E190 Outeiro das Augas-Retortoiro (Verea- Quintela de Leirado)

Sábado, 25 de decembro de 2010

Ás veces semella que esta teima dos eivadiños non sexa outra cousa que a crónica excesiva do meu ego, dun rexistro un tanto estrafalario das miñas andanzas, só ou en compañía doutros, que durante algunhas tempadas ten o aspecto dun clube de sendeirismo, cando en realidade (no mellor dos casos) non deixa de ser unha prolongación da miña cobertura emocional, ou máis ben unha tentativa de reafirmala.

Ser como fora non é máis que o empeño de transcender, de berrarlle ó mundo, dende o máis preto ó máis afastado, as nosas andanzas por esa xeografía chea de tesouros agochados, de anaquiños do paraíso perdido que toman a forma de fragas enfeitizadas, fervenzas de seda ou escaleiras cara o ceo.

Xa van máis de catro anos invertidos nesta teima, que por veces semella esmorecer e tantas outras adopta unha certa épica, e transforma o imaxinario particular en colectivo. Catro anos nos que, como un corazón adolescente, caemos en períodos de euforia ou de depresión, e soñamos con grandes xestas ou temos a tentación do abismo, de borrarnos do mapa e da historia, catro anos nos que outra vez semella que Eivadiños é un organismo vivo, e coma eu mesmo tamén ten data de caducidade.

Pero mentres non chega o noso Apocalipse seguimos, non hai outra, soñando camiños, ou camiñando soños, intentando que camiños e soños nos manteñan na ilusión da inmortalidade, aínda que ás veces esta ilusión nos faga sentir case divinos.

Porque divino debín sentirme nesta maña de Nadal na que lle sorrín ó espertador, sen teas de araña na gorxa nin outras circunstancias adversas, xa que levaba algúns días de abstinencia e na véspera agochárame entre as sábenas a piques da medianoite. No Casal de Abellás durmían os meus, mastigando cadanseu soño, e polo corredor viña o alento xeado do Penagache.

Ese era o meu obxectivo, xa que un manto níveo estendíase, dende un par de días atrás, polos cumios da Serra do Leboreiro, na segunda gran nevarada deste inverno. Os meus preparativos espertaron os señores do Casal, e aproveitei esta continxencia para facelos participes dos meus plans, e para que formaran parte deles, servíndome de inestimable apoio loxístico, sen o cal a miña aventura quedaría reducida a unha ruta de ida e volta polo planalto. Tamén espertou o pequeno da casa, pero non quixo acompañarnos, xa que tiña moito que lidar cos agasallos da véspera.

Así que Teté e Adolfo, como xa fixeran na primeira incursión Eivadiña no Penagache, leváronme ata Outeiro das Augas, na linde dos concellos de Verea e Bande, onde comezaba a miña ruta. Os tellados de Bangueses aínda estaban cubertos dunha pátina nívea, e a xeada que cubría os campos do val do Deba era aquí máis severa, transformándose en manchas descontinuas de neve que, no alto xa adquirían o aspecto característico das estampas do Nadal.

Tiramos catro fotos no inicio, e a miña irmán fixo equilibrios sobre unha gran superficie de xeo, de tal xeito que rematou levando unha boa cuada. Esto motivou que Adolfo me aconsellara levar o seu bastón telescópico, xa que a neve estaba tan dura que non era difícil esvarar, e ben que llo tiven que agradecer, xa que dende os primeiros metros axudoume a progresar por esta superficie tan adversa. Así que despedinme dos meus e dinlle as costas á estrada, camiñando pola pista que vai cara a fronteira.

Seguindo as indicacións da Ruta das Motas de Bangueses e as do Vieiro das Mámoas (un sendeiro de case cincuenta quilómetros que abrangue cinco concellos), interneime nun piñeiral totalmente ateigado de neve, que resistía os envites dun sol que, xa a esta hora, as dez e media da maña, xa reinaba nun ceo ausente de nubes. Mantendo a cota dos mil metros avancei por este territorio de lenda, onde entre outras estaba aquela que falaba do costume de levar os vellos ó monte a morrer (a propósito deste particular é moi interesante o artigo de Manuel Rivero no derradeiro número da revista Arraianos).

Xa facía tempo que non camiñaba só e, aínda que botaba de menos a un compañeiro con quen partillar o camiño, disfrutaba do pracer de non escoitar máis que o rinchar do xeo e da neve baixo as miñas pegadas, o carón do murmurio dos meus pensamentos, que facían cálculos, quizais demasiado optimistas, sobre o tempo que me levaría inzarme no cumio do Penagache. Decateime de que non estaba avanzando ó ritmo desexado, un pouco porque o chan estaba esvaradizo en bastantes tramos e outro pouco porque tentaba rexistrar cada árbore, pedra e regato que me saía ó paso.

Cheguei a unha explotación gandeira onde pacían medio cento de vacas e tenreiros, e atopei a un home que espallaba forraxe polos campos coa axuda dun tractor, sen dubida o mesmo que deixara profundas fendas na pista nevada pola que transitaba eu, e apertei un chisco o paso, eso si, despois de mandarlle media ducia de disparos ó gando. Algo máis adiante pasei preto do Foxo do lobo de Bangueses, do que non quedan moitos vestixios, aínda que está ben documentado, e que tiña máis de douscentos metros de lonxitude, rematando nun pozo de catro metros de profundidade.

Durante todo o camiño, ademais dos postes indicativos da Ruta das Motas e do Vieiro das Mámoas, atopei postes indicativos dun PRG, seguramente do 33, que ten o seu inicio en Bande e remata na fronteira, confluíndo co 32, que ven dende Celanova. A valorización destes sendeiros está presente nos paneis informativos que se atopan espallados nos puntos estratéxicos da ruta, tanto no Foxo como algo máis adiante, cando chego á necrópole megalítica dos Penedos da Canteira. Aquí atópase unha das concentracións de túmulos funerarios, antas ou motas, máis importantes do continente, documentando a presencia humana fai tres milenios nesta terra arraiana.

Cando xa levo preto de dúas horas camiñando chego ó lugar de Salgueiros Secos, onde se atopa unha das zonas máis fermosas do recorrido, unha fraga autóctona cuberta na súa totalidade por unha espesa capa de neve, e onde intento atrapar na miña memoria dixital algunha postal como esas que se acostuman a enviar nestas datas (aínda que eu non adoite ese ritual).

Á saída da fraga está a fronteira, onde conflúen tres sendeiros de pequeno recorrido: no poste 29 o PRG-33, no poste 27 o PRG-32, e no poste 21 o PRG-31, ademais da Ruta das Motas. O sol segue batendo con forza, tentando fundir a neve que cubre boa parte do planalto, e teño que quitar os guantes e o gorro para non abafar. Avanzo seguindo a liña que divide as terras de Galiza e Portugal, sentindo que pouca diferencia hai entre un lado e outro da raia. A miña dereita, a vinte metros da raia, atopase a Mota Grande, que semella a de máis diámetro, medio cento longo de metros, da nosa nación.

Non tardo en chegar á Portela do Pao, onde abandono a liña fronteiriza e me dirixo, con paso máis ou menos firme xa que hai xeo dabondo, cara a Penagache, que domina a serra dende os seus 1.224 metros de altitude. Conforme me achego ó penedío decátome de que as miñas previsións non foron acertadas, xa que a capa de neve segue a ser abundante e non me permite avanzar máis a presa, e tomo dúas decisións importantes. Unha, non subir ata o cumio, para non retrasar máis a miña volta, xa que cando paso o seu carón xa levo tres horas de ruta. E dúas, chamar a miña familia para dicirlles que, como moito, vou chegar a sobremesa da comida de Nadal.

Falo coa miña nai e, en troques de rifarme polo meu afán de aventura, dime que vaia con coidado, non vaia esvarar. E nada máis cortar a comunicación, cando tento quitar unha foto cara á Serra da Basteira, piso unha placa de xeo e dou cos fociños no chan, de tal xeito que manco algo o pulso esquerdo e algo máis a perna dereita. Erguinme con dificultade pola dor, e coxeei botando pestes hasta que afíxenme á molestia e puiden iniciar o descenso cara Xacebáns.

Agardaba que este camiño estivera despexado, xa que nas rutas invernais que fixera con Eivadiños e Camiñantes a neve non pasaba de aquí, pero nesta ocasión estendíase nunha boa parte do camiño, facendo que extremase as miñas precaucións. Xusto cando a neve comezaba a esmorecer tiven un afortunado encontro cunha raposa de cola vermella. Fitámonos de lonxe, con curiosidade, pero non me deixou acercarme tanto como para retratala, como tivera a fortuna de facelo o Sr. Botas fai pouco.

Xa o meu estómago reclamaba o alimento que os meus, de seguro, estaban a partillar, pero aínda me levou unha boa hora e media completar o descenso ata Xacebáns, á que cheguei canso, famento e doente, sen que nin tan sequera me recibise un can para me ladrar. Debían estar todos papando ou agardando polas sobras, ou eso pensaba eu pois ó pouco de entrar na aldea atopei a un seareiro que me interrogou sobre o típico...

¿Quen somos? ¿de onde vimos? ¿a onde vamos? Sorprendeuse un pouco de que, nun día sinalado como hoxe, adoitara subir a Penagache, e máis aínda de que o meu campo base estivera en Abellás, e díxome que dalí coñecía o Manolo, que tiña un bar en Vilar. Claro, eu era o seu sobriño... De seguro que lle comentaría na próxima visita o seu establecemento ¡oes Manolo, tes uns parentes ben rariños! ¡mira que ir a camiñar pola serra o día de Nadal, e con toda esa neve! ¡ai xente para todo! ¿non si?.

Despedinme do home e collín o camiño carreteiro que vai dereitiño ó río Deva, onde recibín a chamada do meu pai interesándose polo meu paradeiro. Para tranquilizalo díxenlle que estaba moi preto do coche, aínda que me faltara pouco máis de media hora para chegar, e apurei o paso para cruzar o río por unha pequena ponte de pedra, desas que os vellos chaman “romanas” no sentido de que son ben antigas. Alí fixen os penúltimos disparos a un entorno que, máis pronto que tarde, teño que explorar, xa que a súa beleza anima a buscar unha ruta que, dende aquí, me leve ata Abellás.

Mentres non resolva esta incógnita, non me queda outra que continuar polo sendeiro marcado, o PRG-31, que ten o seu inicio en Leirado. Neste tramo, que non desmerece tampouco en beleza, polo observar o contorno das serras do Leboreiro, da Basteira e do Agullón, e proxecto algunha alternativa máis coa que seguir sumando pegadas, só ou en compañía doutros, mentres vou chegando a Retortoiro, xa moi preto da miña meta.

Pasei a lume de carozo pola aldea, suando baixo as múltiples capas coas que me resgardei do alento xeado da montaña, e fixen o derradeiro tramo por unha congostra fermosa que ó pouco desembocou na estrada onde tiña aparcado o meu vehículo. En total foron cinco as horas que empreguei en facer a ruta, a pesares de que non fixen outras paradas que as obrigadas para facer algún disparo, aínda que tamén fixen moitos en marcha.

E así foi e así volo conto, por se alguén quere escoitalo...