E191 Sendeiro do río da Fraga (Moaña)

Domingo, 2 de xaneiro de 2011

Non estamos feitos de outra cousa que de lembranzas e de soños, e así o pasado e o futuro son o combustible necesario para as nosas particulares máquinas do tempo, as que nos fan erguer pola mañá, aínda que non teñamos obrigas laborais nin doutro xeito, e as que moven as nosas pernas, corazóns e linguas, fabricando afectos e rancores, abismos e naufraxios, resplandores e tebras.

Somos tempo e somos terra, e para non esquecer que algún día volveremos a ela recoñecémola, debuxando mapas máis emocionais que físicos, aínda que tamén, e nela mesturamos as lembranzas e os soños para darlle un sentido a estes días sen sentido nos que medio mundo tolea, máis ou menos coma sempre, debaténdose entre o consumo e a crise, mentres o outro medio, tamén coma sempre, debatese entre mil xeitos terribles de vivir e de morrer.

E así un ano máis, movidos por esa materia coa que tamén xermina o noso imaxinario colectivo, demos en reunirnos un domingo máis na saída da metrópole, inxenuos desertores do asfalto que saben que han volver, si ou si. Non contaba eu con que esta cousa mal organizada e sen obxectivos definidos que, non podía ser doutra, a nosa Chinita bautizou un bo día, nas ribeiras do río Estoraos, como Eivadiños, dera para tanto, nin que a primeira convocatoria do ano estivese tan concorrida.

Entre os, máis ou menos, habituais estaban Alex, o noso Cachorriño aínda convalecente dun arrefriado que, sen embargo, non lle impediu, na véspera, acudir ó primeiro concerto da década recentemente inaugurada, o da New York jazz ska Emsamble (si, claro, eu tamén estiven alí, pero portámonos ben e non teño que facer o acostumado inventario de circunstancias).

Estaba tamén Xacobe, que semellaba en tan boa forma despois dos arriscados cruzamentos do Almofrei e dos moitos quilómetros e desniveis acumulados en terra de Oscos, que mesmo pensamos en retirarlle a condición de eivadiño.

Os reforzos viñeron en clave feminina, nun desas raras ocasións nas que son maioría entre as nosas modestas tropas. A que viña con máis bagaxe na nosa historia era Montse, curtida nas convocatorias máis esixentes do “consorcio” e noutras aventuras alén dos nosos territorios naturais, que non despreza a nosa fórmula nin a dos nosos “irmáns” de Sudando Botas.

Para Lourdes, a súa amiga, era a primeira vez, e de seguro viña algo avisada do que se ía atopar, e que tamén viña sobrada de experiencia montañeira, xa que o primeiro que me dixo foi que tamén se curtira nas filas de camiñantes e congostreños, e quizais nalgún sitio máis.

Vicki viña algo amolada pola derradeira vez que probara sorte con nós, nas terras de Gargamala, e aínda lembraba os picotazos que os toxos lle deixaran nas pernas, pero é unha muller teimuda e quixo darnos outra oportunidade. Non habería toxos este día por deferencia a ela, máis algo de aventura si, porque é sabido que con nós nunca se sabe cando e onde poden xurdir as complicacións.

E para completar este grupo heterodoxo, sumóusenos Mili, da que podo asegurar que leva un bo feixe de camiños ó lombo, dende o Perú ata Nepal, pero a quen as circunstancias tiñan afastado algo das montañas. Ela me trouxo a lembranza de mellores tempos (ou distintos, se queredes) nos que buscabamos escaleiras ó ceo agochadas entre as rochas, e semellaba que eramos inmortais e que nunca houbese un final.

Fixemos acopio de víveres mentres tomabamos un café en Amaquía, un lugar que na estación máis fría está a restarlle protagonismo ó Stop nas nosas citas, e sen máis demora partimos cara a Península do Morrazo, onde nos agardaba Montse, que saíra dende Pontevedra. Aparcamos ó carón da foz do río da Fraga, fronte á praia do Pontillón, que ía mostrarlle os seus encantos ós máis, xa que tan só Xacobe máis eu, de todo o grupo, coñecíamos o sendeiro que avanzaba “a montante” pola súa ribeira ata as abas do monte Xaxán, e que baixaba tamén un bo anaco o carón do río do Beque.

Tras un pequeno paseo entre salgueiros, e doutro pequeno tramo de asfalto entre algúns expoñentes do “feísmo” característico do noso rural, camiñamos en animada conversa a un metro escaso do río, tamén chamado dos Ladróns, afastándonos da vila mariñeira.

Lembreime entón do meu amigo Chapela, cronista dos vellos oficios e das tradicións de Moaña, e pensei que xa é un pouco tarde para chamalo, porque sabendo as súas costumes de seguro estaría xa deixando as súas pegadas polos lugares que, ninguén coma el, ten gravados nunha memoria que ten vocación de colectiva.

O ceo sorríanos cun alento primaveral, e as augas sorrían cantareiras sobre un leito de pedras, e sorríamos nós avanzando entre cativos campos de millo, canavais e prados salpicados de salgueiros e acacias, deixando ás nosas costas o barrio do Rosal e acadando os poucos o lugar de Pozonegro. Aquí atopamos os primeiros muíños, que serían unha constante en toda a ruta, aínda que nunha gran parte deles as súas moas están definitivamente mudas, e os rodicios xa non son quen de moverse agarimosos co alento da auga.

Eu andaba algo curto de batería, así que pregueille a Xacobe que fixera os honores e se puxera á labor. Boa cousa fixen, xa que o rapaz dedicouse con entusiasmo á tarefa, xa que a luz e o entorno eran os axeitados, e mesmo Mili quixo botar un par de disparos ¡non ía quedar recuncho no río da Fraga sen rexistrar!. Esto retrasounos un chisco, e Montse e Lourdes, que ían na vangarda, tiveron que agardar polos rezagados en máis dunha ocasión, pero ¿que tiña presa? Estábamos a disfrutar, creo que todos, co camiño.

Cruzámo-la estrada en Ponte Meira, na linde dos barrios do Pombal e Reibón, onde o sendeiro se estreita e o bosque de ribeira faixe máis tupido, e mesmo fraqueaban as miñas inclinacións apocalípticas vendo aquel grupo de rapazas e rapaces aguerridos, que semellaban un verdadeiro clube de sendeirismo. Espertoume das miñas ensoñacións os berros do teléfono móbil, xa que o Xacobe quedara afastado de máis e dubidaba se cruzar a ponte de Couso e mudar de ribeira ¡non home, non, segue pola marxe esquerda!... os poucos xa estaba con nós, despois de botar unha carreiriña de can.

Pasamos baixo o viaduto do corredor do Morrazo, unha desas “vías rápidas” deseñadas para xogarse o tipo e na que o trazado ben axuda a deixar a pel, mentres o noso grupo camiñaba, paseniño si pero sempre avante, por unha fraga que a poucos enchíase de muíños, case dúas ducias nun tramo relativamente curto, con cadanseu nome: do Torto, da Lagoa, do Rei, de Novas, do Souto... moitos deles en perfecto estado de conservación.

Non en van nesta zona hai unha aula didáctica, onde se atopan varios paneis que expoñen diversos aspectos sobre estes enxeños hidráulicos e tamén sobre outras cuestións relativas ó río. Afastámonos un chisco do río para seguir por un camiño carreteiro onde algúns, como Vicki, dubidan da miña memoria. Ata eu, que fixen este sendeiro media ducia de veces o pensei, ó chegar a estrada, pero non, de seguida enlazamos outro camiño e volvemos ás súas ribeiras.

Despois de cruzar a estrada que comunica Coiro co casco urbano de Moaña, por onde pasa o “atallo” que tantas veces collemos cara os areais de Barra, como ben indica Lourdes, e tras consultar o panel informativo da ruta que está ó carón do asfalto, iniciamos o segundo tramo, quizais o máis fermoso e tamén o máis aventureiro.

A partires de aquí os desniveis se acentúan, e vémonos na obriga de cruza-lo río en varias ocasións. As dúas primeiras por pontes de madeira en bo estado de conservación, aínda que conforme avanzamos constato que o equipamento da ruta, escaleiras, pasarelas e pontellas, están en bastante mal estado. Tanto é así que, despois de pasar preto dunha sucesión de pequenos saltos de auga e pozas que invitan ó baño, ó chegar á fervenza máis espectacular da ruta, atopamos o camiño pechado por unha valla, invitando a dar a volta.

Pero non viñemos ata aquí para abandonar á primeira, así que sáltamo-la valla e buscamos un lugar axeitado para cruza-lo río, xa que a ponte que o cruzaba converterase nun feixe de madeiras apodrecidas. Vicki protestou pola temeridade, pola falta de previsión e por fiarse de nós unha vez máis, pero chimpou polas pedras molladas con tanta gracia coma o resto do grupo, aínda que coa mosca detrás da orella en previsión de máis obstáculos.

E houbo máis de un, porque río arriba era todo unha sucesión de saltos de auga de dimensións respectables, as beiras estaban inzadas de rochas esvaradías e, para darlle aínda máis emoción, a practica totalidade das pontellas, agás unha que foi cruzada por Xacobe e Vicki “a gatas”, estaban totalmente esnaquizadas. Aquí a tropa eivadiña volveu demostrar a súa valía, facendo fronte á adversidade e sorteando canto atranco se lles puña por diante. Mención especial para Lourdes que chimpaba con gracia e decisión polas pedras, con aires de montañeira experimentada.

O esforzo deixounos ó limite das nosas forzas, e aínda que eu pensaba que o Beque era o lugar máis axeitado, e o grupo decidiu facer un alto no camiño para almorzar. Un claro no medio dunha fraga enfeitizada, co sol quentándonos os baixos dos pantalóns mollados, ou os pés dalgún, como o noso cachorro que meteu a bota ata o límite do goretes, cun par de pedras onde asentar os nosos cus, foi o sitio perfecto para papar nos bocatas e empanadillas que mercaramos en Puxeiros.

Vicki quitou unha tableta de chocolate para partillar na sobremesa, e Xacobe fixo o propio cun queixo ben curado, mentres comentabamos a fermosura dos lugares que estabamos a disfrutar e da pequena doses de aventura que, as veces, teñen as nosas saídas ó monte.

Con este aporte enerxético e cos corpos algo descansados continuamos pola beira do río da Fraga ata que este divídese en dous. Cruzamos, por derradeira vez, polo ramal da dereita, e afastándonos del chegamos a unha pista de terra, onde a tropa sentiuse algo máis segura, aínda que seguiran dubidando da miña memoria. Menos mal que a sinalización, neste tramo, era bastante boa, e o pouco deixamos atrás a pista para continuar por un sendeiro bonito por onde as veces se escoitaba o murmullo, cada vez máis afastado das augas.

En animada conversa chegamos ó cámping do Beque, onde prometera unha paradiña para toma-lo café, pero a cafetería estaba pechada e tivemos que seguir adiante para iniciar o descenso a carón do río do mesmo nome. A fraga pola que discorre este regato é tamén dunha beleza indiscutible, e o desnivel ó noso favor acentuou o noso ritmo, de tal xeito que non tardamos moito en acadar a desembocadura do Beque no río dos Ladróns.

A pesares de que o itinerario marcado nos indicaba que a partires de aquí o recorrido era común, non fixemos tal. Cruzámo-la estrada de Coiro e baixamos pola marxe esquerda, nun tramo de singular beleza e moi ben acondicionado, ata a aula didáctica, onde se atopan os muíños mellor restaurados, ademais de diversos trebellos de labranza. Aquí o Alex esvarou e tivo unha caída bastante espectacular, aínda que sen outras consecuencias que a dor, e pensei, en voz alta, que se fora eu o que caira terían que chamar ó 112.

O noso cachorro caeu con elegancia e ergueuse con arroubo, pero a sección feminina non lle deu un algo de cariño, co merecido que o tiña, e tiven que ser eu, unha vez máis, o que lle dese unha aperta. E o Xacobe díxonos que tamén caera na subida, para facerse un chisco o “pupiñas”, pero non houbo xeito, xa que as mozas estaban máis en disposición de rir dos “toupeiras” que de darlle aloumiños os rapaces.

Por se acaso, e porque algún langrán mandou a maldición sobre a caída do “terceiro home”, din en estremar (e todos comigo, por se acaso) as precaucións nos tramos más esvaradíos, en especial cando pasabamos polas zonas nas que o sendeiro discorría por pasarelas de madeira. De tal xeito que non houbo máis accidentes, agás o da miña batería que dixo “ata aquí chegamos” e deu en morrer, aínda que penso que a xornada quedou ben documentada.

Cara abaixo tódolos santos axudan e non tardamos en chegar á praia do Pontillón, onde rematámo-la ruta, despois de case cinco horas de partillar pegadas e sorrisos, conversas nas que descubrimos novas xentes e paraxes, e onde sumamos outra xornada as preto de duascentas que forman a historia eivadiña.

Rematámo-lo día en Domaio, nunha taberna a onde nos levou Lourdes, e que foi do noso gusto, e onde a xente deu por refrescar a gorxa ou quentar o bandullo, segundo as necesidades de cadaquén. Comentamos dalgunhas cousas que quedaron expostas aquí, e doutras que quedaron no tinteiro, e sen máis despedímonos con bicos e apertas ata a próxima, ou a poder ser algo antes.

Algúns aínda prolongamos a despedida ata o Choco, xa para botar por fora, e os máis destemidos aínda quixemos alongar a noite e fomos ver unha película de medo coa que aínda levamos algún susto (mellor aquí, que no río ¿non si?), na vella tradición dos eivadiños de estira-la xornada... E colorín colorado, a historia deu rematado.