E7 Sendeiro da Freixa (A Lama)

Domingo, 5 de novembro de 2006
A estas alturas da estación outonal fáisenos difícil cumprir os soños dos amigos que queren un ceo vernizado de primavera e salpicado de nubes, unha sinfonía de cores nunha fraga autóctona que fora respectada polo lume, un río que se verta salvaxe por un val agochado e un par de pobos pintorescos que aínda conserven mostras da arquitectura popular sen demasiado desnivel e que non supoña máis de tres horas de recorrido, para non ter que abandonar demasiado cedo ó calor das sabas e poder xantar sen presas antes de sementar un feixe de pegadas neste territorio de soños. Por sorte teño a combinación perfecta na mochila e, despois de insistir no suborno do home do tempo que descargou o zume das nubes durante a noite, reúnome con un variado grupo de sendeiristas para compartir ceo, fraga, río e pobos, con os que estou convencido de pódelles ofrecer unha boa alternativa para ese día infame que é o domingo, onde o aburrimento mata a máis xente que as bombas.
Regresa Xurxo á disciplina das andainas dominicais, coas ganas das edicións anteriores nas que compartimos nas terras de Cotobade e do Val do Coura, e serve de anfitrión a Luís, que ven coa elegancia dos exploradores británicos, quizais pensando en que os nosos sendeiros son aptos para sortealos a lombo dun elefante, tamén insisten, para darnos unha segunda oportunidade, Vicki e María, que nos acompañaron en seguir o rastro dos Combatentes de Travanca, despreciando as fronteiras cos seus sorrisos e insistindo nas diferencias fraternais, sobretodo en materia de indumentaria montañeira; e finalmente únesenos, froito dun encontro casual na noite do sábado, Miguel Panette, compañeiro de tantas convocatorias do Club de Camiñantes, ó que lle apetece probar novas fórmulas de saír ó monte, sen a masificación e os madrugons do noso grupo matriz.
Saímos á hora indicada, cando xa pasan trinta minutos do mediodía, cun ceo vernizado de primavera e salpicado de nubes, como me prometeran na estación meteorolóxica, cos brazos espidos pese a atoparnos a principios de novembro, para devorar os quilómetros de asfalto que nos separan das terras de A Lama, no corazón de Pontevedra, onde se atopan os nosos modestos obxectivos.
Chegamos ó pobo onde reside un enorme complexo penitenciario, tras atravesar as estradas onde apreciamos os efectos da marea vermella que asolou os nosos montes, sabendo que os culpables ocupan aínda responsabilidades políticas e presiden consellos de administración, e que en ningún momento temeron visitar as instalacións da cadea situada tan preto da zoa cero deste autentico desafío ó conxunto do pobo galego.
E como non podemos facer nada para castigar a estes cabróns, neste sistema perfecto no que só nos deixan opinar cada catro anos e de unha maneira moi parcial, nos sentamos na mesa do restaurante Os avós, onde compartimos unha sopa de estrelas e un deses pratos típicos da nosa gastronomía, co seu touciño, verza, galiña, costela, rabo, patacas e xamón, ou sexa un cocido mais galego que as gaitas das que, todo sexa dito, non somos demasiado partidarios. Tampouco podemos dicir que sexa o mellor que nos meteramos entre peito e lombo, pero por sete euros, cunha boa selección de filloas de postre, birras e café para todos, non se pode pedir moito máis ¿ou si?: que aforraran un pouco de sal na cociña, para que as nosas gorxas non estiveran ten pendentes do nivel das cantimploras.
Abandonamos o pobo que nos ofreceu parada e fonda coas bendicións de Luís, que volveu repetir o menú folclórico nos últimos dous días, e subimos ata o santuario d’As Ermidas, rodeado por piñeirais calcinados e montes descarnados onde o único que xerminan son as pedras, para alcanzar a indicación da Fervenza do Río Oitaven, que con gran ostentación ignora a toponimia local (no é o Oitaven, senón un dos seus afluentes: o río Xesta), e seguindo esa dirección adentrámonos no pobo de Liñares, onde remata a carreteira e comeza a nosa ruta.
No inicio atopamos unha pequena mostra do patrimonio etnográfico local, un peto de ánimas do 1881, cunha desas imaxes que tanto lembra as portadas dos discos de death metal, e onde María inicia o seu propio itinerario espiritual que lle leva a retratarse, nunha actitude piadosa, en tódalas capelas, vía crucis e santuario que atopamos ó longo do sendeiro. Continuamos ata a ponte medieval sobre o Xesta, onde recupero a miña condición de arquivador oficial de imaxes dixitais, iniciando o Camiño Real, que na antigüidade formou parte dunha importante ruta comercial que unía a costa coa comarca do Ribeiro.
Este Camiño Real está formado por unha calzada de pedra pola que ascendemos levemente, adquirindo unha boa panorámica do entorno composto polo arco granítico que sortea as augas azuis do Xesta, e as casas austeras do pobo alfombradas polos verdes pastizais, todo baixo unha cúpula celeste onde as nubes describen caprichosas formas. Antes de completar este pequeno ascenso tamén observamos unha desas minicentrais con as que os diversos gobernos populares infestaron os nosos ríos, para perxuicio dunha flora e dunha fauna autóctonas, a cambio de pingües beneficios que non repercuten de ningunha maneira na economía e no desenrolo local, e que sempre van parar a mans privadas. Por fortuna para os meus acompañantes abandonamos a subida cara os outeiros da Serra do Cando, e comezamos a restar metros para adentrarnos no canón do río, aínda que a intensa vexetación nos impida a súa visión, marabillados por que os lumes do verán respectaran esta reserva natural onde compiten cos tons marróns das follas caídas, o amarelo da flor dos toxos, o violeta dos pequenos croques e o escarlata dos cogomelos.
Pouco a pouco vai crecendo a vexetación ás beiras do camiño, e as primeiras concentracións de carballos anúnciannos a entrada na Fraga de Fonte Fragosa, á que da nome un regato que antigamente movía a roda de pedra dun muíño que, desgraciadamente en completa ruína, atopamos agochado pola maleza. Escuro futuro espéralle a un pobo que despreza o seu pasado, que non converte estas pedras centenarias sobre as que gravitou a economía da rexión, e onde se mantivo viva a tradición oral, as lendas e cantigas, nas aulas onde os pequenos cidadáns, e os maiores, coñezan unha parte da súa historia. Como a ponte medieval, ou na calzada que pisamos, nin unha sola indicación que interprete estas actuacións humanas ¿quen puxo aquí estas pedras? ¿en que tempos? ¿con que senso?, parece que as nosas autoridades locais e autonómicas lles interesa ben pouco que conservemos a nosa memoria histórica.
Con estas cavilacións acercámonos ós muros sementados de musgo que nos anuncian a proximidade ó núcleo rural de Cortegada, onde Luís toma posesión da primeira casa deshabitada que atopa, e para certificalo sae o balcón, con Miguel e Xurxo como concellais, nunha revisión de Bienvenido Mister Marshall, e nos sementa a cabeza de flores para ganarse a simpatía, aínda que xa a ten, do pobo que representamos.
Uns pasos máis abaixo está a Fonte do Seixiño, á que da nome un acevo precioso cargado de froitos roxos, onde enchemos as cantimploras e refrescamos as gorxas salinizadas polos derivados da matanza, mentres o noso explorador británico, para completar a súa camuflaxe enche a mochila con diversas plantas autóctonas. Cruzamos o pequeno tramo de asfalto que secciona o pobo ata a capela de ánimas, onde atopamos a unha parroquiana atarefada na súa limpeza, que non nos pode informar da antigüidade de este lugar de culto, e nos insiste na beleza das imaxes terribles de almas penando.
Por corredoiras de pedra sorteamos grandes casais e campos de pasto e de cultivo, deixando o pobo de Cortegada, para adentrarnos nun desas fragas onde a maxia está presente en cada árbore, en cada pedra, en cada metro do túnel de terra e musgo polo que camiñamos, fotografándonos unha e outra vez, intentando capturar as sensacións que nos transmite este entorno privilexiado. Conforme nos adentramos no interior da fraga, e as manchas de carballos se alternan con pequenas agrupacións de acevos, bidueiros e freixos, máis alerta estamos de que en algún momento nos poda saír ó paso algunha das criaturas que poboaron os nosos contos da infancia, e o noso pequeno continxente deixase arrastrar pola emoción e abraza con agarimo as árbores centenarias.
Despois dun pequeno accidente cos afectos cara estes xigantes de madeira acercámonos ó leito do río Xesta, que diminuíu sensiblemente o seu cauce dende fai quince días, nos que invadiran parte desta fraga encantada. Por sorte para este continxente, tan irregularmente pertrechado para sortear os efectos da natureza adversa, as augas volveron ó seu caudal, e o terreo está bastante seco, incluso quedaron algunhas moras para que Luís se esqueza do inoportuno resbalón nun deses prados onde se pon a proba as botas.
Voltamos a pisar un pequeno tramo de piche, o da estrada que accede a Xende, e dende a ponte botamos unha derradeira ollada ó río, nostálxicos de aqueles baños obrigatorios dos días en que camiñabamos xuntos Miguel e eu, en outras compañas, e enlazamos outra calzada de pedra pola que comezamos a ascender cara a aldea de Paradela, deixando a nosa esquerda solitarios pastizais. No interior do pobo facemos un alto na súa capela para que Luís atope curación, aínda que desconfiamos de que queira curarse, e María volve a emular a nai de tódolos homes, facéndolle honra ó seu nome, pero tampouco creémonos que queira ser realmente unha virxe.
Admiramos o muíño que se atopa no centro do pobo, que aínda conserva tódolos elementos necesarios para funcionar, e coincidimos na necesidade de que non se perdan estes últimos vestixios dunha cultura que pouco a pouco esmorece, e imos sorteando as derradeiras casas ata quedar hipnotizados por unha mazá, roxa como o pecado orixinal, que nos fai abandonar por un momento o camiño, subir á árbore e arrebatala para compartir este símbolo da primeira revolta. Deixamos despois Paradela e completamos o ascenso ó lugar onde se asentan un par de muíños, un deles en bo estado, e onde Vicki espéranos cun café quentiño que agradecemos, mentres a súa irmá, baixo unha cruz de pedra, obstinase en facer oficio de santidade. Xa completamos a ascensión e só nos queda sortear a estructura metálica do tubo que rouba a auga da fervenza, para beneficio das hidroeléctricas, para acceder ó canal de pedra que, con outros usos e costumes, unía ós pobos que recórremos en esta estupenda tarde de domingo.
Dende esta levada temos unha boa vista do Camiño Real polo que deixamos sementadas as nosas pegadas, confundido entre os cores do outono, e das fragas que atravesamos feridos pola súa maxia, e pouco a pouco tamén o río vai descubrindo os seus meandros, douscentos metros máis abaixo, espertando as ganas da nosa sección máis acuática que grava nas súas retinas a topografía das súas pozas. Temos que facer algúns pasos de escalada nunha pequena vía ferrata, nas que os máis neófitos descargan un pouco de adrenalina, e uns metros máis alá, para evitar empapar os pes de aqueles que non coñecen as virtudes do gore-tex, imitamos as cabuxas sorteando algunhas pedras de considerable tamaño, tanto que para voltar ó canal temos que facer algún equilibrio. Equilibrio que algún perde, como Xurxo, que acaba metendo media perna no rego para refrescarse dos rigores do cambio climático.
Sen embargo, a vista impresionante do Regueiro de Fonte Fragosa derramándose pola aba do monte para xuntar as súas augas coas do Xesta, e algún metros despois tras sortear a Volta do Recanto, fannos esquecer estes pequenos contratempos e asegurar que pagou a pena o chegar ata aquí. Comprendo os acompañantes que por primeira vez observan este prodixio da natureza: a min mesmo, que estiven aquí en innumerables ocasións, non deixa de marabillarme este espectáculo no que o río Xesta precipitase o bacío formando unha cortina de escuma branca.
Camiñamos ata a boca da fervenza, onde detémonos para capturar as derradeiras postais dixitais e para descansar escoitan o continuo bater das augas sobre o granito, formando caprichosas formas coma as clásicas marmitas de fadas, onde estás criaturas mitolóxicas fabricas os seus feitizos, e aínda que non creamos en lendas temos que rendernos á maxia do crepúsculo, onde advertimos un disco solar que pouco a pouco mergúllarse no océano para morrer, polo menos ata o día seguinte, no que resucitará. Temos a luz xusta para alcanzar o coche, no pobo de Liñares, atravesando as últimas fragas, e poñendo fin a un sendeiro que nos levou algo máis de tres horas, nas que tivemos ceo, fraga, río e pobos, na medida na que o demandaran.
Completamos os estiramentos de rigor, para evitar esas lesións musculares que nos son tan familiares, e xa baixo o manto abisal da noite abandonamos estas terras de A Lama, mentres a lúa xoga coas nubes e se asoma ou se agocha dependendo do alento cálido do vento.
Pola estrada de Pontecaldelas descontando quilómetros ata o lugar de A Insua, onde temos preparada a derradeira sorpresa para Luís, que cría completado o día perfecto, e ímonos a cear a un deses sitios entrañables onde a arquitectura popular dá acubillo a un deses negocios onde hai música, comida e bebida, o Heicho de dar queridiña, onde ó abrigo do seu patín dámonos unha homenaxe a base de xamón, pan con tomate, e un par de martinas, especie de pizzas con base de tortilla, unha con tetilla e pementos, e outra con vexetais, mentres nos baixamos un par de cervexas por cabeza. Só nos falta un gaiteiro, e votamos de menos o Nacho, mentor de estes excesos dominicais, ao que o vento lle inchou as velas para surcar outros mares.
Despedímonos cun cardume de proxectos baixo o brazo, para voltar a editar estes afectos que adquirimos polo camiño, aínda que a despedida non teña nin un pouco de tristura despois de desfroitar dun día no que non faltou de nada: gozamos da comida e do camiño, da amizade e da beleza, dos soños e da memoria. Son estes praceres sinxelos polos que paga a pena erguerse un día máis, aínda que sexa domingo, e erguerse o día seguinte, aínda que sexa luns, para lembralo.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Seguidores