E145 Máis ala da Devesa da Rogueira (Folgoso do Courel)

Sábado, 3 de outubro de 2009

Espertamos no medio dun soño no que somos terra e tempo, os nosos membros botaron raíces e a nosa pel sente as cóxegas das follas dos carballos e os peniscos dos ourizos das castiñeiras. A transición das estacións vernízanos cunha sinfonía de cores onde o mundo deuse en chamar Courel, e seméllanos un anaco dese paraíso perdido que, ós poucos, vai sumando unha xeografía emocional que podemos sentir como nosa, e compartila.

Estamos no corazón da fraga do Val de Xestoso, que pula por confundirse co que abre a profunda fenda do río Lor, e máis que estar somos parte desta natureza que o sol xa está a lamber como un cativo, baixando a presa dende O Nariz do Furado, que coroa as montañas que nos dan acubillo, para ir ó encontro do Rego do Souto do Porco.

As súas augas amabilizaron os nosos soños, acariñados por unha lúa que tecía sobre nós lembranzas das xentes que un día ergueron as pedras dos sequeiros do Ferradal. Durante décadas esmoreceu a actividade económica que favoreceu este tipo de construccións, e caeron os tellados de lousa e as paredes empezaron a ceder ante o empuxe dunha terra indómita.

Visionarios como Rober e Bernardo, que un día atoparon o paraíso neste lugar, mudáronse titáns e volveron a inzar paredes e tellados, e mentres o facían sentíronse árbores, paxaros, regatos e vento, e construíron un imaxinario que, lonxe de agochalo coma un tesouro, decidiron compartilo con outros soñadores como Migui, que mesmo axudou a poñer algunha viga para protexerse do orballo que zumegan as estrelas.

Agora estes homes bos e xenerosos fanme cómplice deste soño colectivo, e síntome eu tamén uceira, merlo, érbedo, troita, brétema, teixugo. Froito dunha catarse que se precipitou nas Vegas, un topónimo máis que curioso para o comedeiro desértico que está preto do apeadeiro do camiño de ferro, na poboación lucense de San Clodio.

Papando unha lasaña de verzas e vitela, e máis unhas costelas con patacas, e unha vez que conseguimos calar a caixa parva, atopámonos o neto de Casimiro de Xacebáns e o neto de Benito de Abelláns, e dimos en debuxar soños, e agora, cando a fraga asubía os nomes dos nosos antergos, xa estamos a vivilos.

O Panette, que estivo a cortar troncos con gran alboroto pola noite, ten os seus propios ritmos, e é o último en sumarse ó almorzo que nos brindan os fundadores da República Independente do Ferradal, mentres eu tento rexistrar as miñas primeiras impresións sobre a mesma.

Pola noite, bañada en prata polo alento da lúa chea semellábame un lugar máxico, onírico, e na mañá, tinguido de dourado e esmeralda, confírmoo como un territorio de lenda.

Partimos do noso refuxio ó mediodía no Land-Rober (con aire condicionado, direción resistida e atración total) que nos comunica co mundo incivilizado, e na cabina, unha atalaia sobre o Lor onde empezan a medrar as raias dos nosos móbiles, cámbiamos de vehículo, como Superman, para avanzar por unha estrada angosta que abre unha fenda entre as serras da Trapa e do Bidueiro, buscando o embigo do Courel.

Castro Portela, Froxán, Vilamor... pobos que van espertando lembranzas agarimosas no meu peito mentres os meus ollos énchense dunha paisaxe que volve namorarme como as primeiras veces.

Detémonos a tomar unhas cervexas no Pontón (eu un café con leite, xa que ando algo arrefriado), e alí coñecemos a Manolo, que ademais de hostaleiro é un bo artesán da madeira, e é quen de valorar o noso patrimonio etnográfico, e a Isabel, unha rapaza de Quiroga, con máis retranca que ninguén, que ás veces ten a lingua negra e non dubida en chamarlle miserable os seareiros que se esquecen de pagar (e nós estamos a piques de facelo).

En Moreda, xa moi preto do lugar de partida da nosa ruta, tivemos un pinchazo, e aínda que non tardamos máis de dez minutos en face-lo troco, deixounos algo intranquilos, xa que cambiamos unha roda por unha rodiña.

Máis este pequeno contratempo non era quen de nos facer recuar, e ós poucos xa estabamos a camiñar ó carón do Rego da Rogueira, que recolle as augas de un feixe de baixantes da Serra, os carrozos de Pelodorrios, da Muíña, de Freixedo...

Amieiros, salgueiros e bidueiros forman un bosque de ribeira que serpentea ós nosos pes, entre campos que nos invitan a converternos en bestas e a pasar a tarde pacendo ou papando moscas. Pero os soutos polos que avanzamos aléntannos para iniciar a ascensión, contando media ducia de sequeiros, na súa meirande parte agochados entre a vexetación exuberante.

A Devesa é unha fraga atlántica emprazada nunha ladeira empinada e orientada cara ó norte, que pola súa ubicación singular é un lugar axeitado para darse unha biodiversidade única no país. Aquí altérnanse os teixos, acevos, capudres, carballos, freixos, faias e outras especies arbóreas, cunha infinidade de arbustos, flores e plantas. A paisaxe muda a cada paso, e os nosos suores son doces e se mesturan coas fragrancias amables da Rogueira.

Subimos a “ritmo eivadiño”, sumando cada vez máis silencios, tres corazóns enchéndose da materia coa que se fabrican os soños, mentres as criaturas da fraga sorrín vendo os nosos esforzos por ir gañando metros ó ceo. As nosas pegadas na follasca que os primeiros días de outono arrincou das árbores, e as augas cantareiras dos carrozos que nos saen ó paso compoñen unha melodía que se mestura con outras menos espirituais, como as dese dúo inclasificable que responden ó nome de Alfeizar.

A pesares de que o sol pega arreo non temos problemas de insolación, xa que a cuberta forestal é tan espesa que non nos deixa ver o ceo. O novo eivadiño, o Rober, amosa a dureza do seu todo terreo, que presume de ter dirección resistida e aire condicionado, e alédase na nosa primeira parada, nunha atalaia no lugar da Enciña, de que só nos reste a metade da subida. Alí petiscamos un pouco de chourizo e queixo cun anaco de pan para tomar folgos, consultamos os mapas e mesmo facemos algunha chamada.

A partires de aquí empezamos a atopar un algo de xente polo camiño, case todos preto das fontes do Cervo, cara onde nos diriximos, pero non máis dunha ducia de camiñantes espallados en pequenos grupos como o noso. Para ir cara elas dámoslle un aire á nosa ruta, e cando chegamos a esa curiosa parede de onde manan augas ferruxinosas atopamos un feixe de gnomos, cativos e verdescentes como nos contos. E só Miguel ten a coraxe de acercarse a eles e beber dun buraco que semella algo porco.

Xa no derradeiro tramo da devesa coincidimos con outro pequeno grupo de sendeiristas, e un deles pregúntanos se levamos vaselina nas nosas mochilas, e como desconfiamos un chisco das súas intencións, aclarounos que tiña os pezóns en carne viva, porque lle rozaban coa camisola. Ata fixo ademán de ensinarnos o peito, o desgraciado, que dis que ata lle sangraba.

No alto decidimos tirar cara o miradoir0 de Polín, que dende os seus 1200 metros ofrece unha magnifica panorámica da devesa e do seu entorno. E o sol bate nas nosas costas mentres que, por primeira vez dende que saímos de Moreda, podemos camiñar en horizontal.

Aínda antes de chegar ó Polín xa temos unha boa perspectiva da Serra do Courel e dos vales e pobos que están baixo a súa protección e influxo, e sentímonos formigas no medio dunha inmensidade que acada unha ampla gama de verdes. Será precisamente por iso que dende o miradoiro, mentres damos boa conta das nosas provisións, miramos con cobiza o Pico Formigueiros, que dende os máis de 1639 metros coroa a serra, e botamos contas de se poderíamos subir o seu cumio.

Desbotamos o plan inicial, de descender ata Parada, para continuar a perseguir novos e ambiciosos soños, e imos cara o Teso das Papoulas, un dos cumios que forman o cordal que ensina os seus dentes ó ceo. Lévanos máis tempo do que contabamos superar o desnivel, e o sol segue traballando arreo para nos render, pero a beleza da paisaxe compensa os nosos suores.

Un chisco antes do cumio atopamos un cartel no que lemos: “Paso peligroso, mejor volver”, pero nin esto logra desanimarnos e non tardamos en estar outra vez sobre a devesa. O que si nos desanima é o que nos resta para subir o Formigueiros, e temos que botar man do mapa para buscar o xeito de rodealo, xa que as sombras xa están a cubrir a Rogueira.

A pesares de que se frustrasen as nosas intencións de subir ó teito do Courel, a pista que o rodea, cen metros máis abaixo, ten unha pendente que se vai suavizando conforme avanzamos e danos unha boa perspectiva das montañas que se suceden ata o horizonte, ata máis ala dos límites administrativos da comunidade, e mesmo podemos albiscar ó lonxe os montes esburacados das Medulas.

Mentres comezamos o descenso cara o Alto do Couto, o Rober danos unha clase maxistral sobre os usos e costumes dos sequeiros, e eu anímoo a que o faga por escrito, para ilustrar ós eivadiños curiosos que non tiveron a sorte de escoitalo, veremos se cumpre ou fai como algúns que retardan as crónicas ata o esquecemento.

Na baixada o Formigueiros ensínanos a súa face máis bela, xa que aquí parece que chegou o outono un chisco antes que na devesa, e ofrécenos unha auténtica sinfonía de cores, animada ademais por unha forte presencia de capudres ou escornabois, que animan o noso paso case ata a estrada, que collemos no alto antes referido.

Temos que botar man do topográfico outra vez, xa que o sendeiro polo que tiñamos proxectado baixar está pechado, e baixamos un pequeno treito polo asfalto ata acadar un carreiro transitable que, segundo os nosos cálculos e interpretacións cartográficas, ten que levarnos a Moreda. Aínda temos sorte porque un tractor abriu unhas rodeiras entre a vexetación e nos permite seguir o seu rastro ata un par de palleiros que nos indican que estamos na boa dirección.

O sol esvaécese e as tebras van gañando terreo cando chegamos a Moreda Maior, un pequeno núcleo rural deshabitado, ó carón de un feixe de campos aínda cultivados. Escoitamos un estraño son que os meus amigos creen identificar como o característico canto nupcial de algún cervo, e penso que xa seria demasiada sorte a de ver algún exemplar destes mamíferos.

Non houbo sorte nese sentido, pero si no de atopar sen problemas a dirección que nos levou, máis ou menos dereitiños, cara o Aula da Natureza, onde parte a ruta da Devesa da Rogueira, e onde estaba a nos esperar o noso coche. Facía máis de sete horas e media que partiramos dese punto, e xa era noite pechada.

O día remataba si, pero a noite aínda estaba a comezar e nós tiñamos moito que celebrar: unha desas xornadas polas que paga a pena insistir nesta teima na que levamos xa tres anos. Así que volvemos ó Pontón, onde nos agardaba unha suculenta cea, máis que merecida, e mentres agardabamos a que nos dispuxeran a mesa parolamos co Manolo das nosas fazañas montañeiras.

Ensinámoslle unha deposición seca recollida preto da Boca da Rogueira, que nos críamos de lobo, e as fotos que lle quitamos a un rudimentario molinete que se movía ca auga dun dos carrozos que baixan pola devesa, e antes de rematar a cervexa xa tiñamos unha ensalada de campionato e unha fonte de carne grellada chamándonos con insistencia.

Ó remate da paparota, onde caeron ata tres fontes de carne, Isabel, a nosa camareira, serviunos os cafés e uns chupitos de licor de mel, e para que non se nos fora endulzar a boca de máis, botounos un chiste coa gracia natural que tiña ela, quizais non o máis axeitado para a sobremesa, e esto deu lugar a unha conversa que seguiu, cando xa comezaba a quedar bacío o comedor, na barra.

Houbo máis chupitos de licor de mel, contámoslle dos Eivadiños e ela díxonos que estudiaba “perigo industrial” na nosa cidade, empezou a encherse a barra de cervexas, cubatas e gin-tonics, quedamos un feixe de veces coma miserables e outras tantas quedou ela, saíron á luz un montón de anécdotas sobre pisos e camas compartidas, miramos as fotos da Devesa outra vez, tiramos unha ducia delas para seguir sumando ó noso arquivo dixital, vacilounos ós tres á vez co seu galego bravo e agarimoso, caeron máis licores e xenebras, o Manolo foise durmir, e soaron Black Sabath e Ben Harper, estivemos ata as dúas e media de festa no Pontón, e nos quedaron as forzas xustas para chegar o noso refuxio do Ferradal.

Durmimos coma santiños, coas pernas esnaquizadas polo cansanzo, as gorxas incendiadas polo alcohol e o sorriso permanente debuxado nas nosas faces. Seguiamos instalados nun verán permanente, facía un calor do demo e os meus amigos animáronse a cortar, con gran rebumbio, algúns troncos.