Sábado, 19 de maio de 2007
Volvo desembocar nun novo día, coas melodías pegadizas que amenizaron a Festa Hortera na sala Nasa onde, ademais de reeditar as lembranzas máis rancias da adolescencia, volveron trunfar os inclasificables Proxecto Alfeizar, ese trío de estrelas fugaces que fan tambalear do seu trono ós mesmísimos Camela. Non vou a estenderme nos detalles da noite, porque os seus efectos, a pesar das horas que lle restaron ó soño, non foron demasiado nocivos, ou para ser máis claros: que non me erguín con outra resaca para a miña colección, como é habitual. Así que me sorrí un ceo estival, ausente de nubes, e reúnome no punto de encontro habitual con un feixe de eses fieis que forman a miña cobertura emocional, dos que estou tan necesitado en estes tempos de naufraxio.
Ós incondicionais Xurxo e Nacho (anteriormente coñecido por Tesorito, antes Tremendo Pavo e tamén chamado Iñaki no mundo subacuático), se nos suman entusiastas Yuka e Ramón, xa consolidados neste pequeno grupo de sementadores de pegadas, e Zalo, nosa alma mater, emperador e caudillo camiñante que, aínda impedido transitoriamente para acompañarnos nas nosas aventuras sendeiristas, decide compartir mesa e teito con nós. Para completar a expedición tamén nos acompaña Aurora, animada coas posibilidades do noso campo base, situado na vila termal de Mondariz Balneario, punto de partida e de chegada das nosas próximas rutas.
Para tranquilizar os estómagos e animarnos ó exercicio facemos unha escala en Cans, parroquia de Porriño que se prepara para unha nova edición do seu curioso festival de cine, onde o glamour viaxa en Chimpibús, e alí damos conta dun menú frugal, como é pertinente antes das nosas actividades deportivas, composto por empanada de palometa, chinchos en escabeche, carne guisada e chipiróns con allada.
A relación entre a calidade dos productos consumidos e o importa da factura é bastante favorable, aínda que a malandremia nos faga evocar as exquisiteces das terras portuguesas, e con este primeiro acerto nos internamos na comarca do Paradanta, onde Ramón perde a orientación, pese a gañarse os garbanzos en estes lares. Subsanados os problemas de comunicación, e os de ubicación, reunimos o grupo sendeirista e deixamos ó mando do campo base a Zalo e Aurora, que teñen a sesta enchéndolles os ollos.
Abandonamos o núcleo rural seguindo o curso do río Tea, que nos acompañara durante a maior parte do camiño, e descontamos os primeiros metros por un paseo fluvial que se inicia na Fonte de Troncoso, nun dos mananciais de augas minerais que dan fama mundial ó municipio máis pequeno do país galego. Neste tramo que discorre entre a fonte e a estación depuradora é onde máis sentimos a canícula propia da estación, e que a bo seguro está enchendo en este momento os areais costeiros das rías.
Aquí me deteño a rexistrar unha agrupación de dedaleiras (digitalis purpúrea) que tingue as beiras do río. Esta planta herbácea, que destaca pola disposición das súas follas en forma de roseta basal, é moi común nos claros dos bosques, nos bordes dos camiños e nos lindes das terras cultivadas, e moi vistosas polos seus longos acios de flores púrpuras ou rosadas. Tódalas súas partes son tóxicas debido ó seu alto contido en dixitalina, sustancia que se empregou para tratamentos cardíacos, e que agora se desestima polo estreito marxe existente entre a dose terapéutica e a tóxica. O seu envelenamento se produce pola inxestión das súas flores ou follas, e so dous gramos bastan para matar a unha persoa.
Despois de constatar a beleza letal destas plantas reúnome cos meus amigos para internarnos nunha senda de pescadores que discorre nunha pequena franxa entre o leito fluvial e os terreos do campo de golf, que se estende durante varios quilómetros como unha alfombra esmeralda. Camiñando á sombra dos bosques de bambú e das especies arborícolas propias da ribeira, atopamos cada un cadanseu recordo da velada, en forma de pequenas pelotas, todos menos Yuka que, pese a ir atenta ós pregues do terreo, non atopa a súa.
Atopamos un antigo paso de poldras que cruza o río, semellante ó que existe ó carón do manancial de Troncoso, e non nos resistimos a pisar as enormes pedras, desgastadas polas caricias persistentes da auga, esas mesmas caricias que sentía, fai un millón de anos, cando cabalgaba a súa escuma co meu kaiak. Coas crónicas dos meus días piragueiros sorteamos os accidentes orográficos da liña líquida, cada un deles ten varias historias e cada unha destas historias está tatuada nos pregues da miña pel, cuarteada como un neopreno vello. Aínda conservo na lembranza cada obstáculo, e o xeito de sortealo, aínda que, como no caso do salto de auga que visitamos despois, non sempre acertei a enfiar correctamente a proa e rematei sepultado pola mina embarcación.
Continuando coa nosa particular singradura nos internamos nun territorio onde o río derramase en pequenos canles naturais, separados por caprichosas e exuberantes formacións vexetais, e tamén por unha sucesión de bloques pulidos disposto ó azar que fan deste lugar, denominado o Labirinto nas guías de augas bravas, o máis complicado para a navegación dos que nos atopamos ó noso paso. Nós seguimos discurrindo pola mesma beira pola que abandonamos a vila termal, disfrutando da sombra dos carballos, que aquí forman unha poboación numerosa, alternándoos cos salgueiros e bidueiros que forman un cordón forestal na maior parte do discorrer do Tea.
Chegamos, pola beira oposta, á pequena Praia de Pías, dende a que nos observan atónitos media ducia de adolescentes, para quen a nosa presencia é semellante á incursión dun grupo guerrilleiro, xa que saímos da espesura, coas nosas mochilas e bastóns, con ademáns de ocupar a poza de augas cristalinas que nos separa.
Como intuímos que é unha zona téxtil, e non queremos ter polémica cos seareiros, sorteamos a formación granítica que forma o angosto paso de o Tubo, onde en certa ocasión improvisei o rescate dun teimudo bombeiro, e na ampla piscina que forma o seu desaugue Xurxo, Ramón e máis eu espímonos e refrescamos os nosos coiros. Nacho, pensando en matar a Tesorito, decide non acompañarnos no baño e se adica a retratarnos as vergoñas, ou más ben a pouca vergoña que temos.
Despois de refrescarnos e brincar un bo tempo neste leito transparente, somos recompensados cunhas cereixas exquisitas ¡Grazas, Yuka, por sacar sempre cousas ricas da túa mochila!, e reemprendemos o camiño con novas enerxías, continuando a sinuosa e estreita senda de pescadores que, en ocasións, se difumina entre unha vexetación que contén unha ampla gama de verdes e entre eles destacando ¡vin unha falsa cicuta, que marabilla!.
Esta perigosa planta tamén chamada perexil de río (oenanthe croccata) ou pe de boi, debido o seu parecido con outras especies da súa mesma familia, fai que se consuma tranquilamente sen sospeitar que se está inxerindo un potente veleno de acción rápida. No nordeste portugués se empregaba para pescar, triturada en fresco, mesturada con terra ou barro, se esparcía polas augas do río nunha zona determinada e, o pouco, aparecían os peixes vivos, pero flotando, de tal xeito que se pescaban a man.
Tamén observamos as ruínas dun par de enxeños hidrográficos, onde se moía o gran que xerminaba nas fértiles terras do val do Tea, coas moas enmudecidas para sempre, testemuñas dunha forma de vida moito máis respectuosa co medio que a que levamos agora.
E ó antigamente coñecido por Tesorito, ou sexa o Ignacio, lle veñen despois de suar un bo rato, as gañas de comulgar coas augas, e nos arrastra a todos cara a corrente, nun diminuto areal. Froito deste impetu, e de non escoller unha zona moi apropiada, noso amigo é azoutado por un látego de sete colas en medio do río, improvisando unha escena non apta para menores. Por eso Yuka e Ramón prefiren gardar as distancias, aínda que eso non lles evite ver o noso espectáculo.
Volvendo ó camiño non tardamos en chegar á ponte pola que discorre a estrada que conduce a Pazos de Borbén, onde cambia radicalmente o terreo e temos que abrirnos paso entre a maleza, xa que a senda desaparece e a inclinación da ribeira dificúltanos a progresión. Aínda así non nos rendemos, e pronto volvemos a recuperar a pegada dos pescadores que nos leva ó Muíño de Bugarín, sen dubida o máis grande que atopamos na zona, onde unha presa de pedras centenarias forma espectaculares saltos de auga, entre un bosque enfeitizado formado polas especies autóctonas características.
Seguindo o curso fluvial, amparados dos raios solares por un edredón esmeralda, chegamos a outra fervenza artificial, a pesares de que non quede nin rastro do muíño que, a bo seguro, orixinou o muro que une ámbalas dúas beiras, e onde asistimos por enésima vez ós espectaculares saltos das troitas, empuxadas polos seus instintos a remontar a corrente.
Mais arriba as augas amánsanse, e nas súas marxes alternan viñedos, campos de cereais e de pasto, algúns alfombrados cos colores das margaridas e das manzanillas (matricaria chamomilla), que se confunden. Estas últimas se recolleitan durante o verán, cando xa se lle caeron as lígulas brancas, e ademais das súas virtudes tónicas e dixestivas, serve para tratar ampolas e gretas nos pezóns ou no coiro cabeludo ou para facer lavados oculares.
E sen maiores contratempos chegamos á Praia da Freixa, onde nos espera Zalo, para regresarnos ó campo base, aínda que teña que facer varios viaxes por facer exercicio dun sentido do humor que non todos entenden.
Domingo, 20 de maio de 2007
O certo é que si existiron contratempos no final da etapa de onte, pois vendo próxima a meta precipitamos a chamada a Zalo, o noso apoio loxístico, e tivemos que apurar o paso para completar os derradeiros quilómetros, ademais Yuka tivo un encontro desagradable cun enorme can que a quería de merenda, e sufriu unha caída que, aínda que non tivo consecuencias de importancia, a deixou doente. Froito de todo esto foi que a nosa amiga burgalesa non fose de todo receptiva coas bromas do Emperador, e se negara a infrinxir as normas de tráfico, e este tivera que facer dous viaxes para devolvernos ó noso campo base.
De tódolos xeitos, finalmente, rematamos todos reunidos na mesma mesa, devorando uns anacos de xamón con melón (onde Ramón demostrou a súa mestría co coitelo), unha ensalada de soia, atún, millo e un montón de cosas ricas que preparou Yuka, e unhas costelas de porco con patacas e vexetais (asadas e guisadas) que se foron facendo soas mentres Xurxo e Nacho lavaban o coche (eso si, despois puxeron a mesa).
A cea alongouse, ou mais ben a sobremesa, ata altas horas da madrugada, con un improvisado atrapacontos surxido dos efluvios do licor café e de outras sustancias psicotropicas, onde aflorou a filosofía Zen, a lóxica das monxas, a etnobotanica, as fotografías do pasado, a campaña electoral, as masaxes terapéuticas, os textos constitucionais, os tesouros mariños, as anécdotas da xornada sendeirista, os viaxes intercontinentais, as biografías de escuros personaxes e as crónicas de outros tempos e outras terras.
Por eso este domingo levántome cunha resaca partillada, e volvo a saltarme o almorzo para ir con Zalo ó mercado de Mondariz, a repoñer víveres para a tropa de fieis que repiten mesa. Algúns si almorzaron, incluso mentres preparamos o xantar, como Aurora, paro aínda así non deixamos nin a mostra dun guiso de costelas de porco e zancos de polo, unha escalibada de calabacíns, berenxenas, tomates e pementos e arroz á laranxa con guarnición. Parece que levamos todo o fin de semana comendo e, para combater esa impresión, volvemos calzar as botas para facer outro tramo do río Tea, e sumalo ó que fixemos onte entre Mondariz-Balneario e A Freixa, mentres se apagan os ecos da polémica suscitada sobre o panorama teatral na Galiza na que parece non haber acordo.
Cruzamos o pobo de Mondariz e deixamos o coche moi preto do Miradoiro de Foxaco, onde ata non fai moito había un vertedoiro incontrolado, e despois de facer os estiramentos pertinentes e consultar os paneis da Ruta Ríos e Montes de Mondariz, pola que camiñaremos parcialmente, baixamos ata a Praia de Lougares, onde comeza o noso itinerario. Este pequeno areal, rodeado dunha importante extensión de seixos, enfronta a unha profunda poza e, despois dunha sucesión de saltos de auga formados por grandes pedras e agrupacións de plantas acuáticas, da paso a unha zona ideal para o baño, con pequenas atalaias entre a vexetación exuberante por onde acceder ó auga. Aínda que o día non sexa demasiado suxerinte para elo, para desgracia de Yuka, que se quedou onte coas ganas.
Seguindo coa mesma filosofía da véspera, desbotamos os camiños que se aloxan do río e intentamos abrirnos paso polas sendas de pescadores, a pesares de que pouco a pouco se esvaezan as súas pegadas, e a maleza vai invadindo o pouco marxe que temos entre a auga e os toxos. Se nos disparan os suores avanzando entre unha vexetación que invade desordenada toda a beira do río, e temos que trepar por troncos caídos, agarrarnos a fentos e xestas para non caer o leito do Tea, e camiñar agachados entre as silveiras.
Por certo, continuando coa clase de botánica, direivos que os brotes ternos do fento común (pteridium aquilinum) utilízanse como verduras, de forma semellante ós espárragos; se recollen cando comezan a asomar do chan e se preparan cocidos ou acompañados dunha vinagreta, pero, coidado xa que cando a planta madura é tóxica e extraordinariamente amarga.
O esforzo realizado déixanos exhaustos, aínda que algúns como Ignacio Pérez (antigamente coñecido como Tesorito) veñan xa un pouco tocados pola camiñata de onte e non teñan os xeonllos para moitos ruídos. Aínda así avanzamos, deixando atrás o Regato de Ferces, un dos moitos que nutren o caudal do Tea, dende o seu nacemento na Serra do Suido, ata chegar a unha zona onde este de derrama en múltiples caudais formados por unha explosión de plantas acuáticas.
Dende aquí desembocamos nun extenso pedregal de cantos pulidos polas crecidas invernais, e podemos camiñar outra vez erguidos, e observar os debuxos de espuma que as correntes fan sobre a superficie. Pero a tregua é breve, xa que nos vemos na obriga de desbotar as estreitas marxes do río e camiñar, non moi lonxe da beira, polos campos fértis que non indican que nos aproximamos a unha zona habitada.
As augas osixenadas do río Tea son o medio onde se desenvolven moitos insectos, cunha presencia máis notoria nas estacións cálidas, e grazas a esto é frecuente atoparse con varias especies voadoras como as lavandeiras, que recorren as viras para cazar os exemplares adultos, e os merlos rieiros, que prefiren mergullarse para capturar as larvas baixa a auga. Da calidade destas augas da boa fe a existencia das londras, moi asustadizas e que fan vida durante a noite, polo que a forma de detectar a súa presenza sexa polas pegadas nos areais que se suceden o longo da conca fluvial.
Cos ollos ávidos de atoparnos con algún destes mamíferos acuáticos, chegamos á Praia da Cernadela, onde nos detemos a observar as rodas de muíño que a anteceden, e a fervenza que se forma na presa, onde volvo aburrir ós meus coas miñas fazañas piragüeiras, que non podo evitar rememorar e, sobretodo, añorar. Esta é unha das zonas preferidas polos bañistas para aliviarse da canícula estival, máis aínda pola presenza dos chiringuitos, indispensables nun día de praia.
Camiñando polas súas inmediacións chegamos á ponte romana de Cernadela, dende onde comeza o Sendeiro Fluvial do Tea, que discorre río abaixo ata a vila termal, e por onde nos internamos para descansar das labouras de desbroce que acometemos no primeiro tramo. A pesares do acondicionamento para facer accesible este camiño para os máis eivados dos nosos, e quizais debido a que non está homologado pola FGM, non está marcado coas sinais vaticanas, aínda que non temos demasiadas dubídaas sobre a súa continuidade.
Pasamos baixo a ponte da estrada que comunica o centro urbano de Mondariz e a parroquia de Riofrío, e onde se atopa a planta embotelladora do auga mineral que xurde do manancial da Gándara, e que lle da fama internacional a estes lugares, para chegar á praia de Mondariz, onde non nos resistimos a saborear cafés, xeados e refrescos, mentres constatamos o desafortunado da intervención municipal nas beiras e incluso no leito do río, en forma de encoro de cemento. Outra cousa é a senda pola que volvemos o camiño, limpa de maleza, aínda que sen marcar.
Cambiamos de beira por unha pontella de pedra, formada por unha sucesión de grandes lousas apuntaladas por media ducia de pilares, e que me fai lembrar cantos destes pasos medín nos ríos Louro e Caselas, nun traballo que disfrutei enormemente. Pregúntome cantos deles se salvaron nos traballos de saneamento destes cauces fluviais.
Por ela acedemos a un gran muíño, totalmente soterrado polas silveiras, e internámonos nunha fraga de especies autóctonas, polas que barallamos a posibilidade dun pateo nocturno. Nos bloques graníticos que atopamos dispersos polo bosque é frecuente unha planta carnosa, con folla redondeadas e unha pequena depresión no centro, é o couselo (umbilicus rupestres), e a súa epidermis empregábase para aplicar sobre pequenas feridas abertas, tanto para conter hemorraxias como para impedir infeccións, evitando así o contacto co aire. Tamén se aplicaba sobre queimaduras leves, illándoas do exterior e acelerando a súa curación.
O camiño nos leva a unha ponte metálica, unha curiosa estructura que recorremos sen demasiada precaución, a pesares de que a ferruxe minou algunhas partes da mesma, e pola que volvemos cambiar de beira, camiñando á par de prados descontinuos que nos anuncian a proximidade de núcleos de poboación permanente, ou para ser máis claros: que estamos chegando ó remate da etapa, xa que non tardamos demasiado en chegar á Praia de Mondariz, dende onde divisamos o noso campo base.
Alí recollemos os nosos bártulos e improvisamos unha merenda a base de Lambrusco e chourizo de Salamanca, mentres repasamos as anécdotas do fin de semana. Nestes dous días comemos e pateamos, e volvemos comer e patear, pero tamén dimos un salto cualitativo nestas convocatorias que xa non se cinguen os domingos á tarde, e nas que, polo menos, somos capaces de manter unha certa intimidade, para non semellarnos demasiado a outras fórmulas que xa están inventadas.
Volvemos á cidade, coas pilas cargadas para afrontar outra semana de xornadas obrigadas, descontando os días para volver a reunirnos na nosa adición de sementadores de pegadas.
Volvo desembocar nun novo día, coas melodías pegadizas que amenizaron a Festa Hortera na sala Nasa onde, ademais de reeditar as lembranzas máis rancias da adolescencia, volveron trunfar os inclasificables Proxecto Alfeizar, ese trío de estrelas fugaces que fan tambalear do seu trono ós mesmísimos Camela. Non vou a estenderme nos detalles da noite, porque os seus efectos, a pesar das horas que lle restaron ó soño, non foron demasiado nocivos, ou para ser máis claros: que non me erguín con outra resaca para a miña colección, como é habitual. Así que me sorrí un ceo estival, ausente de nubes, e reúnome no punto de encontro habitual con un feixe de eses fieis que forman a miña cobertura emocional, dos que estou tan necesitado en estes tempos de naufraxio.
Ós incondicionais Xurxo e Nacho (anteriormente coñecido por Tesorito, antes Tremendo Pavo e tamén chamado Iñaki no mundo subacuático), se nos suman entusiastas Yuka e Ramón, xa consolidados neste pequeno grupo de sementadores de pegadas, e Zalo, nosa alma mater, emperador e caudillo camiñante que, aínda impedido transitoriamente para acompañarnos nas nosas aventuras sendeiristas, decide compartir mesa e teito con nós. Para completar a expedición tamén nos acompaña Aurora, animada coas posibilidades do noso campo base, situado na vila termal de Mondariz Balneario, punto de partida e de chegada das nosas próximas rutas.
Para tranquilizar os estómagos e animarnos ó exercicio facemos unha escala en Cans, parroquia de Porriño que se prepara para unha nova edición do seu curioso festival de cine, onde o glamour viaxa en Chimpibús, e alí damos conta dun menú frugal, como é pertinente antes das nosas actividades deportivas, composto por empanada de palometa, chinchos en escabeche, carne guisada e chipiróns con allada.
A relación entre a calidade dos productos consumidos e o importa da factura é bastante favorable, aínda que a malandremia nos faga evocar as exquisiteces das terras portuguesas, e con este primeiro acerto nos internamos na comarca do Paradanta, onde Ramón perde a orientación, pese a gañarse os garbanzos en estes lares. Subsanados os problemas de comunicación, e os de ubicación, reunimos o grupo sendeirista e deixamos ó mando do campo base a Zalo e Aurora, que teñen a sesta enchéndolles os ollos.
Abandonamos o núcleo rural seguindo o curso do río Tea, que nos acompañara durante a maior parte do camiño, e descontamos os primeiros metros por un paseo fluvial que se inicia na Fonte de Troncoso, nun dos mananciais de augas minerais que dan fama mundial ó municipio máis pequeno do país galego. Neste tramo que discorre entre a fonte e a estación depuradora é onde máis sentimos a canícula propia da estación, e que a bo seguro está enchendo en este momento os areais costeiros das rías.
Aquí me deteño a rexistrar unha agrupación de dedaleiras (digitalis purpúrea) que tingue as beiras do río. Esta planta herbácea, que destaca pola disposición das súas follas en forma de roseta basal, é moi común nos claros dos bosques, nos bordes dos camiños e nos lindes das terras cultivadas, e moi vistosas polos seus longos acios de flores púrpuras ou rosadas. Tódalas súas partes son tóxicas debido ó seu alto contido en dixitalina, sustancia que se empregou para tratamentos cardíacos, e que agora se desestima polo estreito marxe existente entre a dose terapéutica e a tóxica. O seu envelenamento se produce pola inxestión das súas flores ou follas, e so dous gramos bastan para matar a unha persoa.
Despois de constatar a beleza letal destas plantas reúnome cos meus amigos para internarnos nunha senda de pescadores que discorre nunha pequena franxa entre o leito fluvial e os terreos do campo de golf, que se estende durante varios quilómetros como unha alfombra esmeralda. Camiñando á sombra dos bosques de bambú e das especies arborícolas propias da ribeira, atopamos cada un cadanseu recordo da velada, en forma de pequenas pelotas, todos menos Yuka que, pese a ir atenta ós pregues do terreo, non atopa a súa.
Atopamos un antigo paso de poldras que cruza o río, semellante ó que existe ó carón do manancial de Troncoso, e non nos resistimos a pisar as enormes pedras, desgastadas polas caricias persistentes da auga, esas mesmas caricias que sentía, fai un millón de anos, cando cabalgaba a súa escuma co meu kaiak. Coas crónicas dos meus días piragueiros sorteamos os accidentes orográficos da liña líquida, cada un deles ten varias historias e cada unha destas historias está tatuada nos pregues da miña pel, cuarteada como un neopreno vello. Aínda conservo na lembranza cada obstáculo, e o xeito de sortealo, aínda que, como no caso do salto de auga que visitamos despois, non sempre acertei a enfiar correctamente a proa e rematei sepultado pola mina embarcación.
Continuando coa nosa particular singradura nos internamos nun territorio onde o río derramase en pequenos canles naturais, separados por caprichosas e exuberantes formacións vexetais, e tamén por unha sucesión de bloques pulidos disposto ó azar que fan deste lugar, denominado o Labirinto nas guías de augas bravas, o máis complicado para a navegación dos que nos atopamos ó noso paso. Nós seguimos discurrindo pola mesma beira pola que abandonamos a vila termal, disfrutando da sombra dos carballos, que aquí forman unha poboación numerosa, alternándoos cos salgueiros e bidueiros que forman un cordón forestal na maior parte do discorrer do Tea.
Chegamos, pola beira oposta, á pequena Praia de Pías, dende a que nos observan atónitos media ducia de adolescentes, para quen a nosa presencia é semellante á incursión dun grupo guerrilleiro, xa que saímos da espesura, coas nosas mochilas e bastóns, con ademáns de ocupar a poza de augas cristalinas que nos separa.
Como intuímos que é unha zona téxtil, e non queremos ter polémica cos seareiros, sorteamos a formación granítica que forma o angosto paso de o Tubo, onde en certa ocasión improvisei o rescate dun teimudo bombeiro, e na ampla piscina que forma o seu desaugue Xurxo, Ramón e máis eu espímonos e refrescamos os nosos coiros. Nacho, pensando en matar a Tesorito, decide non acompañarnos no baño e se adica a retratarnos as vergoñas, ou más ben a pouca vergoña que temos.
Despois de refrescarnos e brincar un bo tempo neste leito transparente, somos recompensados cunhas cereixas exquisitas ¡Grazas, Yuka, por sacar sempre cousas ricas da túa mochila!, e reemprendemos o camiño con novas enerxías, continuando a sinuosa e estreita senda de pescadores que, en ocasións, se difumina entre unha vexetación que contén unha ampla gama de verdes e entre eles destacando ¡vin unha falsa cicuta, que marabilla!.
Esta perigosa planta tamén chamada perexil de río (oenanthe croccata) ou pe de boi, debido o seu parecido con outras especies da súa mesma familia, fai que se consuma tranquilamente sen sospeitar que se está inxerindo un potente veleno de acción rápida. No nordeste portugués se empregaba para pescar, triturada en fresco, mesturada con terra ou barro, se esparcía polas augas do río nunha zona determinada e, o pouco, aparecían os peixes vivos, pero flotando, de tal xeito que se pescaban a man.
Tamén observamos as ruínas dun par de enxeños hidrográficos, onde se moía o gran que xerminaba nas fértiles terras do val do Tea, coas moas enmudecidas para sempre, testemuñas dunha forma de vida moito máis respectuosa co medio que a que levamos agora.
E ó antigamente coñecido por Tesorito, ou sexa o Ignacio, lle veñen despois de suar un bo rato, as gañas de comulgar coas augas, e nos arrastra a todos cara a corrente, nun diminuto areal. Froito deste impetu, e de non escoller unha zona moi apropiada, noso amigo é azoutado por un látego de sete colas en medio do río, improvisando unha escena non apta para menores. Por eso Yuka e Ramón prefiren gardar as distancias, aínda que eso non lles evite ver o noso espectáculo.
Volvendo ó camiño non tardamos en chegar á ponte pola que discorre a estrada que conduce a Pazos de Borbén, onde cambia radicalmente o terreo e temos que abrirnos paso entre a maleza, xa que a senda desaparece e a inclinación da ribeira dificúltanos a progresión. Aínda así non nos rendemos, e pronto volvemos a recuperar a pegada dos pescadores que nos leva ó Muíño de Bugarín, sen dubida o máis grande que atopamos na zona, onde unha presa de pedras centenarias forma espectaculares saltos de auga, entre un bosque enfeitizado formado polas especies autóctonas características.
Seguindo o curso fluvial, amparados dos raios solares por un edredón esmeralda, chegamos a outra fervenza artificial, a pesares de que non quede nin rastro do muíño que, a bo seguro, orixinou o muro que une ámbalas dúas beiras, e onde asistimos por enésima vez ós espectaculares saltos das troitas, empuxadas polos seus instintos a remontar a corrente.
Mais arriba as augas amánsanse, e nas súas marxes alternan viñedos, campos de cereais e de pasto, algúns alfombrados cos colores das margaridas e das manzanillas (matricaria chamomilla), que se confunden. Estas últimas se recolleitan durante o verán, cando xa se lle caeron as lígulas brancas, e ademais das súas virtudes tónicas e dixestivas, serve para tratar ampolas e gretas nos pezóns ou no coiro cabeludo ou para facer lavados oculares.
E sen maiores contratempos chegamos á Praia da Freixa, onde nos espera Zalo, para regresarnos ó campo base, aínda que teña que facer varios viaxes por facer exercicio dun sentido do humor que non todos entenden.
Domingo, 20 de maio de 2007
O certo é que si existiron contratempos no final da etapa de onte, pois vendo próxima a meta precipitamos a chamada a Zalo, o noso apoio loxístico, e tivemos que apurar o paso para completar os derradeiros quilómetros, ademais Yuka tivo un encontro desagradable cun enorme can que a quería de merenda, e sufriu unha caída que, aínda que non tivo consecuencias de importancia, a deixou doente. Froito de todo esto foi que a nosa amiga burgalesa non fose de todo receptiva coas bromas do Emperador, e se negara a infrinxir as normas de tráfico, e este tivera que facer dous viaxes para devolvernos ó noso campo base.
De tódolos xeitos, finalmente, rematamos todos reunidos na mesma mesa, devorando uns anacos de xamón con melón (onde Ramón demostrou a súa mestría co coitelo), unha ensalada de soia, atún, millo e un montón de cosas ricas que preparou Yuka, e unhas costelas de porco con patacas e vexetais (asadas e guisadas) que se foron facendo soas mentres Xurxo e Nacho lavaban o coche (eso si, despois puxeron a mesa).
A cea alongouse, ou mais ben a sobremesa, ata altas horas da madrugada, con un improvisado atrapacontos surxido dos efluvios do licor café e de outras sustancias psicotropicas, onde aflorou a filosofía Zen, a lóxica das monxas, a etnobotanica, as fotografías do pasado, a campaña electoral, as masaxes terapéuticas, os textos constitucionais, os tesouros mariños, as anécdotas da xornada sendeirista, os viaxes intercontinentais, as biografías de escuros personaxes e as crónicas de outros tempos e outras terras.
Por eso este domingo levántome cunha resaca partillada, e volvo a saltarme o almorzo para ir con Zalo ó mercado de Mondariz, a repoñer víveres para a tropa de fieis que repiten mesa. Algúns si almorzaron, incluso mentres preparamos o xantar, como Aurora, paro aínda así non deixamos nin a mostra dun guiso de costelas de porco e zancos de polo, unha escalibada de calabacíns, berenxenas, tomates e pementos e arroz á laranxa con guarnición. Parece que levamos todo o fin de semana comendo e, para combater esa impresión, volvemos calzar as botas para facer outro tramo do río Tea, e sumalo ó que fixemos onte entre Mondariz-Balneario e A Freixa, mentres se apagan os ecos da polémica suscitada sobre o panorama teatral na Galiza na que parece non haber acordo.
Cruzamos o pobo de Mondariz e deixamos o coche moi preto do Miradoiro de Foxaco, onde ata non fai moito había un vertedoiro incontrolado, e despois de facer os estiramentos pertinentes e consultar os paneis da Ruta Ríos e Montes de Mondariz, pola que camiñaremos parcialmente, baixamos ata a Praia de Lougares, onde comeza o noso itinerario. Este pequeno areal, rodeado dunha importante extensión de seixos, enfronta a unha profunda poza e, despois dunha sucesión de saltos de auga formados por grandes pedras e agrupacións de plantas acuáticas, da paso a unha zona ideal para o baño, con pequenas atalaias entre a vexetación exuberante por onde acceder ó auga. Aínda que o día non sexa demasiado suxerinte para elo, para desgracia de Yuka, que se quedou onte coas ganas.
Seguindo coa mesma filosofía da véspera, desbotamos os camiños que se aloxan do río e intentamos abrirnos paso polas sendas de pescadores, a pesares de que pouco a pouco se esvaezan as súas pegadas, e a maleza vai invadindo o pouco marxe que temos entre a auga e os toxos. Se nos disparan os suores avanzando entre unha vexetación que invade desordenada toda a beira do río, e temos que trepar por troncos caídos, agarrarnos a fentos e xestas para non caer o leito do Tea, e camiñar agachados entre as silveiras.
Por certo, continuando coa clase de botánica, direivos que os brotes ternos do fento común (pteridium aquilinum) utilízanse como verduras, de forma semellante ós espárragos; se recollen cando comezan a asomar do chan e se preparan cocidos ou acompañados dunha vinagreta, pero, coidado xa que cando a planta madura é tóxica e extraordinariamente amarga.
O esforzo realizado déixanos exhaustos, aínda que algúns como Ignacio Pérez (antigamente coñecido como Tesorito) veñan xa un pouco tocados pola camiñata de onte e non teñan os xeonllos para moitos ruídos. Aínda así avanzamos, deixando atrás o Regato de Ferces, un dos moitos que nutren o caudal do Tea, dende o seu nacemento na Serra do Suido, ata chegar a unha zona onde este de derrama en múltiples caudais formados por unha explosión de plantas acuáticas.
Dende aquí desembocamos nun extenso pedregal de cantos pulidos polas crecidas invernais, e podemos camiñar outra vez erguidos, e observar os debuxos de espuma que as correntes fan sobre a superficie. Pero a tregua é breve, xa que nos vemos na obriga de desbotar as estreitas marxes do río e camiñar, non moi lonxe da beira, polos campos fértis que non indican que nos aproximamos a unha zona habitada.
As augas osixenadas do río Tea son o medio onde se desenvolven moitos insectos, cunha presencia máis notoria nas estacións cálidas, e grazas a esto é frecuente atoparse con varias especies voadoras como as lavandeiras, que recorren as viras para cazar os exemplares adultos, e os merlos rieiros, que prefiren mergullarse para capturar as larvas baixa a auga. Da calidade destas augas da boa fe a existencia das londras, moi asustadizas e que fan vida durante a noite, polo que a forma de detectar a súa presenza sexa polas pegadas nos areais que se suceden o longo da conca fluvial.
Cos ollos ávidos de atoparnos con algún destes mamíferos acuáticos, chegamos á Praia da Cernadela, onde nos detemos a observar as rodas de muíño que a anteceden, e a fervenza que se forma na presa, onde volvo aburrir ós meus coas miñas fazañas piragüeiras, que non podo evitar rememorar e, sobretodo, añorar. Esta é unha das zonas preferidas polos bañistas para aliviarse da canícula estival, máis aínda pola presenza dos chiringuitos, indispensables nun día de praia.
Camiñando polas súas inmediacións chegamos á ponte romana de Cernadela, dende onde comeza o Sendeiro Fluvial do Tea, que discorre río abaixo ata a vila termal, e por onde nos internamos para descansar das labouras de desbroce que acometemos no primeiro tramo. A pesares do acondicionamento para facer accesible este camiño para os máis eivados dos nosos, e quizais debido a que non está homologado pola FGM, non está marcado coas sinais vaticanas, aínda que non temos demasiadas dubídaas sobre a súa continuidade.
Pasamos baixo a ponte da estrada que comunica o centro urbano de Mondariz e a parroquia de Riofrío, e onde se atopa a planta embotelladora do auga mineral que xurde do manancial da Gándara, e que lle da fama internacional a estes lugares, para chegar á praia de Mondariz, onde non nos resistimos a saborear cafés, xeados e refrescos, mentres constatamos o desafortunado da intervención municipal nas beiras e incluso no leito do río, en forma de encoro de cemento. Outra cousa é a senda pola que volvemos o camiño, limpa de maleza, aínda que sen marcar.
Cambiamos de beira por unha pontella de pedra, formada por unha sucesión de grandes lousas apuntaladas por media ducia de pilares, e que me fai lembrar cantos destes pasos medín nos ríos Louro e Caselas, nun traballo que disfrutei enormemente. Pregúntome cantos deles se salvaron nos traballos de saneamento destes cauces fluviais.
Por ela acedemos a un gran muíño, totalmente soterrado polas silveiras, e internámonos nunha fraga de especies autóctonas, polas que barallamos a posibilidade dun pateo nocturno. Nos bloques graníticos que atopamos dispersos polo bosque é frecuente unha planta carnosa, con folla redondeadas e unha pequena depresión no centro, é o couselo (umbilicus rupestres), e a súa epidermis empregábase para aplicar sobre pequenas feridas abertas, tanto para conter hemorraxias como para impedir infeccións, evitando así o contacto co aire. Tamén se aplicaba sobre queimaduras leves, illándoas do exterior e acelerando a súa curación.
O camiño nos leva a unha ponte metálica, unha curiosa estructura que recorremos sen demasiada precaución, a pesares de que a ferruxe minou algunhas partes da mesma, e pola que volvemos cambiar de beira, camiñando á par de prados descontinuos que nos anuncian a proximidade de núcleos de poboación permanente, ou para ser máis claros: que estamos chegando ó remate da etapa, xa que non tardamos demasiado en chegar á Praia de Mondariz, dende onde divisamos o noso campo base.
Alí recollemos os nosos bártulos e improvisamos unha merenda a base de Lambrusco e chourizo de Salamanca, mentres repasamos as anécdotas do fin de semana. Nestes dous días comemos e pateamos, e volvemos comer e patear, pero tamén dimos un salto cualitativo nestas convocatorias que xa non se cinguen os domingos á tarde, e nas que, polo menos, somos capaces de manter unha certa intimidade, para non semellarnos demasiado a outras fórmulas que xa están inventadas.
Volvemos á cidade, coas pilas cargadas para afrontar outra semana de xornadas obrigadas, descontando os días para volver a reunirnos na nosa adición de sementadores de pegadas.
No hay comentarios:
Publicar un comentario