reanimar a ninguén, e menos a unha cadela.

O certo é que tanto Ramón coma eu asistimos impotentes á morte de Tea, que despois de quedarse ríxida ladeou a cabeza, coa lingua colgándolle como un trapo, e deixou de respirar, mentres Cris berraba demandándonos unha axuda que, a todas luces, non lle íamos ofrecer. Si, asistimos ó falecemento do pobre animal, mentres a cada un se lle pasaban distintas cousas pola cabeza, as cales darían para escribir varios folios.

Pero tamén asistimos á súa resurrección, porque non debeu ser do seu gusto o que viu ó final do túnel, e volveu a este mundo, quizais pensando en non insistir nestas saídas dominicais e en ter máis sorte a próxima vez e quedarse custodiando a casa cunha boa provisión de osos.

Como empezaba a normalizarse a situación, resolvín buscar a Zalo, que desaparecera cara o cumio da Madorra, para pólo ó corrente do asunto e tomar algunhas decisións ó respecto. Cando nos volvemos agrupar, a cadela xa daba sinais de recuperación, aínda co medo metido no corpo, e en menos de dez minutos xa camiñaba diante nosa, por un estreito pasillo entre a maleza, na dirección que eu descartara.

Esta incerta senda desemboca nun firme asfaltado, entre pastos e cultivos, onde atopamos as marcas do trilho, que nos levan ó lugar de Linhares de Cima. Ó noso paso, para esquecer os malos tragos que pasamos, atopamos unha fonte labrada en pedra, onde refrescamos a area das nosas gorxas, e observamos un curioso forno comunal, bastante rudimentario, tanto como a sinalización que impide que nos pase desapercibido. Neste pequeno núcleo rural hai varias construccións solarengas, entre as que destaca a Casa da Areira, pola solidez e beleza dos seus muros e polo coidado dos seus xardíns.

Cando deixamos atrás esta aldea, introducímonos nunha agrupación de eucaliptos por unha pista forestal, e pouco a pouco desaparecen para camiñar por un dos tramos máis áridos do itinerario, que no noso exiguo mapa recibe o nome de Descampado. Menos mal que Tea parece recuperada, porque o sol aínda pega con forza e non hai demasiadas sombras onde protexernos, aínda que sempre hai quen lle atopa atractivo a este deserto para facer unha parada de picoteo, onde compartir unha onza de chocolate, unha peza de froita e un pouco de auga.

Sorteando este tramo realmente pouco agradable entramos no pobo de Sobreira, onde atopamos as marcas borradas por algún seareiro, e volvemos a cruzar a estrada nacional 303 pescudando novos indicios do camiño. Non atopamos ren pero si un deses establecementos onde podemos refrescarnos cunha cervexas da marca Cristal, descoñecida para mín.

Ás portas do bar esmorece un desgastado matraquilho, que é como denominan aquí a ese invento galego que nos décimos fubolín, e a xente que alí se atopa compite por indicarnos a dirección de Pecene, na freguesía de Cossourado, a nosa próxima etapa.

Non estamos moi lonxe, pero cando chegamos non somos quen de atopar a ermida da Senhora de Alivio, entre o feixe de edificacións diversas que compoñen a aldea, aínda que si atopamos novos sinais do trilho, xunto con outros que marcan a coincidencia deste tramos co Camiño Portugués a Compostela. ¡Por aquí os santiagos, por alí os romanos! Sinálanos unha muller con tódalas trazas da demencia, que insiste en perseguirnos ata que abandonamos o lugar.

O facemos por unha calzada empedrada que en tramos está en período de recuperación, seguramente para asegurar a ruta que se dirixe á capital galega, atravesando primeiro unha zona de pastos onde pacen ovellas e cabalos, e despois outra salpicada de fragas e prados chamada Chá das Foijoeiras.

O derradeiro tramo o facemos camiñando pola aldea de Volência, onde se alzan casas solarengas e enormes árbores de especies nobres onde se poderían construír varias cabanas desas que todos fixemos de nenos e, precisamente, mentres completamos o noso círculo polos últimos metros de firme asfaltado, falamos precisamente deso: de casas.

Alugueres, hipotecas, e diferentes xeitos de cobixarse entre catro paredes, sos ou acompañados, tema extenso que incluso nos da para esquecernos dos malos momentos vividos no camiño, e que continuamos unha vez no coche, de regreso ós nosos respectivos acubillos.

Como traca final, a pesar de que outra vez a feira nos fai perder un tempo precioso, sobre todo para min que teño que traballar de noite, nos detemos preto do Stop, para un café con leite e un biscoito con noces certamente repoñedor. Mentres ollamos as rutas que nos quedan por facer no territorio courense: o próximo domingo prometemos volver.