E37 Trilho Pertinho do Céu (Arcos de Valdevez)

Domingo, 1 de xullo de 2007

Descripción do percurso e mapa

O conto máis curto do mundo, aquel que se lle ocorreu ó xenial guatemalteco chamado Augusto Monterroso, era, en certo modo, o resumen dos meus amenceres dominicais, polo que non hai mellor xeito de explicalo: volvín a espertar no sétimo día, e o dinosauro seguía alí. Podería explicar outra vez a imposición do reconto de cadáveres, ou como me arrinquei as teas de araña a trabadas, ou os desagradables berros do espertador, para construír unha imaxe global do estado no que abandonei o territorio dos soños, pero non quero repetirme, por iso contarei as circunstancias, que en definitiva é o que colecciono, e as que me levaron ata aquí.

Arrastraba, eso si, un bo montón de circunstancias, dende o comezo desta primeira semana do verán. O luns e o martes pola noite, no Contrabaixo, a un tiro de pedra das paredes que habito, asistín ós concertos do VI-Gop Quartet, un grupo montado con músicos da escena local, e volvín atoparme coa miña cervexa de importación favorita.

Na noite do mércores, no Quomo, escoitei a algúns dos alumnos máis avantaxados do Seminario Permanente de Jazz, entre eles Max Gómez na batería e Xosé Ferro no contrabaixo, encadrados na formación MP4. Na do xoves, na praza do concello, un dos pratos fortes do festival Imaxina Sons, a Orchestre Nacional de Jazz de Francia, facendo un curioso tributo a Led Zeppellin, con un despregue impresionante: dúas baterías, dous vibráfonos, e unha sección de vento bastante afortunada.

En fin, que para o venres, que tocaba sesión de atrapacontos en Paramos, xa arrastraba un déficit importante de sono e de enerxía, e non puden gozar como se merecía un deses eventos que esperamos un par de veces ó ano. O peor ten algo que ver coa miña natureza de teixugo, e ese xeito de enfrontar os día de “o quero todo e o quero agora”, que de algún xeito terei que emendar, antes de que sexa demasiado tarde.

Con todas estas vivencias no bolso, enterradiñas na area, cheguei á véspera, e gocei dunha tarde solitaria en Punta Cubillón, entre discos de Najwa Nimri e Portishead (case me atrapa a melancolía, que un non é de pedra), e apurando as últimas páxinas dun libro policiaco de Donna León (Veleno de cristal), unha recompilación de cómics de Maitena, e a releitura do derradeiro libro de Diego Ameixeiras (Tres segundos de memoria), que non me canso de recomendar.

Cando rematei a miña xornada laboral, mentres o ceo comezaba a cumprir a ameaza que esgrimían as nubes preñadas, xa tiña a axenda completa de circunstancias, e recollín a María, a Chinita, no seu refuxio das escolas públicas, para acercarnos ó derradeiro concerto do Imaxina Sons.

Me fixo esperar, como soe ser a costume das mulleres, e ben que o entendín cando apareceu: a elegancia require, como a boa cociña, o seu tempo. A pesar de todo, non foi importante a demora, xa que aparcamos na porta do concello e nos reunimos con Xacobe, o Petete, como sempre en primeira fila, cando a banda de Pino Minafra, comezaba o segundo tema.

Non podía imaxinar mellor peche para o Festival de Jazz de Vigo, xa que o grupo italiano sorprendeunos cunha sucesión de ritmos, algúns definibles como o dixie, o bebop ou free-jazz, pero tan mesturados con outros que non acadei a definir, que fixeron de este, que fixo o meu doceavo concerto en seman e media, un dos que mereceu apertar a axenda. Porque, nada máis rematar, antes de darlle ocasión ós vises, despedímonos de Xacobe, que non deixara de fotografar ós músicos dende tódolos ángulos posibles, e co que volveríamos a coincidir despois, para reunirnos con Xaime, a Criatura, que xa nos esperaba perto da porta.

Así, baixo unha chuvia persistente, en formato de trío, cruzamos os sendeiros de asfalto da metrópole para outro concerto, aínda que de signo ben distinto. Na Iguana, esa sala mítica que foi testemuña de grandes, medianos e pequenos momentos da miña modesta biografía, tocaba a banda de Alex, Aphonnic, e a pesar dos malos augurios da Criatura, aínda chegamos ós últimos temas dos teloneiros, que eran totalmente prescindibles. Entre o público distinguimos a Isabel, a Brujita, e a Tino, o baixista dos Transilvanians, que se atreveran a indagar nos ritmos salvaxes do Metal, e tivemos tempo a baixarnos unha cervexa, a comentalo visto no concello, e a fumar un trócolo antes de que comezara a función.

Non se podía esperar máis polos cinco pavos que deixamos na porta, excepto que o cantante se limitara a cantar e non falara entre os temas, entre outras cousas para non desgustar á Brujita, a quen non lle faltaba razón. Agás este detalle, os rapaces lles puxeron ganas e enerxía, e a xente máis moza non parou de brincar e de bailar pogo, mentres nós seguíamos reducindo as existencias da última colleita, sen saber se era voadora ou agarimosa.

Como soe ocorrer, xa saímos do concerto malitos, e aínda así insistimos en seguir desafiando ás horas, a pesar de que algúns, por devoción ou por obriga, estaban condenados a madrugar na maña seguinte.

Non vou a cronicar as horas que seguiron, esas nas que insistimos en prexudicarnos, só que experimentei un alivio incrible cando cheguei a casa, me puxen as zapatillas e me precipitei á neveira en busca de algún analxésico. O atopei en forma de lonchas de chourizo, que metín á maior brevidade dentro dun anaco de pan, e de alí directamente a gorxa, que tiña máis areas que as praias do Trópico. Un litro de auga despois xa estaba naufragando entre as sabas, sen tempo a contar fantasmas, apurando o sono.

Algunhas horas despois, menos das que desexara, ocorreu o domingo. Si, con toda a súa cerimonia de reconto de cadáveres, arrancar as teas de araña a trabadas e berros desagradables do espertador, ou sexa con tódalas consecuencias de outra noite de excesos, e co tempo xusto de contestar ós mensaxes do contestador, ás preguntas do meu compañeiro de piso, que xa estaba erguido, e ás miñas propias dubidas metafísicas: as típicas de ¿quen son? ¿adonde vou?. Aínda que esta derradeira pregunta, por ser día domingo, tiña fácil resposta.

Despois de facer un prognóstico rápido do tempo, o sexa, de ver pola fiestra e atopar as nubes escuras cubrindo a totalidade da cúpula celeste, decidín encher a mochila con roupa de auga, e tras baleirar as últimas fotografías na memoria do Mac, e inxerir a presa un café máis negro que o meu corazón, saín a unhas aceiras outonais, onde me esperaban Nacho e Montse. No Concheiro se nos sumou Miguel, que viña en condicións aínda máis lamentables cas miñas (nin tan sequera puidera colocarse as lentillas) e así, os catro puxemos outra vez rumbo á fronteira.

Debido ó noso pasado máis recente, Miguel i eu caemos presos dun sono pesado, pouco despois de atravesar os límites da metrópole, e almorzamos os quilómetros de asfalto a ambos lados do Miño case sen decatarnos. Cousa de agradecer, esta de non ter que conducir cando aínda as formigas pacen na miña cabeza. Por eses simples motivos direi que aparecemos ás portas do Parque Natural da Peneda-Gêres como por arte de maxia, aínda que realmente é a Montse a quen debemos agradecer os seus bos oficios ó volante.

Alí mesmo, onde comeza esta área protexida, se detivo o motor do vehículo, do cal baixamos para repostar o carburante para acometer con ben a nosa incesante sementada de pegadas. O lugar elixido, O Bidueiro, resulta o mais preto ó noso obxectivo, ou polo menos o único que ofrecía garantía de darnos de xantar a un prezo razoable.

Non todo na nación irmán é o Stop, nin tan sequera o Miquelina ou o Conselheiro, e nos atopamos con un comedeiro desanxelado, onde nos serven unha sopa insípida e non moi abundante, e dúas racións (tamén escasas) de cabrito con patacas e arroz. Na miña modesta opinión, nada que nos estimule para recuncar na súa cociña. Ademais de os pobres resultados en materia gastronómica, tardan o seu en servirnos os cafés e máis en cobrarnos. Como era de esperar, nos cobran case o dobre que no noso templo, e eso que non tomamos viño, nin untamos pan con paté de sardiña o con queixo...

En fin, non sempre se ten sorte nestas cousas, e o día non está rematado, e poñemos rumbo cara o pobo da Peneda, onde se alza o templo de Nosa Senhora da Peneda, e moito máis maxestosos, o xendarme de granito da Torre da Meadinha, onde varios escaladores da nosa cidade abriron, fai máis dunha década, varias vías de escalada artificial, primeiro, e deportiva, despois.

Antes de entrar neste belo lugar nos desviamos, atravesando o río Peneda, para acadar o lugar onde se inicia o sendeiro, aínda que a nosa facilidade para equivocarnos nos fai chegar a Rouças, onde preguntamos a un reducido grupo de montañeiros lusos, que nos indican amablemente a dirección correcta.

Non demasiado lonxe de alí, ascendendo por delgadas liñas de asfalto, chegamos a Gavieira, lugar pertencente, xunto co anterior, o concello de Arcos de Valdevez. Este núcleo rural, de estreitísimas rúas e pronunciadas costas, é unha mostra típica dos pequenos pobos da serra, onde conviven as casas antigas de pedra e as máis recentes de cemento á vista.

Unha vez que atopamos un sitio para abandonar, por unhas horas, o coche, e de facer os estiramentos pertinentes e os comentarios impertinentes, emprendemos o camiño de este percurso. Recorremos as rúas, en medio das miradas inquisitivas dos moradores do pobo, ata acadar a Igreja de Gavieira, e do seu modesto cemiterio, onde comeza o camiño sinalado.

Asombrados polo austero da arquitectura local, cruzamos a Corga do Portal Larneira, e comezamos unha ascensión na que imos deixando as pedras perladas polos cristais, máis alcohol que auga, que van guindando os nosos (os meus) poros, como penitencia necesaria ós moitos pecados que cometemos (cometín).

Deixando ás nosas costas o pequeno enclave montañés, e seguindo a montante as augas que acabamos de cruzar, o camiño vai gañando verticalidade, seguindo un firme composto de laxas de granito, interrompido ó pasar diante das últimas casas pola estrada que une Rouças e San Bento do Cando, e onde se atopa un panel con información sobre o itinerario que imos seguir.

Conforme gañamos metros nesta sucesión de escaleiras ó ceo, nos introducimos nun belo e denso carballal, e as nobres especies que o conforman nos irán acompañando durante gran parte dos nosos pasos, indecisos no meu caso, aqueixado entre outra doenzas dun ataque de malandremia. A ameaza das nubes se esvaece, facendo innecesarias as roupas hidrófugas que vestimos, e que van engordando a mochila tamén debido ó incremento da temperatura que supón esta modesta escalada.

Alternando abruptos pastizais e densas agrupacións de carballos e castiñeiras, chegamos a unha atalaia onde nos reagrupamos, e ademais das fermosas vistas aéreas sobre a Serra da Peneda, Monstse obséquianos con lambetadas varias, e así compensamos a ausencia de Yuka, que sempre ten saborosas provisións para momentos de debilidade.

Avanzando polos meandros empedrados do camiño carreteiro, suavizase a pendente conforme se inverte a proporción entre fragas e campos, impoñéndose ó fin os últimos. Entre parcelas divididas en muros centenarios se cultiva o millo e o centeo chegamos á Branda de Busgalinhas.

Este é un pequeno poboado que so esta ocupado durante a estación estival, cando as xentes de Gavieira soben co gando, familia e ata mobles, en busca de pastos máis frescos, para o que dispoñen de dúas vivendas: una para os meses máis quentes, nas brandas da montaña, e outra para os máis fríos, nas inverneiras do val. Aínda perdura esta tradición nestas terras, e non podo deixar de preguntarme se non mermaría a tradición polos efectos do cambio climático, de feito estamos o comezo de xullo e aínda precisamos roupa de abrigo para camiñar por estas latitudes.

Non atopamos nin rastro de presencia humana, aínda que a medida que nos internamos no pobo atopamos illados exemplares de cachenas. Como curiosidade dicir que non precisan quen as pastoree, durante o día están espalladas polos campos, e ó remate da tarde regresan ás súas cortes, para pórse ó abrigo dos lobos que, din, aínda se deixan ver por estes lares.

Tamén me chama a atención as construccións de pedra dunha soa planta, con un tellado de colmo, que me lembran os que vin en Somiedo, cando era outro o meu corpo e, por suposto, as miñas circunstancias. No resto do núcleo rural predominan as edificacións austeras de pedra, vernizadas en moitos casos por grosas capas de musgo, e outras máis recentes coas paredes grises do cemento.

Agora si que estamos pertiño do ceo, a máis de mil metros sobre o nivel do mar (1070), porque detrás desta branda só se atopa o pico das montañas, e podemos gozar das espectaculares vistas sobre o desnivel que sorteamos. Se amabiliza o horizonte, mentres abandonamos o enclave estacional, e Montse volve abrir a caixa das lambetadas para endulzarnos o corpo, mentres observamos o paisaxe bucólico e pastoril que deixamos atrás.

Deixamos o lugar por unha pista de terra, pola que mantemos a altitude observando os xendarmes de granito que pechan o val, dos que temos unha visión máis ampla dende o Couto do Penedo, por onde se precipita a Corga das Teixas. Tamén neste traxecto atopamos, diseminadas entre os escabrosos pastizais, máis exemplares de cachenas, que nos miran despreocupadas e seguín rumiando os brotes de herba.

Por este camiño non tardamos en divisar a Branda de San Bento do Cando, que tamén pertence a Gavieira, e que ten bastante importancia polas romarías en honra ó seu patrón. Chegamos ás primeiras casas desorientados, pois fai un bo treito que non vemos ningunha marca, así que desfacemos o camiño ata atopala. Marabillados coa vista do lugar, inzado sobre un outeiro, non vimos o camiño empedrado que nos leva ó pobo.

Entramos no pobo despois de sortear a Corga da Porta dos Lobos, e de seguida divisamos a ermida de San Bento, que no seu frontal ten unha curiosa estructura metálica, quizais un soporte para por un toldos nos días de romaría, para protexerse do sol ou da chuvia.

Decidimos visitar o templo, onde atopamos a imaxe da Nosa Senhora da Boa Morte, unha virxe deitada nun leito mortuorio, cousa que nunca viramos. Visitamos tamén o Café Mercearia onde o Miguel invita a Heineken e xeados Ola, que saboreamos nas escadas da igrexa, admirando a bela arquitectura da praza, onde destacan os soportais e un cruceiro laboriosamente labrado.

Antes de ser pasto da preguiza, e cun pequeno tesouro na mochila (as ramas de salgueiro para infusionar que mercamos na tenda, indicadas para molestias lumbares e reumáticas), volvemos buscar as marcas do sendeiro, e temos que dar algunhas voltas ás inmediacións do recinto sagrado, antes de que Nacho as atope. Aínda nos queda a metade do recurso pedestre por recorrer, pero agora o desnivel xoga ó noso favor, xa que temos que descontar tódolos metros que gañamos.

Arredámonos das terras de pasto que rodean a branda, ata acadar a Cabeça do Cando, que nos ofrece unhas magnificas panorámicas do val, coas poboacións de Gavieira e Rouças no seu leito. Estamos preto do ceo, si, pero por pouco tempo, porque aquí é onde comezamos a descender abruptamente por un camiño empedrado e bastante enchoupado no seu comezo, en dirección ó Río Grande.

No descenso nos hipnotiza a visión da Pedra Rajada, unha muralla de granito fragmentado que podería competir en altura cos cantís de Budiño, e cun gris que contrasta fortemente co ruxido esmeralda das carballeiras nas que nos internamos conforme chegamos ó río.

Sempre con este acuífero a nosa esquerda continua o sendeiro enlousado, amabilizando o desnivel despois de por a proba os nosos xeonllos, e como un amante caprichoso, o Río Grande desaparece para volver a ensinarnos os seus encantos: baixo nós se suceden fermosas fervenzas que desembocan en profundas pozas nas que nos xuramentamos mergullar, en outra ocasión, cando as estacións nos sexan propicias. Neste tramo tamén observamos as alfombras de flores rosadas, amarelas, azuis e alaranxadas, dispostas pola natureza coa mestría do máis afortunado dos pintores.

Preto de completar o noso círculo máxico facemos un alto no camiño, nun improvisado sofá de pedra, onde Tesorito nos alecciona a contemplar a beleza da paisaxe: as montañas graníticas, as fragas esmeraldas, os campos dispostos en socalcos, os pobos minúsculos na inmensidade do val, o río furando o seu leito... e como premio tamén nos conta un par de sucedidos, imitando o noso Emperador.

Coincidindo co remate do noso sendeiro volvendo ó firme asfaltado, se esgota a memoria dixital, e neste momento, e non noutro, divisamos o coche de Montse, a media centena de metros.

Botamos unha visual ó reloxo e sorrimos ante o axeitado do cálculo: tardamos tres horas e media en completar o recorrido, o mesmo que indicaba a guía.

Volvemos recorrer a xeografía caprichosa da Serra da Peneda, pero esta vez sobre catro rodas, e Miguel i eu volvemos caer nos brazos de Morfero, así que me aforrarei a crónica dos soños. Cando volvemos en si, estamos en Salvaterra do Miño, ó outro lado da fronteira, onde Nacho nos prometera unha boa merenda nun comedeiro chamado O Noso Eido, que resulta ser un deses lugares onde conspiran as forzas nacionalistas da zona.

Nós non estamos para conspiracións, senón para encher o bandullo, así que pedimos unhas racións de churrasco, con patacas, pementos e ensalada, e Montse que non está carnívora, un prato de chipiróns.

O resultado é óptimo, tanto no servicio, amable e veloz, como nos manxares que poñen na nosa mesa, dos que damos conta nun tempo record, ata nos permitimos unha homenaxe en forma de sobremesas variadas e riquísimas. Non pedimos café, para que me de tempo de cumprir coas miñas obrigas laborais, aínda que si tomamos un chupito de crema de orujo, cortesía da casa: por un non ía espertar o dinosauro...