E123 Caminhos do Paô, Caminhos da Fé (Arcos de Valdevez)





Domingo, 31 de maio de 2009

Descripción do percurso e mapa.

¿Como explicar a quen non ten a necesidade, a dependencia, a obsesión polos camiños? ¿Como facer entender que esa colección de pegadas ten vocación de infinito, e polo mesmo non entende de climatoloxía, de estacións, de tendencias sociais? ¿Como conseguir a simpatía, senón o contaxio, de esta afección que me navega polas veas, e que me leva unha semana si e outra tamén a botarme ó monte, como guerrilla?.

Tódolos intentos foron estériles, quizais as miñas facultades para comunicarme estaban minguadas ou non existiron xamais, pero aínda así a miña fe no proxecto seguía intacta, porque só ou en compaña de outros estaba decidido a seguir camiñando. Tal vez sexa o meu traballo sedentario, o habitar no corazón da metrópole, ou as lembranzas que o meu corpo ten do granito, do barro e da espuma, tal vez sexa que non coñeza outra que os sendeiros e as palabras para combater a loucura. Sexa como for amenceu outro domingo e desfíxenme do abrazo cálido dos soños amables para seguir soñando.

As derrotas, ás veces, suceden só nas hipóteses, e velaí que o mediodía desta xornada primaveral, cunha canícula que tentaba con licuar o asfalto, xuntámonos media ducia de eivadiños, das primeiras e as últimas fornadas, e intentámonos poñer de acordo cun recorrido que estivera a gusto de todos. Eu xa tiña medio convencidos a Alex, Georgia e Miguel, máis ou menos, de facer unha ruta ás beiras do Tea, dende Ponteareas ata Mondariz, cando os meus amigos do Casal de Sistelo, Ramón e Yuka, ofrecéronnos a súa guía para coñecer Tibo, escenario dunha das derradeiras saídas do CdC.

A crónica que o Zalo fixera desta andaina espertara a miña cobiza, e pareceume ben o cambio de plans, máis botamos contas e dábanos xusto para o retorno, así que decidimos seguir co plan inicial. Máis estes rapaces non teñen por costume renderse, e contraatacaron con outro plan atractivo: un pequeno trilho no Soajo, con posibilidade de baño, nun lugar agochado que non saía nos mapas.

Así que botamos contas por segunda vez, e desta saíu que si. E para non seguir dándolle voltas marchamos cara o “Eido Vello”, onde pensabamos xantar dende o principio. Era cedo e collíanos de camiño, así non tardamos en chegar o comedeiro, algúns con máis fame que outros.

Eramos os primeiros en tomar posesión dunha mesa, así que fixemos os nosos votos: empanada de millo con zamburiñas, calamares rebozados, pementos de Padrón, churrasco de porco e xurelos (máis ben xureliños). Comemos coma abades, e algúns como abades mitrados, mesmo os que almorzaran facía pouco, e mesmo os máis lambóns deron conta de flans, tartas e xeados. Coma sempre nesta bendita casa, todo foi bo, bonito e barato. E ás dúas e media xa estabamos saíndo cara Portugal.

Antollóuseme lonxe de máis o que tivemos que recorrer para chegar ó Soajo, aínda que dende San Pedro da Torre non nos levou máis de media hora de asfalto, quizais debido a que a agulla do meu depósito estaba nos mínimos, e non se vía ningunha estación de servicio polo camiño. Menos mal que, no peor dos casos, tiñamos o coche dos rapaces do Casal para auxiliarnos, aínda que chegar chegamos, outra cousa era a volta.

O Lourenzo lostregaba sen piedade nas rúas empedradas da poboación enclavada no Parque Natural da Peneda-Gêres, e o grupo saíu desexoso da praza maior, onde deixamos os vehículos, máis de darse un bo mergullo que de facer quilómetros. Aínda que o trilho tampouco era para terlle medo, porque non tiña máis de cinco, así que collemos auga nunha fonte, botamos as mochilas o lombo, e marchamos tras o Ramón, que dirixía o asunto.

O percurso ten un curioso nome: Caminhos de Paô, caminhos da Fé. Este fai referencia a que polas calzadas empedradas que forman o trilho, e ó longo dos séculos, pasaron varios ritmos de vida e de festividades relixiosas, resultantes do sincretismo entre as divinidades e a loita pola supervivencia. O ciclo do pan, acompañou, de xeración en xeración, o ritmo da vida e reflíctese nestes camiños, na paisaxe e na diversidade de ecosistemas que se complementan, nomeadamente a cultura do millo e a crianza do gando, tal como reza o folleto que publicita a ruta.

Xa dende os primeiros metros, afastándose dun pobo pragado de espigueiros, podemos constatar estes antecedentes, avanzando ó carón de campos de cultivo, viñedos e pastizais, dispostos en socalcos e separados por valados de pedra. E levadas que dende o río derivan a auga cara un feixe de muíños e tamén cara os terreos sementados, por unha intricada e eficaz rede de carreiros de granito. O entorno é de tal fermosura que case esquezo a canícula que está caendo sobre nós. Case...

Porque o certo é que se o ascenso non é para afurricar, e que as vistas a Serra do Soajo son espectaculares, polo monte que avanzamos non hai unha cobertura vexetal suficiente para nos asombrar, e levamos os aguillóns do sol cravándose nas nosas calugas, aínda que conforme vamos sumando metros vaise espesando a fraga, e a sombra dos carballos vainos dando un respiro.

Sempre encaixados entre dous valados e deixando as nosas pegadas no camiño carreteiro, e pasando ó carón de varios tramos da levada que vai cara Teixo, facemos un treito por onde adoitaban pasar os romeiros que ían cara o Senhor da Paz, a Senhora da Peneda, San Bento do Cando e, mesmamente, a Santiago de Compostela.

Nós temos fe no Ramón, para que nos conduza a un lugar axeitado para o baño, e cando chegamos ó cruzamento dun ribeiro, onde se atopa unha pequena poza, a punto estamos de bicalo. Pero non, nin bico nin baño, porque a pesares de que daba para pegarse unha boa chapuzada, o noso guía asegúranos que máis adiante había mellores e máis grandes pozas. Así que facémoslle caso, remollámonos un pouco e continuamos o camiño, cruzando por unha pontella de grandes lousas.

Algo máis adiante vemos, un cento de metros debaixo de nós, uns campos dispostos en socalcos, media ducia de casas e un río que xa é digno de chamarse así, e abandonamos o sendeiro sinalizado para dirixirnos cara ala, por un estreito camiño que os amigos do Casal de Sistelo parecen coñecer ben, a pesar de que está algo tapado, quizais porque as vivendas teñen todo o aspecto de estar deshabitadas. Esta congostra desemboca no río, que xusto nesta zona forma varias pozas que identificamos rapidamente como as prometidas.

Así que, sen pensalo dúas veces, espímonos e nun abrir e pechar de ollos estamos todos na auga. A verdade que é un anaquiño do paraíso, ou parécenos por efecto do calor tan esaxerado que está a facer nesta xornada dominical. Mergullamos repetidas veces, uns máis que outros, xa que non todos temos o mesmo vicio, e cando estamos no mellor xa temos que volver a vestirnos para tomar o camiño de volta ¡que pouco dura o bo!.

Abandonamos o lugar con certa nostalxia, e ben seguro que volveremos outro día con máis tempo. E a morriña acentúase comezando a ascender, porque o Lourenzo segue sen dar tregua, empeñado en adiantar as estacións.

Volvemos a enlazar co recorrido curto do noso trilho (xa que ten outra variante sensiblemente máis longa) e seguimos subindo, quizais máis do que esperabamos, pero como non estamos sobrados de tempo tiramos para arriba sen queixarnos demasiado, a pesares de que a algún houbo que empurralo para que non quedara atrás. E sempre polo camiño empedrado, entre valados (imposible perderse, e máis co guía que levábamos), chegamos a Branda de Murço, outro dos puntos atractivos do percurso.

Afortunadamente este é o punto máis alto, e tamén onde conectan as dúas variantes do trilho, e podemos recuperar os folgos, botar uns traguiños de auga e admirar o conxunto etnográfico polo que nos internamos, con máis campos en socalcos, onde atopamos algún exemplar da raza cachena. Tamén aquí atopamos un par de paisanos, que van o veñen dalgunha tarefa rural (non creo que estiveran de paseo ca canícula que estaba caendo), e que nos miran como se estivesemos tolos. Quizais non estaban moi errados.

Xa descendendo pasamos ó carón dos Moinhos da Cruz, conectados por unha levada empedrada, e un chisco máis adiante podemos deternos a admirar unha boa panorámica do Soajo. Quizais non era o día máis axeitado para facer o camiño, pero esta visión ben pagaba a pena, coa serra recortando un ceo dun azul intenso (velvia, como diríamos nos vellos tempos), e o pobo alfombrado de campos verdescentes (e case fluorescentes). Baixamos pola Calçada da Pena Curveira a bo ritmo, e algúns como Alex e Georgia xa estaban a facer plans para tomar un fino ou un panaché, pero tiven que lembrarlles que antes era máis urxente encher o depósito do coche, e case teño que atallar unha rebelión.

Non foi a cousa a maiores, e despois de atravesar o casco urbano logreinos convencer para que se deran presa, eso si despois de volver a beber da Fonte da Barreira, e saímos do Soajo cruzando os dedos para chegar canto antes a unha gasolineira. E chegamos, xa preto de Arcos de Valdevez, onde o Miguel, Ramón e Yuka decidiron alongar a xornada e buscar outra poza onde refrescarse novamente. O resto marchamos cara a Galiza, cada un a cumprir coas súas obrigas.



E122 Trilhos das Lagoas de Bertiandos (Ponte de Lima)

Domingo, 17 de maio do 2009





A paisaxe protexida das lagoas de Bertiandos e San Pedro de Arcos é un deses territorios que xa constitúen, por dereito propio, o imaxinario colectivo de esto que demos en chamar, precisamente alí xurdiu o nome (grazas a María Chinita), Eivadiños, e non me importa insistir nos seus sendeiros cos novos integrantes desta sorte de grupo heteroxéneo, iconoclasta e politicamente incorrecto, que me quita o sono para perseguir os meus soños.

E se son Alex e Georgia, as pezas máis valiosas da miña cobertura emocional, aos que levo a internarse nos secretos agochados nas marxes do río Estorâos, aínda máis teño que agradecer o consello que me deron, sentados fronte a un caldeiro de arroz tamboril, os meus amigos do Casal de Sistelo, que tan arreo traballan por abrir novos camiños nesta parte do noroeste peninsular.

Así que uns marcharon cara a Serra Amarela, e outros cruzamos Ponte de Lima para achegarnos ás Lagoas, e deixamos o coche a carón do Centro de Interpretación Ambiental que, para facelo máis difícil, atopamos pechado. Digo esto porque desta xeira viñamos sen mapa, e sen saber moi ben por cal dos cinco trilhos sinalizados comezar, así que outra vez tiven que improvisar un recorrido axeitado ás nosas circunstancias a golpe de memoria. Os tres primeiros percursos sinalaban na mesma direción, así que non tiven dubidas para dirixirme cara a Lagoa de San Pedro de Arcos, uns dos habitats máis representativos do húmidal e tamén un dos máis espectaculares.

Subímonos a un posto de observación ornitolóxica dende onde temos a primeira e privilexiada panorámica dun anaco da lagoa, pero non conseguimos distinguir a ningunha das especies características da avifauna acuática que aquí habita: a garza real, o parrulo, o garda-ríos ou a galiña de auga. Escoitamos, eso si, os seus chíos ó noso paso cando pisamos as pasarelas de madeira que nos permiten avanzar cara o corazón da Lagoa, recurso sen o cal sería case imposible camiñar por este terreo enchoupado.

Entre a vexetación envolvente do acuífero, carballos, amieiros e bidueiros, que constitúen a súa faixa de protección, observamos a súa superficie salpicada por violetas de auga, lirios amarelos, xuncos, nenúfares u utricularias, onde xa vemos as primeiras aves dende varios postos de observación que está sobre as augas, cada un co seu panel informativo.

Neles están as características da súa flora e da súa fauna, así como sobre os usos de aproveitamento tradicional dos habitantes das freguesías de Bertiandos, San Pedro de Arcos, Estorâos, Moreira da Lima, Sá e Fontao, que son os que abrangue o parque natural.

Non tardamos moito en completar o percurso da lagoa, o primeiro da lista, que ten unha lonxitude de 1,6 quilómetros e que remata outra vez no Centro de Interpretación, pero como non vimos de tal lonxe para tan pouco recuamos un pequeno tramo e enlazamos co segundo percurso, chamado das tapadas, onde predominan as actividades humanas como a pecuaria e a silvicultura, caracterizadas pola existencia de bosquetes en expansión de árbores autóctonas, con a finalidade de compartimentar, permitindo limitar o aceso de gando ás propiedades veciñas e constituíndo unha importante fonte de leña.

O ceo segue ameazante, pero esto non desanima ós meus amigos, e non me custa convencelos para enlazar co percurso da agua, o número cinco, que deixa os confíns da paisaxe protexida por momentos, saíndo pola Porta de Bertiandos e avanzando polo interior do núcleo rural da freguesía homónima.

Dous son os principais atractivos deste tramo, un deles, o máis evidente, a enorme Quinta, o Solar de Bertiandos, que se estende ata a estrada nacional 202, cun belo pazo en bo estado de conservación no seu interior, que contén un marco miliario e unha torre erixida en 1566, e o segundo, a carón do primeiro, un bar onde tomamos uns cafés con leite que nos saben a gloria.

Grazas a esto encaramos mellor a aparición da chuvia, que nos acompaña ata a saída do pobo, aínda que esvaecese ó chegar novamente á Porta de Bertiandos, onde collemos unha calzada empedrada, seguindo as marcas do percurso nº 4, para coller outra vez o nº 5 no cruzamento do Río Estorâos, na ponte da Freixa. Si, xa sei que parece de tolos esta mestura de sendeiros, pero tirando da memoria non me saíu nada mellor .

Seguimos o río a montante, por unha zona que, con outras condicións atmosféricas, invitaría ó baño, e non tardamos en darlle as costas para avanzar, por unha extensa mancha de amieiros, cara á Lagoa das Tapadas do Mimoso, outro dos valores notables deste conxunto hidrográfico. O lugar, obviamente, é para pórse cariñoso, e uns fano en directo, e outros por vía sms (aínda que este leve todo o camiño mandando cariños polo satélite).

O punto de observación desta lagoa permítenos gozar da paisaxe e serenidade deste espacio á vez que apreciar a grande diferencia entre as dúas lagoas, nomeadamente no que respecta á particular e impoñente mancha de vexetación autóctona, xa que xunto ós citados amieiros tamén son maioritarios os carballos.

Xunto a estas especies arbóreas medra un extenso catálogo vexetal, das que están inventariadas cincocentas plantas diferentes, e que lle confiren a está zona un aspecto case selvático, e non nos sorprendería (so un pouco) ver un crocodilo entre as augas pantanosas ou unha anaconda baixando entre a espesura da turbeira (aínda que tamén nos houbésemos conformado cunha cobra de auga ou unha lontra, que seica habitan neste lugar).

De tódolos xeitos saímos do percurso da lagoa, o nº 5, e voltamos ó percurso das tapadas, o nº 2, xa en dirección ó Centro de Interpretación, co ánimo de pecha-lo noso círculo rodeando a parte máis fermosa do parque natural. O tempo acompañara, e finalmente a ameaza da tormenta desaparecera, o ceo abría grandes claros e invitaba a alongar a xornada.

Mesmo pensei en darlle unha voltiña máis á zona, pero non quixen tenta-la sorte, a ruta saíranos bastante axeitada para as nosas forzas, e era cousa de celebralo. Así que fixemos unha pequena incursión no Centro, unha vez que chegamos a él, aprovisionándonos de libros e mapas para próximas visitas, e metémonos no coche con ánimo de facer unha parada en Ponte de Lima para tomar uns cafés antes de volver a casa.

E tomamos café e uns doces para recuperar a perda de azucres, dimos unha volta á que se nomea como a vila máis antiga de Portugal, presa dunha actividade propia dos domingos, cunha grande afluencia de visitantes, e preguntámonos que tarde terían os amigos do Casal de Sistelo na Serra Amarela (despois enterariámonos de que alí atoparan un tempo desapracible e que finalmente remataran nas terras da Peneda). E con estas collemos camiño cara Vigo, satisfeitos por outra nova incursión no territorio luso, e con ganas de volver a compartir sendeiros, verbas e sorrisos.



E121 Sendeiro da Croa (Vilaboa)

Domingo, 10 de maio de 2009





¿Que éstrana forza me leva a erguerme cando aínda non pasaron catro horas dende que me deitara? ¿É tan insistente ese rumor de pantasmas que aniña no meu leito como para botarme fora? ¿ou quizais sexa que me faltan motivos para insistir no territorio do soños? Ser como fora, impóñome a miña propia disciplina, a que levou a sumar máis dun cento de sendeiros espallados pola xeografía galaico–portuguesa, e poño as miñas roupas de combate, esas que me levan a loitar contra o paso do tempo, a enchelo de contidos, de razóns para seguir camiñando.

Desta xeira estou só, e non teño ganas de botar man de refráns, nin tan sequera teño fame, así que bótome un café para tinguir de negro as bolboretas que berran no meu estómago, e meto auga, roupa de abrigo e un feixe de mapas na mochila para improvisar catro ou cinco horas de penitencia, non sei moi ben por cales dos pecados que cometín ou que me quedan por cometer. E penso en darlle outra oportunidade á rede de sendeiros que abriron en Vilaboa, a pesares de que o primeiro que fixemos por estas terras, o Sendeiro dos Petroglifos de Cobres, non foi do meu agrado.

Baixo un ceo de chumbo, ó carón do cemiterio de Santa Cristina de Cobres, deixo o meu carriño, e baixo pola lingua de asfalto que avanza cara o mar, buscando as marcas do Sendeiro da Croa, que a pesares de estar indicado na estrada que comunica Vilaboa co resto do Morrazo, non atopei nas miñas pescudas iniciais. O certo é que o inicio pasa desapercibido se non o buscas a pé, xa que está nun camiño agochado entre ese caos urbanístico que e o barrio de Larache, onde as construcións compiten entre si en ostentación, creando un entorno realmente agresivo co medio ambiente.

Non tardo nada en darlle as costas ó cemento, e intérnome nun camiño que vai paralelo á Enseada de Larache, convertida agora nunha paisaxe inquietante por mor da marea baixa, atravesando unha pequena carballeira que non me deixa ver o mar, e que dá paso a unha zona de viñedos que se estenden ata os confíns deste recuncho da ría de Vigo, en Xuncide. A fertilidade destas terras confírmanse tamén en campos de millo ou de patacas, defendidos por feros espantallos que manteñen os cultivos a salvo das incursións da abundante variedade de paxaros que salpica o ceo de todo o itinerario.

Despois de atravesar outro bosque mixto de carballos e piñeiros, achégome a unha fábrica de conservas onde o camiño se transforma nunha estreita estrada asfaltada, e que me conduce ó Peirao de Acuña, que se interna como o fío dun coitelo no mar, e onde sobreviven un par de gamelas amarradas o carón dos esqueletos de media ducia de embarcacións soterradas nunha mestura de area negra e algas putrefactas.

Seguindo a liña da costa, nunha franxa que chaman Os Caralletes en referencia ó banco de navallas que se atopa nas súas areas, vou atopando numerosos pescadores, que lanzan as súas canas dende as ribeiras, mentres miran con desconfianza a miña incursión nos seus territorios. Eu non teño ganas de socializar, e impórtame pouco se pican ou non, así que non teño outra curiosidade que a que me leva a seguir camiñando, e as marcas lévanme a facer un xiro inesperado, afastándome do mar e facendo que me interne nun bosque onde se mesturan os carballos, castiñeiros, salgueiros e piñeiros, e que me conducen a unha das partes con historia da ruta.

Atópome, con grande sorpresa para min, xa que descoñecía a súa existencia, coa Granxa das Salinas, un feixe de grandes edificacións soterradas na vexetación, vestixios pétreos da riqueza que supuxo a explotación das veciñas Salinas do Ulló, situadas na parroquia de Paredes. Aquí vivían unha feixe de traballadores das marismas, empregados nunha laboura que se remonta ó ano 1637 durante o reinado de Felipe IV, e que deu un pulo económico singular a todo ó Val do Ulló. Entro con certo respecto nestes contedores de fantasmas, e mesmo me parece escoitar os seus lamentos, agochados entre as paredes que aínda se manteñen en pé.

Saíndo da granxa chego ó muro oeste das salinas, que a partires de 1694 foron explotadas polos Xesuítas de Pontevedra, e teño unha boa panorámica da enorme extensión rectangular gañada ó mar, e que agora está sendo recuperada polo concello de Vilaboa. Polo menos axeitaron un paseo que rodea todo o litoral, e tamén aseguraron os muros e parte das canles polas que entraba ou saía a auga salgada, para converterse nese ouro branco que tanta riqueza trouxo á zona. Este é un dos lugares do meu imaxinario particular, que sempre coñecín como Banca de Sacó, onde aínda persisten, só visibles para min, as pegadas daqueles cos que descubrín a maxia dos anacos esquecidos da nosa xeografía.

Carretando lembranzas de outros tempos paso ó carón das Xunqueiras do Ulló por un pequeno tramo asfaltado, onde diviso unha grande diversidade de aves acuáticas, e volvo retomar o paseo que circunvala as salinas, por un terreo que ata ben pouco estaba inaccesible, no lugar de O Carragal, e me leva ata a casa que foi vivenda dos caseiros, con xardín e horta, e que tamén agora atópase rehabilitada.

Comezan a caer unhas gotas gordas, que non anuncian nada bo, e preocúpame o feito de que aínda me queda un anaco para rematar o sendeiro e despois teño que volver face-lo camiño de volta, mentres atraveso a Veiga Vella, un lugar que tamén aproveita a fertilidade deste territorio singular, e onde volven alternarse os cultivos, os viñedos e as fragas. A continuación rodeo unha pequena península, chamada A Cerca, un promontorio arborado que rodeo seguindo a liña da costa, mentres a ameaza do ceo se esvaece, e mesmo me deteño na Punta do Castelo para dispararlle catro fotos as Illas Alvedosas, as máis interiores da ría.

Dende outro extremo, a Punta Ulló, podo albiscar ó lonxe a desembocadura do río Verdugo, coa ponte da ferrovía e a fábrica de cerámica completando o conxunto, e ó seu carón a vila de Arcade, xa no concello de Soutomaior, e o final do paseo ribeirego, que remata no clube de remo, onde chego sen máis novidade.

Para o retorno fago algún intento de atallar, e o primeiro resulta errado, xa que intento rodear A Cerca polo Chan da Regueira, pero non atopo un camiño con garantías e teño que recuar pola costa. O segundo intento é moito máis axeitado, xa que en vez de rodear as salinas atraveso polo muro sur, onde a finais do século XIX se construíu un dos poucos muíños de mareas existentes en Galiza, cun funcionamento que se baseaba no aproveitamento do movemento das correntes do fondo da ría para xerar forza hidráulica, e do que só quedan vestixios documentais.

O que me resta do camiño de volta o fago polos mesmos sendeiros polos que fixen a ida, apurando o paso pola fame e porque o ceo xa non aguanta máis, e finalmente rompe a chover a cachón, xa cando estou preto de Larache. Aquí fago un derradeiro intento de atallar, pero me sae mal e remato facendo os quilómetros finais por asfalto.

E120 Trilho da Ermida (Ponte da Barca)

Domingo, 3 de maio de 2009





Berra o espertador anunciando un novo día, e durante uns segundos non sei moi ben que facer, non atino a adiviñar que obriga teño que cumprir, se teño que erguerme para traballar ou se teño algún compromiso que atender, por non saber nin tan sequera sei que día é. Ai carallo, son as once e media dun domingo, entón si, entón toca saír do abrazo das sábenas sen nostalxia, vestido de sorrisos, e encher outra vez a mochila de motivos, desas teimas que me levan outra vez a xuntar amigos, xantares e sendeiros.

Alédame que Zalo, con que non pateo dende fai tres meses e un día, me confirmara na véspera que contara con el, porque sempre é bo gozar da súa compaña e da súa conversa, e que se nos xuntaran os rapaces do Casal de Sistelo, Ramón e Yuka, que a pesares de que esta fórmula dos eivadiños xa lles queda pequena, decidiron agasallarnos a última hora cunha proposta para visitar a Serra Amarela.

O encontro tamén serve para limar asperezas entre eles, xa que Yuka está molesta co de Paramos porque na derradeira crónica do CdC non tivo a ben facerlle a mención de honra que se merecía, xa que foi ela quen deseñou a ruta, e todos os parabéns dos camiñantes foron para quen non fixera máis traballo que guialos por entre os camiños que lle descubriran. Ser como fora, todo quedou solucionado fronte a unha ración de arroz malandro e a un robalinho grelhado, nese sitio que xa sabedes de San Pedro da Torre.

Aínda que, solucionado esta disputa, xurdiron outras, como a de cal sería o itinerario a seguir unha vez chegado a Ermida, que nesto había consenso. Ramón quería levarnos cara a serra, para gañar en perspectiva e ter unha boa panorámica da zona, mentres que Yuka prefería conducirnos por unha cota máis baixa, entre fragas de ribeira e pozas enfeitizadas. Gañou el, pero só porque ela deixouse vencer, aínda que non por eso se deixase convencer.

A min tanto me ten, e aproveito o viaxe cara Ponte da Barca para botar unha sonequiña, imitando o Zalo, que para algo é o mestre. E tamén é el quen me esperta, cando pasamos sobre o Río Vez, collendo de seguida a estrada que vai cara Lindoso, advertíndome que abra ben os ollos, porque as paisaxes que viñan a continuación, remarcadas por un ceo ausente de nubes, pagaban a pena.

E teño que darlle a razón, porque subindo a montante polas beiras do Río Lima xa é un todo un espectáculo o que está a debuxar a primavera, pero chegando a Entre Ambos Os Ríos, e adentándonos no canon do Río Froufe as panorámicas adquiren cores que non virá nin en soños.
Na Ermida remata a estrada, a civilización, o mundo, e comezan outros camiños, outras culturas, outros mundos. E non existe mellor xeito para descubrilos que botar pé a terra e poñerse a camiñar, por eses camiños centenarios que aínda conservan as lousas asucadas polas rodeiras dos carros, e facémolo, comandados con firmeza polo Ramón.

Nada máis comezar, preto dun curro, saen ó noso paso media ducia de vacas cachenas, de grandes cornos e corpos pequenos, ceibes polo monte en procura de pastos frescos. Nós tamén andamos na procura da frescura da sombra, cas cantimploras recen enchidas, polo menos para acometer sen abafar os primeiros metros de desnivel.

Pero os poucos, pasando o Châ do Meio, van desaparecendo os carballos, os piñeiros e calquera árbore que puidera agocharnos do sol, e camiñamos entre carrascos, uces, xestas e carqueixas, que tinguen as nosas pegadas de amarelo, violeta, vermello e esmeralda. Subimos polas abas dun dos outeiros que pechan o canón aberto polo Ribeiro de Carcerelha, deixando un regueiro de lágrimas de sal detrás de nós.

No Vidoal láiome de non apoiar suficientemente a Yuka na súa proposta, e so espero que Ramón cumpra as súas promesas e que a subida non sexa demasiado esixente, mentres pasamos o carón de levadas, valados, corredoiras e un feixe de xestas queimadas, que confiren ó entorno un aspecto desolador, aínda que sexa so por momentos.

Porque, a pesares de que conforme ascendemos non hai sombra que se apiade de nós, os ollos non deixan de abraiarse coa paleta dun pintor delirante, esa natureza sorprendente que, con cada primavera, explota dun xeito excesivo, rexenerando a terra dos abusos do home. Esa mesma natureza que non se manifesta só nas cores que emerxen da terra, senón tamén no espectáculo dos poldros cativos, chuchando do peito de eguas altivas que nos miran desafiantes, como autenticas donas da serra. Facendo caso do Ramón non me achego demasiado cando atopamos a unha grea de equinos no lugar de Lundâs, e como recompensa o noso guía decide facer un alto no camiño.

Descansamos preto dunha cabana de pastores, á sombra dunha pequena agrupación de bidueiros que medran grazas a un pequeno regueiro, e podemos quita-las botas, refrescarnos e comer algo de froita para repoñernos da ascensión, que non foi dura de máis polo desnivel senón polo calor. Xa recuperados volvemos ó camiño, dándolle as costas ós cumios máis sobresalientes da Serra Amarela: o Muro (1345 metros), xa nos límites do Parque Nacional de Peneda-Gêres, onde nos atopamos, e o Louriça (1359 metros), onde os meus amigos prométenme levarme outro día.

Guiándonos polas mariolas que sobresaen entre os carrascos, ou máis ben pola memoria de Ramón, descendemos cara á Branda de Bilhares, en medio de xestas e toxos ben crecidos, tanto que as veces fáisenos difícil a tarefa de atopar o sendeiro. A paisaxe vai mudando e aparecen piñeiros e amieiros diseminados, mentres adquirimos unha boa panorámica do enclave no que se atopa o pobo da Ermida, e ós seus pés o Val do Lima, na distancia.

Chegamos á branda, casas senlleiras con tellados metálicos a un lado, e un mosaico de pradairos separados por valados de cachote ó outro, e no medio unha fenda de terra, unha pista forestal pola que, sen tan sequera facer unha incursión na aldea serrana, nos afastamos dela. O noso obxectivo, entre unha autentica sinfonía de cores espallados polo monte, é atopar un sitio axeitado para darnos un bo baño.

O noso guía sábeas todas e nos leva ata á Laje do Porto, onde se atopa unha impresionante pontella que cruza o Regueiro da Cova, onde temos pozas para escoller, tanto é así que ata Yuka se anima a mergullarse, ó non ter que compartir a piscina natural que, sen pensalo dúas veces, declaramos nudista. Líbrase así a nosa amiga palentina da visión das nosas carnochas, desa competencia de bandullos que delatan a nosa afeizón á gastronomía local, pero non dos nosos berros, xa que a auga está fresquiña de máis.

Despois de refrescarnos volvemos sobre os nosos pasos, e pasamos por detrás da Branda de Bilhares, por un camiño laxeado que discorre pegado ós seus valados, seguindo a profunda fenda que abre o Río Porto, cen metros debaixo nosa, onde podemos albiscar varías pozas que tamén son axeitadas para o baño, pero de difícil acceso. E Ramón, Yuka e Zalo debuxan un feixe de sendeiros posibles que están desexosos por recorrer, mentres eu devezo por acompañalos para que me descubran os secretos desta serra.

Por este sendeiro aéreo, que nos ofrece algunhas das panorámicas máis atractivas da xornada, sumando unha gama de cores que volve tola a nosa memoria dixital, chegamos ó pobo da Ermida, un enclave montañés de rúas estreitas, por onde aínda bule un certo xeito de vida, tal é así que os seus habitantes están a tomar a solaina na praza, fronte a un pequeno bar onde nós, sedentos como estamos, non dubidamos en entrar. Aténdenos un home cego, que nos pregunta polo noso país (aquí Yuka está campiona e dille que somos galegos, non españois) e ponnos unhas cervexas fresquiñas, que baixan pola gorxa facendo unha fervenza de cóxegas, certamente agradables.

Nesta freguesía atópasé unhas das pegadas máis importantes da ocupación romana, a Pedra dos Namorados, unha figura dunha parella en baixo releve, que se atopa exposta no seu Museo etnógrafico. Magoa que estea fechado por obras e que non poidamos visitalo, así que decidimos completar o recorrido e darlle as costas á aldea serrana, chegando ó curro, a carón do cal está o noso coche (bo, é un dicir: o coche e de Ramón).

Para rematala xornada decidimos tomar un café en Ponte de Lima, onde o reloxo anda a berrar que xa son horas de volver a metrópole, sobre todo porque este humilde cronista tiña a quenda de noite, e xa ía un pouco xustiño de tempo. Eso si, eu e mailo Zalo aproveitamos os quilómetros de asfalto para botar unha boa sonequiña, un deses sonos reparadores que non teñen prezo. Tampouco teñen prezo os nosos amigos, que me descubriron un novo anaco de esta xeografía lusitana que forma o noso imaxinario colectivo. Grazas, Yuka e Ramón.



Archivo del blog

Seguidores