E42 Sendeiro do Baixo Miño (Tui)

Domingo, 29 de xullo do 2007

A finais do verán do ano pasado, nunha desas reunións gastronómicas que, dende non se sabe cando, celebramos os venres, cando nos permiten as axendas e as xornadas laborais, Zalo faloume da rede de percursos pedestres que abriran no concello portugués de Paredes de Coura, non moi lonxe da fronteira, e entráronme as ganas de desprezar o inventario de dores que insistían, aínda o fan pero xa non na mesma medida, en recorrer a miña perna esquerda, e voltar ós camiños, en busca de aventuras.

Quedamos uns días máis tarde e, despois de iniciarme nas delicias da comida do Stop, un restaurante situado en San Pedro da Torre ó que me volvín adicto dende ese momento, levoume a un territorio incógnito para min, onde recuperei algúns dos motivos polos que volvo sorrir nos amenceres.

Ese primeiro sendeiro en terras courenses, o Trilho dos Combatentes da Travanca, do que non queda constancia gráfica nin escrita, e do que nin sequera podo precisar a data exacta, foi o fundamento dos moitos que verían despois. Deseguida adoptei a fórmula que me ofrecera o Zalo: quedar ó mediodía, para non madrugar demasiado, xantar cedo (gracias ó uso horario lusitano), e camiñar entre tres e cinco horas. Estaba feito a miña medida: podía saír o sábado pola noite, comer cos amigos o domingo, e volver facer, aínda que fose modestamente, un pouco de monte.

Conforme foron sucedendo os días e os sendeiros, con Xurxo e Nacho entusiastas dende o primeiro momento, Zalo advertiunos de algúns inconvenientes do método: coa chegada do outono os días iríanse acurtando, co que teríamos menos horas de luz, e coa primavera empezaría a facer demasiado calor para empezar cando a dor estivera no máis alto do ceo.

A pesar de estes inconvenientes continuamos, case tódolos domingos e moitos festivos, insistindo no mesmo procedemento, e fóronse sumando algunhas persoas que, xa sei que soa un pouco pretensioso, forman parte da miña cobertura emocional, esa que me permite voltar a sorrir cando chego o fondo do abismo. Ignorando as estacións, as previsións meteorolóxicas, as resacas (si, coas súas teas de araña e os seus pantasmas), o lumbago, a ciática ou a gripe, ignorando os compromisos familiares, as convocatorias festivas o culturais.

Como mostra de que esta colección de hernias discais, artroses cervicais, meniscos desgastados, túneles carpianos e outras doenzas menos evidentes que forman o noso pequeno grupo de Eivadiños, non lles asustan os rigores do clima e que si veñen ou deixan de vir e por outra clase de motivos, é que decidimos saír a sementar pegadas cando os termómetros marcan as máximas temperaturas do ano, como si o verán que se resistiu ata o de agora chegara de repente, facéndonos un resumen das súas intencións.

Cando prendín o teléfono móbil, e comezaron a entrar mensaxes e avisos de chamadas perdidas, sorprendinme, e comecei a pensar en onde e como, nun día que prometía tanto calor como este, ían a dirixirse os nosos pasos. Lembrei outro día de lume, a principios de maio, cando recorrín, esta vez en solitario, o PRG que une as poboacións de Tui e Caldelas do Miño, e pareceume a idónea: con moita sombra e boas posibilidades para refrescarse.

Así que fun ó punto de reunión (outro acerto en estas convocatorias, a cinco minutos da miña casa e a saída de Vigo), cos deberes feitos, pensando rapidamente onde podíamos xantar e cantos coches había que levar. A hora convida, pouco máis ou menos, apareceron Xacobe, Xaime, Yuka, Ramón e Miguel, os que informei dos meus plans, que foron aceptados de bo grao, e da necesidade de levar tres vehículos, xa que o recorrido era lineal.

Puxémonos en marcha, outra vez cara o sur, aínda que nesta ocasión non pensáramos en cruzala fronteira, e deixamos un deles no lugar de Os Baños, na parroquia de Caldelas do Tui, e nos outros dous dirixímonos a Tui, onde planeábamos comer. E comemos, aínda que non no Cabalo Furado, como tiñamos previsto, senón no Pote, onde fixemos desaparecer sendas racións de pementos de Padrón, chochos na súa tinta, xamón asado, salpicón e tortilla de queixo e panceta, aliviados pola temperatura do local, que animaba a alongar a sobremesa, tralos postres e os cafés.

Pero, pese á canícula que azoutaba as rúas, decidimos saír a recorrer eses camiños que proxectaramos, aínda que algún bromeaba coa posibilidade dunha soneca a beira do río, e voltamos ós coches para acurtar o tramo de asfalto que debuxaba o sendeiro e buscaba unha sombra onde abandonalos, unha vez pasada a parroquia de Rebordáns, onde comezamos a vernizarnos co protector solar, e a quitar da mochila tódolos porsiacaso que, en vista dun ceo completamente azul, non ían a facer falta nesta ocasión.

Ademais de evitarnos o molesto tramo de asfalto, varrido con furia pola lingua de lume do astro rei, acercamos ata aquí os coches por si non é posible vadear neste punto o Río Louro, por onde pasa o camiño portugués a Compostela, xa que o ponte novo aínda está en construcción e o vello ponte romano aínda esta en fase de rehabilitación. Neste último hai un peche metálico e severas prohibicións para evitar que sexa franqueado, xa que un dos seus tramos tivo, recentemente, un derrube. Aínda así ignoramos os carteis e adentámonos na zoa restrinxida, xa que non atopamos mellor alternativa para vadear o río.

O inicio, que en tempos debeu ser un paraxe de inusitada beleza, atopase agora bastante deteriorado polas obras, pola contaminación do río, e pola instalación dunha estación de bombeo de gas e unha depuradora, ás que damos as costas para adentrarnos nunha plantación de millos, nas que parecemos auténticos exploradores, que sigue a liña que debuxa o Louro nos seus derradeiros metros, antes de sumar as súas augas co Río Miño, que seguiremos a montante, como dixen na outra ribeira.

Chegamos empapados de suor o camiño que sigue a extensa mancha azul, pero certamente aliviados pola sombra que nos proporcionan frondosos carballos (Quercus robur), salgueiros (Salix alba), amieiros (Alnus glutinosa) e outras especies que Xaime (Criaturax satanicus), que para algo pasou media vida estudiando o tema, vai identificando, ilustrándonos cos coñecementos adquiridos en eses arduos anos de investigación.

Animados por esta clase gratuíta de botánica chegamos a Praia da Areeira, formada artificialmente pola actividade de unha explotación areeira en desuso, da que aínda quedan as tolvas en pé, e na que non nos resistimos, pese a importante presencia de parroquianos, a despoxarnos das nosas roupas (non de todas, por temor a turbar os lugareños) e mergullarnos nas cálidas augas do Miño. Si, dixen cálidas, xa que a temperatura dentro do leito fluvial e inusual, moito máis alta do que esperabamos. Unha vez refrescado o noso chasis, buscamos tamén refrixerar os nosos motores, e sentámonos na terraza dun chiringuito de madeira, imprescindible en calquera praia que se prece, para dar boa conta de grandes xerras de cervexa con gasosa. Aquí espertase outra vez un conato de motín, e algúns intentan convencerme do idóneo do lugar para pasar a tarde e dar por concluído o recorrido pedestre. Non teñen éxito, claro, esas voces disidentes, e cando rematamos a hidratación voltamos o camiño.

Se aquí o habitual eran os campos de millo, agora o que atopamos son enormes invernadoiros, o que pon en evidencia a fertilidades destas terras. Tamén vaise espesando a vexetación, formando un espléndido bosque de ribeira, onde ás especies arbóreas sinaladas temos que sumarlle o plátano (Arcer pseudoplatanus), o arce (Arce neubumdo), e incluso magníficos exemplares de freixo (Fraxinus angustifolia)o de carpaza (Cistus ladanifer e Cistus salvidolius), por onde crecen edras e enredadeiras, e outras plantas como a Phytolaca americana e a Tradeschantia fluminensis, que so deixan unha estreita senda por onde podemos avanzar.

Agradecidos a este manto esmeralda que nos protexe dos raios solares seguimos adiante, intuíndo a presencia do río sen miralo, tal é a espesura da variada cuberta forestal, ata que identifico o lugar onde cruzamos a fronteira co Club de Camiñantes, e decidimos baixar a contemplar os reflexos da xeografía portuguesa, coa silueta do Monte Faro espertando os nosos apetitos montañeiros. Aínda que non teñamos intención de imitar as andanzas de Zalo, decidimos darlle un homenaxe, e volver a despoxarnos das nosas roupas (agora si, de todas) para voltar a bautizarnos no espello azul que temos diante.

Esta segunda inmersión é, se cabe, máis pracenteira, xa que temos todo este paraíso para nós, así que desfrutamos con calma esta xigantesca piscina natural (e climatizada poderíamos dicir), que só Yuka é capaz de resistir, aínda que nos fotografía mentres o facemos, desvelándonos unha nova faceta nela: a de reporteira gráfica. Fronte a nos a Illa do Seixal, formada polas sedimentacións de area e pola lentitude da corrente, que a pesar de todo pode dar algún que outro susto, por acción do aproveitamento hidroeléctrico do Encoro de Frieira, varios quilómetros arriba, e polo ciclo mareal, xa que ata aquí chega o alento do océano.

Voltamos con renovadas forzas ó camiño, próximo a parroquia de Paramos, de onde é orixinario o noso emperador, e a punto estamos de pisar o outro, un dos insectos máis grandes da nosa fauna: un escornabois ou vacaloura, un auténtico acoirazado que resiste timidamente unha ducia de disparos (só dixitais) que lle mandamos. E que non chegaba cunha cámara e hoxe temos dúas, xa que o Xacobe intenta competir co meu afán de retratar cada planta, pedra, nube ou bicho que atope no recorrido. Eso si, todo hai que recoñecelo, con bastante máis acerto que eu, e si o dubida, amiguiños, pidan unha proba.

Outra vez internámonos na selva por pequenas sendas de pescadores, sempre manténdonos o máis pretos a beira do río, que comeza a adquirir un cor cada vez máis chocolate, e a estreitarse: estamos subindo por un brazo do cauce nas que as súas augas embálsanse e crean unha paisaxe inquietante, con enormes troncos abatidos sobre o seu leito, e onde avistamos solitarios exemplares de aves acuáticas que, cono nós, decidiron aventurarse en este territorio incerto. Así, xunto as gaivotas patiamarelas (Larus cachinnans), e os corvos mariños (Phalacrocorax carbo), que observabamos no primeiro baño, puidemos ver agora ata unha garza real (Ardea cinerea) a que asustamos coas nosa incursión.

Este tramo quizás sexa no que a vexetación é máis exuberante, e onde máis diversidade de especies vexetais contemplamos, e en ocasións a súa densidade tapiza totalmente o chan. As edras e enredadeiras forman coloridas camisas nos grosos troncos das árbores, polas que incluso, se quixeramos, poderíamos trepar, como cando eramos cativos. E si quero, e non me resisto a subir uns metros, como cando buscaba incesantemente escaleiras ó ceo, nos acantilados de Budiño e noutros lugares que levo tatuados nos dedos.

Por un sinxelo paso formado por sólidos bloques de granito, sorteamos esta lingua do río, entre espigas de auga (Potamogeton polygonifolius), xuncos (Juncus spp.) e canaveiras (Phragmites australis), nun hábitat que, na anterior ocasión que pasei por aquí, explorei máis de vagar que agora, cando as forzas xa fraquean e xorden as primeiras voces preguntando se falta moito para o final. Eu tranquilizo como podo, e o certo é que xa estamos preto, xa que estamos na Insua, como denominan a este lugar, imaxino que pertencente a parroquia de Caldelas, a esta porción de terra na que se estreita o Miño.

Pouco a pouco ábrese o camiño, e con elo van desaparecendo as sombras, e o sol que intentou atraparnos dende o principio arréanos sen piedade co seu lostrego de lume. Agradecemos incluso a abundancia das mimosas (Acacia dealbata), especie alóctona que atopa gran facilidade para propagarse nesta comarca, porque cando Lourenzo aperta ata as pragas se aproveitan. Tamén atopamos neste tramo final outra praga, a dos domingueiros que queren levar o coche ata a mesma beira, buscando un sitio onde botar a sesta ou montar festa rachada. Inconfundibles as súas pegadas en forma de envases de plástico, botellas de vidro, latas e papeis. Sen dubida prefiro a primeira das pragas.

Antes de rematar o noso itinerario, divisamos as enormes tolvas dunha explotación areeira, aínda en activo, pese á oxidación presente en boa parte da maquinaria, pero estamos demasiado esgotados para deternos a investigar na explotación, xa que a proximidade da área de Os Baños prométenos outras gratificacións.

O primeiro, cando chegamos, é buscar unha zoa idónea entre as rochas, que xa están seriamente concorridas por pandillas de adolescentes, para colonizalas e voltar a mergullarnos, cousa que facemos de bo grao: tamén aquí a temperatura da auga é a idónea, aínda que teñamos que ter conta da corrente. O segundo, para finaliza-la etapa, uns refrescos no chiringuito de Caldelas, onde nos xuntamos con Zalo e Salomé, sorprendidos polo inusitado éxito da convocatoria.

É que somos unha estraña familia, e como dicía ó principio desta relación de xentes e lugares, non nos importan as adversidades meteorolóxicas, caian chuzos de punta ou se desplomen os paxaros das árbores, somos o que somos e imos os que imos. Pouquiños ou uns pouquiños máis, arrastrando as lumbalxias, as ciáticas, fibromialgias, meniscos astillados, artroses cervicais, desgarros musculares e contracturas, Eivadiños todos, cada cal co seu.

E non se vaian aínda, que hai máis, como dicía SúperRatón, porque xa que temos que voltar a Tui para recoller os coches, decidimos recalar no Alboio, para repoñer as calorías que deixamos polo camiño. Tardan o seu en atender os nosos pedidos e cando o fan é a medias, o que pon en entredito o sistema educativo, e senón que lle pregunten a Ramón.

A pesar do limitado do servicio, zapámonos unhas ricas, aínda que escasas, racións de lombo con queixo, calamares, pementos de Padrón e queixo, todo acompañado de grandes xerras de cervexa, que non temos empacho de repetir. Empachados non saímos de alí, pero si lixeiramente ebrios, e eso que eu teño que facer quenda de noite, coa envexa de ver a metade dos meus compañeiros de camiños de vacacións. Bo, unha semaniña e unireime a eles: Xurxo xa nos espera en Italia con sendeiros inéditos. A próxima crónica promete...

E41 Trilho dos Moinhos (Paredes de Coura)



Mércores, 25 de xullo de 2007

Nas áridas terras do noroeste de Utah existen uns insectos, bastante semellantes ás temibles langostas, ós que popularmente se lles coñece como grilos mormóns, que cando migran, camiñando e saltando durante centos de quilómetros, forman un auténtico exército invasor, composto por millóns de individuos que desfilan en compactas formacións.

Os observadores sempre se preocuparon do motivo polo que lles gusta viaxar en tropel, sen deixar case espacio entre si, creando auténticos ríos compostos por infinitas patas, alas e antenas de tons opacos que dificilmente pasan desapercibidos entre as deslumbrantes areas vermellas.

Os científicos que estudiaron este curioso fenómeno atoparon unha rápida resposta: a multitude dá seguridade. Os predadores que acechan á nube, nun entorno hostil onde tampouco abunda a comida, teñen tantos grilos para elixir, que as opcións de sobrevivir dun exemplar entre millóns dos seus conxéneres serían moitas. Polo que parece, si es un grilo tes que ir acompañado para ter máis posibilidades de sobrevivir.

Sen embargo, desprezando a seguridade que da a manada, o cardúmen, o rabaño ou como queiran que se denomine unha agrupación de grilos mormóns, hai individuos que a abandonan e deciden facer o camiño ó marxe, elixindo itinerarios alternativos, emprendendo unha aventura solitaria da que non sempre saen ben parados.

Os investigadores deste comportamento animal, que ignora as poderosas voces do instinto, instalaron pequenos transmisores no corpo de algún deste insectos, pouco antes do período de migración, para poder seguir os seus pasos e chegaron a unha conclusión efectiva: aqueles que seguían na formación, apiñados cos seus semellantes, sobreviviran, na súa maioría, durante as primeiras semanas de travesía, mentres que os aparatos localizadores dos grilos que decidiran abandonar o grupo remataran no estómago das aves rapaces e dos pequenos mamíferos.
Quizais sexa esaxerado trasladar os datos recollidos no estudio do comportamento desta especie e aplicalos á socioloxía humana, pero non é menos certo que as posibilidades de atoparse con problemas cando alguén decide apartarse da ortodoxia, dos manuais de conducta, das normas establecidas, das costumes e tradicións, dos canons e leis, dos pensamentos únicos, ou simplemente das modas e gustos imperantes, é moito maior que as de aqueles que deciden seguir ó rabaño.

Tamén é posible que os individuos que tentan fuxir do mergullo e disolución no grupo, como producto dalgunha alteración xenética quizais, ou sinxelamente pola vaidade de sentirse diferentes, vivan aventuras insólitas, imposibles de comprender para o resto dos seus análogos, que prefiren seguir este tipo de disidencias por televisión, e tamén é posible que o seu desenlace non sexa tan terrible como o dos grilos díscolos, aínda tamén hai que sinalar que unha porcentaxe minúscula deles puideran completar a migración á marxe do grupo.

Sigamos, por exemplo, en un deses días festivos de verano, cando o clima benigno anima a inundar as praias, nunha sorte de migración humana que se da nas zonas costeiras do mundo civilizado, onde os predadores visten traxe e garabata, e son cen veces máis perigosos que as rapaces e roedores das áridas terras de Utah, sigamos digo, a un pequeno grupo, formado por tres individuos que, para distinguir en este pequeno estudio, chamaremos Yuka, Ramón e Anxo, ou para ser máis científicos, Y, R e A.

Eliximos a estes tres principalmente por dúas razóns. Unha por que realizan o camiño inverso ás migracións estivais, dirixíndose dende a costa cara o interior, un comportamento bastante atípico, xa que non buscan un itinerario alternativo para chegar ó mesmo obxectivo sino que ten incluso unha meta diferente, que despois estudaremos.

A segunda razón é que os tres van no mesmo vehículo, polo que é fácil o seu seguimento, xa que so temos que seguir o pequeno transmisor que adosamos, imaxinariamente claro, a un deles.

Ó principio do seu recorrido coinciden cun bo feixe de conxéneres, e por un momento semella que van unirse a unha subdivisión do movemento migratorio, aquel que se dirixe á fronteira aproveitando o feirado para aprovisionarse de diversas prendas de tempada, mobiliario rústico, cerámica popular e alfombras ou farrapos, a bo prezo, no mercado que tódolos mércores se celebra na localidade máis preta do país veciño.

Pero, sorprendentemente, pasan de longo, desoíndo as ofertas ás que acoden, seguindo voces idénticas ás do instinto, os seus semellantes, ós que cada vez seméllanse menos, e so se deteñen primeiro para repostar o combustible para que o artefacto mecánico que os traslada siga funcionando, e despois para alimentar os seus propios organismos cunha sustancia, aínda sen analizar, chamada malandrina.

Son uns animais estraños Y, R e A, xa que desbotan a oportunidade de continuar pola estrada que bordea o litoral portugués, onde poderían imitar aos seus deténdose en calquera dos seus extensos areais, o que non deixaría de ser unha disidencia limitada, como a de aqueles grilos que evitan a manada pero que, finalmente, manteñen o mesmo obxectivo.

No lugar onde se detiveron a xantar collen unha desviación para darlle, en definitiva, as costas ó océano, e internarse nos territorios do interior, onde comezan a debuxarse as montañas e o aire salino, onde se mestura a ferraxe dos barcos e o eco dos náufragos, se transforma en vento serrano, que acariña o padal con rumor de flores e de augas cristalinas.

Bo, deixemos estas licencias poéticas para advertir que se deteñen nunha colonia agrícola, chamada Cha de Lamas, na freguesía courense de Vascôes que, según os datos que poidamos recompilar, tratase dunha obra da Junta de Colonización Interna, creada polo Estado Novo nos anos corenta. Durante este período se iniciou o cultivo de pataca e millo, principalmente, nos chans ata entonces forestais, o que constituíu un impulso importante para o crecemento da poboación rural.

Tamén neste lugar, onde Y, R e A, abandonan o vehículo, se atopa o Centro de Educaçao e interpretaçao ambiental (CEIA) de Corno de Bico, área declarada Paisagem protegida polo goberno luso, sobre a que falaremos máis adiante. Agora sigamos o comportamento deste estraños suxeitos que comezan a camiñar polo pequeno núcleo rural, atopando ó seu pasado tan só cans, cabras e ovellas, que buscan as sombras para protexerse dun sol implacable que a esta hora, as dúas e media da tarde, unha hora menos según o uso local, está no máis alto do ceo.

Quizais para protexerse dos devastadores efectos dos raios solares, que a maioría dos individuos da súa especie abrazan ás beiras do mar, deseguida se internan, por unha pista de terra batida, nun bosque de piñeiros, seguindo un pequeno cauce fluvial que, polos mapas que manexamos, desemboca no Ribeiro de Reiriz. Aínda son visibles os amplos pastizais onde as vacas barrosás, típica raza da zona, atenden ó seu instinto, alleas a camiñantes e a camiños, rumiando a herba fresca que coas últimas chuvias tinguiuse de esmeralda.

Atopan as ruínas dunhas casas, habitadas en outros tempos polos traballadores dunha abandonada explotación mineira, e as paredes dun antigo serradoiro, así como algún inxenio hidráulico soterrado entre as silveiras, que testemuña a importancia económica que tivo esta zona para toda a comarca.

De todas estas incidencias toma boa nota A, cunha diminuta cámara dixital, mentres seguen os tres avanzando tras uns sinais debuxados con pintura vermella e amarela en pedras e troncos, marcando un itinerario denominado Trilho dos Moinhos.

Mentres R agradece a boa sombra que ofrece a masa forestal, aínda que esté formada por eucaliptos e piñeiros, que alivia a canícula que está caendo dende o ceo e que, nos tramos máis abertos, onde non hai refuxio posible, faise francamente molesta. Para sorte dos nosos amigos (a esta altura da investigación xa podemos chamalos así), non tardan demasiado en atopar un pequeno oasis, onde se deteñen.
Este pequeno anaco do paraíso ten o nome de Porto Velho, e nel hai un muíño que garda certas particularidades que temos que subliñar. En principio atopase en moi bo estado de conservación, en disonancia coas construccións que atoparon ata o momento, ademais se trata dun muíño de dúas bocas, polo que, en realidade, deberíamos falar de dous muíños que comparten teito e paredes, xa que habendo dúas bocas é lóxico que haxa dúas moas.

Da importancia do inxenio, que recibe as augas de varios cauces que conflúen no Ribeiro de Reiriz, dá constancia a vivenda, agora deshabitada, que se atopa a uns metros del, que ten acaroadas unhas rústicas cortes, e no estanque por onde entran e saen, formando ruidosas fervenzas, as augas limpas do río.

Entendemos que fagan unha pausa necesaria para hidratarse antes de continuar camiño, como faría calquera animal migratorio, pero polo menos para R e para A non é suficiente, así que ispen e se introducen no pequeno estanque, mentres que Y, o único membro feminino da expedición, declina a invitación para unirse ó baño.

Aquí temos que lanzar varias preguntas ¿Que lles induce a este comportamento? ¿Porque sendo da mesma especie, aínda que camiñen en dirección contraria aos seus conxéneres, non teñen as mesmas pautas? ¿Son grilos disidentes R e A por bañarse, ou Y por non facelo?.

Sexa como fora, algo lles chama a atención dentro da auga, si, é unha caixa dunha bebida fabricada a partir dalgún cereal, non conserva a etiqueta e as cubre unha capa de musgo, aínda que no tapón pode lerse a palabra Heineken.

A non o pensa dúas veces e despois de requirirlle un abridor a R (que leva un de fortuna na mochila), se bebe unha nun par de tragos, mentes na cara se lle debuxa un amplo sorriso. Nestes momentos, cada un ó seu xeito, estes tres individuos experimentan unha reacción química que, nalgúns manuais antigos do século pasado, describían como felicidade.

As conclusións ás que poderíamos chegar, despois de estudiar ós milleiros de conxéneres deste trío peculiar e que, neste mesmo momento e de xeito masivo, invaden ós areais dun ou outro lado da fronteira, é que, por algún motivo que non acadamos comprender, decidiron abandonar a manada para chegar ó mesmo: buscaron un alivio ás elevadas temperaturas mediante inmersións na auga (aínda que Y sega resistíndose a probala), e agora sécanse ao sol.

Pero non, non é este o destino do pequeno grupo, xa que volven a vestirse e, sen dubidalo demasiado, a introducirse nunha densa agrupación de árbores frondosas, denominados carballos na botánica local, unha conducta claramente absurda, a pesares da beleza desta fraga, pero ¿por qué abandonar aquel oasis, onde poderían gozar do sol e da auga sen que ninguén os molestase? ¿qué buscan camiñando entre estas solitarias paraxes?.

Para averigualo seguimos os seus pasos, que agora descorren descubrindo os Moinhos de Várzea, moitos deles cubertos de silveiras, seguramente como consecuencia da perda de rendibilidade destes inxenios hidráulicos, e que anticipan unha zona de amplos pastizais e campos de cultivo, dispostos en socalcos que se perden no fondo do val, cara onde se dirixen unha vez que conectan coa estrada comarcal 519. Por este firme alcatreado descenden, entrando na freguesía de Parada.

Quizais, por falta de sinalización e por falta de seareiros ós que preguntar, non saiban os nosos amigos que este bucólico lugar, coas súas extensas plantacións de millo e prados salpicados por cabalos, vacas e ovellas, que aínda conservan mostras ancestrais da arquitectura popular, é o lugar de Várzea, onde as augas do pequeno ribeiro, onde se refrescaron fai uns momentos, desembocan no río Coura, que pola súa importancia nomea este val.

Nos derradeiros metros do Ribeiro de Reiriz, antes de perder o seu nome e sumar as súas augas ó Coura, atopase a Ermida de San Gonçalo, onde o grupo fai un alto e Y distribúe entre os seus compañeiros barriñas de muesli ou de chocolate, que desaparecen nas súas bocas, axudados por xenerosos tragos de auga, debuxándolles un sorriso doce.

Obstinados camiñantes cun destino que ignoramos, rodean o templo e comezan a ascender, deixando o diminuto ribeiro ás costas, por un angosto camiño no que se pon a proba a súa resistencia, internándose noutro bosque baixo ó que os prados se precipitan en perigosa verticalidade. Cando xa lles parecen suficientes os metros que gañaron ó ceo, o sendeiro volve á horizontalidade, e transcorre á par dunha levada que aporta un frescor nada desprezable.

Neste tramo se atopan con varias persoas realizando tarefas de acondicionamento do sendeiro, desbrozando e limpando unha parte onde a maleza, alimentada pola presencia abundante de auga, ten un crecemento rápido. Anotamos que estas xentes non pertencen ó xénero dos disidentes, ou non nos consta, nin están traballando porque non queren achegarse á praia ou á feira, senón porque en Portugal, a diferencia de Galiza, non se celebra ningunha festividade neste día, e polo tanto é laborable.

Tamén neste anaco do camiño atopan varios inxenios hidráulicos, os Moinhos de Alvarim, topónimo que sinala outro dos lugares desta freguesía, que os nosos camiñantes non teñen intención de visitar. A súa é outra, a de contornar, volvendo a subir levemente, o Monte de Vale Mourinho, subindo por unha estreita pista forestal, o máis ben estreitada pola invasión das xestas que ameazan con pechala por completo.

Para sorpresa de calquera observador, tras este esgotador recorrido non chegan estes individuos a outro sito que a Porto Velho, onde R e A repiten a mesma cerimonia de espirse para mergullarse no estanque de augas cristalinas, mentres Y retrata a segunda inxestión de A desa bebida que alguén esqueceu no interior da poza (ou sexa, bebéndose outra Heineken).

¿Para esto tantos quilómetros recorridos? ¿para rematar tan preto de onde comezaron? ¿non atoparon un sitio mellor? ¿ou non buscaban un sitio mellor?. Son tantas as dubidas cando se estudia o comportamento dun grilo que non atende a razóns da manada, ou do cardume ou como queira chamarse un conxunto de grilos.

Deixémolo, polo momento, aquí, a pesar de que aínda observamos máis comportamentos estraños destes individuos, como o entusiasmo con que recorreron as instalacións do CEIA de Corno de Bico, demorando máis de hora e media nunhas instalación desertas que non lle ofertaron, de momento, ningún servicio, ou como non regresaron, despois de tódolos excesos cometidos, ós seus fogares, senón que se dirixiron a un concerto ó aire libre, abrigados polas masas das que fuxiran durante todo o día. Non, é moito máis sinxelo que sigamos prestando atención ós grilos mormóns.

E40 Trilho Terras de Nobrega (Ponte da Barca)





Domingo, 22 de xullo de 2007

Este exercicio de axitar a memoria, para que non se durma e se disolva nun océano infinito, como lle sucede ós peixes, intenta recorrer a veces o camiño inverso, para non insistir en situacións idénticas, para non buscar analoxías con outros amenceres como os desta mañá, coa cachola convertida nun vertedoiro de teas de araña, de fantasmas mal dixeridos, de cardumes de formigas pastando furiosas, arrincando con un millón de dentes os restos do naufraxio.

Non quero, nin tan sequera, facer un débil intento en lembrar as horas pretéritas, ese feixe de momentos que sumandos me deixaron en tan lamentable estado, e so podo facer un inventario de sustancias e verbas inxeridas. Renuncio unha e outra vez á miña condición de lobo, e boto en falta os meus días de cordeiro, cando o milagre era habitual e non tiña, como nesta malpocada mañá, que facer suma de forzas para precipitarme á cocina con miles de agullas lostregándome a totalidade do corpo, implorando un café ben cargado e un analxésico.

Que si, que me ergo coa nai de tódalas resacas, despois de durmir catro horas, e co tempo xusto de mirar pola fiestra e encher a mochila cos mapas, a roupa de abrigo, os informes, a carteira (da que misteriosamente desapareceron tódolos billetes, excepto un), e as chaves do meu refuxio mexicano. Que no, que non teño tempo de facer balance das circunstancias, como soe ser habitual, nin estou disposto a facelas públicas, para que, conforme se disipen os seus efectos secundarios, se esvaezan como nubes despois dunha tormenta.

Improviso un itinerario cómodo, idóneo para facer fronte con dignidade á miña convalecencia, e respondo ás mensaxes e chamadas que me preguntan como e onde, sen apercibirse que o oráculo non ten o mellor dos seus días. Non se me antolla mellor opción que repetir o Sendeiro da Costa da Vela, previa parada no comedeiro de Coiro, para restaurar as forzas das que estou necesitado, primeiro pola proximidade do itinerario, que en caso de que finalmente o ceo cumpra as súas ameazas é de agradecer, despois pola distancia a recorrer, que no peor dos casos non nos levará máis de tres horas.

Creo que, a pesar dos mariachis que se instalaron permanentemente na miña cachola, podo resistir esta penitencia que me impoño a min mesmo, para redimirme dos meus moitos pecados. Pero, unha vez máis, non suceden os acontecementos como os penso, e ó chegar ó punto de encontro xa me atopo con opcións diverxentes.

Ramón consultou as previsións meteorolóxicas e me apunta, non sen acerto, que cara o sur lle gañaremos tempo a borrasca, e Yuka, respondendo ás miñas peticións, xa escaneou na rede novas rutas ó outro lado da fronteira. Ríndome as boas razóns dos meus amigos, e unha vez completado o grupo con Zalo, Salomé, Montse, Nacho e María, volvemos descontar quilómetros de asfalto.

Volvemos a San Pedro da Torre, para unha nova inxestión de malandrina, tan necesaria en corpos que, como o meu, o especialmente como o meu, cometeron algúns excesos na noite anterior.

Zalo ten que recoñecer, ante o éxito desta nova convocatoria dos Eivadiños, que non ten que ver as condicións atmosféricas nin as estacións para que as boas xentes coas que comparto xantares e camiños se decidan a vir ou a quedarse, cada quen ten os seus motivos e as súas axendas ocultas, polo que en días nas que as condicións non son idóneas para acometer este tipo de exercicios, como hoxe, onde os desigños dos ceos son bastante adversos, pode suceder, e sucede, que coincidamos un bo feixe de entusiastas.

Despois de render homenaxe á gastronomía local, de repartir os informes pertinentes das derradeiras andainas e de repasar as primeiras leccións de xaponés, volvemos a montar nos coches, algúns inquedos ante a saída de Nürburgring, para darlle as costas ás isóbaras desfavorables e poñer rumbo sur, cara Ponte da Barca, e facer a nosa primeira incursión sendeirista neste concello lusitano, a onde chegamos sen maior incidencia, pese a que Nacho considere insuficiente a velocidade da nave nodriza e decida adiantarnos a cegas, poñendo en discusión a capacidade da nosa guía, Yuka, para levarnos a bo porto (tónica que se repetiría ó longo da xornada).

Pese ós malos augurios chegamos á freguesía de Sampriz sen máis contratempos que os derivados da mala sinalización das estradas secundarias lusas, que nos fan pasarnos do punto de inicio do percurso pedreste e chegar, despois dunha prolongada subida por unha lingua de asfalto serpenteante, ó lugar de Ventoselo, o poboado máis alto da área que nos dispoñemos a recorrer, onde decidimos a aparcar e comezar a camiñar o trillo.

Intento regresar á Capela da Nosa Senhora do Libramento no momento no que os meus amigos comezan a descontar os primeiros metros do sendeiro, mentres eu recorro o recinto sagrado intentando atrapar un par de postais do idílico entorno, pero teño un camión bloqueado na báscula, o camioneiro xogando as agachadas comigo, deteño a dous operarios da obra do peirao para encher o formulario do isps, a oficinistas dos cargadores ven a devolverme os discos de metal que lle prestei, para que os grave, e o director técnico me chama por teléfono para preguntarme algo sobre a sala de máquinas.

En fin, que se me complica a tarde, e non tardo en regresar ó momento preciso no que damos as costas á pequena poboación montañesa, camiñando por unha ampla pista forestal pola que desapareceran, veloces como correcamiños, aqueles que, ata fai uns momentos, cría os meus fieis, e comezo a dubidar da súa lealdade. Agora si que estou pertiño do ceo, circunvalando a aba do Castelo de Aboi, onde as lendas locais sitúan un castelo medieval, aínda que eu non perciba ningún vestixio, si é que existiu nalgún outro lugar que na imaxinación popular.

Existira ou non a fortaleza, non deixa de ser impresionante o gran monolito granítico, polo que debuxo liñas imaxinarias pola que endexamais vou a escalar, ¡foder! Outro camión pasado de peso e na cabina de albarans me boicotean sistematicamente as chamadas de auxilio, así non vou a coller ó pelotón, desaparecido entre un bosque de pedra dende o que se atisban, catrocentos metros máis abaixo, pequenas aldeas.

Escribir este feixe de liñas, dende o inicio do trillo, ata agora mesmo, me levou, aproximadamente, catro horas e media, mentres salto dunha fiestra a outra, como un equilibrista, pesando camións, identificando operarios, controlando monitores, intentando reconstruír a anacos unha crónica minimamente presentable. Estou canso, agora, mentres escribo, e agora, mentres camiño entre grandes bloques desgaxados do cantil de pedra, ameazando os diminutos tellados que se salpican ó fondo do val.

Por fin podo collelos, mentres comezan a descender entre as carqueixas, para buscar outra vez o camiño de pastores, e me da a impresión de que existen algunhas discrepancias en canto á dirección a seguir. De casqueira xeito me conforta a compaña, agora que todos abandonaron o frigorífico e podo por fin dedicarme en exclusiva a contar as pegadas que imprimimos nesta xornada dominical, na que levo furgando tódala tarde.

Volver a tropezar con aquela solitaria cachena (agora que, grazas a Zalo, diferencio a estas das barrosâs, polas súas grandes cornamentas), coa grea de cabalos salvaxes, gárranos quizais, que pastan despreocupados entre un caos de granito, e cos rústicos vivacs que os lugareños levantaron aproveitando o abrigo dos penedos, por onde discorre a fronteira entre o concello de Ponte da Barca, polo que transcorre case todo o percurso, e o de Vila Verde. Mentres a nosa columna, como a dun continxente guerrilleiro, avanza por un estreito sendeiro, os ollos se nos inundan cos desniveis das montañas verdes que pechan o val furado por varios cauces fluviais.

Desembocamos nunha ampla pista forestal pero, ¿non se fora todo díos? ¿que carallo fai o xefe de administración interrompendo a miña crónica? E agora ven Giselle a limparme a cabina, eso si: Giselle que interrompa o que queira... (Quince minutos despois) ...Como ía dicindo, desembocamos nunha pista de terra, onde se suaviza o desnivel e onde volvemos a ter problemas coa deficiente sinalización, debido quizais á ampliación da vía pola que transcorremos, tal e como nos sinala unha das informacións que Yuka baixou da rede.

Poñemos en práctica a táctica dos cans exploradores, e recorremos as distintas opcións ata que finalmente Nacho olfactea unha desas prezadas pinceladas vermellas e amarelas que nos confirman que a nosa guía non pode estar equivocada, aínda que a veces o pareza. Abandonamos, pouco a pouco, a área de matogueira e comeza a acariciarnos a sombra dos grandes carballos, anticipándonos a entrada do pequeno lugar de Granja do Vello.

O enclave é tan diminuto que o atravesamos case sen darnos conta e, atravesando unha estreita lingua de asfalto, nos internamos nunha densa agrupación de carballos, castiñeiros e outras especies autóctonas, onde temos que soltar outra vez os cans para que busquen o rastro certo.

E precisamente hoxe tiña que ser o día, cando levo este relato tan atrasado, cando a Cristina lle tiñan que vir as ganas de quedarse a fumar un xaroto e a contarme algúns detalles, interesantes eso si, da súa vida privada. Cando se vai, deixándome a cabina empapada co seu perfume, teño que volver a repasar as imaxes das terras de Nobrega, nas que abundan múltiples interpretacións do mapa, tentando reconstruír aqueles momentos nos que tivemos que andar para adiante e para atrás no Carvalhal da Granja, mentres o ceo se cubría con novas ameazas.

Neste territorio de conto, asombrados pola espesura de frondosos carballos e castiñeiras, lembro aquel fragmento que describía algunhas claves da pintura do arxentino Guillerme Kuitca, e que despois de buscar entre os fragmentos dun cometa, reproduzo agora. Dí Jerry Saltz, prologando a un libro de suxerentes imaxes: “Esas persoas que amamos e que nos aman son as nosa biografías: eso que realmente somos. Esas persoas son lugares, marcadores, as breves treguas das nosas vidas regulares e normais: son os momentos en que prevalece a fame e o pracer, en que o calor trunfa sobre a razón e sobre o medo, en que a urxencia é máis importante que o deber. Cada parte dos nosos corpos conten lembranza”.

De tódalas sortes que atesouro nos meus días, ademais de vivir nun lugar do planeta onde o clima é benigno, onde non teño problemas para comer, polo menos, dúas veces ó día, onde teño un teito que me cobixe e ninguén está apóstano na esquina para pegarme un tiro, de esa suma de sortes ás que teño que engadir que dispoño dos medios para desenrolarme intelectualmente (tamén para alienarme e converterme nun idiota, pero bo), e que non padezo ningunha enfermidade grave que me limite para gozar de todo esto, o máis sublime, a sorte máis excelsa, é disfroitar de esta cobertura emocional que algúns destes camiñantes conforman.

Non sei se algún día poderei corresponderlles na súa xusta medida a aqueles que evitaron que sucumbise ás tebras, máis ameazadoras que as que cobren os ceos mentres ascendemos, seguindo unha pequena liña de auga, cara a Costa de Portela, pero non desaproveito a oportunidade para manifestarlles, unha vez máis, que son algo máis que unha parte da miña biografía, son parte da miña xeografía, como as miñas pernas, os meus ollos ou a miña lingua. Se suavizan as pendentes, as orográficas e as emocionais, cando me acompañan os meus seres queridos, e con eles chego novamente ó asfalto, baixo a mirada curiosa dunha parella de vacas courenses.

Cando atravesamos a estrada, avanzando outra vez na masa forestal, na que as especies autóctonas van cedendo terreo ás foráneas, coa ameaza permanente dos eucaliptos, son outras as ameazas que se cumpren, as das nubes que, pouco a pouco, cubriron a totalidade do ceo, e que nos obrigan a deternos para pertrecharnos de roupas hidrófugas que impidan que nos inunden cos seus zumes os osos. Menos mal que Yuka, que comanda firmemente as tropas, desestimou unha boa parte do sendeiro, e nos leva cara a aldea de Ventosela, onde están os nosos vehículos.

Podería rematar aquí o relato deste día, pero son un animal pretensioso ou, sinxelamente, maniático, e me costa deixar sen cubrir o espacio en branco que me resta neste folio, así que, atendendo ás críticas amables dalgún dos lectores deste compendio de lugares e de xentes, vouvos agasallar cun pequeno poema de Oliverio Girondo, escritor arxentino, que a principios do século pasado escribiu esto:

“En la terraza de un café hay una familia gris.
Pasan unos senos bizcos buscando una sonrisa sobre las mesas.
El ruido de los automóviles destiñe las hojas de los árboles.
En un quinto piso, alguien se crucifica para abrir de par en par una ventana.
Pienso en dónde guardaré los quioscos, los faroles, los transeúntes,
que se me entran por la pupilas.
Me siento tan lleno que tengo miedo de estallar…
Necesitaría dejar algún lastre sobre la vereda…
Al llegar a una esquina, una sombra se separa de mí,
y de pronto, se arroja entre las ruedas de un tranvía.”

Algúns versos de Girondo, xunto con outros de Mario Benedetti, son a espiña dorsal dos diálogos das dúas películas de Eusebio Subiela que teñen por titulo “El lado oscuro del corazón”, e que, xunto coa lectura das obras destes dous xigantes, recomendo sempre que teño ocasión. Así como hai persoas que forman parte da nosa xeografía, tamén temos libros, películas e cantigas que, ó xeito de pequenas cicatrices, forman parte da nosa anatomía e que cando lemos, vemos o escoitamos algún dos seus fragmentos sentimos o mesmo efecto que ó furgar nunha desas liñas que deixan as feridas ó pecharse.

“Basta que alguien me piense para ser un recuerdo”, dicía o poeta arxentino, e non podo estar máis conforme coas súas palabras. Agora que tanto se fala de recuperar a memoria, sigamos sementando pegadas.

E39 Trilho de Corno do Bico (Paredes de Coura)





Domingo, 15 de xullo de 2007

Amañezo unha vez máis cando agoniza a semana, e para sumar despropósitos se esgotan os días que conforman a miña semana de descanso, nas que, como soe ser máis que habitual, non descansei nada. Para ilustrar a tónica destas xornadas festivas podo facer a crónica da véspera, onde acudín, na boa compaña de María Chinita, á décima edición do Festival Cultura Quente, que se celebra na localidade de Caldas de Reis.

A pesares do desfavorable dos prognósticos meteorolóxicos, que auspiciaban precipitacións illadas, e da espantada xeral dos nosos amigos, decidimos rumbo ás terras bañadas polo río Umia que, pouco antes de entrar no pobo festivaleiro, se atopan embalsadas nun polémico encoro, construído baixo a protección das forzas do orden público, pese á sentencia desfavorable dos tribunais, que decretaran a súa ilegalidade.

Chegamos a un pobo ocupado por cardumes de xóvenes ávidos, como dende a noite dos tempos, de sexo, droga e rock & roll, aínda que nós, moitísimo máis modestos nas nosas aspiracións, nos conformamos cunha boa ración do último. Así que, unha vez enchido o bandullo de boas razóns, entramos na carballeira de Caldas, ás beiras do castigado río, onde se celebra o evento, e onde nos esperaban xa unha boa cantidade de persoal.

Debido a un cambio no programa a última hora, vímonos na obriga de soportar as soporíferas cantigas de El odio y los seres queridos, a banda do incombustible Elio dos Santos, a quen a súa inminente paternidade non lle resta saudade. Máis patético, se cabe, é o espectáculo de Ectoplasma, co eterno Nicolás Pastoriza á fronte, que cos seus penosos temas de pop reseso invocou, finalmente, a incontinencia das nubes. Menos mal que atopamos a Patri e May, e fixemos pandilla con elas, para combater o hastío producido por estes dinosauros da escena viguesa.

Coa chuvia, miúda pero persistente, comezou o concerto dunha lenda: o batería Marky Ramone, o único supervivente dunha das bandas máis influentes na historia do rock, a que tiven a sorte de escoitar fai vinte anos, cando aínda non existía a telefonía móbil, nin internet, nin os compac disc, e aínda non coñecíamos os resgos do buraco na capa de ozono, nin os efectos do puto cambio climático que estamos a sufrir agora. Foi como retroceder no tempo, escoitando en directo unha réplica bastante boa do mítico repertorio dos Ramones.

Outro grupo que leva vinte anos sobre os escenarios, e que mantén as forzas intactas, e coa mesma vitalidade en directo, son os madrileños Sex Museum, que conseguiron seguir a estela do intenso concerto de Marky, disipando a chuvia que se precipitaba sobre o numeroso público, e facéndonos bailar cos ritmos das súas guitarras poderosas e coa súa vertixinosa posta en escena.

A pesares de miralos fai uns meses na fábrica de chocolate, volver a velos no Cultura Quente, onde estiveron tamén fai catro anos (hostia, catro anos xa), foi máis que gratificante.

A sorte de ter dous escenarios, onde se alternan os grupos, ten tamén algúns inconvintes: non hai tregua, remata Sex Museum e comeza Kula Shaker, unha banda británica dos noventa que, tras sete anos de separación, volven cargados de influencias psicodélicas dos sesenta e inspiracións hindús. Unha autentica revelación, xa que para min eran practicamente descoñecidos, e gocei, como as miñas xóvenes acompañantes, do seu directo contundente.

Eso si, cando rematou este recital xa tiña o corpo medio avariado, sobre todo o pe que tiña vendado dende o venres, por un esguince mal curado, e que despois de máis de catro horas sen descanso estaba pedindo unha tregua a gritos, así que fixen un pacto coa Chinita: aguantaría unha hora máis, e despois me retiraba os meus cuarteis de inverno. Por sorte, o derradeiro concerto, que non estaba no programa o dos White Rose Movement, me devolveu as forzas que ameazaban con abandonarme. Un power pop con aires escuros, e unha presencia no escenario impecable, que me fixo bota-los restos, e bailar como se acabara de chegar.

Pois todo isto aconteceu antes de que volvera o espertador a gritarme os compromisos que tiña cos meus seres queridos, para volver á nosa incesante sementada de pegadas, e nin tan sequera o cansanzo acumulado nos meus vellos osos, nin as poucas horas nas que lles din repouso, puideron impedir que amencese cun sorriso, medicina infalible contra as teas de araña.

E volvín cargar a mochila coas mesmas ganas que si durmira toda a noite, para reunirme con Nacho, Montse, Yuka, Ramón, Xurxo e Isabel, que de xeito inaudito se puxeran de acordo para acudir á convocatoria dominical. Está visto que non ten que ver que salga o sol ou que chova, aquí cada quen ten os seus motivos para vir e para ausentarse.

Regresamos, como unha estraña familia, a eses territorios que forman parte do noso imaxinario colectivo, onde se fraguou a xénese de todo este aluvión de pegadas e verbas, eso si, non sen antes facer unha parada obrigatoria en San Pedro da Torre, sendo respectuoso coas sinais octogonais, para repoñer os niveles de malandrina. De todos nós, o máis necesitado é Xurxo, xa que non volvera a probar esta ambrosía ata o seu retorno de Italia, a principios de setembro, cando teñamos que apagar unha veliña a beiras do Lérez.

Unha vez que calamos os coleópteros que aniñan no noso ventre, uns durmidos en estado larvario, outro axitando as súas alas poderosas, descontamos os quilómetros que nos separan da nosa terra prometida, baixo un mando de nubes de algodón por onde, cando consegue abrirse paso, búscanos coa súa lingua cálida o sol.

Para protexernos das súas caricias utilizamos pinturas de guerra, con diferentes factores segundo a pigmentación de cada quen, cando chegamos ó pequeno enclave de Tumio, onde comezan os trillos de Corno de Bico e do Alto dos Morroês.

Eliximos o primeiro deles, que nos levará ó corazón forestal da área protexida, e despois duns breves estiramentos, e de desestimar das mochilas o innecesario, atravesamos o pobo polas súas rúas empedradas, non sen antes facer bo acopio de auga na fonte que sorte un rústico lavadoiro, onde aínda, imaxino, as vellas enloitadas do lugar lavan as súas roupas negras.

Conforme damos as costas ás últimas casas, comezamos a ascender, primeiro lixeiramente entre estreitas corredoiras baixo os pastizais e os cultivos de millo, e despois dun xeito máis contundente entre xestas e carvalhos, non en van esta zona denominase Carvalhal, que van adiviñando a exuberancia vexetal que nos agarda un pouco máis arriba, cando saímos a unha ampla pista forestal, onde se dulcifica o desnivel, e dende onde temos as primeiras vistas aéreas do entorno deste parque natural, cos tellados vermellos de Tumio e Bico, salpicadas nun puzzle de cadros esmeraldas, formados polas terras fértiles do Coura.

Da actuación dos servicios forestais do Estado Novo, que transformaron un lugar ata entonces hermo pola excesiva actividade pastoril nunha sucesión de fragas de bidueiros, castiñeiras, faias, acevos e un sinfín de especies singulares, moitas delas descoñecidas ata entonces no norte lusitano, tomamos conciencia mentres nos internamos no corazón deste enorme xardín.

Aínda que, como soe suceder, son as agrupacións de carballos as que espertan maior interese no noso grupo, e Xurxo e Isabel non dubidan en abrazarse a algún destes nobres exemplares, sen importarlles demasiado se este afecto espontáneo lles agrada ou non os seus húmidos troncos.

Abandonamos a pista forestal que circunvala a fraga, internándonos nela por outra senda máis estreita, onde as ramas máis frondosas trepan ata o ceo, ocultándonos a plantación de algodón que salpica a súa cúpula. Rezagados, Nacho e eu horadamos noutros bosques máis escuros, os do corazón, e como sempre, non acertamos con ningunha conclusión que bote algo de luz ó eterno tema sobre o que, como din algúns, xira o mundo.

Agrupámonos no miradoiro de Corno do Bico, e dende a súa atalaia privilexiada observamos os vales formados polos ríos Vez, Coura e Miño, todo ese territorio coia toponimia leva, dende fai un ano, recorréndonos como un cardume de cicatrices a xeografía das nosas emocións. Síntome máis vivo, máis forte, cando volvo a estes lugares, e por iso teño presa por acariñar as fisuras dos grandes bloques graníticos que forman o seu entorno, emulando aqueles tempos nos que soñaba escaleiras cara o ceo.

A pesar da súa modesta altura, case novecentos metros sobre o nivel do mar, sinalados por un sinxelo vértice xeodésico situado xunto a unha abandonada torre de vixilancia forestal, non deixa de exercer certa satisfacción en min o subir o seu cumio, aprender a gozar das cousas pequenas, como dicía algún filosofo. Aínda que non nos detemos demasiado, pois a Yuka lle prometemos unha boa merenda en Dosselandia, e non queremos dilatar máis a súa espera.

Empezamos a descontar metros abandonando, aínda que sexa por pouco tempo, o sendeiro sinalizado, para introducirnos nun deses territorios de conto dos que empezan a escasear, neste pequeno país que nos tocou en sorte ou en desgracia, segundo se mire.

Unha densa poboación de carballos que estimamos, polas súas dimensións, centenarios, con grandes bloques de pedra vernizados con diversas clases de musgo, e no chan alfombrados con capas de follasca que resistiron o paso das estacións, confiren a este lugar unha atmosfera especial, e non dubidamos, en honra da feiticeira que nos acompaña en bautizala como a Fraga das Meighas.

O percorrido que facemos pola carballeira enfeitizada, fora dos limites do trillo, é un deses motivos polos que insistimos en volver unha e outra vez a estas terras de Paredes de Coura, e non é difícil imaxinar alí o escenario dunha vella película de capa e espada, como “O falcón e a frecha” ou “Robín dos bosques”, ou incluso a hilarante “Os cabaleiros da táboa cadrada”. E nos costa abandonar o seu interior, aínda que sexa para chegar ás magníficas vistas do Alto do Espinheiro, a onde chegamos por unha pista de terra.

Facemos outro alto no noso periplo para inzarnos a unha formación rochosa e dende alí admirar as cércanas siluetas da Serra da Peneda, en Portugal e da Serra do Paradanta, en Galiza, e baixo os nosos pes, soterrado baixo as montañas, o pequeno pobo de Travasso, formando unha bela estampa que tentamos reter nas nosas retinas, aínda que, por se acaso, tamén o facemos nas nosas memorias dixitais.

Descendemos, agora máis abruptamente, seguindo a beira dun océano de coníferas, ata confluír cunha pista máis ampla por onde poderíamos tomar o camiño de regreso a Tumio pero, xa que a temperatura é agradable e que non levamos máis de dúas horas camiñando, decidimos enlazar co Trilho do Alto dos Morroês, abandonando a pista forestal, que están ampliando aínda máis, non sabemos con que escuro propósito, para chegar á antiga casa forestal de Atalaia, en proceso de reconstrucción.

No derradeiro tramo, outra vez internándonos na espesa masa forestal do paisagem protegido, discorre por unha sucesión de bloques de granito, cubertos por un espeso manto de, musgos e embrigos de Venus, e por estreitos sendeiros onde aínda atopamos unha considerable variedade de fungos e cogomelos que testemuñan as chuvias de días pretéritos.

Esta é a cuarta ocasión na que os nosos pasos comezan e rematan no lugar de Tumio, e polos sorrisos que debuxan os nosos rostros, con seguridade non será a derradeira. Claro que algúns tamén sorrín pensando no regreso a Paredes de Coura, onde nos espera unha boa selección de doces autóctonos. Así que, cumprindo coas tradicións, volvemos a Dosselandia, esperando compracer especialmente a Yuka, que tanto escoitou falar das famosas especialidades courenses.

Somos animais excesivos, eu o primeiro, nunca temos demasiados concertos nos que abandonarnos ás melodías que nos invaden, nunca son demasiados os amigos cos que compartir sorrisos ou sementar pegadas, nunca demasiados os sendeiros cos que combater a loucura cotidian ou os laios do corazón, e nunca os manxares cos que manter entretido o estómago, con bolboretas mortas ou facendo memoria dos motivos polos que paga a pena seguir coleccionando amenceres. Así que alí mesmo, na colosal merenda, decidimos que se vai acercando a hora da cea, e poñemos sobre a mesa algunhas propostas.

Así que o final decidimos volver ó Eido Vello, en Peinador, e cara alí diriximos o noso rumbo, momento esperado onde un servidor recupera parte do sono por fascículos, mentres Ramón fai gala da súa hábil conducción (e sen facer tanto ruído como Alonso). E unha vez sentados, novamente á mesa, devoramos os calamares, a empanada de zamburiñas, as costelas de churrascos, as patacas fritas e os pementos de Padrón, e como aínda quedamos con oco pedimos unha ración de polbo á feira como sobremesa. O certo é que ninguén tiña fame, ou polo menos eso dicían ollando a carta, pero se nos poñen outro tanto de cada seguro que non deixamos nin a mostra.

Volvemos cada quen ós seus cuarteis de inverno, agora que se confundiron as estacións, facendo plans para a semana que comeza, e eu me refuxio na habitación vermella facendo balance da miña semana de descanso: o Festival de Teatro de Cangas, cos monólogos da vaxina e o Combo Roxo; os sendeiros da Serra d’Arga, coa aventura do río e o baño na poza final; a inquedante película de Jindabyne, o concencerto dos Killer Barbies; a acampada en Aldán, coa delirante búsquea dos dentes dunha descoñecida, e o día de praia nos areais de Barra; a noite metaleira con Minim e NOT, que estiveron a punto de rebentarme os tímpanos; os dous días do Cultura Quente en Caldas de Reis, dando un repaso á historia do rock das últimas décadas; e para poñer, non punto e final, senón punto e aparte, o retorno a Corno de Bico.

Así que me vou ledo á cama, a tecer teas de araña cunha boa porción dos soños vividos, cos olliños cheos de sorrisos, tantos que as fantasmas desaparecen dos pregues das miñas sabas.

E38 Trilho de Pedra Alçada (Caminha)





Domingo, 8 de xullo de 2007

Na véspera, cando comezan a sucederse antecedentes, abrín unha paréntese ás miñas obrigas laborais, iniciando a semana de vacacións, e vinme outra vez arrastrado a espremer os recunchos da miña axenda, para poderme saciar do zume desta estación caprichosa, empeñada en xogar ás agochadas.

Aproveitando a tregua que nos dan os ceos, onde se reflexa ata o infinito o gran azul, recollín a María, ese anxiño de ollos orientais, no seu refuxio, unha hora máis tarde do convido: os gritos do espertador se me antollaran susurros. A pesar do retraso, esta habitante permanente da miña cobertura emocional me premiou con un dos meus bocadillos favoritos (do Tamarindo), que ía colmando os meus sensores olfactivos mentres nos dirixiamos ós areais do Morrazo.

Chegamos ó Espacio Natural das dunas e piñeirais que conforman a silueta da Ensinada de Barra, transformado en un gran caos de tráfico, e nin con esas se non quitaron as ganas de praia. Finalmente puidemos estacionar a nosa armadura metálica, incapaz de deter os lóstregos do sol, e gozar dunhas horas fronte a un océano xeado, no que facemos pequenas mergulladas, intercalando soños e conversas preguiceiras.

Cos areais aínda invadidos por un exército helitrópico, abandonamos a posición horizontal e nos reunimos con Xacobe e a súa costela que, cousa estraña nestas terras, tamén se chama María, para facernos coas entradas do espectáculo que clausura o Festival Cómico e Festivo de Cangas. A pesares dunha serie de dificultades loxísticas, das que asumo totalmente a culpa, logramos facernos cos prezados boletos, e o celebramos no Cangaseiro, ese lugar fundacional para o meu imaxinario persoal, onde fai tres anos comecei esta colección de historias.

Ó solpor buscamos un sitio axeitado para encher con boas razóns os nosos bandullos, e acabamos recalando, non sen dar algunhas voltas, nun mesón enfrontado a Estación Marítima, que por máis que o intento non consigo lembrar o seu nome. Pedimos comida para catro e rematamos sendo sete, xa que se nos unen Miguel, Isabel e Lía, e temos que cear un pouco a presa, en medio das bromas que me gaño por atender os sorrisos da camareira.

Camiñamos as rúas da vila do Morrazo, perseguidos polas tebras, cara o Auditorio, onde se agolpan os entusiastas do teatro que teñen a mesma inquietude pola obra que aquí se representa.

A Compañía de Maite Merino nos ofreceu “Os monólogos da vaxina”, baseado nas entrevistas que Eve Ensler realizou a máis de duascentas mulleres sobre o seu sexo.

O resultado, no meu humilde criterio, está lonxe de facernos entender algunhas das incógnitas que se plantexan acerca desa parte da anatomía feminina, e os diálogos son inconexos aínda que a veces nos logren arrincar algunha gargallada, e outras algunha arruga no ceño, pero da que saímos sabendo máis ou menos o que sabíamos, ou sexa: pouco.

Para compensar este fiasco, este cardume de amigos resístese a abandonar a vila mariñeira, e aínda nos queda curiosidade para ver a actuación do Combo Roxo, un cuarteto de imposible clasificación, estonando irreverente versións dos clásicos modernos con letras nos que aflora unha crítica satírica deste país que algúns ámanos e todos sufrimos. Neste divertido grupo leva a percusión Patricia, a leona de Zamans, que viste ós efectivos franceses e galegos na Festa da Reconquista de Vigo. Aquí o veredicto é unánime, e todos saímos coa sorrisa posta, tanto que nos animamos a alongar a noite na outra beira da ría.

Xa sei que teño que madrugar, e que os excesos da noite vanme pasar factura despois nos camiños portugueses, pero quero seguir disfrutando da compaña dos meus seres queridos, e ademais no Vauxhall nos esperan a Criatura e Bego, a que non vemos dende que se foi á emigración a Catalunya. Lle sentaron ben os aires de Girona á nosa amiga, e o celebramos nunha Festa Gótica, na que somos a nota de color.

Todo esto sucede nas horas previas a que amañeza un novo domingo, lixeiramente resacoso, con déficit de soño, pero coas ganas intactas para regresar a sementar pegadas ó outra lado da fronteira. Porque insisto en repetir estes exercicios, e máis aínda, porque insisto en reproducilos, é algo no que debería indagar, aínda antes de acometer estas crónicas, pero ultimamente me aburren os meus propios pensamentos, así que me ergo sen conciencia, resolto a respostar só ós meus instintos.

Outra vez comendo en San Pedro da Torre, ou o que é o mesmo, no Stop, con Zalo, en período de recuperación, reincorporándose ás súas múltiples convocatorias, e con Ramón e Yuka, está última recuperándose dos efectos secundarios. Se non a coñecera pensaría que ten algo parecido a unha resaca, aínda que non esté no guión. Menos mal que a malandrina nos recompón os corpos e podemos decidir o destino dos nosos pasos.

Despedímonos do noso Emperador, que por fin volvese precavido e decide darlle un respiro á súa perniña doente, agora que está en período de recuperación, e poñemos rumbo a Caminha, traxecto que aproveito para pegarlle catro trabadas ó sono, mentres Ramón Alonso manexa a súa nave coa pericia habitual. Unha vez que sorteamos a fermosa Foz do Coura, abandonamos a liña costeira e comezamos a ascender por unha sucesión de curvas sinuosas cara a Serra D’Arga, da que quedamos prendados na anterior visita.

E unha vez internados na xeografía montañosa desta paraxe singular non nos é demasiado difícil atopar o punto de partida do noso sendeiro, o Trilho da Pedra Alçada, situado ó carón da Igrexa de San Joâo.

Recorremos o entorno deste recinto sagrado, composto por un sinxelo templo, un pequeno cemiterio e un frondoso souto de sobreiras, pero non atopamos ningunha sinalización que nos indique a dirección a seguir. Menos mal que Ramón toma o mando e, interpretando un diminuto mapa que saca do saco, condúcenos por un camiño empedrado que vai gañando metros cara o Alto das Penas, ou polo menos cara un cumio que identificamos como tal.

Deixamos ás nosas costas pequenos cultivos de millos ás beiras dun ribeiro, e o núcleo rural de Arga de San Joâo, e continuamos o suave ascenso con bastantes dúbidas sobre o axeitado dos nosos pasos, polo que Yuka e Ramón altérnanse en comandar a nosa reducida expedición. Aínda que non tardamos en sobrepasar unha caseta en ruínas, seguramente utilizada como garda forestal que tiñamos como referencia para confirmar que estamos no camiño correcto.

A pesares da inexistencia de marcas o trazado é ben evidente, xa que o camiño carreteiro non se bifurca en ningún momento, gañando amablemente metros cara as nubes. Agradecemos estas nubes que salpican a cúpula celeste, e a brisa serrán que nos baila o corpo, porque aínda con cambio climático a temperatura é a propia da estación, e estes ventos e sombras nos axudan na escalada por estas áridas, e sen embargo belas, paraxes.

Case sen esforzo, camiñando polas pedras centenarias, acadamos o Alto da Coroa, e desembocamos nunha pista forestal, de aquí xurde un ramal, un aire do sendeiro, polo que continuamos, admirando os estuarios do Coura e do Miño, e un Océano Atlántico modelando os litorais do norte portugués. De todo isto temos unha magnifica panorámica cando chegamos ó vértice xeodésico de Pedra Alçada, 742 metros sobre o nivel do mar, e máxima altura do noso itinerario.

Facemos unha breve pausa neste punto para admirar tamén o camiño recorrido, salpicado por grandes bolos graníticos, a sombras dos cales pastan greas de cabalos garranos en liberdade, e para hidratarnos e repoñer forzas coas barriñas enerxéticas que Yuka sempre leva na mochila. Despois volvemos sobre os nosos pasos, comezando o descenso polos Curros Grandes, e ó chegar ó inicio da calzada empedrada seguimos de fronte pola pista, coa novidade de que atopamos ¡por fin! as marcas do trilho, polo que teño que felicitar ós dous hábiles guías que me trouxeron ata aquí.

Conforme perdemos altura anímanse os ventos que nos refrescaron no ascenso, e que alimentan os xeradores eólicos dos molinetes que salpican o Alto das Cocanhas, mentres nos diriximos á súa aba, aliviados por inverter a verticalidade da nosa marcha.

Acadamos un pequeno prado, a Châ do Guindeiro, onde facemos un brusco cambio de dirección, pronunciando a baixada conforme seguimos o Regato da Fisga.

Mentres camiñamos por estes lugares solitarios conversamos animadamente sobre outras soidades, e do xeito de combatelas, e Yuka interésase polas miñas, e me recrimina tódalas oportunidades que vou deixando pasar.

Unha vez acadado este curso fluvial o camiño comeza a arborarse, primeiro timidamente, e despois dun xeito máis evidente, tendo dificultades incluso para seguir atopando marcas que, ata este momento, nos viñan acompañando. Abandonamos a pista forestal e seguimos por un camiño empedrado, nunha bela fraga que discorre a par do ribeiro, onde proliferan unha gran diversidade de especies arbóreas, arbustivas e herbáceas, que confiren unha interesante policromía á paisaxe.

Por este sendeiro acadamos un parque de merendas, situado onde as augas forman pozas que invitan a mergullarse. Aquí atopamos tamén as primeiras presenzas humanas, despois de dúas horas de travesía, favorecidos pola proximidade da estrada que ven de Arga de Baixo. Unha vez cruzado este firme asfaltado atopamos máis seareiros, atraídos sen dubida polo entorno do Mosteiro de San Joâo d’Arga. O mosteiro foi edificado no século VII por San Frutuoso, bispo de Braga, no reinado de Sisebuto, finalizando a súa construcción no ano 661. Os vestixios románicos, patentes na súa fachada, testemuñan a remota antigedade do templo.

O conxunto arquitectónico é impresionante, situado nunha atalaia privilexiada sobre o val escavado polo Ribeiro de San Joâo, e recorremos o interior dos seus muros, onde se atopan un sinxelo santuario, algunhas sobreiras centenarias, e fermosos corredores e soportais de pedra. Imaxinamos como sería a vida dos homes que habitaron estes solitarios lugares, entregados á oración e a laboura, neste recuncho afastado do mundo.

Como aínda temos camiño por diante, volvemos buscar os sinais que confirmen a nosa dirección, e recorremos a área recreativa do mosteiro, ó abrigo de xigantescas árbores, non sei se cedros ou abetos, pero non atopamos máis rastro que o lixo deixado polos domingueiros. Así que volvemos improvisar, interpretando o diminuto mapa, descendendo por algo semellante a un sendeiro, onde pouco a pouco vai crecendo a vexetación, ata que temos que botar man a tarefas de desbroce para acadar un pequeno ribeiro.

Coas súas ribeira invadidas por espesas formacións de acacias, se nos fai imposible camiñar por outro lugar que non sexa polo seu interior, e combinamos o sendeirismo co descenso de barrancos que, pese as reticencias de Yuka, resulta unha simpática aventura.

Bo, simpática porque logramos saír dese caos de pedras esvaradías e vexetación exuberante despois dun breve, pero intenso, recorrido polo leito fluvial, chegando a unha pontella de grandes lousas pola que discorre un camiño carreteiro, seguramente o que teríamos que coller en primeira instancia.

Aliviados por pisar un terreo bastante máis estable, afastámonos algúns metros do ribeiro, aínda inquedos por non poder confirmar a dirección, sen embargo non tardamos en atopar un solitario cruceiro de pedra, que testemuña este sendeiro que pisamos como a ruta que comunica o mosteiro coa poboación de Arga de San Joâo, onde deixamos estacionado o noso vehículo.

Por esta calzada de pedras desgastadas, en algunhas das cales é visible a pegada dos carros, chegamos finalmente o Ribeiro de San Joâo, que nos mostra a súa cara máis amable nunha bela fervenza que se derrama nunha poza de augas cristalinas, invitándonos a facer un alto no camiño e a mergullarnos nelas. Ramón e eu non tardamos demasiado en decidirnos e gozar deste pequeno anaco do paraíso, mentres Yuka se resiste ó feitizo desta piscina natural. O baño é breve, porque realmente o líquido elemento está a unha temperatura moi inferior a dos nosos corpos, pero saímos reconfortados coa súa aperta.

Dunha das súas beiras sae unha levada, pola que camiño uns metros para chegar a un balcón formado por unha xigantesca pedra dende onde teño unha visión espectacular do río que, varias decenas de metros abaixo se precipita entre as rocas formando unha belísima fervenza. Volvo sobre os meus pasos para reunirme cos meus amigos, non sen antes prometerme que volverei a inspeccionar o trazado desta conducción de auga.

Unha vez que deixamos atrás o curso fluvial, enlazamos cunha pista forestal por onde ascendemos lixeiramente, obtendo unha panorámica do traxecto que recorremos dende o mosteiro, e dende este camiño chegamos ás terras cultivadas, que nos anuncian a proximidade da poboación de Arga de San Joâo, onde nos sorprende unha extensa plantación de olivos. Atravesamos o pequeno núcleo rural, cruzándonos con rabaños de ovellas e tranquilos seareiros, ata chegar á estrada, que tamén cruzamos para chegar, despois de medio centenar de metros a igrexa de San Joâo, dende onde comezamos a debuxar o noso círculo de pegadas, cinco horas antes.

Como broche de ouro a unha xornada espléndida, volvemos ó Stop, a cumprir o antollo de Ramón de cear uns ovos con patacas fritas, ós que me sumo. Yuka, para marcar as diferencias, como fan as de Burgos, decantase por unha lulas, en fin, na variedade está o gusto. O certo é que quedamos satisfeitos, e non só pola cea, senón por haber recorrido outra vez estes territorios máxicos da nación veciña, nos que pesamos insistir dentro de sete días.

E37 Trilho Pertinho do Céu (Arcos de Valdevez)




Domingo, 1 de xullo de 2007

Descripción do percurso e mapa

O conto máis curto do mundo, aquel que se lle ocorreu ó xenial guatemalteco chamado Augusto Monterroso, era, en certo modo, o resumen dos meus amenceres dominicais, polo que non hai mellor xeito de explicalo: volvín a espertar no sétimo día, e o dinosauro seguía alí. Podería explicar outra vez a imposición do reconto de cadáveres, ou como me arrinquei as teas de araña a trabadas, ou os desagradables berros do espertador, para construír unha imaxe global do estado no que abandonei o territorio dos soños, pero non quero repetirme, por iso contarei as circunstancias, que en definitiva é o que colecciono, e as que me levaron ata aquí.

Arrastraba, eso si, un bo montón de circunstancias, dende o comezo desta primeira semana do verán. O luns e o martes pola noite, no Contrabaixo, a un tiro de pedra das paredes que habito, asistín ós concertos do VI-Gop Quartet, un grupo montado con músicos da escena local, e volvín atoparme coa miña cervexa de importación favorita.

Na noite do mércores, no Quomo, escoitei a algúns dos alumnos máis avantaxados do Seminario Permanente de Jazz, entre eles Max Gómez na batería e Xosé Ferro no contrabaixo, encadrados na formación MP4. Na do xoves, na praza do concello, un dos pratos fortes do festival Imaxina Sons, a Orchestre Nacional de Jazz de Francia, facendo un curioso tributo a Led Zeppellin, con un despregue impresionante: dúas baterías, dous vibráfonos, e unha sección de vento bastante afortunada.

En fin, que para o venres, que tocaba sesión de atrapacontos en Paramos, xa arrastraba un déficit importante de sono e de enerxía, e non puden gozar como se merecía un deses eventos que esperamos un par de veces ó ano. O peor ten algo que ver coa miña natureza de teixugo, e ese xeito de enfrontar os día de “o quero todo e o quero agora”, que de algún xeito terei que emendar, antes de que sexa demasiado tarde.

Con todas estas vivencias no bolso, enterradiñas na area, cheguei á véspera, e gocei dunha tarde solitaria en Punta Cubillón, entre discos de Najwa Nimri e Portishead (case me atrapa a melancolía, que un non é de pedra), e apurando as últimas páxinas dun libro policiaco de Donna León (Veleno de cristal), unha recompilación de cómics de Maitena, e a releitura do derradeiro libro de Diego Ameixeiras (Tres segundos de memoria), que non me canso de recomendar.

Cando rematei a miña xornada laboral, mentres o ceo comezaba a cumprir a ameaza que esgrimían as nubes preñadas, xa tiña a axenda completa de circunstancias, e recollín a María, a Chinita, no seu refuxio das escolas públicas, para acercarnos ó derradeiro concerto do Imaxina Sons.

Me fixo esperar, como soe ser a costume das mulleres, e ben que o entendín cando apareceu: a elegancia require, como a boa cociña, o seu tempo. A pesar de todo, non foi importante a demora, xa que aparcamos na porta do concello e nos reunimos con Xacobe, o Petete, como sempre en primeira fila, cando a banda de Pino Minafra, comezaba o segundo tema.

Non podía imaxinar mellor peche para o Festival de Jazz de Vigo, xa que o grupo italiano sorprendeunos cunha sucesión de ritmos, algúns definibles como o dixie, o bebop ou free-jazz, pero tan mesturados con outros que non acadei a definir, que fixeron de este, que fixo o meu doceavo concerto en seman e media, un dos que mereceu apertar a axenda. Porque, nada máis rematar, antes de darlle ocasión ós vises, despedímonos de Xacobe, que non deixara de fotografar ós músicos dende tódolos ángulos posibles, e co que volveríamos a coincidir despois, para reunirnos con Xaime, a Criatura, que xa nos esperaba perto da porta.

Así, baixo unha chuvia persistente, en formato de trío, cruzamos os sendeiros de asfalto da metrópole para outro concerto, aínda que de signo ben distinto. Na Iguana, esa sala mítica que foi testemuña de grandes, medianos e pequenos momentos da miña modesta biografía, tocaba a banda de Alex, Aphonnic, e a pesar dos malos augurios da Criatura, aínda chegamos ós últimos temas dos teloneiros, que eran totalmente prescindibles. Entre o público distinguimos a Isabel, a Brujita, e a Tino, o baixista dos Transilvanians, que se atreveran a indagar nos ritmos salvaxes do Metal, e tivemos tempo a baixarnos unha cervexa, a comentalo visto no concello, e a fumar un trócolo antes de que comezara a función.

Non se podía esperar máis polos cinco pavos que deixamos na porta, excepto que o cantante se limitara a cantar e non falara entre os temas, entre outras cousas para non desgustar á Brujita, a quen non lle faltaba razón. Agás este detalle, os rapaces lles puxeron ganas e enerxía, e a xente máis moza non parou de brincar e de bailar pogo, mentres nós seguíamos reducindo as existencias da última colleita, sen saber se era voadora ou agarimosa.

Como soe ocorrer, xa saímos do concerto malitos, e aínda así insistimos en seguir desafiando ás horas, a pesar de que algúns, por devoción ou por obriga, estaban condenados a madrugar na maña seguinte.

Non vou a cronicar as horas que seguiron, esas nas que insistimos en prexudicarnos, só que experimentei un alivio incrible cando cheguei a casa, me puxen as zapatillas e me precipitei á neveira en busca de algún analxésico. O atopei en forma de lonchas de chourizo, que metín á maior brevidade dentro dun anaco de pan, e de alí directamente a gorxa, que tiña máis areas que as praias do Trópico. Un litro de auga despois xa estaba naufragando entre as sabas, sen tempo a contar fantasmas, apurando o sono.

Algunhas horas despois, menos das que desexara, ocorreu o domingo. Si, con toda a súa cerimonia de reconto de cadáveres, arrancar as teas de araña a trabadas e berros desagradables do espertador, ou sexa con tódalas consecuencias de outra noite de excesos, e co tempo xusto de contestar ós mensaxes do contestador, ás preguntas do meu compañeiro de piso, que xa estaba erguido, e ás miñas propias dubidas metafísicas: as típicas de ¿quen son? ¿adonde vou?. Aínda que esta derradeira pregunta, por ser día domingo, tiña fácil resposta.

Despois de facer un prognóstico rápido do tempo, o sexa, de ver pola fiestra e atopar as nubes escuras cubrindo a totalidade da cúpula celeste, decidín encher a mochila con roupa de auga, e tras baleirar as últimas fotografías na memoria do Mac, e inxerir a presa un café máis negro que o meu corazón, saín a unhas aceiras outonais, onde me esperaban Nacho e Montse. No Concheiro se nos sumou Miguel, que viña en condicións aínda máis lamentables cas miñas (nin tan sequera puidera colocarse as lentillas) e así, os catro puxemos outra vez rumbo á fronteira.

Debido ó noso pasado máis recente, Miguel i eu caemos presos dun sono pesado, pouco despois de atravesar os límites da metrópole, e almorzamos os quilómetros de asfalto a ambos lados do Miño case sen decatarnos. Cousa de agradecer, esta de non ter que conducir cando aínda as formigas pacen na miña cabeza. Por eses simples motivos direi que aparecemos ás portas do Parque Natural da Peneda-Gêres como por arte de maxia, aínda que realmente é a Montse a quen debemos agradecer os seus bos oficios ó volante.

Alí mesmo, onde comeza esta área protexida, se detivo o motor do vehículo, do cal baixamos para repostar o carburante para acometer con ben a nosa incesante sementada de pegadas. O lugar elixido, O Bidueiro, resulta o mais preto ó noso obxectivo, ou polo menos o único que ofrecía garantía de darnos de xantar a un prezo razoable.

Non todo na nación irmán é o Stop, nin tan sequera o Miquelina ou o Conselheiro, e nos atopamos con un comedeiro desanxelado, onde nos serven unha sopa insípida e non moi abundante, e dúas racións (tamén escasas) de cabrito con patacas e arroz. Na miña modesta opinión, nada que nos estimule para recuncar na súa cociña. Ademais de os pobres resultados en materia gastronómica, tardan o seu en servirnos os cafés e máis en cobrarnos. Como era de esperar, nos cobran case o dobre que no noso templo, e eso que non tomamos viño, nin untamos pan con paté de sardiña o con queixo...

En fin, non sempre se ten sorte nestas cousas, e o día non está rematado, e poñemos rumbo cara o pobo da Peneda, onde se alza o templo de Nosa Senhora da Peneda, e moito máis maxestosos, o xendarme de granito da Torre da Meadinha, onde varios escaladores da nosa cidade abriron, fai máis dunha década, varias vías de escalada artificial, primeiro, e deportiva, despois.

Antes de entrar neste belo lugar nos desviamos, atravesando o río Peneda, para acadar o lugar onde se inicia o sendeiro, aínda que a nosa facilidade para equivocarnos nos fai chegar a Rouças, onde preguntamos a un reducido grupo de montañeiros lusos, que nos indican amablemente a dirección correcta.

Non demasiado lonxe de alí, ascendendo por delgadas liñas de asfalto, chegamos a Gavieira, lugar pertencente, xunto co anterior, o concello de Arcos de Valdevez. Este núcleo rural, de estreitísimas rúas e pronunciadas costas, é unha mostra típica dos pequenos pobos da serra, onde conviven as casas antigas de pedra e as máis recentes de cemento á vista.

Unha vez que atopamos un sitio para abandonar, por unhas horas, o coche, e de facer os estiramentos pertinentes e os comentarios impertinentes, emprendemos o camiño de este percurso. Recorremos as rúas, en medio das miradas inquisitivas dos moradores do pobo, ata acadar a Igreja de Gavieira, e do seu modesto cemiterio, onde comeza o camiño sinalado.

Asombrados polo austero da arquitectura local, cruzamos a Corga do Portal Larneira, e comezamos unha ascensión na que imos deixando as pedras perladas polos cristais, máis alcohol que auga, que van guindando os nosos (os meus) poros, como penitencia necesaria ós moitos pecados que cometemos (cometín).

Deixando ás nosas costas o pequeno enclave montañés, e seguindo a montante as augas que acabamos de cruzar, o camiño vai gañando verticalidade, seguindo un firme composto de laxas de granito, interrompido ó pasar diante das últimas casas pola estrada que une Rouças e San Bento do Cando, e onde se atopa un panel con información sobre o itinerario que imos seguir.

Conforme gañamos metros nesta sucesión de escaleiras ó ceo, nos introducimos nun belo e denso carballal, e as nobres especies que o conforman nos irán acompañando durante gran parte dos nosos pasos, indecisos no meu caso, aqueixado entre outra doenzas dun ataque de malandremia. A ameaza das nubes se esvaece, facendo innecesarias as roupas hidrófugas que vestimos, e que van engordando a mochila tamén debido ó incremento da temperatura que supón esta modesta escalada.

Alternando abruptos pastizais e densas agrupacións de carballos e castiñeiras, chegamos a unha atalaia onde nos reagrupamos, e ademais das fermosas vistas aéreas sobre a Serra da Peneda, Monstse obséquianos con lambetadas varias, e así compensamos a ausencia de Yuka, que sempre ten saborosas provisións para momentos de debilidade.

Avanzando polos meandros empedrados do camiño carreteiro, suavizase a pendente conforme se inverte a proporción entre fragas e campos, impoñéndose ó fin os últimos. Entre parcelas divididas en muros centenarios se cultiva o millo e o centeo chegamos á Branda de Busgalinhas.

Este é un pequeno poboado que so esta ocupado durante a estación estival, cando as xentes de Gavieira soben co gando, familia e ata mobles, en busca de pastos máis frescos, para o que dispoñen de dúas vivendas: una para os meses máis quentes, nas brandas da montaña, e outra para os máis fríos, nas inverneiras do val. Aínda perdura esta tradición nestas terras, e non podo deixar de preguntarme se non mermaría a tradición polos efectos do cambio climático, de feito estamos o comezo de xullo e aínda precisamos roupa de abrigo para camiñar por estas latitudes.

Non atopamos nin rastro de presencia humana, aínda que a medida que nos internamos no pobo atopamos illados exemplares de cachenas. Como curiosidade dicir que non precisan quen as pastoree, durante o día están espalladas polos campos, e ó remate da tarde regresan ás súas cortes, para pórse ó abrigo dos lobos que, din, aínda se deixan ver por estes lares.

Tamén me chama a atención as construccións de pedra dunha soa planta, con un tellado de colmo, que me lembran os que vin en Somiedo, cando era outro o meu corpo e, por suposto, as miñas circunstancias. No resto do núcleo rural predominan as edificacións austeras de pedra, vernizadas en moitos casos por grosas capas de musgo, e outras máis recentes coas paredes grises do cemento.

Agora si que estamos pertiño do ceo, a máis de mil metros sobre o nivel do mar (1070), porque detrás desta branda só se atopa o pico das montañas, e podemos gozar das espectaculares vistas sobre o desnivel que sorteamos. Se amabiliza o horizonte, mentres abandonamos o enclave estacional, e Montse volve abrir a caixa das lambetadas para endulzarnos o corpo, mentres observamos o paisaxe bucólico e pastoril que deixamos atrás.

Deixamos o lugar por unha pista de terra, pola que mantemos a altitude observando os xendarmes de granito que pechan o val, dos que temos unha visión máis ampla dende o Couto do Penedo, por onde se precipita a Corga das Teixas. Tamén neste traxecto atopamos, diseminadas entre os escabrosos pastizais, máis exemplares de cachenas, que nos miran despreocupadas e seguín rumiando os brotes de herba.

Por este camiño non tardamos en divisar a Branda de San Bento do Cando, que tamén pertence a Gavieira, e que ten bastante importancia polas romarías en honra ó seu patrón. Chegamos ás primeiras casas desorientados, pois fai un bo treito que non vemos ningunha marca, así que desfacemos o camiño ata atopala. Marabillados coa vista do lugar, inzado sobre un outeiro, non vimos o camiño empedrado que nos leva ó pobo.

Entramos no pobo despois de sortear a Corga da Porta dos Lobos, e de seguida divisamos a ermida de San Bento, que no seu frontal ten unha curiosa estructura metálica, quizais un soporte para por un toldos nos días de romaría, para protexerse do sol ou da chuvia.

Decidimos visitar o templo, onde atopamos a imaxe da Nosa Senhora da Boa Morte, unha virxe deitada nun leito mortuorio, cousa que nunca viramos. Visitamos tamén o Café Mercearia onde o Miguel invita a Heineken e xeados Ola, que saboreamos nas escadas da igrexa, admirando a bela arquitectura da praza, onde destacan os soportais e un cruceiro laboriosamente labrado.

Antes de ser pasto da preguiza, e cun pequeno tesouro na mochila (as ramas de salgueiro para infusionar que mercamos na tenda, indicadas para molestias lumbares e reumáticas), volvemos buscar as marcas do sendeiro, e temos que dar algunhas voltas ás inmediacións do recinto sagrado, antes de que Nacho as atope. Aínda nos queda a metade do recurso pedestre por recorrer, pero agora o desnivel xoga ó noso favor, xa que temos que descontar tódolos metros que gañamos.

Arredámonos das terras de pasto que rodean a branda, ata acadar a Cabeça do Cando, que nos ofrece unhas magnificas panorámicas do val, coas poboacións de Gavieira e Rouças no seu leito. Estamos preto do ceo, si, pero por pouco tempo, porque aquí é onde comezamos a descender abruptamente por un camiño empedrado e bastante enchoupado no seu comezo, en dirección ó Río Grande.

No descenso nos hipnotiza a visión da Pedra Rajada, unha muralla de granito fragmentado que podería competir en altura cos cantís de Budiño, e cun gris que contrasta fortemente co ruxido esmeralda das carballeiras nas que nos internamos conforme chegamos ó río.

Sempre con este acuífero a nosa esquerda continua o sendeiro enlousado, amabilizando o desnivel despois de por a proba os nosos xeonllos, e como un amante caprichoso, o Río Grande desaparece para volver a ensinarnos os seus encantos: baixo nós se suceden fermosas fervenzas que desembocan en profundas pozas nas que nos xuramentamos mergullar, en outra ocasión, cando as estacións nos sexan propicias. Neste tramo tamén observamos as alfombras de flores rosadas, amarelas, azuis e alaranxadas, dispostas pola natureza coa mestría do máis afortunado dos pintores.

Preto de completar o noso círculo máxico facemos un alto no camiño, nun improvisado sofá de pedra, onde Tesorito nos alecciona a contemplar a beleza da paisaxe: as montañas graníticas, as fragas esmeraldas, os campos dispostos en socalcos, os pobos minúsculos na inmensidade do val, o río furando o seu leito... e como premio tamén nos conta un par de sucedidos, imitando o noso Emperador.

Coincidindo co remate do noso sendeiro volvendo ó firme asfaltado, se esgota a memoria dixital, e neste momento, e non noutro, divisamos o coche de Montse, a media centena de metros.

Botamos unha visual ó reloxo e sorrimos ante o axeitado do cálculo: tardamos tres horas e media en completar o recorrido, o mesmo que indicaba a guía.

Volvemos recorrer a xeografía caprichosa da Serra da Peneda, pero esta vez sobre catro rodas, e Miguel i eu volvemos caer nos brazos de Morfero, así que me aforrarei a crónica dos soños. Cando volvemos en si, estamos en Salvaterra do Miño, ó outro lado da fronteira, onde Nacho nos prometera unha boa merenda nun comedeiro chamado O Noso Eido, que resulta ser un deses lugares onde conspiran as forzas nacionalistas da zona.

Nós non estamos para conspiracións, senón para encher o bandullo, así que pedimos unhas racións de churrasco, con patacas, pementos e ensalada, e Montse que non está carnívora, un prato de chipiróns.

O resultado é óptimo, tanto no servicio, amable e veloz, como nos manxares que poñen na nosa mesa, dos que damos conta nun tempo record, ata nos permitimos unha homenaxe en forma de sobremesas variadas e riquísimas. Non pedimos café, para que me de tempo de cumprir coas miñas obrigas laborais, aínda que si tomamos un chupito de crema de orujo, cortesía da casa: por un non ía espertar o dinosauro...

Archivo del blog

Seguidores