E107 Sendeiro do Eifonso (Vigo)





Domingo, 22 de febreiro de 2009

Pasiño a pasiño vai pasando o inverno, deixándonos un feixe de lembranzas níveas, de humidades compartidas, de soños conxelados, de crises enerxéticas e financeiras, de lonxanos ecos de guerra, de abismos e naufraxios, e a primavera xa está a asomar tralas fiestras, cun sol amable petándonos no peito, asubiando unha melodía hipnótica que nos anima a deixar o refuxio dos nosos leitos, onde fraguamos un pacto de non agresión coas nosas fantasmas.

Abrimos os ollos a outra madrugada no día que endexamais chamaremos domingo, xa que non hai liturxia relixiosa, nin compromisos familiares, nin campionato de fútbol, nin campaña electoral, nin, afortunadamente, espantosa resaca que nos alonxe das nosas aficións, adicións ou devocións (táchese o que non proceda) polos grandes espacios, polos grandes amigos e polas grandes paparotas.

E ó mediodía, sumando máis dun cento de aventuras similares e disimiles, apostámonos a saída da metrópole esperando a orde de partida, que dende as nosas cinco gorxas soan máis como unha invitación, como un desexo, como a unión de cinco vontades. A primeira, a do Alex, entusiasta ata os confíns do imaxinable, que a noite anterior foi quen de darlles unha boa ración de metal os jodechinchos cos seus Aphonnic. A segunda, a do Miguel, que na véspera guiounos polos mares de Pontevedra na fermosa nave Abraio, e fixo salgados os nosos soños. A terceira, a máis nova de todas, a do Samu, que levaba tempo insistindo en concertos e andainas, e tocoulle o segundo. A cuarta vontade, a da Georgia, que estreaba botas para disimular a variación de tonalidades dos seus ollos, sempre dispostos ó sorriso. E a máis cativa, a miña, para pechar este círculo perfecto, propoñendo novos destinos.

Esta xente é boa de convencer, e non pon reparos a cruza-las fronteiras, a internarse no corazón do país ou a descubrir a parte traseira da cidade. Nesta ocasión a idea é adentrarse no cinturón verde de Vigo, nun deses lugares con encanto ignorados pola maioría dos seus cidadáns (dos cinco tan so eu coñecía este sendeiro), e para elo dirixímonos cara a parroquia de Bembrive, escoitando as melodías inclasificables de Mars Volta, para ir espertando. E ben espertos chegamos a Mourelle, onde comeza o camiño, que segue a montante polas beiras do río Eifonso.

Aínda que non todos estabamos igual de espertos, nin de expertos, xa que collín o primeiro carreiro que lle daba as costas ó pobo, xusto no lugar onde aparcaramos o coche, e comecei a subir por el sen decatarme de que estaba levando ós meus por un sitio errado, afastándonos das augas do Eifonso e internándonos na fraga. Menos mal que rectifiquei a tempo e baixamos monte a través ata o noso sendeiro, que discorre a escasos metros do río, polo medio dunha fraga na que abundan os carballos, os castiñeiros e os bidueiros.

Dende os primeiros metros parece que simpatizan o Cachorro e a Mosca, intercambiando impresións sobre grupos e tendencias musicais, e alédome que o meu sobriño tarde tan pouco en integrarse na nosa indisciplina, neste grupo heteroxéneo, nesta suma de vontades que ían descubrindo o trazado que, fai un bo feixe de anos, marcara o desaparecido club de montaña Serra do Suido, ó que pertencían, entre outros, os pais do Samu.

Por un senlleiro paso de pedras cambiamos momentaneamente de beira, tan só para observar un dos muíños mellor conservados da zona, co seu rodicio de metal intacto, e cunha canle de pedra de varios metros intacto, aínda que bastante ameazada polas hedras e por outras especies vexetais que crecen desmesuradamente pola abundancia de auga, entre as que destaca o fento real. Este itinerario semella un oasis na castigada masa forestal dos arredores de Vigo, onde domina o piñeiro ou cando non o eucalipto, e como tal debe ser protexida e coidada polas autoridades municipais.

Outra vez no camiño o terreo ascende levemente, sempre baixo o cobixo da sombra das árbores autóctonas, e non tardamos en acadar outro punto de interese para o noso patrimonio etnográfico, unha pequena pontella de laxas, onde as nosas tropas posan para seguir sumando o noso arquivo dixital, e lémbrome de que fai uns séculos traballei catalogando estas ancestrais pontellas nos ríos Louro e Caselas, xunto cos muíños, lavadoiros e cruceiros que plagan as súas beiras.

O camiño vai afastándose do río, e conforme o fai vai pronunciando o desnivel, arrincándonos os primeiros suores, e o Miguel ponse en cabeza dun xeito contundente, incontestable, certamente campión, axudado na súa progresión polos paos telescópicos. Notase que é o que máis durmiu de todo o grupo, e que é quen de comandalo polo interior da parroquia con paso firme.

Despois de sortear un tramo certamente empinado, que arrinca as protestas dos eivadiños máis novatos, chegamos a un pequeno lavadoiro onde colgan dun improvisado tendal unhas pezas de roupa, e uns metros máis adiante descúbrolles ós meus fieis o curruncho máis emblemático do sendeiro, os muíños da Ferrolana, un dos cales atopase en perfecto estado de conservación. E ó seu carón o Eifonso derrámase nun salto duns cinco metros dende unha laxa de pedra, para continuar o seu curso entre un estreito canón.

Detémonos a fotografarnos diante da fervenza e alédome de que o descubrimento sexa do agrado da tropa, que non pensaban que tan preto da metrópole agochárase un lugar con tanto encanto e descoñecido para a maioría dos seus habitantes. Tamén posamos sobre a pontella que cruza o río uns metros antes do salto de auga, e que vai cara os campos de cultivo de Bembrive, aínda que nós seguimos pola marxe dereita, internándonos nunha fraga de carballos, bidueiros e castiñeiros.

O tramo emboscado lévanos a afastarnos un pouco do Eifonso, pero só un pouco, para acadar a estrada que comunica as parroquias de China e Xapón, quero dicir de Bembrive e Beade, ca Ermida de San Cibrán, que non esperta demasiado interese no grupo. A que si ten interese é a fonte que está ó outro lado do asfalto, e onde é tradición beber un grolo de cadanseu cano, un en forma de demo e outra en forma de anxo.

Algo máis fresquiños, acometemos o segundo tramo da nosa ruta, entre piñeiros e eucaliptos, que pasa baixo os pilares do viaducto da autoestrada. O xigante de patas de formigón sortea o miúdo cauce do Eifonso para que os cabalos de ferro cabalguen aloucadamente, mentres avanzamos paseniño por unha pista forestal que discorre o carón do asfalto, cunha profusión de xestas e acacias ameazando as mallas metálicas que impiden o aceso a autoestrada.

A sombra empeza a escasear e o desnivel a incrementarse, conforme xiramos a esquerda para internarmos outra vez na masa forestal, e cústanos seguir ó Panette, que avanza coma un foguete ata acadar a Fraga, unha pequena carballeira rodeada de especies foráneas, onde se atopa un curioso núcleo rural abandonado. Existen citas sobre a existencia do poboado que se remontan ó século XVI, cando no ano 1528 o bispado de Tui acede a aforar a Gregorio Vázquez o casal da Fraga de San Cibrán, que chegou a contar cun aserradeiro, fornos independentes das casas e varios muíños.

A auga rezouma pola calzada de pedra que da aceso á aldea, procedentes das Minas de Champintiel, encouzadas en 1898. O misterio rodea este lugar xa que se descoñece cales foron os seus últimos habitantes e porque o abandonaron, xa que no principio do século XIX había censados trinta veciños. Tamén consta que foi refuxio dos fuxidos republicanos perseguidos polo réxime franquista, e que formou parte do Camiño Portugués, e que mesmo as tropas francesas pasaron por aquí na invasión da cidade olivica fai agora douscentos anos.

As nosas tropas non están para moitas historias, porque ó pasar A Fraga o terreo faise monótono, ó imperar o eucalipto no monte, e as pistas forestais dan un feixe de voltas, subindo, baixando, llaneando, volvendo a subir, e o Lourenzo está a bater nas nosas costas cunha virulencia inusitada para estas alturas do ano. Así o noso francés cóllenos vantaxe e acomete as derradeiras subidas cun entusiasmo que non compartimos, mentres as queixas de Samu se suman as de Georgia, que xa están a demandar un descanso.

Menos mal que acadamos neste punto o noso obxectivo, a 840 metros sobre o nivel do mar, o Parque Forestal de Beade, onde hai grande afluencia de veciños disfrutando dun día de lecer, xantando ó aire libre en mesas de pedra, mentres os cativos andan a patadas cun balón. Nós tamén temos fame, así que dirixímonos o restaurante que se atopa no interior do parque, que afortunadamente está aberto (eu tiña as miñas dubidas).

Sentámonos á mesa con fame de sete semanas, e pedimos un prato de polbo á feira, dous de chipiróns e catro racións de churrasco de porco con patacas e máis tres chourizos críollos, e para completar o homenaxe decidímonos por un Rectoral de Amandi, do que nos baixamos dúas botellas.

O polbo estaba brando de máis para min, e as racións de chipiróns non eran moi xenerosas, pero co churrasco triunfamos, e inda nos quedou oco para mandarlle uns anacos de tarta de chocolate, flan con nata e algunha galdrumada máis que agora non lembro.

O que si lembro é que despois dos cafés antollóusenos uns chupitos de crema de orujo, pero decidimos tomalos despois de pedir a contar, para darlle a oportunidade ó mesoneiro de facernos un agasallo. E ademais de levarnos vinte euracos por barba, que xa lle chegaba, levounos outros cinco polos chupitos, co que se gañou a nosa promesa de non lle facer máis visitas.

Botamos unha ollada panorámica á ría de Vigo dende o miradoiro, onde conflúen outros dous sendeiros de pequeno recorrido, e durante algúns momentos valoramos a posibilidade de alongar a nosa ruta, pero despois de semellante paparota non están as tropas para facer esforzos extraordinarios, así que comezamos o descenso.

Para evitar volver polo mesmo itinerario polo que subimos abandonamos o camiño do Parque Forestal e adentámonos no bosque de piñeiros por onde baixa un estreito carreiro utilizado para facer descensos de bicicleta de montaña, e que deseguida esperta a cobiza do Samu, que está na idade de facer este tipo de tolerías. O trazado desta baixada ponnos os pelos de punta, xa que mesmo camiñando os nosos xeonllos sofren o seu, xa non quero imaxinar o que sería baixalo sobre dúas rodas.

Non tardamos moito en chegar ós confíns da autoestrada, e seguindo a pista de servicio que vai ó seu carón, entre xestas e mimosas, volvemos enlazar co sendeiro do Eifonso, moi preto do viaduto, onde atopamos unha parella de camiñantes algo despistados. E para despistalos máis abandonamos outra vez a ruta marcada e seguimos de fronte cruzando o río onde é máis estreito, para chegar ó Camiño das Badaliñas, onde atopamos as primeiras casas de Bembrive. Facemos un pequeno tramo asfaltado, pero paga a pena para ter unha visión atípica do Val do Fragoso que se estende ós nosos pés, como un xigante de cemento, cristal e ferro.

Volvemos camiñarpolo sendeiro sinalizado pasando a Ermida de San Cibrán, avanzando pola fraga da ribeira do Eifonso, e cando chegamos ás inmediacións da Fervenza quitamos as últimas fotos na pontella centenaria, momentos antes de que un can xogantín se nos bote enriba, sen que os donos poidan evitalo. Non era fero, por sorte, pero a min deixoume rabuñadas as pernas o moi animal, menos mal que era xogando.

Nos Muíños da Ferrolana facemos outra variante, e pasamos á outra beira por unha pequena presa onde algúns están a punto de mollar os pes, aínda que todo queda nunhas risas. Vemos varias pociñas onde, se quixeramos, poderiamos darnos un refresco, pero a tropa non está pola labor xa que, cousa rara, o sector nudista está en desvantaxe. E por un estreito carreiro entre fentos reais chegamos ó Muíño Grande, o que ten o paso de pedras, por onde volvemos a cruzar para, un cento de metros despois, finalizar a ruta.

E106 Sendeiro dos Petroglifos de Cobres (Vilaboa)



Xoves, 19 de febreiro de 2009

Levaba tempo tentado de sumar novos territorios ó imaxinario común dos eivadiños, consciente de que os trilhos do norte portugués e os do interior da provincia comezaban a repetirse, as tres convocatorias precedentes foran tal, e pareceume axeitado dedicarlle unha xornada de recoñecemento ós sendeiros que abriran ó outro lado da ría, no concello de Vilaboa, que sumaban máis de media ducia. Así que pareceume axeitado o terreo para que Georgia estreara as súas Boreal recen mercadas, e se foran amoldando ó seu pe antes de darlle un pateo en condicións.

Pola pouca información recadada en internet sabía que eran todos de pequeno recorrido, aínda que polo ausencia de mapas ou croques detallados non podía precisar se había maneira de atopar algunha conexión entre eles para facer un de regulamento. Así que cruzamos a Ponte de Rande baixo un sol de primaveira, ó mediodía, e dirixímonos á sede municipal para completa-las nosas pescudas e afrontar unha ruta con garantías. A estas alturas do campionato e aínda esperando milagres, ¡que inxenuos!.

Chegados ó concello de Vilaboa unha funcionaria deu ó traste cas nosas expectativas, xa que nos advertiu que alí non tiñan ningunha información adicional, nin folletos divulgativos nin reclamos turísticos, que para eso estaba todo explicadiño na paxina web, ou sexa que fixeramos a viaxe en balde. E aínda se rebotou cando lle dixen que esa información era ben pouca para facerse unha idea do itinerario, dicindo que había un feixe de xente que se aventurara por eses camiños sen necesidade de máis. O sabor da aventura, que lle chaman.

Gustaríame saber que criterios son os da Federación Galega de Montaña para homologar estes sendeiros, xa que a practica totalidade dos que forman a rede municipal de Vilaboa teñen categoría de PRG, porque no primeiro que intentamos atopar o Sendeiro da Croa, era tan deficiente a sinalización que tivemos que desistir. Non desanimamos e probamos co segundo, o Sendeiro dos Petroglifos de Cobre, no que xa localizara, en outra expedición, o punto de partida. E alí si, un gran panel indicábanos a duración estimada, os quilómetros a recorrer, e algunhas, aínda que ben escasas, referencias toponímicas dos lugares polos que pasaba, nunha fotografía satelital da zoa.

Non daba para moito o tema, tres quilómetros e medio, que podían facerse en unha hora, así que aínda podíamos aventurarnos antes de xantar, non era cousa de pensalo máis. Así que cargamos a mochila ó lombo e comezamos a patea-lo asfalto dándolle as costas a casa rural. Ós poucos os sinais mandáronos tomar un camiño de terra que ía entre campos de millo e pastizais, onde contabilizamos un, dous, tres espantallos (aquí aínda non chegou a moda dos discos compactos ou das bolsas de plástico), e lamentei quedarme sen cámara fotográfica. Un par de cans saíronnos ó / encontro, máis por curiosidade que por facernos compaña na nosa andaina, e sen darnos conta estabamos avanzando entre piñeiros, por un chan cheo de entullo e louza esnaquizada.

A cada paso que dabamos desaparecían os piñeiros e eran os eucaliptos os que invadían a masa forestal, a paisaxe adquiría un aspecto monótono, desalentador, sen ningún tipo de encanto, e aledámonos cando chegamos a un sinal que indicaba a primeira zoa de petroglifos. Con ánimo renovado subímonos a unhas rochas que emerxían de carqueixas e toxos, e rexistramos cada centímetro de granito na búsqueda de labirintos, formas antropomórficas, cérvidos ou espirais, pero ningún gravado se fixo visible ós nosos ollos. Bótase de menos un panel onde se reproduciran os debuxos que esculpiron na pedra os nosos antergos, pero vese que o presuposto non deu para máis.

Volvemos ó camiño un pouco cabreados co inútil do noso esforzo, e uns metros máis adiante atopamos outro desvío que indica outra zoa de petroglifos, aínda que o curioso é que ó internarnos por el atopamos unha aspa branca e amarela que indica que por alí non sigue o sendeiro. De tódolos xeitos decidimos continuar ata atopar a estación megalítica, e chegamos a unha pequena carballeira, a uns campos de millo e a un cruce de camiños, pero nin rastro do sinalado así que temos que volver sobre as nosas pegadas e internarnos outra vez no bosque de eucaliptos.

Camiñamos por camiñar, sen outro sentido que probar as botas de Georgia, porque por diante temos unha travesía aburrida, monocromática, insípida, co terreo moitas veces enchoupado, onde as únicas novidades son lavadoras enferruxadas, escombros e bolsas cheas de lixo. Parece ser que tampouco lles deu o presuposto para facer unha limpeza dos camiños, aínda que si para marcar con profusión o itinerario, que non ten perda posible.

O único que rompe a monotonía da paisaxe é unha estrada que temos que cruzar, internándonos outra vez na masa forestal composta case en exclusiva por eucaliptos e por algún piñeiro illado, onde nos se escoita nin o canto dos paxaros, tal é a desolación deste entorno. Damos unha volta do carallo para chegar á mesma estrada, unha ruta turística polo bandullo da enorme plantación de pasta de celulosa, ata que nos confíns do asfalto atopamos a sinalización da cuarta zoa de petroglifos.

Así que subimos as rochas tentando atopar os gravados agochados na pedra, pero con idéntico resultado as outras veces. Ou sexa, que facemos o sendeiro para nada, porque nin rastro das pegadas dos nosos ancestros. O curioso do tema e que na beira da estrada hai un gran mapa do sendeiro, idéntico ó da saída, que non ofrece ningunha información sobre a estación megalítica que, supostamente, acabamos de visitar.

O derradeiro tramo da ruta, unha vez que cruzamos a estrada, discorre por un térreno enchoupado entre campos de millo e pastizais, onde pacen cabalos albinos e vacas pardas, e onde pomos a proba a impermeabilidade das botas.

Chegamos así ó núcleo rural onde imperan as mostras de feísmo características do país, agás un par de construccións vellas que gardan o encanto de antano, e dámonos presa para darlle as costas e internarnos outra vez no bosque. Atopamos un tramo especialmente complicado, xa que discorre por unha corredoira atravesada por unha morea de paos de eucalipto, que parecen colocados a posta para dificultar o noso avance.

Xa tiñamos bastante da nova rede sendeirista de Vilaboa, así que aledámonos de chegar a unha pista forestal rodeada de campos pola que chegamos en pouco tempo o pobo onde tiñamos o coche. Desbotamos a idea de probar un segundo sendeiro para completar, e decidimos tirar millas cara os confíns do Morrazo, ata Vilariño, onde compensamos a xornada coa boa cociña do restaurante As Lagoas.

O menú fíxonos esquecer o ingrato do camiño: Fabas con chourizo, ensalada de marisco, carne estufada e bacallao en salsa de porros, e de postre tarta de chocolate. Cousa rica de verdade. Así que, se leedes esto quitade as vosas conclusións: ¿Vilaboa ou Vilariño?.

E105 Trilho Caminho dos Mortos (Monçao)





Descripción do percurso e mapa

Mércores, 18 de febreiro de 2009

Cada quen ten as súas divisións na súa cobertura emocional, aquela que fai máis amable o inventario de abismos e naufraxios, que esvaece os berros dos fantasmas, que lle resta importancia ós papeis de víctimas e verdugos, a que suma motivos para enfrontar a loucura dos días e das noites repetidas, os cantos de serea que ó dobrar a esquina transfórmanse en coitelos, a colección de síndromes que cada quen leva navegando nas veas.

Esas divisións son como as do corazón dunha árbore, unha sucesión de círculos protectores, que van gañando forza co tempo, pulando configurar a miña xeografía humana, a parte máis importante do meu ser que son os outros. E na primeira, na que levo máis preto de min, coidándome as costas como unha sombra, pendente das miñas caídas e recaídas, compaña imprescindible para vodas e funerais, está este trío que hoxe me acompaña no camiño dos mortos, dándome razóns para sentirme vivo, e máis que vivo, apreciado, querido, chámalle como queiras.

E alédame que a metade de semana, nun día atípico de inverno que parece de primavera, veñan estes tres imprescindibles, a Criatura, Migui e máis Ozzy, a cruzala fronteira outra vez co noso contrabando de pegadas, ca nosa silenciosa invasión do país veciño, e que cheguemos nunha carreiriña de can a San Pedro da Torre, lugar de peregrinación das guerrillas eivadiñas que, entre a tradición e o costume, elixan unha de arroz malandro e outra de tamboril, e unha botelliña, para celebralo ou porque si, de Terras d’El Rei.

Cada un ten as súas teimas e nesta mesa son maioría os que tenden á escuridade, ás tebras, ó misterio, ó que se agocha máis alá dunha primeira ollada, e parécelle apetecible o trilho por onde, non hai moito tempo, baixaban os carros cos cadaleitos dende as poboacións de montaña ata o cemiterio no fondo do val, no seu derradeiro viaxe. E a minoría, nun exercicio estupendo de centralismo democrático, marxista sen pretendelo, tamén apoia a proposta, e despois dun breve café tiramos cara o concello de Monçao.

Aínda lévanos un bo treito chegar ata a freguesía de Merufe, e algúns xa din que si imos ó fin do mundo ou algo máis lonxe, son as ganas de comezar a camiñar, ou eu así quixen pensalo, pois xa se sabe que todo ten o seu prezo, e nós temos que pagalo en quilómetros.

O carón da Capela do Senhor dos Passos deixamos o vehículo da Criatura, que nos trouxo envoltos en melodías metálicas, ante a curiosa mirada dunha cuadrilla de operarios que acondicionan a zoa para a instalación dun merendeiro, e deseguida botámonos a mochila ó lombo para iniciar a nosa ruta, xa que temos o tempo algo xusto para completala antes de que se poña o sol, baixando pola estrada ata o Río Sucrasto.

Xusto antes da ponte que o cruza collemos un camiño a súa dereita, que nos leva a pequena Ermida da Senhora dos Remedios, e fronte a ela, entre os muros que delimitan campos verdescentes, volvemos a torcer a dereita (sempre hai un camiño a dereita, dicía Blas Piñar), e internámonos nun camiño empedrado, o mesmo polo que traían os cadaleitos dos que morrían nos lugares máis montañosos da freguesía para darlles sepultura.

Asumo o papel de lebre e imprimo un forte ritmo ó ascenso polas beiras do río, agora que aínda estamos frescos e a pendente non é moi pronunciada, e non tardo en perder de vista os meus. Sei que se nesta primeira etapa non levamos un bo ritmo colleranos a noite na serra, onde teño máis dubidas sobre o itinerario, e tamén sei que nos primeiros quilómetros non hai perda posible: e avanzar sempre polo firme de laxas, entre valados, seguindo o Sucrasto a montante, sen máis dificultade que sortear os valados que impiden o paso do gando.

Esta vez teño unha vantaxe: non teño que determe a retratar a paisaxe. Teño tres motivos para elo, o primeiro é que xa teño imaxes dabondo deste sendeiro, da miña primeira visita; o segundo é que estraguei a miña cámara contra o granito da Fervenza da Freixa; e o terceiro é que o Miguel trouxo a súa e cubre as labores de reporteiro da expedición.

Así que só me deteño de cando en vez para ver ó lonxe os meus perseguidores, pero sen deixalos acercarse demasiado para non escoitar as súas queixas, mentres van esmorecendo os campos e a fraga de ribeira vai deixando paso a unha carballeira espectacular en algúns tramos.
Tamén me axuda o feito que o camiño está limpo de maleza, máis que nada nas zoas máis próximas o Sucastro, xa que non fai moito debeu realizarse aquí unha competición cinexética, porque aínda están marcados os postos de tiro, e o terreo non está tan enchoupado como fai un ano, cando o Zalo tivo a ben descubrirme este trilho.

Déixome atrapar polos galgos no cruzamento do río, e a Criatura bótame todas as pestes que tiña reservadas, e teño que dicirlle (a el e a todos) que non gasten forzas en laiarse, porque aínda estamos lonxe de sortear os cincocentos metros de desnivel que nos separan do punto máis alto do camiño. Así que toca apertar o cu e tirar para arriba, arrincando suores, maldicións, e algúns dores que estaban aínda durmidos.

Sen baixar o ritmo abandonamos a fraga que rodea a conca do Sucastro e chegamos a unha área de campos dispostos en socalcos, que se nos ofrece nunha fermosa panorámica, e seguindo polo firme empedrado entramos no núcleo rural de Arado, onde facemos unha pequena pausa para observar os seus espigueiros e casas serranas, e a xente realizando as tarefas propias do agro: un paisano podando as viñas dende unha escaleira de ferro, unha velliña dirixindo un rabaño de barrosâs, unha parella a sachar na veiga. Parece que aquí o tempo detívose, e ocorréseme que so falta unha banda sonora.

Así que encargámoslle o Xaime que lle de música a estas crónicas, e Miguel ofrecese a atopala maneira de dotalas tamén con imaxes (a ver si a terceira vai a vencida), e o Ozzy tamén quere participar e ocorréselle compoñer un himno para os eivadiños. Non sei se veremos algo de todo isto, pero polo menos a intención a teñen.

Avanzando por unha pequena estrada alcatreada dámoslle as costas ó pobo, mirando ó lonxe o fondo do val de onde viñemos, e as marcas esvaécense e teño que tirar de memoria. Non teño tal e chegamos o cartel que anuncia a Portela de Alvito, así que temos que recuar sobre as nosas pegadas e volver a saída do pobo: tiñamos que coller a dereita e tiramos cara a esquerda. Menos mal que as miñas tropas sonche ben comprensivas e non tentaron lapidarme.

Ascendemos por unha pequena agrupación de tuias e outras especies de nome impronunciable, agás para a Criatura que queda comisionado tamén para facer un inventario das especies que atopamos, e por ela acedemos a aldea de Bouças, onde podemos abastecernos de auga nunha fonte a carón do esqueleto de varios espigueiros. A pesares de que a tropa pide outra tregua arrancamos novamente cara o monte, porque aínda nos queda para chegar á metade do sendeiro. Menos mal que o tramo que ben a continuación é para deixalos coa boca aberta, porque a fraga pola que avanzamos é de conto.

Non son o máis indicado para facer un inventario das especies árboreas: tuias, tsugas, abetos ou cedros, e haberá que esperar que o noso experto faga unha valoración desta masa forestal singular, pero o que si podo asegurar é que os catro avanzamos sobrecollidos polo espectaculo que descubrimos conforme nos adentarmos nela, gañando altitude suavemente, mentres se van asomando os primeiros xeradores eólicos da Serra da Anta.

Os derradeiros quilómetros de subida facémolos continuando por outro tramo empedrado, onde son ben visibles as fendas producidas polos carros nos que, non só pero tamén, transportaban os mortinhos cara o cemiterio de Merufe. Nós chegamos facendo o camiño inverso, quizais por eso sentímonos máis vivos, e preto do cumio, a 649 metros de altitude, entoamos diversas cerimonias para festexalo, subidos a coroza pétrea da Mámoa do Cotinho: a Criatura abrazando unha árbore, o Ozzy entoando unha melodía pagán, o Panette deitándose no chan, eu (o máis irreverente) botando unha mexada no monumento funerario.

Ledo por rematar a subida o ex-vocalista de Spina Fecunda non dubida en cargar un saco de osos para facerlle un altar a non sei que deuses, e con ese tesouro descendemos por un abrupto cortalumes que atravesa a Fraga de Cotinho, que nos sigue semellando dunha beleza insólita. Os xeonllos non deixan de berrar ata que chegamos a unha pista forestal que cruza a pendente e pola que nos levan as sinais do trilho, que comezan a escasear. Tamén empeza a escasear a luz do sol, que xa vai tempo que desapareceu tralos eólicos, e unha alarma espertase no meu interior xa que se confirman os meus temores de que non seremos quenes de chegar de día ó final.

Desaparece a fraga, e só pequenas agrupacións de tuias saen ó noso paso, e toda unha enorme extensión de toxo floreado, penedos esnaquizados e carqueixas, e temos que estremar as precaucións para atopar a dirección correcta. Menos mal que aínda nos se me esvaeceron da memoria algunhas referencias como a Corga dos Muíños e a Coutada Grande que confirman que estamos no bo camiño. Esto non é garantía ningunha, e nunha destas despístome e nin co mapa dou atopado o xeito de baixar cara o val, así que temos que improvisar ante a mirada atónita dunha grea de garranos que pacen en liberdade, ata que, despois de quince minutos de incerteza, volvemos atopar a calzada empedrada ¡e os sinais do trilho!.

Deseguida cambiou a paisaxe serrana e camiñamos a carón de campos de herba fresca que anunciaban a inminencia dun núcleo de poboación. Efectivamente, sen máis contratempos chegamos a Cernadas, sorprendendo a un par de velliñas que parecía que non virán nunca tropa igual, e seguimos os sinais entre casas, xa coas tebras empezando a cubrir a aldeíña, ata que nos levou a un carreiro polo que se saía á estrada, que xa tiñamos a tiro de pedra.

Pero as cousas non sempre resultan como parecen e o carreiro pechase cunha invasión de xestas e toxos, grandes coma un home, e ademais sóame o móbil e teño que atender as novidades do meu amigo Iosu, e ademais intentar frear o avance dos meus, que non queren retroceder aínda que nos sexa imposible continuar. Pero para eso están estes bravos, para conquerir o imposible, así que mentres o colega de Burlata se escacha de risa a nosa costa, a vangarda abre paso entre a maleza e mesmo atopa unha saída, eso si, descolgándonos un dous metros por unha xesta.

Saímos de noite pechada ó asfalto, e outra vez teño que tirar de memoria, enlazando o camiño empedrado que sae cara a Corga das Valoucas, por onde temos que andar con tento, pois tamén este tramo está bastante pechado, aínda que non de maneira que impida o noso avance, e ó cruzar a conca fluvial a congostra está parcialmente anegada, e non temos ganas de seguir mollando os pes.

A derradeira parte do sendeiro facémola a cegas, por unha ampla pista forestal que baixa cara o río Sucrasto, arroupados polas melodías tenebrosas do Ozzy, a quen non lle importaría que a ruta continuara unha hora máis, tal é a súa comunión co entorno. Pero non, non tardamos en chegar a Capela do Senhor dos Passos, e ben que o agradezo, porque as miñas perniñas xa están a berrar unha tregua, acusando o esforzo acumulado durante as cinco horas e media que estivemos vagando por estes montes.

O remate, despois de facer o feixe de quilómetros de estrada que nos separan da nosa metrópole, fixémolo no Eido Vello, onde lle mandamos calamares, tortilla e xamón de pato para repoñernos do desgaste, e de postre tarta de tres chocolates e outras galdrumadas que agora non lembro. O que si foi para lembrar foi toda a xornada, na que volvín asegurar a miña cobertura emocional, con aqueles que forman a miña primeira división, a que teño máis perto de ese hotel en ruínas que se agocha baixo o meu peito.

E104 Sendeiro da Freixa (A Lama)


Puido ser peor, pero os síntomas estaban aí, como un dinosauro de Monterroso, as formigas pastando na cabeza, a gorxa sementada de area, as pálpebras pesando como persianas de cemento, os xeonllos rinchando como galletas, o resumo de moitas horas de troula e poucas de sono, e por si fora pouco quedo cos meus cómplices, a Criatura e o Ozzy, responsables do meu lamentable estado, para seguir castigando os nosos corpiños, sen posibilidade de repouso, sen acougo, sen tregua. Ignoro se eles están nas mesmas condicións, e se tamén me consideran culpable, pero insisto que puido ser peor de facerlles caso e rematar, outra vez, no beer & bons.
A que si ven campiona, tampouco é tan éstrano, é Ésther, que non ten malos hábitos coñecidos, ou polo menos recoñecidos, e ademais está a súa hora no punto de encontro. O do Cachorro ten máis mérito, porque na véspera tocou na Coruña cos Aphonnic, no inicio da xira que ten que confirmalos como un dos referentes do metal peninsular, cando menos.
Aproveito as dúas neuronas en bo estado que me quedan e improviso unha ruta boa, bonita e barata, unhas desas que enganchan, que fan afección, a que lle teño especial querencia, xa que a realicei en múltiples ocasións cun feixe de xentes diferentes, dos que engrosaron a miña nómina de seres queridos e de fantasmas, e paréceme un bo agasallo para os meus eivadiños, para estes que agora conforman a miña cobertura, o meu bálsamo para naufraxios.
De camiño cara o interior da provincia, descontando quilómetros pola autoestrada do Atlántico, póñome en contacto co Migui, que a pesares de non sumarse ó noso grupo é un apoio loxístico indispensable, e ofrécese a encargar o xantar en Estacas, parroquia de Fornelos de Montes, que nos colle de camiño cara ó noso obxectivo.
Así que cando chegamos ó comedeiro, atestado de domingueiros helitrópicos que saíron dos seus acubillos para gozar da bonanza meteorolóxica, temos a mesa posta debaixo dun carballo, cunhas fermosas vistas á Serra do Suido. Sentámonos e deseguida, sen que necesitemos dicir nin pío, tráennos unha sopa de regulamento, acompañada dun pan de millo deses que non se atopan na cidade, e fáltanos o tempo para baleirar a sopeira de porcelana e a cesta do pan, mentres segue chegando unha morea de xente.
Sen deixar un oco para que os fumadores boten un xaroto, empezan a enchernos a mesa de carne de polo e chourizos, verzas e patacas, cacheira e orella, garbanzos e xamón, costela e vitela, ou sexa un cocido de impresión, que nos leva a pensar que o Miguel esaxerou un chisco no encargo, pois somos cinco pero hai comida para dez.
Nin tan sequera o Cachorro é quen de rematar cunha cantidade tan brutal de colesterol, e temos que rendernos e deixar ir medio porco sen comer. Eso si, estaba todo ben rico, deso non hai queixa. E para rematar tráennos unha fonte chea de leite frita e un flan enorme do que non somos capaces de comer nin a metade. Cos cafés augardente branca e de herbas, licor café e a factura que toca a vintedous ouros por cabeza, algo de máis para as nosas sufridas economías, que ningún de nós anda sobrado.
Con algo de sobrepeso no coche volvemos á estrada, subimos ata As Ermidas, no concello de A Lama, mentres Ésther e Alex lembran a súa infancia nas terras que deixamos atrás, e baixamos ata Paradela, un dos pobos polos que pasa o sendeiro, e un lugar tan bo como calquera outro para comezar a andaina. Así que alixeiramos un pouco a equipaxe, facemos uns poucos estiramentos, cargamos as mochilas ás costas e comezamos o camiño na rúa do sarxento.
Levantamos unha revolución de cans e veciños curiosos, e máis cando decidimos quitar unha foto de grupo na porta da ermida, despois de saltar a cancela pechada. Un parroquiano pregúntanos se somos amigos de Celso, que parece que é o dono da parcela onde se atopa o templo, ¡cousa nunca vista!, e que polo visto ten moi malas pulgas. Non costa entender a desconfianza cos forasteiros, dado o caracter illado desta aldea agochada no Val do Xesta, e preferimos non dar máis motivos de polémica e abandonar o lugar.
Atravesamos o pobo por un camiño cementado e ós poucos adquirimos unha boa panorámica dos campos e fragas que se estenden ós seus pes, e ó chegar a un casal en ruínas viramos á dereita e comezamos a ascensión cara un outeiro onde atopamos un feixe de canastros e muíños tamén arruinados. En contraposición unha gran estructura de metal que baixa pola aba do monte cara o fondo do val, é o tubo que rouba auga dende a hidroeléctrica que hai preto de Liñares, outra das herdanzas nefastas da época de Cuíña. Aquí comeza tamén a levada pola que discorre a primeira parte da ruta.
Da ducia de veces que teño recorrido o canle de pedra que comunica as dúas poboacións lameiras, esta é a ocasión na que teño atopado máis dificultades para avanzar por ela, xa que fai tempo que necesita un bo desbroce, as xestas, silveiras e toxos. As condicións climáticas particulares da zona, onde se rexistran os índices de pluviosidade máis abundantes do país, favorece o rápido crecemento destas especies, e fan necesario un constante traballo de limpeza que o concello segue sen acometer.
De calquera xeito avanzamos pola estreita levada, moitas veces facendo equilibrios, e mesmo temos un pequeno tramo no que iniciar ás nosas tropas na escalada de ferratas (so cinco pasos, pero así comezan tódalas vías ó ceo), mentres ós nosos pes se abre unha profunda fenda, a que describen as curvas sinuosas do Xesta, tinguindo de escuma o corazón esmeralda do val.
Ó chegar á Volta do Recanto o río ofrécenos a súa faciana máis amable, a Fervenza da Freixa, unha espectacular formación de granito de douscentos metros, pola que se derraman as súas augas, creando unha cortina nívea que semella debuxada por un gran arquitecto. A pesares das numerosas imaxes que teño do lugar, en diapositivas, papel fotográfico e rexistro dixital, non podo resistirme a seguir sumando máis, xa que o lugar ben o merece, e quítolle un retrato ós dous irmáns para que presuman ca familia.
Internándonos nunha fraga desas que habitan os mouros chegamos ó comezo da fervenza, e alí pónseme o dedo nervioso e disparo sen cesar un bo feixe de postais, facendo equilibrios ó borde do abismo, tanto é así que me excito de máis e a cámara esvarase das miñas mans, con tal mala sorte que bate nas pedras co obxectivo aberto e falece. Vaise ó carallo a miña vella amiga, agasallo daqueles que me acompañaron nas miñas primeiras camiñatas eivadiñas, pero vaise máis que amortizada, con centos de imaxes de andainas, e de concertos, viaxes, xentes queridas, momentos únicos.
Non vale de nada laiarse, e menos cando se está en tan boa compaña, así que dámoslle as costas ó salto de auga, resistindo tamén a proposta do Ozzy para mergullarnos, entre os cantos nupciais que lle fai a Criatura á coruxa, que un día destes vaille dar un bo susto. Non vale laiarse e case mellor botamos unha risa cando chegamos á estrada que conduce ó miniencoro e vemos o cartel publicitario de Hidrogiesta, que presume de traballar polo pobo e se pasa polo forro a protección do medio ambiente, da lingua e por riba tómanos por parvos.
Para esquecer a cámara estragada e, o que é peor, a desfeita que fixeron no río os das eléctricas, fálolles ós meus da historia do carreiro polo que avanzamos, unha calzada de pedras gastadas que formou parte do Camiño Real, por onde se desprazaba a nosa raíña Dona Urraca dende o seu castelo de Vilasobroso ata Compostela, aínda que outras fontes o nomeen como parte dunha ruta comercial que unía a costa coa comarca de O Ribeiro.
Cruzando unha pequena carballeira chegamos ó pobo de Liñares, onde se atopa unha das estampas máis fermosas da ruta: unha ponte medieval que cruza o río Xesta, embalsado por unha pequena presa que servía para desviar auga a un muíño que hoxe se atopa en ruínas. Muíño, ponte, auga e pobo forman un conxunto harmónico que non é doado ver no país.
Polas laxas centenarias avanzamos outra vez cara a Serra do Cando, na que so se divisan algunhas agrupacións de piñeiros e máis nada: carqueixas, toxos, urces e xestas. Viramos unha e outra vez a ollada cara o que deixamos atrás, como se quixeramos levarnos parte do seu encanto na retina, ata que rematamos un pequeno ascenso e volvemos descender polo Camiño Real, cara as frondosas fragas do fondo do val.
Conforme baixamos pola aba da montaña o camiño vaise cubrindo de vexetación, os toxos medran ata acadar unha altura perigosa e ameazan con sepultalo, máis aínda nas zoas onde a auga é abundante como na Fraga de Fonte Fragosa, onde abundan tamén os carballos, e mesmo pódemos ver un muíño cuberto por silveiras. A nosa Criatura enreda máis dunha vez as guedellas nas espiñas destas especies invasoras, e deixa tras súa unha boa ración de pecados.
En Cortegada, o derradeiro núcleo rural do noso itinerario, visitamos unha enorme casa en ruínas, é dende o seu balcón temos unha boa panorámica do pobo e da fraga das ribeiras do Xesta, eso si tendo bo coidado de que non se funda o piso baixo os nosos pés, tal é o estado de abandono da vivenda.
Algúns metros máis adiante refrescamos na Fonte do Seixiño, cunha auga que sabe a “néctar do paraíso” a dicir do Ozzy, que ás veces ten un punto poético, e mesmo dálle tamén un toque místico cando pasamos a carón da Capela de Ánimas que está á saída do pobo. Dámoslles pois as costas ás casas solarengas e campos por un estreito carreiro onde o Cachorro nos guía con presteza seguindo os sinais, ata que chegamos a un tramo anegado.
Aquí demostra ser un guía con carisma, xa que mentres eu poño a proba a impermeabilidade das miñas botas, o Alex leva a tropa por uns campos para que non mollen os pes, e uns metros máis adiante, xa reagrupados, acometemos o tramo final do sendeiro, quizais o máis fermoso: unha fraga onde reinan os carballos, pero onde tamén hai unha boa proporción de bidueiros e amieiros, incluso unha pequena extensión de acevos que causa sorpresa entre o noso experto en cuestións forestais.
Nestas estamos cando nos sae ó camiño o Miguel, que estivo atarefado de máis na mudanza da casa familiar de Caritel, e xuntos recorremos as profundas congostras que se abren entre o bosque enfeitizado, os carreiros de pescadores ás beiras do Xesta, xa a uns metros de nós, e grazas a que o noso amigo ven armado podemos dispararnos un par de retratos de grupo para o noso arquivo documental. Ninguén sae ferido con estes flashes, aínda que Esther faga o amago de agocharse, por esa manía que teñen agora as mulleres de que nunca saen ben nas fotos.
Sen máis novidade chegamos á estrada e cruzamos por ela o río, deixando atrás outro cartel dos bandidos de Hidrogiesta, e collemos un camiño empedrado que nos leva entre campos ata o núcleo rural de Paradela, onde completamos o círculo case perfecto do noso sendeiro. Algo esgotados, máis sentímonos satisfeitos por outra tarde máis de pegadas e sorrisos compartidos, cos ánimos precisos para facer plans para a próxima xornada.

E103 Trilho Entre Mosteiros (Valença)





Domingo, 8 de febreiro do 2009

“Tódolos días da súa vida o neno ollaba pola xanela do seu cuarto que daba ao sur. Mais alá da pereira que lle tiraba algo de visión, pois era alta coma a casa que estaba case diante da fiestra, estaba o Monte Faro.

O neno imaxinaba como sería subir aquel monte. ¿Habería toxos? Camiños non debía haber de certo. Se nas Penizas, que era ben mais perto, pouca xente tiña estado para alén do Horacio e a súa familia, estaba ben seguro que ninguén de Parada Vella tiña estado alí no Faro.

Porque o aquel do Monte Faro non era só que fose grande, pode que mais grande que o Aloia. Era que ¡Estaba en Portugal! ¡Ao outro lado do Miño!.

Moitas veces, nas noites de verán cando se cansaba de xogar a intentar darlle cunha canela aos morcegos, que coas ondas de radar que tiñan no lugar de vista asegundo lle tiñan dito na escola de Don Anselmo conseguían sempre esquivala por moi rápido que a movese, o neno sentábase no tornarratos da calustra grande vendo como ardía o Monte Faro mentres os morcegos sobrevoaban a eira...”

O neno creceu coa querencia dos montes debuxados no horizonte, como unha porta aberta cara ó país que se estendía máis ala do río, e nunca deixou de ser neno, aínda que xa o seu cabelo íase tinguindo de neve e na súa fronte apareceran as primeiras enrrugas, e co tempo foi tamén porta para que outros soñadores de horizontes, homes e mulleres que seguían mirando cos ollos da nenez, cruzaran o río e descubriran unha terra na que xa non serían xamais estranxeiros.

Eu tiven a sorte de ser un deses soñadores cos que o neno compartiu os seus soños, e xuntos camiñamos un feixe de sendeiros a un e outro lado da raia, debuxando unha xeografía non só física, senón tamén emocional, coa que construímos un imaxinario colectivo e un patrimonio inmaterial de lembranzas ás que acudir cando se suceden as derrotas, pequenas ou grandes, da vida cotidian. Seguimos a ser nenos que debuxan sendeiros no horizonte, e que non se contentan con soñalos, e de cando en vez aínda logramos atopar a maneira, a pesares do distinto das nosas traxectorias vitais, para seguir compartindo e sumando anacos ó noso imaxinario, ou insistindo neles, reafirmándose nos soños que tivemos.

E volvemos cruza-la fronteira sen ser demasiado conscientes de mudar de país, a pesares de que o ceo estaba totalmente cuberto por unha capa gris, que arroxaba unha fina pero persistente chuvia, e mesmo o Monte Faro estaba baixo esa capa de neboeira. Non importaba tal cousa, porque a sua silueta xa estaba gravada en nós, e estabamos dispostos a seguir sementando as nosas pegadas pola súa aba, unindo os mosteiros de Ganfei e Sanfíns.

Non había presa, e xantamos con calma no comedeiro de San Pedro da Torre, o neno da Parada Vella, amigo, guía, camarada, mestre, mandoulle un robalinho grelhado, e o rapaz de Cabral, o seu discípulo, media dose de arroz malandro con panados, cunha botelliña de viño branco alentejano. Que os soños tamén necesitan combustible para queimar ¿non si?.

E como nos soños, ó pouco de rematar o café, aparecemos nas portas do Mosteiro Benedictino de Ganfei, coas ganas intactas do camiño, a pesares de que xa recorremos estas terras, xuntos, solos, ou acompañados doutras xentes, de que levamos gravada a súa toponimia, a súa xeografía, e de que o ceo non deixa de enviarnos unha boa ración de auga en forma de molhaparvos.

Non, non era a primeira vez que camiñabamos ó carón dos muros centenarios do mosteiro, avanzando pola estrada ata acadar o núcleo rural, nin seguramente sería a derradeira que pasabamos preto dos lavadoiros, fontes, cruceiros e casas solaregas que conforman esta freguesía, repasando como tantas veces a actualidade política: a masacre de Gaza, as inminentes consultas electorais, a toma de posesión de Obama.

O asfalto foi mudando pola pedra, e a pedra pola terra, e a terra pola lama, e despois volveuse mesturar a pedra e a terra, e a lama cos fochancos, mentres desaparecían as casas e aparecían ás arbores, primeiro maceiras, laranxeiras, oliveiras, logo carballos, castiñeiros, ó final so eucaliptos e piñeiros. O terreo empezou a gañar verticalidade, mentres o sendeiro se estreitaba, sempre guiados por uns sinais recentes, que non daban lugar a confusión.

Coma nenos seguiamos a quitar proxectos da mochila, dándolle voltas e reviravoltas ás convocatorias de congostreños e camiñantes, mentres facíamos inventario da eclosión de grupos, grupiños e grupusculos sendeiristas, que naceron nos últimos anos a carón de asociacións culturais o veciñais, de empresas ou sinxelamente de amigos, como é o noso caso.

Aledeime de que, a pesares de que o de Paramos me levaba anos de dianteira camiñando polos sendeiros do Monte Faro, non coñecera algúns dos tramos comprendidos no traxecto entre mosteiros, por esa teima que temos os discípulos de querer sempre sorprender ós mestres, e importoume ben pouco que o chan estivese en moitas ocasións asolagado e que as miñas botas empezaran a empaparse e a mollárseme os pes.

O tempo non estaba para deterse demasiado a quitar fotos ou a contemplar a paisaxe, máis que nada porque a espesa néboa non deixaba ver, ou so parcialmente, o Val do Minho e as poboacións e montañas máis pretas, a un e o outro lado da raia, así que non tardamos en chegar ó Mosteiro de Sanfíns, coa mesma ilusión dos nenos e mollados coma pitos.

Aínda demoramos un chisco no entorno de este enclave dos monxes benedictinos e, despois, invadido polos xesuítas, que foron os seus derradeiros moradores. E mesmo entramos, a miña era a primeira vez, no templo, onde reinaba unha paz de ciminterio, baixo a estreita vixilancia dun feixe de canzorros.

Non tiña sentido subir ata a Ermida da Nosa Senhora de Loreto, porque non era día para ver dende alí a fiestra de Parada Vella, a atalaia dende a que aquel neno imaxinaba outro mundo, pero compensámolo baixando por un fermoso camiño, que tamén era novidade para o mestre, cos muros verdescentes polo musgo e que nos internaba nunha preciosa fraga, aínda dentro dos muros do mosteiro. O camiño comezaba a descender e por el baixaba un regueiro caudaloso alimentado polas chuvias recentes, e xa tiñamos ganas dun café quentiño e de repousar un chisco baixo pairo, para descansar un pouco da molesta poalla.

Por sorte estabamos ben preto non tardamos en acadar a Quinta da Barreira, o carón das primeiras casas de Verdoejo, e por un curto tramo asfaltado atravesamos o pobo ata desembocar na estrada que comunica as vilas da ribeira miñota. E fronte ó Pelourinho da Telheira atopamos por fin acubillo e un café con leite para quentar un pouco o corpo. Quente estaba, pero non moi saboroso, así que non demoramos demasiado no bar, e saímos outra vez ó camiño, para afrontar o derradeiro tramo do percurso.

Non tardamos en chegar á Ecopista do Minho, un camiño cementado que aproveita o antigo trazado do ferrocarril e que comunica as poboacións de Valença e Monçao, e por elas seguimos espallando as nosas pegadas e as nosas verbas, lembrando os tempos primixenios do Clube de Camiñantes, cando nos coñecemos, cunha certa saudade de aquela etapa na que o CdC era un pequeno grupo de amigos que se reunía para ir ó cine ou ó teatro, para escalar ou montar en bicicleta, para xantar ou facer unha sesión de diapositivas, para convocar un contacontos ou unha churrascada e, por suposto, para saír xuntos ó monte.

Cando levamos un bo anaco recorrido, despois de pasar diante da antiga Estaçâo de Verdoejo, caemos na conta de que o sendeiro gañaría moito si, en troques de discorrer polo aburrido trazado da Ecopista, fora un cento de metros máis abaixo, polo carreiro que discorre ás beiras do Miño, e tomamos boa nota para que na próxima que repitamos esta ruta cambiemos o traxecto cementado polos camiños de terra.

Non deixaba de caernos enriba o molhaparvos, e apuramos o paso ata chegar a Estaçao de Ganfei, dándolle as costas ólugar por onde aquel neno cruzou finalmente o río para perseguir o seu soño, nós estabamos a piques de rematar a nosa andaina, e subindo cara o mosteiro benedictino íamos soñando con novos camiños.



E102 Sendeiro Frei Martiño Sarmiento (Cerdedo)





Domingo, 1 de febreiro de 2009

Cando chegaron ós meus dominios xa levaban un bo treito camiñando, deseguro que viñan de Cerdedo, porque no seu alento había un arrecendo a polbo, co seu aderezo típico de pimentón picante, ó gusto das Terras de Montes, e regado cunhas cuncas de alvariño, como delataban as súas fazulas encarnadas. Xa viñeran outros antes deles, ducias e ducias de botas sementando pegadas polas fragas de carballos centenarios, buscando quen carallo sabe o que, nestes pobos abandonados polos desertores do arado, sempre con algunha lambonada nas mochilas coas que agasallarme polos meus berros de benvida.

Abofé que cruzaran o Río Lérez pola Ponte de San Antón, que din que xa leva setecentos anos de servicio, seguindo unha calzada empedrada que é anterior á memoria do pobo, e que algúns datan, con máis boa fe que rigor histórico, na época romana. Quizais detivéronse a ve-lo lavadoiro tradicional, a capela ou o cruceiro, ou o devagar cantareiro das augas, que nestes días leva un incremento de caudal polos días de treboada. E sen dubida deberon internarse no camiño da fraga, pisando a follasca mollada e podrecida dos castiñeiros e carballos que a forman, e que milagrosamente salváronse do lume que asolou as veciñas terras de Cotobade.

Chegarían sen demasiadas dificultades ó lugar de Lourido, unha aldea na que se alzan espallados e arruinados un bo número de canastros, testemuñas mudas do pasado próspero que trouxo a aparición do cultivo do millo, e que alzou tamén casas solaregas, a maior parte delas hoxe só habitadas polas silveiras, cas súas paredes e teitos vencidos. Neste núcleo rural do concello de Cerdedo atópase a pequena Capela de Santa Catalina, que sempre evito nas miñas correrías, porque a imaxe da santiña dáme medo, non só porque vaia armada con espada e escudo, senón pola cabeza cortada ós seus pes.

Eu, mentres eles avanzaban por estreitas corredoiras, entre carballeiras e prados, descendendo levemente, estaba papando moscas ó carón da miña casa, na Revolta, aburrido de ladrarlle ós catro coches que pasaran en toda a mañá pola estrada, e esperando que algún neno desobedecera a súa nai e viñera acariñarme, ou tirarme un pao para que eu correra tras el, ou mellor aínda, que me trouxera algunha lambetada.

Así que aledeime de velos aparecer alí onde o camiño ofrece dúas variantes, unha polos campos onde pacían máis aburridas aínda unha ducia de vacas, e outra, polo medio do meu barrio, e que escolleran esta última, que era a que os traía canda mín. Nin me acariñaron, nin me tiraron un pao, nin me trouxeron ningunha lambetada, máis había algo neles que me fixo decidirme a acompañalos na súa andaina, quizais porque os vin animados na súa parolada e pensei que non lles viña mal un guía local.

E avancei con paso decidido, movendo o meu rabo branco cara Cabenca, seguido dos dous camiñantes, ós que non parecía desgustarlle a miña compaña, máis aínda neste tramo onde desaparecera o sendeiro pola apertura dunha pista forestal que levara por diante valados, calzada e seica algúns deses carballos centenarios dos que presume a ruta. Cando chegamos ó barrio veciño detivéronse na Capela de San Salvador, a pesares de que non tiñan aspecto de peregrinos, máis ben todo o contrario porque non fixeron a sinal da cruz, nin rosmaron ningunha pregaria.

Polo camiño entereime de que os tipos chamábanse Zalo e Anxo, e ningún dos dous se molestaron en saber como me chamaba eu, pese a levar o nome gravado no colar que levaba pendurado no pescozo, e cando se dirixían a min dicíanme can, canciño, cadelo ou, o que menos me gustaba: perro, que soaba máis ben a insulto. O que máis me fodía era cando lles escoitaba facer bromas sobre a miña raza, a propósito da gobernadora de Alaska, que seica era unha cadela de coidado. Non sei porque non din a volta e ós mandei ó carallo, despois de trabarlles o cu, xa me dicía a miña nai que eu era un pixiñas.

Deixamos Cabenca ás nosas costas, e descendemos por unha corredoira empedrada ó carón dunha sucesión de prados, baixo os cales discorre o Río do Seixo, que levaba auga dabondo como para chamarse así, cando no verán non pasaba de regato. Cruzámolo por unha vella pontella de grandes laxas, onde os camiñantes puxéronse a tirarse fotos un o outro, e barallaron coa posibilidade de darse un baño, aínda que todo quedou en broma, claro, non ía frío para estas alturas do ano, pero tampouco era para tales excesos. Eu nin pensei en mollar as miñas guedellas brancas, non oh.

Ós poucos de cruza-lo río, subindo por outro carreiro laxeado, chegamos ó punto central da ruta, a casa natal de Frei Martiño Sarmiento, que debeu ser un home estudiado e estudioso, aínda que a súa morada está en ruínas.

Eu non che sei nin de números nin de letras, pero paréceme estraño que a maioría dos camiñantes, ó chegar ás primeiras vivendas de Melide, detéñanse a contemplar este casal asolagado polas silveiras, habendo na poboación outras máis principais e en mellor estado, pero é que os que andan a dúas patas teñen estas cousas e outras que escapan ó meu entendemento. Como que se deteñan outra vez, un chisco máis adiante, nunha fonte e, en vez de refrescarse ca súa auga, lean unha placa que di (non sei ler, claro, pero non quere dicir que non entenda): “Pasei por Cerdedo: logo pasei o río e Ponte Piñoa e cheguei a aldea das Raposeiras... Frei Martín Sarmiento (1695-1772) viaxe a Galiza de 1745”.

Bo, entender, entender, tampouco... porque a maioría dos que viven nestas terras, e os que as visitan, chámanlle Galiza a estes montes e a aqueles que se perden no horizonte, máis outros chámanlle, ós mesmiños sitios Hespaña, e tamén falan diferente, non coma os meus, que ladramos todos iguais. Pero, a min que carallo me importa, eu quero rematar o choio e ver se me paga o traballo, que non se poden queixar os tipos, xa que non me desviei nin un momento do camiño.

Ós poucos chegamos á estrada asfaltada, e ó carón dela á Capela da Virxe de Loreto, e cruzamos o núcleo rural polo piche, entre casas arruinadas e novas construccións, sen espertar nin o interese dos seus habitantes, nin das súas pantasmas, nin tan sequera de algún da miña especie que me veña cheirar o cu, ou a berrarme por ir marcando o territorio, coma si fose un conquistador. E algo deso teño, non só porque entre as cadelas da zoa teña certo éxito, senón porque aventúrome máis ala dos meus límites, aínda que algunha vez volvo a casa con algunha ferida de guerra.

Deixando atrás o barrio de Portocelo internámonos outra vez na fraga, que conforme vai gañando altitude vai mudando de paisaxe, os carballos e os castiñeiros van sendo desprazados por eucaliptos, e o camiño vaise pechando de vexetación, a pesar de que o Zalo, que non é a primeira vez que o pisa, apunta ó seu compañeiro que está en mellores condicións do que o lembraba. Si, oh, mellor está, que debeu pasar o tractor para pisar xestas e toxos, pero aínda así ás veces faise un pouco apurado avanzar entre eles, aínda que nin eu nin eles demos o brazo (ou a pata) a torcer. Fanme gracia cando din: “o can sabe o camiño”, entón ¿non vou saber? ¿ou pensades que son de Alaska?.

A ascensión dos trescentos metros de desnivel que calculou o Anxo a ollo, sobre o mapa que leva no peto, o esforzo de ir abríndose paso entre os toxos cada vez máis altos e máis bravos, eu por abaixo, eles por riba, e a monotonía da paisaxe, fíxonos aledarnos de chegar a Carballás, o barrio que se atopa a maior altitude do concello, na aba do Monte Seixo, a pesares do cheiro arrepiante que nos recibe, que uns atribuíron o bagazo en descomposición e outros a unha granxa de gando pola que pasamos antes de chegar ó pobo.

Alí recibiunos unha algarabía dos meus, dos que non tiña nada que tremer xa que a maioría estaban presos, pobriños, toda a forza se lles ía en ladrar, aínda que levei un bo susto con un ben fero que se agochaba tras unha esquina, e que ó final non levantaba un palmo do chan. Eu sonche educado de máis para responderlles, só viña de paso, así que pegueime á sombra protectora dos meus amigos, para evitar males maiores.

Estes decidiron facer unha paradiña na Capela da Conceución, e eu xa sabía o que tocaba: o almorzo, así que movín o rabo inquedo, esperando que tiveran algo para min. Pero ¡mala rabia os coma!, cada un se puxo a trabar nun bocata de xamón, e a min déronme só uns anaquiños de pan e de grasa, si o sei non veño ata tan lonxe, aínda que tiña a esperanza de que ó final da xornada tiveran algo con que pagar os meus esforzos. Tamén escolleron o lugar para xantar, xa que aquí notábase máis o inverno, e por iso en canto remataron a faena cargaron cadansúas mochilas e volveron á estrada.

Atrás quedaban as antenas que coroan o cumio do monte, e máis ala o parque eólico da Serra do Cando, mentres camiñabamos ó carón de grandes prados, verdescentes polo efecto da chuvia e do sol, e con grandes balas de palla, o que apuntaba a que estas terras, aínda sendo as máis aloxadas do concello, seguen a ser traballadas polos homes. Outra cosa que nunca entendín, a teima esa dos homes polo traballo, nin quero entendela.

Comezamos a descender por unha pista de terra que se abre paso entre os campos, e botei unha carreiriña (de can) para enredar un pouco cos meus amigos, pero eles seguían ó seu, parolando das súas cousas, empeñados en buscar as marcas do sendeiro cando era a todas luces innecesario: para algo estaba eu alí. Así que guieinos con decisión onde o camiño se dividía en dous, internándonos nunha fraga de carballos, por onde se estreitaba, e onde se escoitaba cada vez máis preto o murmullo da auga.

Un regueiro mudado en torrente polas chuvias recentes sinálanos a ruta a seguir, por un estreito sendeiro que vai a carón del, e a veces oculto baixo as augas, que ten no seu comezo dous cogomelos de pedra, e os tres tivemos que andar a chimpos dunha beira a outra, con coidado de non esvarar polas pedras molladas (aínda que eu que ía a catro patas era o que máis seguro andaba). Seguindo o curso fluvial internámonos nunha carballeira pola que non tardamos en acadar as primeiras casas do lugar de Barro, onde atopamos a unha vella que nos indicou a dirección correcta ¡vaiche boa, aquí todos querían facer o meu traballo! Ata o Zalo que tampouco lle fixo caso á veciña e internouse por un camiño enlamado na búsqueda dun “aire” que, segundo o tipo, nos había levar ata un muíños ben bonitos.

Algo lle custou atopalos, porque o tipo non coñecía o terreo tan ben coma eu, aínda que o seu amigo tivo que darlle a razón no tocante á beleza das construccións, sobre todo do último deles que se atopa a beira do Río do Castro, e onde tirou as últimas fotos, nas que posei todo chulo subido ómuro da presa, coma si fose un experto pescador de troitas. Volvemos sobre os nosos pasos ata o pobo, e alí levei un bo susto cun bicho negro e feo como o demo, que me ladrou con ánimo de asasino, menos mal que o Zalo colleu unha fouciña para me defender, e o patrón do can, un rapazolo que andaba a descarregar un tractor de esterco, chamouno ó orden. Pero o susto non mo quitou ninguén.

Cruzámo-lo barrio de Barro, pasando preto da súa eira comunitaria, dos seus lavadoiros e fontes, e dun curioso pasadizo de pedra, espertando o interese de algúns veciños, e ata funlle cheirar o cu a unha cadeliña guapa coa que quedei para mellor ocasión. Un pequeno tramo de asfalto e levei os meus compañeiros cara un sendeiro entre veigas, xa moi preto do núcleo urbán de Cerdedo, onde pacían un feixe de vacas do país coas que enredei un anaco, ata que unha me fixo un amago coa cornamenta e dixen: ¡xa está ben de troulas!.

O río cada vez máis preto de nós ameazando con asolagar campos e camiño, tanto é así que vímonos obrigados a abandonalo en máis dunha ocasión para non seguir mollando os pés, e ó chegar á estrada, onde esta a pista de aterraxe deses trebellos voadores que seica chaman parapentes, deixei os camiñantes atrás e tirei para casa, que xa eran horas de merendar e parecía que os tipos non se decidían a quitar ningunha lambetada da mochila para mín.

Vinos ó lonxe, mentres botaban unha mexada ó carón do chiringuito e da piscina, agora sepultada pola crecida, e lembreime de que ó fin e ó cabo tampouco foran tan mala compañía, e mesmo defenderanme dos cans feros que atopamos no camiño, así que regresei para guialos ata o final. Só quedaban uns poucos metros para chegar ó pobo, e entramos os tres por detrás da Igrexa de San Xoán, mirando un pouco antes como se mesturaban as augas do Castro e do Lérez, algo cansos despois de catro horas de aventura, pero satisfeitos polo resultado.

Aínda que eu seguía inquedo, esperando que polo menos me recoñeceran os meus méritos, acompañeinos ata o seu coche que, como supuña eu, estaba preto de onde se colocaba a pulpeira os domingos (que olfacto teño, ¿eh?), así que deixei que se cambiaran as roupas molladas, mentres eu me deixaba acariñar por un par de cativos que xa coñecía, e despois fomos os tres camiñando polo pobo ata un bar.

Aquí os moi cabróns metéronse dentro sen nin dicirme res, e quedeime un bo rato na porta ladrándolle os mellores insultos que tiña no meu repertorio, dábame igual que me entenderan ou non. Cando rematei de cagarme en tódolos camiñantes do mundo, metín o rabo entre as pernas e collín o camiño para casa, cruzando o río pola Ponte de San Antón, mentres pensaba que, ó menos, dera unha voltiña marcando o meu territorio e pasando algunhas aventuras. Eso si, se volvían o Zalo e máis o Anxo polo meu barrio había de recibilos de xeito moi diferente.

Archivo del blog

Seguidores