Lúa, 23 de setembro de 2013
Despois dunha noite bailando cos meus pantasmas, sombras que se erguen dende os vales e montañas próximos, atrapado nunha carcasa caduca que contén a aquel que, por inocencia e soberbia, chegou a crerse inmortal, como lle pasou antes a outros que sentiron ó doce paxaro de xuventude, e como lle estará pasando a outros agora mesmo, érgome cun arrecendo a pan torrado que ven camiñando canda min dende a cociña do noso refuxio de Murillo. O noso anfitrión, Iosu, xa puxo a leite e o café a ferver, e colocou sobre a mesa manteiga, marmelada e ata uns anacos de sandía. Seica o noso Pondal pensara na xente da súa madeira cando escribiu: “os bos e xenerosos a nosa voz atenden…”, e que non precisemos as palabras sequera para que se adiante ós nosos desexos.
Miguel e Xacobe celebran engulindo todos estes manxares e algún outro que viaxou canda nós, mentes eu confórmome con mollar unha tostadiña no café, mentres o noso guía vai debullando os plans para o noso primeiro encontro coas terras pirenaicas, para completa-lo almorzo o ascenso ó primeiro dous mil da cordilleira, o pico Orhi, e despois de xantar a tortilla de patacas que está ultimando na tixola, paseo polos Altos de Abodi, con vistas panorámicas cara á Selva do Irati, ¡non podía haber mellor xeito de comezar a nosa aventura.!
Mentres os galegos enchemos as mochilas con un feixe de porsiacasos, coma se fosemos a facer unha expedición alpinista, o Iosu leva unha mochiliña ca tortilla e pouco máis, e o seu equipamento tamén marca a diferenza: camiseta da Korrica, pantalóns piratas (iso si, de Trango) e a inseparable txapela.
Montamos no Petetecar entre os ladridos de Chuquelo e poñemos rumbo a Otxogavía, seguindo a liña serpenteante da estrada que cruza o val de Salazar. Polo camiño lembramos aquela acampada invernal, a noite na que pasei máis frío da miña vida, nas beiras de algún afluente do río Zaraitzu, xa fai máis de vinte anos, cando a montaña era para nos outra escusa para troulear, e non camiñabamos cara outro sitio que non fosen os bares.
Dende Otxogavía iniciase unha vertixinosa ascensión cara o Porto de Larrañe, que eu aproveito para botar unha soneca por fascículos, onde volven bailar as lembranzas doutros tempos, non digamos mellores senón diferentes. As aves rapaces sobrevoan o ceo na nosa chegada á Portela, no inicio do túnel onde está situada a fronteira, a muga, aguias reais e voitres leonados, quizais algún quebrantaosos, os de máis envergadura, bandadas de choas, semellantes ós corvos aínda que máis pequenos, e algún exemplar de alimoche, falcón ou milano real.
Para sortear os catrocentos metros que nos arrendan do cumio, collemos unha senda bastante empinada na que quitamos as primeiras panorámicas da Selva do Irati e das primeiras montañas da cordilleira, tamén comezamos a atopar unha variedade sorprendente de flora silvestre: rosas pendulinas, campanillas, cardos, caraveis de porto, aguileñas pirenaicas, ou a belísima Carlina acualis, a espantameigas, que nos tentamos confundir co Edelwais.
Tamén atopamos champiñóns, lepiotas e outros fungos, que espertan a cobiza de miguel, o noso micólogo, que xa os ve dourándose na tixola na compaña duns allos, isto debeulle de dar azos os meus tres acompañantes que pronto marcaron distancias con este caduco escribidor.
Pasamos a carón dunha balsa de auga, e o mundo pusoxe un algo máis costa arriba, e o Orhi deunos o primeiro agasallo do día, un corzo que atravesou veloz a poucos metros do noso camiño, en sentido inverso, cara o Porto de Larrau, burlandose da miña lenta progresión.
No camiño tamén atopamos un feixe de remedios caseiros, como o tusilago, usado como expectorante; a milenrama, antiinflamatoria, cicatrizante e reguladora hormonal; o brezo, que sirve para tratar infecións urinarias e actúa como diurético, e a sanguinaria, utilizada para cicatrizar feridas e astringente.
Baixo un morro rochoso agardan os meus, animando a miña subida, con outra sorpresa, unha parella de pottokas, cabalos autóctonos de Esukalherria, semellantes ós gárranos lusos ou ós ponis galegos, de pouca envergadura, máis de forte constitución, habituados ás zonas de montaña.
Atravesamos un sendeiro estreito polas abas do Orhi, baixo a mirada curiosa das rapaces, que en canto nos detemos un chisco valoran se somos comestibles, e despois dunha pequena portela, onde posan os Eivadinhos con certa fachenda, iniciamos o derradeiro tramo de ascenso, sen dúbida o máis empinado, que nos leva ata o cordal que precede ó cumio.
Máis fotos no vértice xeodésio, a 2013 metros de altitude, con vista ó impoñente macizo onde resaltan o Arlas, Anie, Petretxema, e o noso Kamtchaka: Hiru Erreegen Mahaia, que agardamos conquistar algún día destes.
Había algo de vento no cumio, máis o que motivou que baixaramos a lume de carozo foi o temor de atopar a panadería pechada á volta a Otxogavía, e non poder acompañar a tortilla como corresponde, aínda que Miguel demorou un chisco para subir algunha testemuña gráfica ó fesibú, para envexa dos que, a estas alturas, esgotaran os días de vacacións e estiveran penando nos seus centros de reclusión voluntaria.
“Pensemos no preto outeiro de Muskilda, nome derivado de muskil, voz vasca eu designa ós mancuernos: montóns de pedras para sinalizar límites ou lugares especias. Muskilda é outro paso clave entre o val e a montaña, outra paisaxe sacra, coroado dende fai séculos por un santuario románico e epicentro de devocións dende antes incluso.
Baixamos a bo paso ó encontro das abas do Orhi, vixiados polas enormes rapaces que, con desigual fortuna, tentábamos atrapar na nosa memoria dixital, co noso mugalari encabezando o descenso con grandes zancadas, seguindo outra vez pola cara sur, enfrontados á Serra de Abodi, que visitaríamos pola tarde, tentando non demorar demasiado co rexistro de flores e fungos que xurdían por tódolos recunchos.
Xacobe mais eu, aínda así, retrasámonos un chisco marabillados ca fauna e ca flora deste lugar, así como das fermosas panorámicas que nos brindaba a bonanza climatolóxica, e perdemos de vista ós nosos compañeiros, que se desviaron cara o norte para visitar unha pombeira, unha pequena construción utilizada polos cazadores para abater a estas aves sen ser vistos.
Non perdemos tempo en estiramentos, apenas mudar a camiseta mollada e quita-las botas, se por fortuna levábamos (eu non tiven esa sorte) calzado de refresco, e subimos ó coche para que Xacobe fixese unha mostra de condución temeraria cara Otxagavía, que motivou algún susto co seu trazado agresivo nas curvas.
Chegamos a tempo de colle-lo pan e algo máis, e dimos un pequeno paseo polo pobo, partido en dous polo río Salazar, coas fermosas fachadas brancas, balcóns e fiestras plagadas de flores, e as portas de madeira con curiosos tiradores e fechaduras de ferro, ás que lle quitamos un feixe de fotografías.
E saímos cara Irati na procura dun lugar sombreado onde dar conta do botín, e pouco tardamos en atopalo, a carón dunha pequena ponte de pedra que cruzaba un río, onde un par de mozas francesas e máis un can gozaban do sombrío.
Ocupamos unha das mesas baixo o abeiro de faias e salgueiros, e as gabachas ocuparon a outra, o Turbolover a piques de entrar en modo revolución ata que se decatou que as rapazas entendíanse ben entre elas, e ademais eran ben brutiñas, pois acompañaban cada bocado con grandes eructos.
Eu o que máis agradecín foi descalzarme, xa que me saíra unha bichoca no talón, que estaba destinada a darme algo de lata nos próximos días, aínda que tamén festexei a tortilla que fixera o noso anfitrión pola maña, a pesares de que o meu apetito non era moito, non coma os dos meus acompañantes que moveron o bigote a gusto, e deron conta tamén do queixo e do xamón que completaba a nosa dieta sendeirista.
Aínda botamos un amago de sesta, estomballados contra o tronco dunha árbore, entre risas e saloucos que nos provocaban os aires brutotes das raparigas, e a envexa do Miguel da furgoneta que as agardaba ó carón do noso vehículo, na que ameazaba con colarse coma polisón.
O Iosu deu orden de recoller, e no momento xa estábamos ascendendo pola estrada serpenteante que se dirixía cara os Altos de Abodi, que nos levou ata o Taplako Pasabideo, o Outeiro de Tapla, onde se inicia o sendeiro do Paso das Alforxas, plagado de gando vacún e tamén de abundancia de cabalos.
Deseguida fixen amizade cunha loura que ben deixouse acariñar, ata que lle empezou a saír unha quinta perna e comprobei que máis ben era louro. Para que non fixeran chanzas comigo collín algo de distancia subindo por un camiño empinado, que debuxaba zetas na aba do monte, e despois de quince minutos déronme caza, onde o desnivel se suavizaba ata desaparecer, inzándonos sen dificultade ó cumio de Idorrokia, a 1552 metros, dende onde vimos o cumio do Orhi, o noso primeiro dous mil da expedición.
Había moitas eguas coas súas crías, e tamén atopamos un grande rabaño de ovellas, sen ninguén que as pastorear, o camiño era ben doado e por el chegamos ó Alto de Abodi, con vistas privilexiadas á Selva de Irati, estendida coma unha gran alfombra ós nosos pes. Semellaba un paseo polas nubes, ben doado e agradecido, de tal xeito que en casqueira momento pensei que se nos aparecería Aitana e Keanu, coma na película.
A paisaxe envolvíanos coma o abrazo dunha muller, con tenrura, e sentiamos que estes primeiros encontros coas montañas do Pirineo, aínda coas máis cativas, xustificaban sobradamente os moitos quilómetros que fixeramos para chegar ata alí. A min pagábame a pena simplemente con ver o sorriso sincero do meu amigo Iosu, que semellaba estar disfrutando tanto como a nós desta xornada montañeira.
“Esta transhumancia bota xa os seus derradeiros alentos. Aínda quedan doce ou quince pastores salacencos que tódolos anos “fan a cañada”, camiñando vinte ou vintecinco quilómetros durante cinco ou seis xornadas, levando unhas 35.000 ovellas en total. Pero moitos tramos pérdense xa entre o mato e a erosión do tempo afectou tamén ós pastores, ó igual que o seu antagonista: o lobo. Este predador poboou os pesadelos dos salacencos durante séculos, pero pagábanse boas recompensas por cazalos e así acalaron os seus ouveos. Do lobo só queda a memoria: aparece no escudo de Zaraitzu, con un cordeiro entre os dentes, e deixa a súa pegada en topónimos como Otsagabia (Otso: lobo).
Os montes de Irati a un lado, Mendizar, Erroizate, Mozolo, co encoro de Irabia os nosos pes, e a outro lado os montes da zona de Roncesvalles, Ortzanzurrieta, Astobiskar, Txangoa, e fronte a nos o cumio do Orhi, coma unha nave nodriza, trala que se ergue o resto da Cordilleira Pirenaica, coma un exército inexpugnable. Polo lombo do outeiro camiñamos en medio dun feixe de dentes de pedra, e a piques estamos de errar a nosa dirección, aínda que a sinalización non tarda en aparecer, indicándonos a presenza dun gran menhir de Arrizabala, agora tombado, no Paso das Alforxas. Unha certa maxia respirase nesta paraxe, e os meus amigos déitanse no penedo para tentar captar a súa enerxía.
Dende aquí o sendeiro da un xiro de 360 graos, e baixa paseniñamente cara a unha extensa fraga de faias, e polo camiño atopamos grandes concentracións de crocus nudiflorus, o azafrán silvestre, e tamén das hortigas pirenaicas, especialmente perigosas para os que se atreven a camiñar por aquí con pantalóns curtas, como o noso guía. O tramo do faial semellounos curto, pois era de gran beleza, e o saír o claro perdemos o sendeiro, camiñando entre manadas de vacas e cabalos, onde abundaban as crías, o que motivou que quedara algo afastado do resto do grupo, empeñado en atopar algunha imaxe bucólica e pastoril.
Non fixemos máis de sete quilómetros, máis os meus pes xa estaban pedindo repouso, eran moitos os pasos que restaban por dar nos próximos días, e non estaba moi convencido de cómo evolucionaría o tema. Neses momentos so quería quitar as botas e tomar unha cervexa fesquiña no primeiro bar que atopasemos, aínda que tiven que agardar a que a nosa xentiña fixese os seus estiramentos e tirase as ultimas fotos ós cabalos que pastaban no Outeiro de Tapla, entre os que estaba o amigo que fixera a nosa chegada.
Volvemos parar en Otxagavía, onde fixemos algo de compra e tomamos a tan ansiada cervexa, que penso que nos soubo a gloria bendita a todos nos, sentados nunha terraza onde se derramaba, con gran beleza, o alento crepuscular do sol. Era o remate perfecto a este primeiro contacto cos montes navarros, onde, para a miña sorpresa, descubrira novos camiños, pois a pesares de que xa pasara un feixe de veces por alí nunca subira ata o Orhi, nin os Altos de Abodi, aínda que máis sorpresa foi descubrir que o noso anfitrión tampouco o fixera.
Xa comezaban as tebras a lamber o val de Salazar, cando volvíamos ó noso campo base de Murillo, facendo plans para o día seguinte, no que as expectativas eran ben ambiciosas, pois tentaríamos subir o Castelo de Acher, que eu xa coñecía ben, ou polo menos iso cría.
A nosa primeira cea no refuxio de Murillo foi o preludio das grandes paparotas que verían despois, e estivo precedida das quendas de baño, pois todos precisabamos dunha ducha para sentarnos algo presentables á mesa, así que mentres uns se dedicaban o seu aseo persoal, outros poñían os pratos ou se afanaban coas tixolas. O resultado foi unha fonte de filetes de lombo empanados, tomate con allo e máis escarola, e uns pementos fritos que sabían a gloria bendita, todo elo regado cun viño que, sen ter unha denominación de orixe especial, deixábase beber, tanto que nos fixo debullar os primeiros sorrisos, mentres parolabamos sobre as nosas fazañas recentes e futuras.
Na sobremesa o Iosu andaba algo amolado co seu estreo na tecnoloxía 3G, e Panette tentaba polo ó día no manexo dos androides, mentres o noso industrial renegaba do feisbuc e outros inventos do diaño, e abrimos a barra para mandarlle uns gin-tonics tan ricos, ou máis, cos de A Reserva, que axudaron a animar a conversa sobre a actualidade política do país, máis que nada deste país que tan ben nos acollía, de mans dun portavoz ben cualificado.
Arrastrámonos polo pasillo coma pantasmas, na búsquea de ese soño reparador que habería de chegar en canto nos meteramos no leito, houbo quen aínda lle quedaron forzas para estirar, máis a min non me deu nin para chiar, o día seguinte tiña que enfrontarme a un xigante, e sabía que tiña todas as de perder.
No hay comentarios:
Publicar un comentario