E121 Sendeiro da Croa (Vilaboa)

Domingo, 10 de maio de 2009

¿Que éstrana forza me leva a erguerme cando aínda non pasaron catro horas dende que me deitara? ¿É tan insistente ese rumor de pantasmas que aniña no meu leito como para botarme fora? ¿ou quizais sexa que me faltan motivos para insistir no territorio do soños? Ser como fora, impóñome a miña propia disciplina, a que levou a sumar máis dun cento de sendeiros espallados pola xeografía galaico–portuguesa, e poño as miñas roupas de combate, esas que me levan a loitar contra o paso do tempo, a enchelo de contidos, de razóns para seguir camiñando.

Desta xeira estou só, e non teño ganas de botar man de refráns, nin tan sequera teño fame, así que bótome un café para tinguir de negro as bolboretas que berran no meu estómago, e meto auga, roupa de abrigo e un feixe de mapas na mochila para improvisar catro ou cinco horas de penitencia, non sei moi ben por cales dos pecados que cometín ou que me quedan por cometer. E penso en darlle outra oportunidade á rede de sendeiros que abriron en Vilaboa, a pesares de que o primeiro que fixemos por estas terras, o Sendeiro dos Petroglifos de Cobres, non foi do meu agrado.

Baixo un ceo de chumbo, ó carón do cemiterio de Santa Cristina de Cobres, deixo o meu carriño, e baixo pola lingua de asfalto que avanza cara o mar, buscando as marcas do Sendeiro da Croa, que a pesares de estar indicado na estrada que comunica Vilaboa co resto do Morrazo, non atopei nas miñas pescudas iniciais. O certo é que o inicio pasa desapercibido se non o buscas a pé, xa que está nun camiño agochado entre ese caos urbanístico que e o barrio de Larache, onde as construcións compiten entre si en ostentación, creando un entorno realmente agresivo co medio ambiente.

Non tardo nada en darlle as costas ó cemento, e intérnome nun camiño que vai paralelo á Enseada de Larache, convertida agora nunha paisaxe inquietante por mor da marea baixa, atravesando unha pequena carballeira que non me deixa ver o mar, e que dá paso a unha zona de viñedos que se estenden ata os confíns deste recuncho da ría de Vigo, en Xuncide. A fertilidade destas terras confírmanse tamén en campos de millo ou de patacas, defendidos por feros espantallos que manteñen os cultivos a salvo das incursións da abundante variedade de paxaros que salpica o ceo de todo o itinerario.

Despois de atravesar outro bosque mixto de carballos e piñeiros, achégome a unha fábrica de conservas onde o camiño se transforma nunha estreita estrada asfaltada, e que me conduce ó Peirao de Acuña, que se interna como o fío dun coitelo no mar, e onde sobreviven un par de gamelas amarradas o carón dos esqueletos de media ducia de embarcacións soterradas nunha mestura de area negra e algas putrefactas.

Seguindo a liña da costa, nunha franxa que chaman Os Caralletes en referencia ó banco de navallas que se atopa nas súas areas, vou atopando numerosos pescadores, que lanzan as súas canas dende as ribeiras, mentres miran con desconfianza a miña incursión nos seus territorios. Eu non teño ganas de socializar, e impórtame pouco se pican ou non, así que non teño outra curiosidade que a que me leva a seguir camiñando, e as marcas lévanme a facer un xiro inesperado, afastándome do mar e facendo que me interne nun bosque onde se mesturan os carballos, castiñeiros, salgueiros e piñeiros, e que me conducen a unha das partes con historia da ruta.

Atópome, con grande sorpresa para min, xa que descoñecía a súa existencia, coa Granxa das Salinas, un feixe de grandes edificacións soterradas na vexetación, vestixios pétreos da riqueza que supuxo a explotación das veciñas Salinas do Ulló, situadas na parroquia de Paredes. Aquí vivían unha feixe de traballadores das marismas, empregados nunha laboura que se remonta ó ano 1637 durante o reinado de Felipe IV, e que deu un pulo económico singular a todo ó Val do Ulló. Entro con certo respecto nestes contedores de fantasmas, e mesmo me parece escoitar os seus lamentos, agochados entre as paredes que aínda se manteñen en pé.

Saíndo da granxa chego ó muro oeste das salinas, que a partires de 1694 foron explotadas polos Xesuítas de Pontevedra, e teño unha boa panorámica da enorme extensión rectangular gañada ó mar, e que agora está sendo recuperada polo concello de Vilaboa. Polo menos axeitaron un paseo que rodea todo o litoral, e tamén aseguraron os muros e parte das canles polas que entraba ou saía a auga salgada, para converterse nese ouro branco que tanta riqueza trouxo á zona. Este é un dos lugares do meu imaxinario particular, que sempre coñecín como Banca de Sacó, onde aínda persisten, só visibles para min, as pegadas daqueles cos que descubrín a maxia dos anacos esquecidos da nosa xeografía.

Carretando lembranzas de outros tempos paso ó carón das Xunqueiras do Ulló por un pequeno tramo asfaltado, onde diviso unha grande diversidade de aves acuáticas, e volvo retomar o paseo que circunvala as salinas, por un terreo que ata ben pouco estaba inaccesible, no lugar de O Carragal, e me leva ata a casa que foi vivenda dos caseiros, con xardín e horta, e que tamén agora atópase rehabilitada.

Comezan a caer unhas gotas gordas, que non anuncian nada bo, e preocúpame o feito de que aínda me queda un anaco para rematar o sendeiro e despois teño que volver face-lo camiño de volta, mentres atraveso a Veiga Vella, un lugar que tamén aproveita a fertilidade deste territorio singular, e onde volven alternarse os cultivos, os viñedos e as fragas. A continuación rodeo unha pequena península, chamada A Cerca, un promontorio arborado que rodeo seguindo a liña da costa, mentres a ameaza do ceo se esvaece, e mesmo me deteño na Punta do Castelo para dispararlle catro fotos as Illas Alvedosas, as máis interiores da ría.

Dende outro extremo, a Punta Ulló, podo albiscar ó lonxe a desembocadura do río Verdugo, coa ponte da ferrovía e a fábrica de cerámica completando o conxunto, e ó seu carón a vila de Arcade, xa no concello de Soutomaior, e o final do paseo ribeirego, que remata no clube de remo, onde chego sen máis novidade.

Para o retorno fago algún intento de atallar, e o primeiro resulta errado, xa que intento rodear A Cerca polo Chan da Regueira, pero non atopo un camiño con garantías e teño que recuar pola costa. O segundo intento é moito máis axeitado, xa que en vez de rodear as salinas atraveso polo muro sur, onde a finais do século XIX se construíu un dos poucos muíños de mareas existentes en Galiza, cun funcionamento que se baseaba no aproveitamento do movemento das correntes do fondo da ría para xerar forza hidráulica, e do que só quedan vestixios documentais.

O que me resta do camiño de volta o fago polos mesmos sendeiros polos que fixen a ida, apurando o paso pola fame e porque o ceo xa non aguanta máis, e finalmente rompe a chover a cachón, xa cando estou preto de Larache. Aquí fago un derradeiro intento de atallar, pero me sae mal e remato facendo os quilómetros finais por asfalto.