E169 Sendeiro dos sequeiros de Rendar (Folgoso do Courel)

O Courel que eu atopei

Cheguei acompañado ó Courel,
onde as lendas e a realidade
semellan ser a mesma cousa
á beira da aventura do sono.

E verdade que un se sinte pequeno
nos seus cumios, e nos vales.
Caneamos polos camiños e carreiros
descubrindo o mais primitivo
desta terra, a súa fermosura.

Froxán, Noceda, Parada, Folgoso,
Seoane, Vilar, O Incio...
Núcleos de poboación grandes
e pequenos, que acollen ó viaxeiro
con agarimo.

As carballeiras, os soutos,
as fontes, os ríos, os castros,
a natureza mais pura, ese e O Courel
que me fai sentir orgulloso de ser galego,
e que unha parte de min quedou sempre alí.

Nas cumes dos seus montes,
so puxen en falta,
o ouveo ancestral do lobo, por contra
atopei Os Eidos de Uxío Novoneyra,
a súa palabra, a súa poesía.

Luís Bermúdez



Domingo, 16 de maio de 2010

Os versos agarimosos do noso eivadiño honorífico Luís Chapela, que traballa ben arreo para darlle voz ós vellos oficios, ás tradicións esquecidas, ós nomes dos lugares agochados, invisibles para unha administración de túzaros que negan ata a nosa lingua, semellan un bo pasaporte para acceder a ese territorio máxico onde o mundo chámase O Courel, precisamente na véspera do día das nosas letras dedicado ó poeta que tan ben recolleu os murmurios desta terra e deste vento, patrimonio dun país que se nega a desaparecer.

Como soe acontecer nas nosas incursións alén fora da nosa xeografía natural do norte portugués e do sur da Galiza, eran mais as incógnitas que as certezas na nosa aventura, pero ben é certo que, nesta ocasión, contábamos coa hospitalidade da xente do Ferradal, que nos fixeron máis doado o tránsito dende a metrópole, todo ruídos e presas, ata estes lugares onde o tempo semella detido e en silencio.

Fomos seis os eivadiños que desfixemos quilómetros cara esta serra que xunto ca dos Ancares e co macizo de Trevinca forman as nosas montañas máis emblemáticas. Tres mulleres: Georgia, Nuria e Iolanda, e tres homes: Miguel, Xacobe e Anxo, para rematar cos rumores, non do todo infundados, de que este colectivo estaba a piques de desaparecer, aqueixado dunha enfermidade que ha de precisar de certa cirurxía.

Tardamos preto de dúas horas en facer o traxecto dende Vigo a Vilar de Lor, onde estaba unha das nosas bases, Casa Bonifacio. Alí deixamos as nosas mochilas as rapazas máis eu, xa que Xacobe e Miguel ían durmir no sequeiro de Rober e Bego, e non demoramos máis en ir ó seu encontro pois tiñamos ganas de almorzar, xa que os catro anacos de chourizo que meteramos en pan na gasolineira de Monforte non foran quen de acalar as protestas das nosas barriguiñas.

Dende a “cabina”, un recuncho da estreita estrada onde podemos estacionar e a onde os amigos da República independente do Ferradal suben a prol da cobertura telefónica, oferteille ás miñas amigas, mentres agardábamos polos mozos que foran na procura dos nosos anfitrións, unha perspectiva privilexiada do Val de Xestoso, que semella unha porta segreda cara o corazón do Courel.

Baixo o cumio inconfundible do Nariz do Furado, o Rego do Souto do Porco abre unha delgada fenda na espesura dun bosque que a primaveira tinguiu con unha gama cromática de infinitos matices. Eu tamén sentín orgullo da miña patria dende este balcón privilexiado, e pensei que ben pagaba a pena o esforzo de chegar ata aquí, aínda que non fose nas mellores condicións, xa que a miña perna xa andaba a rosmar, aínda que quizais foxe polas ganas de actividade.

Chegaron os nosos cos embaixadores da pequena república, e fixemos as presentacións, aínda que resultou que Nuria e Bego xa se coñecían do instituto. Semella que os camiños sonche todos de ida e volta, e cando menos o pensas xa a suma de pasados que conforman o noso presente aflora, como eses carrascos que pulaban entre os carballos por tinguir os nosos soños máis pretos, os que xa tiñamos o alcance da man.

O neto do Casimiro de Xacebáns e o neto do Benito de Abellás volvéronse dar unha aperta con raíces arraianas, e sen máis montamos nos coches para facer un pequeno traxecto ata o Pontón, onde tiñamos encargado o xantar. Outra vez viñeron os meus beizos Castro Portela, Froxán, Vilamor... e volveron espertar lembranzas agarimosas daquelas xentes que quixen e que me dalgún xeito me conforman, lembranzas que agora son combustible dos meus sorrisos, como as da historia deste colectivo de seres queridos que agora me acompañan.

Chegados a Ferreirós de Abaixo, onde se atopa o Pontón, ese conxunto etnográfico que Manolo, o seu dono, enriquece día a día, tiñamos pensado asistir á Festa da Serra, onde os derradeiros mestres deste oficio demostran as súas habilidades, pero precisamente a enfermidade dun deles fixo suspender o evento.

Para compensalo atopamos outra vez a Isabel, a simpática rapaza de Quiroga que nos atendera cando recalamos aquí no outubro pasado, pero aínda que nos obsequiou cun bo sorriso tamén nos recriminou polas infamias que vertemos sobre ela na nosa bitácora, da que agora facemos rectificación pública.

O da súa lingua negra quizais fose algo excesivo para definir a súa retranca, e máis ben motivado por algún estraño brebaxe siberiano, e tiña toda a razón en apuntar, cando lle pedín que non me botara veleno na cervexa en que o veleno xa o tiña eu dentro, e que adoito a vertelo coa miña pluma.

Así que non fago máis para que se nos volva a enfadar, porque o certo é que nos serviu, pese a ter personaxes ilustres ó carón da nosa mesa, entre eles o mesmísimo Xosé Manuel Beiras, como se fósemos príncipes. Comemos ata fartar unha carne grellada e unha ensalada deliciosas, mentres a facíamos baixar pola gorxa cun bo Mencía da casa, e ata nos atrevemos a pedir sobremesas, da que sobresaía un queixo con mel que estaba espectacular. Eu ben sei que non o merecía pero ata repetín café e chupito, aínda que me apuntaran que desta non habería trato especial.

Case esquezo que antes de xantar, mentres se facían as brasas, demos un pequeno paseo ata a confluencia do Río Pequeno e o Río Lor, e camiñamos ata as Pozas das Mulas, do Pontón e das Arandainas, as máis afastadas da estrada, onde espertaron as nosas ganas de baño, aínda que ninguén tivo o valor para botarse as xeadas augas que atravesan como veas o corpo vivo do Courel. O recorrido foi cativo, máis amosounos a fermosura dos seus camiños empedrados con lousa, e das súas pontes senlleiras de vigas de castiñeira, máis serviunos para medir as forzas dos que íamos máis eivados.

Despois da paparota puxemos rumbo a Castro Portela, e na saída do pobo deixamos os coches ó carón dunha sinal que indicaba un sendeiro que vai cara á mina romana de Rendar. O meu primo asumiu a vangarda, e fomos todos tras del coas nosas mochilas cargadas de soños, internándonos nunha fraga enfeitizada de carballos, bidueiros e amieiros, que delataban a proximidade do río, sementada por xestas, uces e carrascos de tódalas cores. Nos tardamos en atopar un sequeiro habilitado como vivenda, quizais un algo máis grande co de Bernardo, aínda que non acadara o encanto dos que están emprazados na república do Ferradal.

Por boa lóxica atravesamos o souto que lle corresponde, e seguimos alternando carballeiras, soutos e matogueiras, sempre en animada conversa, aínda que a nosa sección feminina semellaba que tiña a guerra aparte, xa que adiantaran ó noso guía e ó chegar a un fermoso caserón, cun campo enchido de frutais, decatámonos que as perderamos de vista.Fronte á casa rústica presentábanse dúas alternativas, unha subía cara Castro Portela e outra seguía cara Rendar.

Aínda que valorabamos a posibilidade de que colleran o primeiro desvío, optamos por continuar cos nosos plans iniciais, e non quedou con nós outra muller que Bego, que estreábase como eivadiña. Como é axeitado nas primeiras veces fixo reconto das súas eivas, mentres lles facíamos un inventario das nosas. A miña perna quecía ós poucos, e agradecía que non estiveramos subindo pola Devesa da Rogueira, xa que as miñas forzas estaban un algo minguadas.

Chegamos ós sequeiros de Rendar, no corazón do Val de Xestoso, sen rastro das nosas amigas, aínda que non temiamos demasiado por elas, xa que son moita carapuchiña para calquera lobo. A pesares de que as edras e as silveiras colonizaron gran parte dos seus muros, aínda se manteñen en pé estas construccións singulares, sobre as que agardamos que algún día Rober teña a ben ilustrarnos nestas páxinas.

Algo máis adiante ascendemos lixeiramente para inzarnos ás ruínas dunha capela onde facemos un alto para que Miguel se fume un xaroto mentres Xacobe máis eu disparamos co gatillo fácil dos francotiradores serbios, e todos disfrutamos dunhas panorámicas realmente fermosas.

Neste punto tomamos o camiño de volta, pero describindo un pequeno círculo antes de volver ó que nos trouxo. Menos mal que escoitamos as voces das desaparecidas, que confirmaron as nosas sospeitas de que tomaran o desvío cara Castro Portela.

Semella que viñan satisfeitas da súa alternativa, pois non demoraron demasiado visitando os sequeiros de Rendar, e no primeiro prado que atopamos decidiron facer trincheira e estomballáronse a recibir os aloumiños do sol, que estaba a reinar no ceo sen que ningunha nube o discutira. Aínda tiveron o aquel de posar diante do letreiro que marcaba o punto onde se arredaron de nós, como dicindo que o erro era noso.

O retorno foi a paso de tartaruga, quizais porque non había presa, ou porque a consigna eivadiña de ir ó paso do máis lento estábase a cumprir: a tartaruga era eu. Esto deunos a oportunidade de ver como as sombras dos cumios ían proxectándose sobre as montañas veciñas, como se a terra encollera ante a proximidade do lusco fusco.

Regresamos á nosa base de Vilar de Lor, a tomar unhas merecidas cervexas coas que aplacar a calor, mentres agardabamos pola cea. Bego e Rober tiñan unha sardiñada nunha desas peñas que se xuntan tanto para papar avestruces como pingüíns, e o resto do grupo mandámoslles un excelente embutido da casa, unha tortilla inmellorable e unhas ensaladas ben cumpridas. O certo é que en Casa Bonifacio tratáronnos a corpo de rei, e ata alongamos a sobremesa con larpeiradas varias, cafés e chupitos.

Os chupitos tiveron a culpa do que viu despois, xa que a Rober, Iolanda e a min se nos queceu de máis a boca e decidimos tomar unha máis na cantina, mentres os nosos amigos marchaban para cama. Eu só pedín un gintonis, sen saber que alí pides un e che poñen tres. Mentres mollabamos a palleta désenos en falar un pouco de todo, nunha desas conversas animadas nas que as horas van esmorecendo sen que te decates, e cando por fin conseguín meterme entre as sábenas xa estaban a piques de ser as catro da mañá.

O día seguinte tiñamos proxectado facer unha ruta algo ambiciosa, o sendeiro do río Pequeno, que a pesares do seu nome ten unha distancia de dezaseis quilómetros. A miña perna tremía só de pensalo, pero aínda así entrei no mundo dos soños, apertado a miña patria, cun sorriso no corazón.