E285 Sendeiro dos ríos da Fraga e do Beque (Moaña)


Sol, 31 de marzo de 2013

Non tiñamos claro se ir camiñar ou non: Domingo de Pascua, xente de vacacións... pero Anxo propuxo un lugar que facía anos queeu visitara, so nunha parte, e parecíame boa idea ollar a Fraga de Moaña e a auga que seguro corría polo río abaixo.

Puxemos rumbo ata Moaña sen falar nin de onde iamos comer, tamén sen bebida, algo que eu lamentaría logo porque a ruta complicouse mais do que pensábamos, e nalgunha vez no nosos camiño dixemos que parecía que estabamos en plena selva Amazónica. Comezamos o sendeiro dende as cercanías do Cuartel da Garda Civil cara ó monte por uns camiños encharcados de auga, lama, cheíños de silvas e todo tipo de herbas, incluídas as ortigas. 

Entre patos e pavo-patos, como lles chamei eu, esquecemos os coches, as casas, os domingueiros, a civilización e os problemas do famoso estres, tan teimados por esta cabeciña tola. Anxo, “o cameraman”, tirou levando a avanzadiña fotografando ó que se puña no seu camiño. O verde do campo, a auga máis azul, as árbores seguras, altas e a primavera que non quere chegar mostrouse en forma dun pequeno “Val do Jerte” que atopamos no camiño e que o fotógrafo non dubidou en captar co seu obxectivo. 

Non nos cruzamos con ninguén no noso camiño cara “o cumio”, algo que nos sorprendeu porque non chovía, pero nese bosque no que o rumor da auga non nos deixaba escoitar as verbas do outro, agradecemos a soidade deses intres. No medio, mais ou menos do camiño, cando xa chegamos preto dos moliños restaurados, Anxo pensou que non pagaba a pena subir ata a fervenza e que era mellor subir pola marxe do Beque. 

Un pouco antes eu collera os mandos da fotografía e xa fixera os meus “estragos” polo camiño: flores, río, fervenzas e Anxo coa súa mochila para soportar a chuvia, o vento, o sol... o que fixera falla. Tiramos camiño arriba pensando na cervexa e algo de comer no Camping e levamos un bo chasco cando, despois de trepar polos penedos e o barro esvaradizo, o camping ¡estaba pechado na semana santa! Fixemos unha pequena parada alí, bebemos algo, e collemos un atallo que Anxo coñecía. 

Ó pasar por unha aldea rural con boas vistas á ría e cabanas de madeira para aluguer, pensei que sería boa idea coller unha nuns días de verán, de seguro que viríame moi ben, pero esa idea esquecina cando vimos  o mal xestionado que estaba o restaurante responsable tamén do aluguer das cabanas. En todos os anos que levo viaxando e camiñando non vin que me trataran tan mal coma naquel lugar. Chegamos secos de gaznate e cansos ó “A de Lino” e os donos dixeron que xa pechaban (as 16:30h) negándonos ata a bebida para continuar o camiño. Aínda que pouco nos durou o noso enfado, porque case na súa porta había un potriño que deleitounos coa súa compaña e ansias de caricias, pena que non tiñamos nada para darlle de comer. 

Atallando, atallando, atopámonos no medio do camiño real que estaba totalmente inundado de auga, como se o curso do río pasase por alí. E alí rin e non parei, ollando a Anxo trepar coma Tarzán, cheíño de lianas e auga ata os nocellos. E así, pouco a pouco, chegamos ó camiño polo que subiramos e retomamos a mesma a baixada serpenteante do río Fraga. Chegamos xa até ós nosos patiños de novo, a civilización, ós domingueiros coas panzas cheas do xantar do Domingo de Pascua. E alí, onde aparcamos o coche, en pleno paseo da praia de Moaña, trocamos as roupas molladas por prendas sequiñas para ir a comer algo e sobre todo, beber. 

Tivemos sorte, pois un pouco máis adiante nunha cafetería-panadería, fixéronnos uns bocadillos que nin a mellor mariscada soubera mellor. Aínda tivemos folgos, humor e tempo para facer o “paiaso” un ratiño cunha rapariga que alí estaba e a que, pensei eu que lle alegramos a tarde.


E284 As lecións do mestre Chapela nos cumios do Morrazo



Saturno, 30 de marzo de 2013

“A memoria xurde con a exacta luz
do sol de medio día, cando se reflexa no mar
axitado polo vento fresco que trae o norte.
As palabras derrotan ó vento, sempre
como a area que vai levando a marea.
Sobrevivirei para escribir poemas
do mais profundo do corazón atormentado,
para que alimente ás almas confusas e extraviadas.
O cuarto se anima á sentir as caricias do sol,
no amplo véntano onde vexo moita neve
e rosas vermellas,
ese home con tímido sorriso, deixou atrás algo.”

“Rosas Vermellas”, LUÍS CHAPELA

O meu mestre, cronista e poeta das xentes e lugares do Morrazo, adoita alimentar a miña alma confusa e extraviada cun feixe de versos agarimosos e/ou combativos (deses que eu chamo “de motoserra”), nas mañas que partillamos no Cubillón, cos olliños cheos dese océano que busca acubillo na nosa ría, e despois do seu recitado maxistral dime:

-¿Qué, aprendiches algo?-

É moito o que se aprende con este home de rostro curtido polos ventos de afastados mares, por el escoto a voz dos últimos mohicanos, carpinteiros de ribeira, cesteiros e canteiros, e outros oficios que se van perdendo na memoria do pobo, e a memoria tamén dos fuxidos, e dos que desgraciadamente non conseguiron fuxir das gadoupas do fascismo, e escoito tamén as voces dos lugares, dos paxaros e das árbores, a sabedoría desta terra na que firmemente ten este home ancoradas as súas raíces, e que tanto lle doe ó sentir que este pobo de ananos non ten a vocación de berrar coma xigante.

Outro conto sería se a xente que rexe os destinos da nosa nación levara cosidos no seu peito unha parte dos sentimentos que o mestre Luís Chapela leva no seu, e que alimenta cos seus versos a diario, e tan xenerosamente partilla on este que deixa vagar (ou vogar) os ollos errantes pola ría, mentres no seu faro resoa a súa voz cantareira, con arume a salitre e a herba.

Moito tempo falamos de subir á Cruz de Ermelo, seguindo as congostras e corredoiras que levan a lembranza das súas pegadas dende cativo, e desta cumprímo-la promesa, aproveitando (que non sempre é doado) a coincidencia das nosas axendas, e de tal xeito quedamos citados no miradoiro da Fraga.

Eu levaba o corpo doce, aínda que non tivera tempo de almorzar, e o seu sorriso recibiume iluminando a ría dende esta atalaia natural, e despois de nos despedir do seu irmán, que o acompañara ata aló, comezamos a ascender cara os cumios de Moaña.

Moitos foron os nomes dos lugares, pois cada lugar ten o seu nome e a memoria dos bos e xenerosos está para que non se perdan, así coma costumes e lendas, recollidas durante anos por este home, a pe de horta e de canastro, falando con eses vellos que constitúen a nosa rica tradición oral.

Moitos foron as verbas, mentres camiñabamos cara onde o mundo se chama Ermelo, el lixeiro coma un rapaz, i eu suando coma un condenado, sempre dous pasos detrás del, tentando atrapar en imaxes as esencias dos seus relatos, ou cando menos os escenarios de moitas das súas aventuras, que aledan as miñas xornadas de horarios obrigados e loucura cotiá.

E284 Polos montes de Moaña e outros mundos


Chegamos ó mirador das fragas á hora marcada, Anxo e Luís, e non era para menos xa que despois de chover toda a semana, este sábado espertou con ganas de quentarnos as costas. Era unha aposta de dous e alí estabamos, preparamos as cousas e deixamos a tras aquel anfiteatro natural, con un val inmenso que bica o Atlántico. Comezamos a subir polo camiño que noutro tempo foi de carro e atravesamos aquel monte que aínda sendo rapaz recordo todo cuberto de pinos mansos, os cativos subiamos apañar os piñóns . Chamábanlle o Cerrado, pero todo cambiou coa chegada da celulosa e o eucalipto , por obra e graza da ditadura, os pinos foron arrancados e sementaron eucaliptos.

Na metade da subida pasamos por un lugar onde nace auga, pero e coñecida como Fonte Seca, xa que a maior parte do ano esta seca. Unha volta no camiño e chegamos a unha atalaia, chamada o Outeiro do Raposo, contan as lendas que por este lugar nas noites de lúa a raposa chamaba polo raposo para baixar o pobo a buscar galiñas e cando berraba a xente entráballe o medo. Continuamos camiño arriba ata chegar a Chan de Bolas, xusto ós pes do pico de Agudelo, alí ollamos unha boa plantación de castaños e carballos. O nome deste lugar llo deron os rapaces que cando viñan co gando para o monte, como este é un lugar plano xogaban aquí a bola, e hoxe se coñece como a Chan de Bolas . Decidimos non subir ó Agudelo, porque queda moito por camiñar e non e plan rebentarse na primeira hora.

Atravesamos o monte e nos pasamos a zona de Marín, fomos visitar os restos da antiga capela de San Lourenzo, capela de moita tradición no concello de Bueu, desde sempre . No ultimo deslinde feito polo franquismo, a capela quedou no territorio de Marín, pero desde a súa fundación pertenceu a Bueu, incluso o santo e o capitel co nome da capela están gardados na igrexa de Cela. Este tivo que ser un lugar cheo de carballos e castaños, preñado de moitas lendas que están recollidas, incluso sobre a fonte . Hoxe comprobamos como a capela está tirada no chan, como moito patrimonio do país totalmente abandonado. Como querendo reclamar o seu espazo no interior da capela naceu un carballo que xa ten un bo porte, que se non se ten coidado pode tirar os restos dos muros que aínda están en pe. Vemos con satisfacción  como aínda ai xente que se achega ata a capela a deixar flores e velas nas repisas.

Desandamos un pouco e entramos de volta nos montes de Moaña, entramos pola porteliña e seguimos polo camiño de carro ata as Chans de Cachón . Un lugar especial onde a terra e o mar dormen os seus pes, un miñato sobrevoa e nos saúda debuxando círculos por riba de nos,”quizais sexa un vixiante deste anaco de monte”.  De novo unha fermosa plantación de arbores autóctonos, protexidos con arame para que os cabalos non os  rompan. Cachón ten algo que o fai especial, as veces si te sentas debaixo de un carballo, o vento trae o son dos vellos coa fouce, apañando o toxo para estrumar o gando. Seguimos por unha congostra que no seu tempo fora feita para que o carro non abocara, cando ía cargados de toxo ou leña, chegamos o cruzamento de dous camiños, o lugar se coñece como Praza da Virxe, por unha pedra que había polo entorno que e semellaba o manto dunha virxe . A pedra xa fai tempo que desapareceu, mais ben a roubaron . Neste lugar ou praza se poñía unha persoa na parte de abaixo e si viña un carro da riba , mandaban para o que comezaba a subir, algo como regular o trafico, pero con carros, pois nos camiños era imposible dar volta.


O pouco tempo chegamos á Cruz de Cela, cruz que foi posta polos monxes bieitos de Hermelo a la polo 1700, como así reza na inscrición. Xa fai anos que o monólito lle foi roubada a cruz que tiña na parte alta, quedando so a pedra, coas letras do Mosteiro de Hermelo, marcando o devir da historia, por algo todo o Morrazo estaba baixo a xurisdición do mosteiro. Despois da sesión de  fotos subimos un anaco pola estrada que antes fora camiño, hoxe cuberto de piche e os pes o notan, así chegamos o comezo da pista de terra que nos leva o Monte Paralaia. Comezamos a subir a costa e o pouco tempo, deixamos a man esquerda o lugar de Foxonoval onde nace o río do Inferno, que desde estas alturas percorre Broullon, Paradela, A Marrua, o Redondo e se abraza o mar fronte do concello de Moaña. Seguimos ata o cumio do monte, onde xa apreciamos arbores novas de plantacións anteriores, chopos, bidueiros, olmos, e unha boa mancha de pino común, e de novo o noso miñato protector nos di que esta cerca.

Debido a maleza que o cubre todo non podemos baixar ata a cova da Paralaia, onde aqueles farallóns impoñen respecto, son testemuñas pétreas dos nosos días . Atravesamos o monte cara o sur e vamos por un camiño entre carballos e moles de pedra ata o Monte Xestoso, alí esta a Cruz de Paralaia, feita de madeira de carballo desde a primeira vez que se puxo ai preto de cen anos. Desde este lugar privilexiado un ten a sensación de que pode apañar coas mans a ría, Vigo, as Cies e todo o Morrazo, é un lugar encantado e nos días de inverno se escoita falar as arbores coas pedras . Comezamos a baixar por unha congostra de lama e pedra que nos leva a Hermelo, por estes lugares a auga e unha constante, a terra e negra con moitos minerais e a terra ideal para os Cantarelos no seu tempo.

Chegamos a aldea de Hermelo, somos ben recibidos por este lugar tan fermoso e amable para os ollos, case podemos dicir que Hermelo e un anaco do Paraíso. Aquí era obrigado repoñer forzas, previo acordo na Taberna de María, demos conta de unha fonte de raxo e patacas fritidas, con un xerro de porcelana de tres litros de Tinta Femia, todo estivo moi bo, ata o café con o bagazo que fixo que aparecera o”pedro chosco” facéndonos cóchegas na cabeza,  a idea case era esa, pero cando chegamos a Esculca nos atopamos con un grupo de almas en pena, da cidade, que xa andaban medios perdidos na Cruz do Xestoso. Entón sen darnos conta se apegaron e comezamos a facer de guías de este grupo do club dos desachegados. Comezamos a baixar e pasamos pola beira do pequeno cemiterio de Hermelo, onde lles conto que aquí está enterrada a mellor tecedeira de Pontevedra do século pasado,  Sra. Pepa de Florencia, pola súa casa pasaron Cunqueiro e Castroviejo en certa ocasión, animando a muller para que participara nunha feira de artesanía galega de moita importancia en Pontevedra, ala polos anos 50. Enfilamos o vello camiño real que ía de Hermelo a Moaña (San Martiño), por este camiño podemos ver a mostra dos miles de carros que pasaron por el, con marcas petrificadas  nas pedras de ata 25centimetros de fondo.

Pola metade do camiño nos atopamos co nacemento do río Bouzos, que cruza toda a Fraga de Coiro, rega veigas e comareiros, fai moer un feixe de muíños coma o de Fausto e se bica co mar na zona da praia de Rodeira . Seguimos baixando e chegamos a un lugar mítico dos montes do Morrazo, O Pouso das Cruces, a este lugar por temperas cando se remataba os traballos das sementeiras nos campos, as xentes de San Martiño, Hermelo, e Coiro, saian desde as súas igrexas ata aquí en procesión e así como ían chegando posaban os estandartes e as cruces no monte, de ai o seu nome . Facían unha misa e pedían ter boas colleitas,  despois todo o día era troula, ata a volta que era do mesmo xeito. Este lugar ten un uñeiro, onde nace boa auga, esta cuberto de carballos os cales teñen unhas polas especiais polas formas que fan, conta a vella lenda que por este lugar andaban os druídas celtas recollendo o visgo das polas, para facer pósemas .
O Pouso das Cruces e un lugar especial e o sabían os noso devanceiros que puxeron no entorno o primeiro mogon de deslinde das tres parroquias, que hoxe delimita os concellos . O entorno  conta con mesas e bancos de pedra así coma asadeiros e era un lugar moi concorrido cando se podía facer lume, pero no verán aínda e moita a xente que se acerca a esta curruncho natural.

Seguimos ata o lugar do Outeiro, zona arborada con fontes e con vistas impresionantes da ría, Cangas, Baiona...., lugar rico en cogomelos . Aquí se celebra todos os anos a festa do Leñador no mes de agosto, acude moita xente do pobo e de fora, e un día de troula en plena natureza, sempre se pide respectar o entorno. Aquí Anxo e mais eu deixamos a tropa das almas perdidas e comezamos a andaina pola pista que nos levara a Broullon . Son as seis da tarde e sacando a hora de comida todo foi camiñar e os corpos comezan a negarse a andar para diante. Nas primeiras casas de Broullon somos recibidos polos cans que semellan querer comer o mundo, os cabalos que comen nas veigas non lles fan ningún caso, coma se non escoitaran o barullo que fan os cadelos, dous gatos se poñen a facer posturas para a foto. Chegamos ó Cruceiro da Salvante, probablemente un dos cruceiros mais antigos de Moaña, foi construído ai varios centos de anos, e foi sufrindo varios cambios de sitios o longo dos anos, pero sigue en pe, con a súa memoria e historia viva.

Pouco a pouco case que arrastrándonos fomos chegando os coches, o mirador das Fragas seguía sendo amable, pero o cansazo podía con nos. Estabamos poñendo o loureiro a unha xornada completa que comezara as 11 da maña e remataba as 7 da tarde, os corpos esmagados, os callos derretidos,  pero na memoria un día histórico para arquivar unha camiñada completa, onde descubrimos lugares e pequenas cousas da toponimia que xa forman parte de nos. Cumprimos así unha promesa que xa se perdía co paso dos días.  Ollamos para os farallóns do monte Paralaia por ultima vez, e ala andaba o miñato, o noso compañeiro da andaina quedaba no se medio vital e nos, quizais pensando en outra.


Sábado 30/3/2013, Luís Chapela 

E282 Sendeiros dos Cons (Vilagarcía de Arousa)


Las cosas no siempre son lo que parecen.

No era domingo  17 de febrero del 2013, era un día antes,  y no eran tres chicos, había un cuarto integrante, que habla parecido, pero no es española y dice de armar una vaquita para pagar los peajes.
La ruta era de sol, vamos a una isla, el paseo lo merece y los caminantes eligen el sábado sin lluvia para estar a la altura del asunto. el entusiasmo le contó a la barriga cómo se sentía y la loquita pidió su hora.


Era un día generoso y se pusieron de acuerdo, vamos al clube, sugirió uno de ellos, a un putero a estas horas? pensó la chica, pero vio el cartel en la puerta del restorán y aquellos mariscos acompañados de albariño les despejaron todas las dudas.


La caminata parecía dedicada a consentir los sentidos, sin esfuerzo, dando  tiempo para pausas, para probar coger la foto que quizás aparezca en el próximo concurso, para  jugar  al ahorcado, los columpios.


Sacarse la ropa e ir por  la zambullida revolucionaria, metiéndose al agua fría en señal de protesta. 


La caminata continúa, las ensenadas siguen apareciendo, rodeada de bosques de pinos.


El agua clara, las algas rabiosamente verdes y el cielo, cansado del vestido gris de los días de semana , se preparaba para la noche y probaba modelos pret  a portè de primavera-verano.
En el segundo tramo,   las golosinas salieron de las mochilas y  alegraron el camino, las rocas tenían formas sorprendentes y el paseo sin prisa permitía descubrir nuevas figuras.


Encontrar procesiones.


El faro nos guiaba hacia ese bar y el café con leche prometido, pero las razones conocidas por todos, han dejado este sitio sin trabajo.


La llegada al punto final de la ruta necesitaba un subidón y el carnaval de Arousa daba color al sitio y dejaba tranquilos a los colegas, al ver que si  falló algún órgano vital, aquellas señoritas tenían una canasta y regalaban muchos.
Llegaron a casiña, durmieron  felices y soñaron con perdices.

Archivo del blog

Seguidores