E80 Sentiero della Serra de Calvello (Val d'Agri)



Venres, 18 de abril de 2008

Suaves outeiros vernizados de melocotón, vales segredos nos que habitan bolboretas nostálxicas, amables sendeiros depositarios das miñas pegadas, xeografía máxica que recorro nos meus soños e que cando encho as miñas pupilas cun novo día me sorprenden, enredados o meu peito, os meus brazos e o meu ventre, tatuando os topónimos da natureza feminina. Como se seguise camiñando, recorrendo, explorando os territorios oníricos, amanezo, ausente de síndromes, de circunstancias, sorrindo ós primeiros raios de sol que xa están bañando os países incógnitos da Basilicata.

Co corpo doce fago os preparativos oportunos para seguir xerando soños, quizais non tan tenros como os que me susurraron os alentos da noite, pero non só de viño e rosas se compoñen os anhelos da carne, así que despido afectuosamente a miña metade, e como o vizconde me apresto ó combate. Xa sei que é unha loita desigual a que me enfronta a estas montañas de cartografía invisible, armado tan só con ganas e con instinto, pero aínda así insisto en afirmar as miñas quimeras, en pórlle nome: Volturino.

O monte Volturino se alza a 1836 metros, dominando o Val d’Agri, e dende fai unhas semanas tamén se fixo dono desa adición que, dende fai décadas, teño por buscar, dun xeito ou de outro, escaleiras ó ceo, alí onde o aire se transforma en caricia e os silencios estallan en singulares cantigas. Así que abandono o refuxio de Marsico Nuovo pola porta traseira, xusto baixo a oficina de correos onde a miña metade comeza a súa xornada laboral, e descendo cara o río coa firme determinación de abrir a vía marsicana ó Volturino.

A pesares do prognóstico meteorolóxico que debuxan as nubes, entre as que apenas asoma o astro rei, avanzo con ánimo cara a parede da diga, mentres contabilizo electrodomésticos estragados sobre a conca fluvial.

Cruzo a ponte metálica dando as costas ó abrupto outeiro onde se encarama a roccaforte, e emprendo o ascenso pola pista que circunda o embalse que abastece á poboación lucana, e me chegan os ecos dos amigos que me acompañaron a última vez que recorrín estas beiras. Parece que retrocedera no tempo ata entonces, que se adelgazaran as miñas idades, xa que despois da incursión nos Pirineos, ese país máxico que ocupa unha ancha franxa do meu imaxinario particular.

Atópome nun estado ideal para medirme coas novas orografías, para buscar os seus segredos, para derramar as miñas pegadas pola súa rede de sendeiros milenarios. Por aquí pasaron con ansias de conquista gregos, romanos, longobardos i españois, e agora, máis conquistado que conquistador, avanzo eu entre carballos aínda invernais.

Antes de mergullarme nesta fraga enfeitizada que xa non semella estraña, detéñome ante un gran casal abandonado enfrontado á balsa da Diga de Marsico, e disparo un par de fotos cara á città e despois cara o cumio do Calvelluzo, de 1699, que está esvaecida entre a néboa. Máis ala deste bancal nebuloso está o meu obxectivo, e só espero que o ceo persista na súa tregua, que o fráxil equilibrio no que se atopa a loita do sol e as nubes non se incline cara estas e me guinden as súas frías bágoas.

Gardo a miña memoria dixital para mellor ocasión, aínda que para ser máis exactos debería dicir que fai dous días, camiñando por esta mesma fraga de carballos e castiñeiras, xa tiven mellores momentos para atrapar as postais da miña Lucania querida. Apuro o paso cara os prados de Camporeale, o pequeno enclave montañés que me anticipa a aventura, e sorrío cando, chegando á estrada que o comunica co resto do val, atópome o cartel que recomenda circular a paso de home.

A miña intención é outra, a de descontar rapidamente os metros que me separan da serra, así que atallo, unha vez máis, por un camiño que abandona o pobo polos prados máis altos, sen atoparme con ningún dos seus seareiros.

A herba está máis que húmida, empapada polas chuvias nocturnas, e os meus pantalóns empezan a beber coa sede dun borracho, pero nin eso, nin o desnivel que sigo a sortear, ralentizan os meus pasos, porque a miña é unha sede de montaña e tamén quero embriagarme con ela.

O tramo de asfalto que me afasta do derradeiro núcleo poboado, e que me fai gañar metros con rapidez, conseguindo unha visión de paxaro de boa parte do Val d’Agri, está salpicado de pequenas incontinencias do ceo que, a pesar de todo, non levan a transformarse en nada serio. A temperatura é magnifica, nin frío nin vento, e sorteo as ladeiras do Calvelluzo sen maiores esforzos nin contratempos.

Para aledarme o tramo máis gris da camiñata atopo a dous caracois entregados ós xogos do amor en medio da estrada, e interrompo brevemente a súa intimidade para deixar constancia gráfica do acto. Por simpatía, dende o satélite complétome, e a postina de Pergola me pregunta sobre a miña progresión, cando xa levo hora e media en elo e estou fronte ó depósito de auga, onde remata o asfalto e comeza o territorio incógnito.

Este está cuberto por unha espesa capa de néboa, polo que nun primeiro momento dubido se non será mellor subir polo barranco que descubrín na miña anterior ascensión, pero o desestimo, xa que me afastaría do meu obxectivo: o monte Volturino. Así que avanzo por un bosque de cedros, piñeiros e abetos por algo parecido a un camiño, pero ó rato o desprezo por non manter a verticalidade necesaria, así que camiño en liña recta cara o ceo, outra vez ó sherpa, ou sexa: como e por onde poida. Nalgún momento atoparei algún sendeiro máis idóneo.

Non podo deixar de sentir o sabor da aventura, e pola comisura dos beizos se me cae a melodía de Al filo de lo imposible, internándome nun territorio descoñecido do que non conseguín ningunha referencia cartográfica, no medio dunha néboa cada vez máis compacta e onde o bosque agocha todos os camiños.

¿Todos? Non, por sorte atopo un estreito sendeiro entre as árbores, salpicado de pedruscos de caliza, que vai na dirección que creo correcta, aínda que cando avanzo unha ducia de metros por el bifúrcase e teño que volver a tomar decisións. Non sei se ós nenos italianos lles contarán o conto de Polgarciño, pero decido imitalo, e despois de decidir a dirección constrúo unha mariola para asegurarme o regreso.

Esta operación a repito en tódalas ocasións nas que o camiño se divide, ata acadar unha zona herbosa e desarborada. Como o meu campo de visión limitase a un par de metros á redonda non acado a fixar ningunha referencia, e a punto estou de renderme e emprender o descenso seguindo as mariolas que fabriquei polo camiño, pero non o fago porque o aire xeado que entra polas miñas fosas nasais ben pode vir do Volturino, así que guiándome máis polo olfacto que pola vista decido buscar outro sendeiro que avance cara o meu obxectivo.

O que busca sempre atopa, xa o di o refrán, e eu non vou a ser menos, así que intérnome na fraga ata que atopo un pequeno camiño que, pasados uns metros, desemboca nunha ampla pista embarrada, que ten un pronunciado desnivel. ¡Eureka! Se sigo subindo chegarei a acadar algún cumio, aínda que entre o Calvelluzo e o Volturino existe outro monte de nome descoñecido, na Serra de Calvello (aínda que teño que recoñecer que estes topónimos tamén me eran descoñecidos no momento, e tiven que investigalos en Internet).

O máis probable é que camiñe por este monte sen nome, e que nalgún lugar atope a desviación cara o cumio máis alto de este val lucano, así que decido continuar, animado por unha sinalización peculiar: unhas cintas plásticas vermellas e brancas que deberon formar parte dalgún tipo de competición sobre rodas. Este punto o confirmarei algo máis adiante cando atopo os restos dun cartel no que leo : asd MTB Valle dell’Agri. O sexa, que por aquí se desenrolou unha carreira de mountain bike. Si, claro, hai pegadas das rodeiras das bicicletas, aínda que tamén de vehículos a motor, bastante esvaecidas pola follasca que cubre o camiño.

Conforme avanzo desaparecen os piñeiros e os cedros, e van xurdindo grandes formacións de faias, entre as que tamén se atopan carballos, castiñeiras e acevos, ou sexa un bosque enfeitizado deses polos que apetece camiñar, e aínda máis cando a pendente se suaviza, ata acadar a horizontalidade, e fai o avance máis amable.

A atmosfera parece creada por Tim Burton para unha das súas insólitas historias, e en cada árbore temo atopar a unha das súas personaxes, os seus troncos e raíces retorcidas, as edras e musgos que os colonizan, debuxan caras e garras que demandan tenebrosas caricias e apertas. Entre o chan alfombrado de follas putrefactas, que as estacións xeadas confeccionaron, asoman, como una praga de bocas famentas, unha estrañas plantas que destacan co seu verdor e que se me antolla un gran organismo con miles de ramificacións, unha gran planta carnívora que ameaza con devorar a tódalas criaturas da fraga.

Un rebumbio de paxaros invisibles, que imaxino con grandes picos sedentos de sangue, envolve tódolos recunchos desta paisaxe misteriosa, que aterra e enfeitiza a partes iguais, a espesa néboa que só me permite divisar un exército de siluetas inmóbiles que se perden nun ceo que só podo intuír.

Pero o que máis me inqueda é que o camiño comeza a descender, e que non vin ningún desvío que se dirixa cara a meta que tiña cando saín, aínda que lembro aquelo que dicía Oriana Fallaci, a miña admirada e odiada reporteira de guerra, sobre que o importante non era o destino senón o camiño que te levaba cara el.

Aínda que cando atopo o que pode levarme ata o Volturino xa estou demasiado preto da hora de seguridade que me impuxen para o regreso, e o desestimo, continuando un pouco máis polo rastro das cintas vermellas e brancas. Ás once en punto, tres horas despois de iniciar o traxecto, abro a mochila, como unhas galletas e unha barriña de chocolate, boto dous tragos de auga e mordisqueando unha mazá emprendo o retorno cara o meu refuxio de Marsico Nuovo.

Non sinto a derrota, porque o intento pagou a pena e sei que a este seguíanlle outros, polo menos mentres a miña metade se atope nesta parte do mundo, aínda que non me agrade especialmente o ter que volver sobre as miñas pegadas, recorrendo o itinerario do ascenso. Por sorte a néboa disipase lixeiramente, e esto faime percibir algúns matices do bosque que non vira antes. En efecto, o entorno non é o máis indicado para perderse, e como puiden comprobar máis tarde co satélite, esta enorme serra está totalmente despoboada, e o pobo máis preto, Calvello, atopase a unha distancia que se me fai difícil calcular, en todo caso bastante lonxe.

Non atopo demasiadas dificultades para regresar ó outeiro herboso que coroei fai unha hora e media, dende onde diviso parte do monte Calvelluzo, onde ascendín fai dous días e, por momentos, algún fragmento do val. É todo o que podo ver, xa que a parte pola que camiñei segue envolta nunha espesa néboa, e ademais comeza a caer unha delgada cortina de auga, que ameaza con converterse en algo máis serio. Así que aperto o paso e volvo ó camiño, aledándome cada vez que atopo unha das mariolas que fabriquei na subida.

Na última delas decido arriscar un pouco, só un pouquiño máis e facer caso da miña intuición e ¡bingo! saio ó barranco que arranca do depósito de auga, ó que non tarde en chegar, preto do mediodía. E como pro arte de maxia, moi preto de onde sonou o teléfono pola mañá volvo a escoitar a conexión do satélite, e ó outro lado a miña Piccolina interesándose polas miñas aventuras. ¡Que bo é ter a alguén que se preocupe polos meus osos!.

Descendo cara Camporeale, en medio dunha intensa chuvia, que vai pondo a proba a miña chaqueta e as miñas botas de goretex. E ó chegar ópobo volve a saír, timidamente, o sol, para lamberme os pantalóns máis que mollados. O camiño ata a Diga de Marsico aínda me ofrece novos atallos, e na miña cabeza vaise confeccionando ese mapa que non atopo por ningunha parte. Outra vez esperto miradas atónitas na oficina postal, e os ollos da mía innamorata me sorrín tranquilos e aliviados, como se regresara dunha exploración a terras incógnitas.



E79 Sentiero di Calvelluzo (Val d’Agri)



Mércores, 16 de abril de 2008

Mastigando os derradeiros soños, co sabor das cereixas colonizando o ceo da miña boca, cunha enredadeira de tenrura unindo as metades do meu corpo, completando un arma de destrucción masiva de nostalxias. Abro as fiestras do corazón e en elas entre o vento fresco das montañas lucanas, os bicos diminutos da miña fábrica de motivos e as láminas douradas da primavera. Así me levanto con ganas de ser conquistado, con que esta xeografía siga tatuando os seus releves nos surcos da miña carne, e me faga sentir terra, para abrigar as raíces deses soños que aínda reteño entre os meus dentes.

Equipado para un desafío dun maior alcance, sen dubida esaxerado nas miñas previsións, acompaño á que xera os meus sorrisos ata o centro loxístico das súas xornadas obrigadas, e descendo o outeiro sobre o que se asenta a poboación marsicana, aínda refuxiada nas paredes vernizadas con invasións e terremotos.

Ó meu paso levanto unha algarabía de ocas, corvos e cans, sorprendidos da miña irrupción nos seus pequenos reinos, dando as costas ó pobo como un bandido, de madrugada e pola porta traseira, a que conduce ó estreito cauce do río Agri, en dirección á enorme parede da Diga, unha enorme cubeta hidrolóxica que, sen embargo, non teño intención de visitar.

Sobre a miña cachola, na que aínda son visibles as edras dun feixe de caricias, navega unha flota desordenada de nubes que miro con desconfianza, porque non me tomei a molestia de consultar o parte meteorolóxico, e non sei se veñen en son de paz ou en pe de guerra. Non debería ser tan desconfiado, non neste territorio amable no que me interno, por un dos seus pulmóns, porque na cúpula celeste desenrolase un mural de matices infinitos, e teño a sorte de atrapar algúns coa miña memoria dixital.

Os primeiros metros de desnivel conseguen arrancarme un manancial de gotas perladas e, como consecuencia, tamén a pel de laranxa que me cubre remata engulida pola mochila. É a terceira vez que me interno nesta fraga enfeitizada e xa a sinto parte do meu imaxinario particular, desa xeografía emocional que non está composta só de persoas, senón tamén de bosques, ríos, vales, montañas.

Recoñezo os camiños como se aínda as miñas pegadas fosen visibles, e mentres me alonxo do encoro as miñas pupilas espertan as alertas ó incógnito, a esa franxa na que aínda non me aventurei e que me conduce ata o derradeiro núcleo habitado, ós pes dunha formación rochosa cun topónimo con certo misterio. Nas fontes que consultei antes de iniciar a viaxe atopei referencias ó Monte San Donato, que me propuxen como obxectivo, aínda que non será ata o meu regreso que comprobarei que non é este cara o que camiño.

A pesares de non poder aseguralo cos poboadores da outra beira da Diga, para os que o nome da montaña non ten demasiado interese, o satélite permitiume localizada e atopar o seu nome, Calvelluzo, e a súa altitude, 1699 metros sobre o nivel do mar. Pero estes detalles non teñen importancia cando chego ó pequeno enclave de Camporeale, que semella un pobo fantasma, xa que nin tan sequera atopo cans que me ladren, aínda que para non tentar a miña sorte decido desestimar a estreita estrada que o atravesa e internarme nun camiño que se dirixe cara os xendarmes de caliza, paralelo a un mosaico de prados e campos de cultivo.

É imposible resistirse ó feitizo que exercen estas paisaxes sobre min, e teño que determe cen veces, máis que para recuperar o alento co desnivel acumulado, para seguir rexistrando postais coas que combater a saudade. Volvo desembocar no asfalto, aínda que deixando atrás o enclave, xunto a unha enorme extensión sen cultivar, na que impera un árbore co tronco tronzado, fulminado quizais por un raio, e que decido bautizar como Campo dell’Albero Trombato, e dende onde teño unha magnifica panorámica do val e da distancia recorrida.

Non teño máis opción que continuar pola estrada, que ten unha forte inclinación, onde espero atopar algún camiño que me conduza ó cumio. Apuro o paso, desexoso de acurtar no posible este tramo inhóspito, ata chegar a unha pequena canteira, preto da cal sube un camiño. Este é o meu, me digo, e sen pensalo dúas veces intérnome nel, pero este sae a un campo tralo cal non hai mais que unha espesa masa forestal que cubre a aba da montaña, por onde non parece fácil a progresión, así que volvo sobre as miñas pegadas, e retorno ó asfalto.

A pesares do penoso que é camiñar sobre esta superficie faime gañar altura rapidamente, aínda que siga sen atopar algunha posible vía de acceso ó meu obxectivo. Case por sorpresa sobresaen dous cumios detrás do Calvelluzo, os dous coroados por un manto níveo, a máis lonxana é sen dubida o Volturino, xa que distingo os remonte do telesilla que forman parte da súa estación invernal. Valoro as miñas posibilidades e estimo que quizais poda internarme no monte central, que alberga un gran bosque branco, e dende alí acceder ó que erroneamente pensei que se trataba do Monte San Donato.

Por sorte a estrada morre nun depósito de auga, e despexa as miñas dubidas, xa que dende ese punto parte un sendeiro na dirección que máis me convén. Para animarme, a miña metade, que está repartindo cartas no Valle de Pérgola, anímame dende o teléfono e me fai sentir como si estivese inmerso nunha perigosa aventura. Quizais véñame ben ter presente a súa cordura para internarme neste territorio ignoto, así que agradezo os seus consellos e acometo os primeiros desniveis que me introducen no bosque.

Espertei mastigando soños, co sabor das cereixas vernizando o ceo da miña boca, e agora estou atesourando materiais para seguir construíndoos, internado no seo dun barranco que se abre entre dous outeiros, por onde a progresión se amabiliza, a pesar do forte desnivel. Se amabiliza pola alfombra de follasca que lame as miñas botas, un océano de laminas pardas que se desgaxaron das enormes faias que me asombran, en tódolos sensos da palabra. Esta superficie mulida está salpicada nos primeiros metros de un cardúmen de brotes tenros dunha planta moi similar á que atopei nas fragas do Valle de Ansó, nos Pirineos.

Conforme avanzo, gañando metros a ese ceo onde sigue a batalla entre o sol e as nubes, estas pinceladas verdes vanse esvaecendo entre manchas níveas, que pouco a pouco van facéndose máis grandes ata que a follasca e os brotes de primaveira van sendo cubertos por unha capa compacta de algo que xa pode chamarse, con propiedade, neve. É tal o manto de neve que cubre as zonas máis altas do barranco que os troncos das faias, dun brillo case metálico, teñen unha franxa branca que os atravesa dende a copa ata as raíces.

O silencio que reina na fraga é arrepiante, só roto por algunhas ráfagas de vento xeado e polos meus propios pasos que, nalgúns casos imprimen as miñas pegadas xunto ás de outros mamíferos, neste caso de catro patas. Inquedo por este último descubrimento, xa que non me gustaría facer o resto do camiño cara o cumio en compaña de algunha besta das que moran por aquí, intérnome con decisión na espesura do faial, a pesar de non atopar ningún camiño, e de ter só como referencia a cima do monte que antecede ó Volturino, e ó pouco chego ó alto dun outeiro, dende onde se define un pouco máis o meu obxectivo, e dende onde podo observar un pouco mellor ó xigante que domina o Valle dell’Agri, ó que intentarei cotexar dentro duns días, si o tempo e as forzas me acompañan.

Outra vez mergullado na fraga, coa visión limitada pola densidade de algúns bancos illados de néboa, teño a sorte de atopar un camiño que vai na dirección que desexo, e que sigue ascendendo, co que calculo que non tardarei moito en coroar. Como sempre, as cousas non son o que parecen, e o camiño da un xiro inesperado, polo que teño que abandonalo e continuar guiándome polo meu instinto. Teño momentos de desanimo e temo que non funcione a miña brúxula mental, así que busco unha saída, un balcón que me permita adquirir novas referencias, e cando o atopo teño que tomar unha decisión urxente.

A miña hora de seguridade, a que me fixei para o descanso, acercase, e sigo sen atopar o camiño cara o cumio do Calvelluzo, e sen embargo o val está ós meus pes, xa diviso as casas de Marsico, como se foxen de monecas, así que creo que é convinte buscar unha ruta para o regreso, pero ¿que é eso que diviso entre a néboa? Si, estou moi preto do meu obxectivo, só me resta correr cara el, e non perdo tempo en facelo.

No cumio do xendarme que custodia a vida marsicana, que cos seus 1699 metros xa forman dende este momento parte do meu imaxinario, detéñome a contemplar o val e as montañas que o circundan, extasiado pola beleza da paisaxe e do momento. Por esto e polo que me espera alí abaixo paga a pena vivir. Que grande e que pequeno me sinto, aquí e agora, disfrutando de algo que podería calificarse de felicidade, o de unha das formas de atopala.

Despois de disfrutar estas intensas fracciones de espacio e de tempo volvo buscar unha vía pola que acurtar os metros que me separan da miña metade, que a estas horas xa debe estar inqueda polas miñas andanzas, e enfrontado á diga distingo un dos farallóns de caliza, ata o que discorre unha pendente abrupta, pero accesible, así que me digo ¡un descenso ó sherpa, como poda e por onde poda!.

O certo é que non me custa demasiado chegar ata o pico da formación pétrea, que dende o pobo se asemella a unha V invertida, das catro que compoñen o macizo, pero dende aquí en adiante a cousa xa se pon un pouco máis seria. O desnivel é importante, e si ben non ten demasiada dificultade técnica ó destrepar pola parede de caliza, a pesar de que nalgúns casos está descomposta, máis abaixo adquire unha verticalidade perigosa e afrontar a travesía pola pedreira que se forma entre as uves non ten demasiadas garantías.

Entre os males a elexir quédome co último, e sorteo con coidado a zona de pedra fragmentada, que me lembra a que me tocou salvar no Espigüete. Un pouco de respecto si que impón, así que ando con pes de chumbo, ata que acado o seguinte cantil polo que avanzo como as cabuxas, ata conectar ca fraga que sube dende a aba da montaña.

Se cría que os meus problemas remataran estaba errado. A pendente do terreo sigue sendo considerable, e a espesura da masa forestal me dificulta tamén o avance, así que non podo ignorar as precaucións. Loxicamente aquí non hai camiños e teño sorte atopando un barranco polo que continuar, sempre en liña recta, coa esperanza de conectar coa pista que circunvala a diga ¡pero eso está lonxísimo!.

Media hora despois desemboco nun campo que me resulta coñecido, si, claro, é ó que cheguei polo camiño da mina, cara onde me dirixo para conectar pola estrada. O descenso foi máis esixente do que cría, e as miñas pernas acusan o esforzo, aínda así aperto o paso para chegar á oficina de correos antes de que a miña nena remate a súa quenda.

Camporeale segue parecéndome un lugar deserto, pero agora que o sol venceu definitivamente as nubes, que se baten en retirada, está moito máis bonito, rodeado dunha primavera que explota en forma de flores de tódalas formas e tamaños. Rexistrando esta natureza insólita, que non deixa de entenrecer os meus sentidos, regreso sobre as miñas pegadas para reintegrarme á miña metade, á que asombro cas miñas fazañas, e que non deixa de recriminarme, eso si, entre bicos, a miña temeridade. Mastigando os derradeiros soños, co sabor das cereixas no ceo da miña boca.

E78 Trilho do Caminho dos Mortos (Monçao)





Descripción do percurso e mapa

Domingo, 13 de abril do 2008

Como un Sísifo nostálxico abro os ollos a un novo día, e as miñas pupilas xa teñen sede de montaña, de subir escaleiras ó ceo sabendo que cando estea a piques de acariñar as nubes xa será tempo de baixalas, outra vez cara o alento salobre da ribeira,onde desconto as horas para volver ós camiños. Nesta obsesión que non mingua co paso das estacións, e que alimento co mesmo material co que se fabrican os soños, sorrío a un novo amencer, sobrado de motivos, a pesares de que como sucede a miúdo furteille horas ó descanso nocturno para alongar a troula.

Alédome de non ser, nesta ocasión, un Sísifo solitario, e que o Ramón lémbrese de que ás doce e cuarto tiñamos cita no Concheiro, como nos vellos tempos, e que non teña que conducir ata San Pedro da Torre facendo balance das horas pretéritas, senón escoitando as novas do meu amigo, demediado coma eu pola ausencia.

Nada mellor para combatela que mandarlle unha boa ración de poción máxica, como fan os galos da aldea rebelde, e quizais tamén por arte de maxia, mentres rebañamos do prato os restos de malandrina, aparecen o Nacho e o Xurxo, inda que as súas intencións non coincidan coas nosas. Éche un día de encontros e desencontros, uns veñen a comer pero non a camiñar, e outros veñen a camiñar pero manteñen a dieta.

Así que despedímonos dos que si pero non e vamos o encontro do que non pero si, esto é, do Zalo que nos espera na Capela do Senhor dos Passos, freguesía de Merufe, no concelho minhoto de Melgaço. Non podíamos atopar mellor comenzo que botándolle unha pregaria o patrón do pedestrismo, que non confundir co pederastrismo, inda que os dous termos indiquen desviacións da conducta humana, unha procurando o pracer nos camiños, coma os cans, outra nos cativos, como os lobos.

O de Paramos tamén é unha fera dos montes, por eso chamámoslle león, quen senón el sería capaz de levar un par de horas dando voltas, e as que lle quedan por diante, só co xarope de arce como combustible, sen importarlle tan sequera a delgada capa de auga que cae sobre estas terras do norte portugués.

Iniciamos, despois da cerimonia dos estiramentos e de impermeabilizar os noso osos, o proxectado, e aprazado durante os últimos meses, Trilho do Caminho dos Mortos, que debe o seu nome o feito de que, antes da construcción das novas estradas, os finados dos lugares máis montañosos da freguesía eran transportados en carros de bois ata a igrexa parroquial por estes camiños. Camiños de mortos e camiños de vivos, pois vida dámoslle cas nosas pegadas, aínda que atopemos costas matadoras.

Ó carón das cantareiras augas do Río Sucrasto, que baña e da nome ó val, e pasando preto da pequena Ermida da Senhora dos Remedios, os sinais do percurso pedestre lévannos a un camiño empedrado e angosto que se interna nunha fraga de carballos e algúns exemplares típicos de ribeira, salgueiros e bidueiros que indican a proximidade da conca fluvial, e ascendemos baixo unha poalla persistente, maldicindo (no meu caso) as previsións dos gurus de internet.

O carreiro está enchoupado, e ás veces anegado, e temos que sortealo saltando os muros que o separan dos prados, para non tentar de máis a impermeabilidade das nosas botas que, por moito goretex que teñan, inda non están homologadas para mergullar. Sempre a escasos metros do Sucrasto, unha fenda azul e branca que ascende por unha xungla esmeralda cada vez máis exuberante, imos sorteando os peches artesanais, algún cun mecanismo ben fodido, ou as xestas que invaden algúns tramos. E cando non son xesta, son carballos deitados ou fentos xigantes, como se a natureza intentara enterrar tamén o camiño, coa memoria dos finados.

Pouco despois de cruzar o río por unha pequena pontella chegamos a unha zoa de prados, que nos permitan contemplar o desnivel sorteado, e nos leva, baixo un teito de vides, ata o núcleo rural de Arado. Por sorte o ceo danos unha tregua, e o sol é quen de romper a férrea formación de nubes, o que nos permite deternos a botar un grolo de auga e admirar os campos dispostos en terrazas, ou socalcos como as denominan aquí, e os montes tapizados por centos, milleiros de toxos florecidos, que fannos sorrir cos ollos. E non só cos ollos, xa que os meus amigos, sentíndose tan preto do seu territorio máxico do Alto Vez, ilústranme coas marabillas dese val e das súas montañas, que teño que visitar máis pronto que tarde.

Atravesando o pobo vemos vestixios dun pasado que resístese a desaparecer, pero os seus espigueiros invadidos polas silveiras, ou sen portas que os garden, fálannos das leis de mercado, da globalización económica, que anuncia o éxodo do rural cara a metrópole, a pesares de que algúns, cheos de grao, teñan verbas de resistencia. Tamén vemos algunhas velliñas, empeñadas en coidar o gando ou en arrincarlle a terra os seus froitos, como fixeron antes delas as súas nais, e antes das súas nais as súas aboas, e antes das súas aboas...

Un pequeno treito asfaltado lévanos a abandonar o lugar, subindo cara un monte onde o amarelo do toxo imprime un fondo monocromo, e onde temos que confiar na memoria de Ramón, o noso guía aborixe, o noso canciño de presa, para non perder o rumbo, xa que as marcas non están nas mellores condicións para continuar a nosa aventura.

Botamos unha derradeira ollada a panorámica que acadamos dende a cima da poboación de Arado, cos seus campos formando unha singular escaleira cara o Val do Sucrasto, e dende alí divisamos tamén os núcleos rurais de Lavandeira e Paço, este último xa enfrontado o Val do Vez, que outra vez faille cóxegas nos ollos ós meus amigos, e coma un mantra repiten o nome da súa terra prometida, do seu Kamckatka soñado, do seu Sangrilá divino: Sistelosistelosistelo.

Para afastalos da poderosa atracción que exercen estas terras sobre a súa vontade de camiñantes, internámonos nunha fraga de cedros de Darwin ou de Oregón, que tampouco temos demasiado claro a denominación de orixe, e chegamos así á pequena aldea de Bouças. Como xa vai tempo que parou de poallar, e a subida ata aquí arrincounos unha boa dose de suores, acordamos facer unha paradiña para alixeirarnos de roupa e refrescarnos nunha fonte a carón do camiño.

Recuperados os folgos internámonos nunha pista que discorre entre máis cedros, piñeiros, tsugas, e algunha especie que non son quen de identificar, pola que avanzamos ata chegar a un cruce de camiños, outra vez o Ramón ten que tirar de memoria, xa que as marcas están desaparecidas. Como o Zalo vai incubando a idea de traer os seus acólitos por aquí, entre os dous emprenden a construcción dunha mariola, a primeira dunha longa serie, para non perderse na próxima andaina.

O último tramo do ascenso facémolo por unha calzada empedrada, onde están ben visibles as marcas dos carros, pola que por veces baixa un regueiro que temos que sortear chimpando entre as pedras, xa que anega todo o camiño. Chegamos así o punto máis alto do percurso, a 649 metros, despois de sortear un desnivel de máis de 500.

Atopase aquí un vestixio dunha das primeiras civilizacións que se asentaron nesta rexión, no cuarto milenio antes de Cristo, un monumento funerario (non podía ser menos no camiño dos mortos) denominado Mámoa do Cotinho. A mámoa ten preto de 30 metros de diámetro cunha violación central moi pronunciada, sendo visibles partes da súa coraza pétrea.

Para celebrar que a partir de aquí todo é descenso pola Serra da Anta o Ramón abre a mochila e ofrece un amplo surtido de lambetadas, que o Zalo despreza botando outro grolo da súa poción máxica e sobre as que eu bótome con dentes de lobo, lembrándome de tódalas veces que o de Ferrol e a súa compañeira burgalesa tiveron a ben repartir entre nos o seu kit de supervivencia. A verdade é que con eles camíñase doutra maneira, e non só polas provisións, senón tamén polos seus comentarios ben fiados.

O descenso, bastante pronunciado, iniciase por un cortalumens que atravesa a Fraga de Cotniho, onde outra vez escasean as sinais do trilho, e onde o Ramón pastoréanos con determinación, como os guías apaches nas películas do oeste, inda que o Caudillo faille consultar unha e outra vez o mapa por esas cousas que ten de querer saber en todo momento onde se atopa.

Nun cruce de camiños consulta incluso cunha parella de vacas autóctonas (barrosâ ou cachenas, tampouco é capaz de dicilo el), que fannos enlazar con unha ampla pista de terra, cara a parte máis desarborada da serra. Aquí todo é toxo e pedra, amarelo, verde e gris, baixo as siluetas dos xeradores eólicos, unha praga que se estende máis alá das fronteiras. E tamén aquí temos que andar finos tras dos sinais, e outra vez os meus amigos empéñanse na construción de mariolas para asegurar futuras visitas.

Deixamos a pista cara un nacente da Corga dos Muíños, un amplo prado amurallado que recibe o nome de Coutada Grande, onde recibimos outra clase maxistral do mestre de Parada Vella, falándonos dos usos destas construccións, e os tipos de propiedade e de explotación a que estaban suxeitas.

O certo é que tamén camíñase doutra maneira cando ven este home teimudo, e as súas historias fan máis amable o camiño, magoa que non se prodigue tanto para rexistralas por escrito. Eu, que non teño tanta gracia, insisto en estas crónicas eivadiñas, que non son máis que unha pincelada do que aconteceu.

E no camiño insisten as nosas pegadas, mentres seguimos descontando metros entre un caos de granito que semella un feixe de illas de diferentes formas e tamaños entre un océano amarelo de toxos floreados. Atravesando a Serra da Anta contemplamos o descenso cara o Val do Sucrasto, e recíbennos os primeiros campos labrados de Cernadas, o último núcleo rural da freguesía de Merufe que atopamos no noso percurso. Despois de un brevísimo tramo de asfalto enlazamos con outra calzada empedrada, por onde se escoitaban, non fai tanto tempo, os carros de bois baixando os cadaleitos dos finados, cara ó cimenterio.

A derradeira etapa do sendeiro baixa outra vez a unha conca fluvial, a Corga das Valoucas, e ó cruzala detémonos a botar uns disparos de despedida. Dende aquí xa non restan máis que uns metros ata a capela onde deixamos os coches cinco horas antes. Só nos queda, ante a insistencia de Ramón, de ir tomar unha Súper Bock (ou Pedras Salgadas, que hai perversións para todos) ó refuxio de Uma Thurman, que non é cousa de contar, senón de visitar.

Rematamos así a faena, que nos saíu bonita, sabendo que o día seguinte outra era a fronteira...

E77 Trilho do Monte Faro (Valença)





Domingo, 6 de abril do 2008

Teas de araña nos ollos, area na gorxa, rumor de pantasmas nas sabanas, ruxido de galletas nos xeonllos, formigas pastando nos miolos... si claro, tódolos síntomas o confirman: outra resaca para a colección, para non perder as vellas tradicións.

E si queredes pódovos dar a lista dos meus verdugos: Basiliades, Vermis Antecessor, Sorgeth e, para rematar o bo roio, Holocausto Caníbal. ¿Que non estades ó día do panorama do Brutal Death? Pois nada, a próxima Night of. Brutality (eu xa levo dúas na chepa) lévovos ó Anoeta, que é o velódromo da cidade, onde corren estes simpáticos ciclistas, e así compartimos o diagnostico.

Pois si, como non teño remedio, e a estas alturas do campionato xa é tarde para cambiar de adestrador, escoitei outra vez os cantos de serea da Criatura, e volvín recuncar no metal, que sempre ten un convenio difícil. Máis o difícil de verdade é levantarme sen que as agullas que teño penduradas na cabeza me fagan botar un ai, e para sumar calamidades cando abro as fiestras entra na habitación a primavera, que digo a primavera, entra o verán, cunha bafarada de aire quente que leva unha invitación expresa a visitar as praias.

Hai si, que bonito pasar o domingo tirado na area, torrándose cun sol que trae o látego de sete colas, e tomar unha cervexa fresquiña (din que man de santo para as resacas) no chiringuito, despois de pegarse un chapuzón bárbaro salpicando ós parroquianos.

Pero non, porque con teas de area nos ollos, arañas na gorxa, rumor de galletas nas sabanas, ruxido de formigas nos xeonllos e pantasmas pastando nos miolos, son quen de impoñer a miña disciplina. Esa disciplina que, un domingo si e outro tamén, faime encher a mochila de “por si acaso”, e fuxir ás terras de Portugal, como si fixera unha promesa sagrada.

Con tódolos síntomas ó lombo, so tardei un cuarto de hora en pasar polo Concheiro, por se había algún despistado, que non, pero que nunca se sabe. Ou sexa, que tocábame facer penitencia soiño, e vagar polos camiños facendo reconto dos meus pecados, aínda que na véspera só pecara contra min mesmo, por ese gusto que teño pola cebada fermentada mesturada con unha boa dose de metal.

Aínda tiña vicio, e de camiño fun escoitando a recompilación que me fixera o meu amigo satánico, cas fiestras do coche abertas e a un volume excesivo, como ten que ser (tampouco molestaba a ninguén pola estrada de Tui ¿non si?). E con eses vicios, e o dor de testa estabilizado, cheguei a San Pedro da Torre, si, amiguiños, outra vez seguindo as tradicións, que para eso están, e recalando no Stop, que vese que é parada obrigatoria. E se hai que parar se para, e se hai que xantar se xanta, ¿estamos ou non?...

E para seguir ca tradición mandeille unha media ración de arroz malandro con panados (que só era unha pero facía por dúas), mentres no televexo andaban os coches ás carreiras, e imaxinei os meus amigos palentinos animando ó asturiano, que parece que desta non vai ser campión (e non me da pena ningunha). Mentres enchía o bandullo ca poción máxica, botaba olladas furtivas ás catro nubes que salpicaban ó ceo, coa esperanza de que medraran e trouxeran algo de fresquiño para pasar a tarde, porque a ruta que escollera, a do Monte Faro, era de morrer se apertaba a canícula.

Non me atrevín a empuxar os graos de arroz cunha cervexa, non fora o demo, e baixeime unha garrafa de auga que non me fixo mal, aínda que saber non sabía a outra cousa que a auga, que como sabedes non sabe a nada. Pois así, cun americano no corpo, saín á estrada, mentres os do Valenciano botaban un xaroto antes do partido (esta vez entrei antes que eles e o Stop parecía deserto, e con todo rematamos ó mesmo tempo).

Atravesei o centro de Valença, e as freguesías de Ganfei e Ganda, mentres as nubes nas que tiña depositada a miña esperanza ían esmorecendo, e era toda unha beizón internarse no bosque de coníferas pola sinuosa estrada saboreado a sombriña coma fan os cativos cas lambetadas.

A unha destas sombras arrimei o meu carrinho cando din chegado a Capela da Senhora do Faro, onde comezaba o meu percurso pedestre, e xa que estaba alí acerqueime ó recinto sagrado, máis por curiosidade que por devoción, e volvín constatar o feito de que o realmente valiosos do lugar era a súa masa forestal, composta por plátanos, tilias, australias, castiñeiros, carballos e piñeiros.

Botei catro disparos a cegas, que total sonche gratis, e fixen que estiraba, por se alguén miraba, a pesares de saber que a esas horas o que non estaba xantando estaba estomballado na sombra, facendo a dixestión.

A malandrina conseguira arrincar as teas de pantasmas dos ollos, as formigas na gorxa, o ruxido de areas nos xeonllos e as arañas pastando nos miolos, e aproveitando os seus efectos botei a andar, sen mochila nin hostias, eso si, ben chuliño, coas gafas de sol e a pañoleta vermella, que o Lourenzo seica quería facerme chorar o domingo a tarde.

Chorar non, pero si que tiven o momento de lembranza, cando ó comezar a subida polo camiño empedrado fixen memoria das outras veces que pisara este monte, sempre co meu carísimo Zalo, que debía andar pastoreando ás masas nas terras de Entrimo.

Só ou en compaña de outros, o caso é que estaba aquí e que había que move-las pernas, así que tirei millas ata que atopei un pequeno desvío que ía cara unhas antenas, e no medio un vértice xeodésico.

Tiña tempo de sobra, e fíxenlle un aire ó sendeiro, máis que nada por ver que panorámica se divisaba dende alí. Á miña esquerda a Serra d’Arga, á miña dereita o Monte Aloia, e no centro a fenda azul da fronteira unindo e separando nacións.

Un balcón privilexiado dende onde botar unha mexada con vistas, que sempre presta máis, sentíndome como un deus que derrama ouro líquido sobre os vales, montañas e ríos que están ó redor, en fin, outra vez cos efectos secundarios das noites metaleiras.

Metín outra vez o paxaro na súa gaiola, non lle fora facer mal este sol de primavera, e volvín sobre os meus pasos para acadar o sendeiro sinalizado, xusto no lugar onde se atopa un pequeno curro da Associaçao de criadores de gárranos, que é a raza dos cabalos minhotos (se estou trabucado xa me corrixirá ó de Paramos).

O lugar estaba deserto, pero uns metros despois atopei dous exemplares, unha egua e o seu potriño, pacendo en liberdade, e ó decatarse da miña presencia o pequeno tamén botou un pisiño, eso si, máis clariño co meu que aínda era xoven para troulas.

¿E que pasou despois? Ah si, que as marcas botáronme do firme empedrado e fixéronme pisar unha pista de terra, sen máis sombra ca miña, dándolle as costas á raia, e enfrontándome ós montes nos que visitamos o Castelo da Furna, que crin localizar o lonxe.

O Lourenzo seguía a lostregar o seu látego nos meus ollos de area, na miña gorxa de formiga, nos meus xeonllos de pantasma e nos meus miolos de araña, e inda así sorría como un parvo, un pouco por non chorar e outro porque me imaxinaba cen sitios peores para pasar unha tarde de domingo, podía facer unha lista, pero cada un ten a súa.

Cheguei así a divisar a ducia de antenas que coroan o Monte Faro, e a pesares de que os sinais do trilho non me conducían cara alí, decidín facer unha visita a este enclave peculiar. A pesares do despregue tecnolóxico non atopei a ninguén que me prohibise o acceso ó entorno das antenas, cada unha de tamaño e forma diferente, e non puiden evitar ter malos pensamentos: que fácil sería por un feixe de petardos aquí e facer un pouco de terrorismo dominical, só por amolar.

Ás veces son así, dáseme por pensar maldades, pero, que carallo, a maioría dos dirixentes do mundo tamén, e ademais as fan.

Tamén visitei unha torre de vixilancia forestal, idéntica á que coroa Corno de Bico, e tamén como aquela totalmente arruinada. Agora xa están de máis as garitas e os reténs, cun bo satélite xa está todo controlado. De feito pode ser que mentres andaba cheirando entre o feixe de antenas, a miles de quilómetros de distancia, un deses trebellos andaba pescudando que hostias facía eu alí, mentres a boa xente andaba tombada na praia ou debaixo dunha árbore.

Por non tentar abandonei o lugar, non sen antes retratar o complexo dende tódolos ángulos posible, e lembreime do Habibi, que de subir ata aquí seguramente teríamos que quitalo a rastras... teño que facer a proba. E probar probaba un groliño de auga, se levara, ó final tanto encher a mochila cos “por se acaso” e deixo todo no coche. Sonche así, que lle vamos facer, xa non teño solución.

Disparei a derradeira foto, e saíume o tiro polo cu, porque puxen o automático e no momento de posar caéuseme un peido (que eu tirar non tiro nada) e saín con cara de chiripitifláutico. Volvín á pista de terra, e ó cabo duns metros esta empezou a descender abruptamente e transformouse nun barranco no que me fixen a promesa de mercar uns bastóns nas próximas rebaixas do Décathlon, á vez que pensaba en que todo o que baixaba tería que subilo en algún momento.

Por sorte ou por desgraza, aínda non o sabía moi ben, atopei unha aspa vermella e amarela, sinal inequívoca de camiño errado, aínda que lembraba completalo descenso por alí a derradeira vez que vin do Monte faro, e enlacei con outra pista de terra que rodeaba o cumio das antenas. Camiñei un cuarto de hora, máis ou menos, ata chegar a unha mina de auga, na que me refresquei, e botei contas de que en todo ese tempo non atopara máis marcas do percurso, e ademais non me soaba pasar por alí, e o perfil que marcaba a guía indicaba que tiña que baixar, e non o estaba facendo.

Así que volvín sobre as miñas pegadas, ata chegar ó lugar onde a aspa me fixera recuar. Merda, un pouco máis adiante había un poste indicando a dirección correcta, así que tiña que seguir baixando por alí, a aspa indicaba que non me internara na fraga, cara onde ía un pequeno carreiro. Vaiche boa, menos mal que non estaba ninguén alí para rirse de mín. Agora xa podedes facelo, que xa está feito.

E baixei a escacha pexegueiros polo barranco do demo ata chegar a unha chaira valada, ou máis ben alambrada, que tiven que rodear, e que me levou a un parque de merendas cunha pequena fraga baixo a que, dentro dun coche, a sombriña, un par de lugareños dedicábase a, parafraseando a miña amiga de Burgos, actividades socio culturais. Interrompinlles o tema, non a propósito, senón porque non me quedaba máis remedio que pasar polo camiño empedrado, que era por onde me mandaban os sinais, e mentres incorporaban os asentos e asubiaban apertei o paso, para que non me crecera a envexa, e os calores, que fixeron que, por solidariedade, quitara tamén a miña camiseta.

A rudimentaria estrada levoume cara un outeiro de granito esnaquizado, que remataba, a 386 metros de altitude, na Capela do Santo Ovideo, patrón do VHS. Á sombriña do pequeno templo descansei un pouco, pescudando no pequeno folleto da rede municipal de percurso a pouca información que me daba sobre o que levaba percorrido, intentei lembrarme dalgunha oración, pero como da miña infancia so me viña a cabeza o “Cara al sol” púxenme en pé e volvín ó camiño.

No parque de merendas xa remataran e ó pasar, outra vez obrigado, por alí só quedaba un rastro de lenzos de papel. Sorrín, porque quen non tivo a súa ración de amor nas mesmas condicións, aínda que, eso si, podían levar os klenex de recordo. Con estas interneime nunha fraga...

Dos animais que atopei na Fraga do Faro e das conversas que mantiven con eles

Interneime na fraga con ollos de araña, gorxa de arena, pantasmas rumorosos, xeonllos de galleta e miolos de formiga, síntomas que fan innecesario calquera diagnostico, e o Lourenzo seguía dicindo a verdade o domingo a tarde, o mundo esquecerase de min e ben contento que estaba con facerme invisible, e nestas andaba, descontando quilómetros como si puidera trocalos por puntos para a compra do Eroski, cando cruzou o camiño un coello, rápido como un lostrego e agochouse baixo o paraugas amaralero dunha toxeira.

-Carallo, señor coello, xa quixera eu ter nas miñas pernas a forza que teñen as súas.- Berreille.
Dende o seu agocho, o coello, amolado, asomou uns bigotes longos e, para a miña sorpresa, contestoume:

-Non é por gusto que ando ás carreiras, senón por medo. Cada bicho que pasa por esta fraga tenta de facerme o seu almorzo, xa quixera eu ter a súa tranquilidade, e vagar pola fraga sen que me ameazara ninguén. Non é unha vida doada a miña, fuxindo de todo aquel con quen me cruzo, teña dúas patas ou catro, voe ou camiñe, teña pluma ou pelo.-

Calei, porque boas razóns tiña para ter medo, especialmente dos da miña especie, e pensei nos millóns de coellos que están repartidos polo mundo, para os que a súa maior preocupación e chegar ó final do día con vida.

Ninguén ía a trabarme o pescozo, a darme un pao no lombo, a pegarme un tiro na caluga, só porque nacín home, e non coello. Aínda que tamén pódese nacer home e coello, sinxelamente nacendo no sitio e no tempo trabucado.

Con estes pensamentos seguín camiñando á sombra dos piñeiros, sen saber moi ben si o que me acontecera fai uns momentos fora certo ou outro efecto secundario da miña noite metaleira, cando sobre min pasou voando un aguia, tan baixiño que as nosas miradas cruzáronse, e pareceume de mala educación non saudala, así que berreille:

-Carallo, señora aguia, xa quixera eu ter nos meus ollos a visión que teñen os seus.-

A aguia deu unhas voltas ó redor miña, aproveitando as correntes de aire cálido que baixaban dende o cumio, sen necesidade de bater as ás nin un chisco, e abriu o pico como si tivese intención de falarme, pero non o fixo, claro , porque os animais non che son faladeiros como as persoas, agás nos contos. Aínda que si falara ben podía dicir algo parecido a esto:

-¿Que andaras a facer un domingo a tarde neste monte, ca calor que está facendo?.-

Seguín a miña andaina polos camiños que se internan na Fraga do Monte Faro, nas terras arraianas de Valença, e ademais de atopar un coello e un aguia, atopeime cun esquío, dúas vacas (barrosâs ou cachenas, eu que sei), e o esqueleto dunha ovella (que non sei se contar como animal), e con todos eles mantiven conversa, a un envexáballe a cola, a outro os cornos, a lingua, as costelas, o nariz, o lombo, e todos, agás a ovella (ovella que bala, bocado que perde), contestáronme en idénticos termos.

Ou imaxineime nalgún momento que falaba con estes habitantes da fraga, e que me respondían cada un a súa maneira, pero dicindo todos o mesmo. Son estas cousas de saír só a pasear as teas de araña, as areas, as pantasmas, as formigas, todo este feixe de efectos secundarios dunha noite metaleira.

Así cheguei a completalo meu círculo ó redor do monte das antenas, mentres os parroquians espertaran e tomaban finos no chiringuito a carón da Capela da Nosa Senhora, ou xogaban á petanca, ou estiraban as pernas ata o miradoiro de Santa Ana, ata onde tamén fun eu, para volver a encher os ollos cas panorámicas do Alto Minho, antes de regresar á cidade. Nesa cidade na que estou agora, outra vez contra corrente, facendo memoria mentres todos dormen, combatendo a nostalxia, a soedade, a loucura...

Archivo del blog

Seguidores