E73 Sendeiro do Aloia – Muíños de Circos (Tui)



Domingo, 10 de marzo do 2008

Entre as cousas pola que paga a pena sorrirlle a un novo amencer, ademais dun gratificante intercambio de sentimentos que sempre fai ver o vaso medio cheo, está a posibilidade de que os prognósticos, sexan meteorolóxicos, electorais ou reservados, non sexan certezas, nin verdades absolutas, e que en moitos casos nin tan sequera se aproximen ó que acontece despois. Así que cada día agocha pequenas sorpresas, e na medida de que estas sexan mais ou menos agradables resulta o suma e sigue que dá forza para afrontar outra noite coma esta, na que me toca outra vez traballar.

Pois si, ou mais ben pois non. Porque o caso é que na véspera, cando saía do recuncho escuro do Anoeta, atronado pola efusión dun feixe de metaleiros mexicanos, chovía arreo como para facerlle caso ó parte de Santiago Pemán, aínda que agora seica a xentiña xa o ten xubilado e escoita a un gurú de internet, e nada facía soñar co día bonito que tivemos hoxe. Cun fato de nubes, algunhas de ferro e outras de algodón, pero onde o sol abría grandes fiestras polas que facernos cóxegas e acariñarnos, ata facernos espirrar un feixe de sorrisos.

E tampouco valeron de nada as previsións de que, debido ás previsións anteriores, ou sexa a unha suma de previsións, só Zalo, co que quedara as doce e cuarto no Concheiro, ía sumar os seus pasos ós meus, e que faríamos un deses pateos de mollaparvos que só nos gustan ó de Paramos e a mín. Nada máis conectarme co satélite telefónico xa tiña o móbil asubiándome unha mensaxe de María, que inda non sabía se si ou se non, pero finalmente decidiuse polo si.

Así que xa eramos tres, así que recollín á Chinita e acordei de pasar polo Concheiro, a pesares de que Zalo chamara para quedar no Stop, xa que salia dende Tui, pero aínda estaban os mexicanos a berrarme na cachola, porque pasei polo lugar das convocatorias sen ver se había alguén.

E si. Déronme en chamala atención, polo teléfono, e din volta para darlle outra labazada os prognósticos. Alí estaban Ramón, Yuka, Xurxo, Nacho e Miguel. Arre carallo, como nos vellos tempos, o exercito eivadiño (case) ó completo.

Organizamos o tema do transporte, xa que Ramón e Yuka só viñan a xantar, outra tradición das moitas que xa ten esto no que levo empeñado nos derradeiros dous anos, polo que se ve que cada quen atopa as vantaxes a esta fórmula que me descubriu, coma tantas outras, o mestre de Paramos nas terras onde combateron os da Travanca. Graciñas, meu amigo, polo teu alento nas miñas horas escuras.

Nese comedeiro de San Pedro da Torre onde imos un domingo si e outro tamén, xuntámonos a comenta-las enquisas electorais, a programalas vacacións de semana santa, a discutir a ruta que faríamos despois, a contalos concertos e outros actos culturais, e máis que nada, a dar conta das racións de arroz de tamboril, arroz malandro con panados, lulas grelhadas e caldo vexetal, que os camareiros do Stop puxeron rapidamente sobre a nosa mesa (agás o velho que mirábanos de reollo, porque sempre lle fodemos a quiniela).

No transcurso da paparota, e como ninguén estaba contento cas miñas propostas ( a min ese sendeiro non me interesa, ese xa o fixen, ese gústame pero non nos da tempo...) o Zalo sacouse da chistera un deses cóellos que sempre leva para marabillarnos, e convenceunos para levarnos as súas terras, o seu país como din máis abaixo dos Alpes, e volvemos a cruzala fronteira para subir ó Monte Aloia.

A verdade é que xa ía tempo que non pisaba estes montes, e intentaba lembrar cando, como e quen nos acompañou na derradeira vez que fixemos este itinerario non homologado, mentres agradecía a cobertura de Ramón e Yuka para non ter que andar para arriba e para abaixo cos coches, xa que o percorrido era lineal. Tamén agradecín que María, que aínda dubidaba se quedar ou marchar, quedara, xa que de elo dependía face-lo camiño de subida ou de baixada. Así que subimos, pero en coche, para baixar felizmente a patas.

No Alto da Cruz fixemos uns estiramentos, máis ben poucos xa que había xente que viña estirada do ximnasio, quitamos catro fotos o Baixo Miño que se estendía baixo os nosos pes, e miramos con nostalxia os cumios da nación veciña, especialmente a Serra d’Arga e o Monte Faro, onde cada un de nós tiña parte das súas lembranzas. Mentres, albiscamos no ceo o resultado incerto da liorta que se libraba entre o sol e as nubes, que seguían sendo de ferro e de algodón a partes iguais. Todo podía acontecer, así que nos deixamos de previsións, despedímonos da parella e puxémonos a camiñar.

Ante a miña insistencia en rexistrar os carteis das distintas especies que conviven nesta parte do parque botánico (so nos primeiros metros, ademais de piñeiros, a especie dominante, atopamos castiñeiros, carballos, oliveiras, pradairos, bidueiros e teixos), o noso guía cóntame que en 1904, cando foi inaugurada a Grande Cruz, este terreo estaba totalmente desarborado, e hai testemuñas gráficas do feito. A min, a información dáme máis pulos para rexistrar esta éstrana masa forestal, non vaia ser o demo que cambien as tornas e dentro de algúns anos volva a estar como a principios do século XX, que hai moito cabrón prendéndolle lume ó monte na nosa terriña.

Cando votamos a camiñar xa atopamos un motivo para facer unha parada, a Cama de San Xiao, un penedo de granito, dos moitos que existen dispersos por esta zona, e que ten un oco onde as mentes piadosas pretendían que descansara a cabeciña do santo. Serán desgraciados! A quen se lle ocorreu que ninguén, por santo que fose, podía durmir baixo esta pedra, quizais en riba dela... para comprobalo fíxemos un pequeno campionato de escalada no que se viu que as miñas facultades neso xa estaban bastante minguadas, e que outra vez Zalo era o campión. Eso si, ben guapiños que saímos no alto da pedra, grazas a que María quedou abaixo para retratarnos.

Baixamos da cama e seguimos baixando ata cruzala carreteira, non sen antes alucinar cunha desas obras de arte moderno que plantan en calquera sitio, neste caso unha escultura de madeira que semella un anaco da muralla china. Curiosa si que era, como outro dos apuntes do guía, que comentábanos que hai anos había unha zona de acampada máis abaixo, cara onde nos dirixiamos, pero como abriron un cámping preto de Tui decidiron prohibir o tema do cámping gratis, así son as leis do mercado ¡o pobre xa non pode durmir onde lle peta!

Cando alcanzamos a zona onde xa non se pode montala tende aproveitamos as madeiras que a coutaban para facer un número de circo, e así Xurxo, Nacho e máis eu subímonos as travesas para emular ós equilibristas que mirabamos de pequenos na tele e algunhas veces nas festas ou na rúa ¿alguén se lembra como se chamaban aqueles que puñan un cable entre o Castro e o Concello e camiñaban sobre el?. Aquí, aínda sorteando as pedras dalgún que ten a manía de lapidarme, ganei eu. Algunha vez tiña que ser.

Con estes enredos chegamos á Senda de Cabanas, que discorre polas marxes do río do mesmo nome, tamén chamado, ignoramos porqué, Senda das Udencias. Entramos nunha fraga cunha diversidade botánica importante, xa que ademais dos típicos exemplares de bosque de ribeira, salgueiros, bidueiros e abeleiras, atopamos criptomerias, piñeiros de Oregón, pereiras bravas, acacias mouras, falsos alciprestes... é imposible deterse en tódolos carteis que anuncian unha nova especie, e boto de menos o meu amigo Xaime, que seguro gustaría deste percorrido.

Por este sendeiro alfombrado tamén polas follas dos carballos chegamos ás Pozas de Cabanas, onde temos clase de zooloxía, xa que aquí é unha zona de cría de anfibios: ras, salamántigas, tritóns e sapos, así coma lugar axeitado para ver, na súa época, as libélulas ou cabaliños do demo, das que neste parque hai preto de 20 especies, entre elas algunhas con nomes ben curiosos: Gaiteiro vermello, libeliña cuadrimaculata ou Tizón azulnegro. A presenza destas especies é un indicativo da limpeza destas augas.

Pouco nos importa que estas pozas non sexan naturais, xa que ó final delas atopamos unha presa de pedra, xa que o entorno é ben bonito, ata cas súas pontellas de madeira, un sitio deses que as familias gustan para facer as merendas. E por que non, se despois se levan toda a merda con eles ¿ou hai alguén tan porco como para vir ata aquí e deixar unha bolsa de lixo espallada polo prado? Pois si, de todo temos na viña do señor, aínda que por fortuna non atopamos tal mostra de pouca conciencia ecolóxica dos nosos concidadáns.

O seguinte tramo, despois de uns metros de asfalto, e deixando o río atrás, lévanos por un monte de piñeiros do pais, que tampouco é unha especie autóctona, xa que se introduciu dende Portugal no século XVIII. Pode chegar dende o nivel do mar ata altitudes elevadas nos montes de interior, aínda que o seu óptimo de crecemento sexa nas bisbarras costeiras e vales fluviais por debaixo dos 400 metros. Aquí imos falando variado, sen facerlle demasiado caso á paisaxe: os festivais musicais do verán, os voos a Italia e a gastronomía local, as rutas de Pirineos, a carteleira... En fin, que falamos por non estar calados. Outra vez cruzámo-la estrada e internámonos noutra masa forestal singular, na Senda Botánica, onde, xunto con algunha das especies xa sinaladas, e baixando polo curso do Regato Tabernas, atopamos acivros, sanguiños, estripos, érbedos, e castiñeiros.

Na Galiza existía un antigo costume de plantar estes últimos en terreo de propiedade comunal, sendo o aproveitamento das árbores exclusivo de quen as plantou e dos seus herdeiros, aínda que a terra seguía a ser dos veciños. Esta práctica chamábase “de postas mortas” xa que o dereito prescribía ó morrer a árbore.

Esta senda está acondicionada para que ata os máis cativos podan acceder a ela, e estuda-la natureza no seu estado (case) salvaxe, xa que cada pequeno obstáculo é sorteado cunha pontella de madeira, ou cunhas escaleiras de pedra ou cun pasamáns, e pese a todo isto non deixa de ser un lugar fermoso para dar un paseo dominical, tal e como facemos nós.

Ó remate desta senda tan didáctica, atopamos un panel onde resumen todo o que acabamos de ver, a mestura de diferentes tipos de bosque: de ribeira (amieiros, salgueiros), mediterráneo (sobreiras, érbedos), atlánticos (carballo, bidueiro, castiñeiro), e de repoboación (mimosa, eucalipto, alcipreste, piñeiro). Preto de aquí tamén atopase un centro interpretativo que atopamos pechado, e que imaxinamos estará destinado ás visitas escolares, digo eu, ¿ou é que pecha domingos e festivos?.

Dándolle as costas ó Regato Tabernas, internámonos nunha fraga máis heteroxénea, onde abundan os carballos e imperan os piñeiros, e o terreo gana horizontalidade, para alcanzar un dos puntos máis interesantes do percorrido: o Rego de Pedra. Esta sinxela construción, de feito é unha estreita levada de pedra que vai conducindo a auga monte abaixo, non deixa de ser curiosa, xa que non ten un trazado lineal senón irregular, e vai sorteando os penedos e as árbores durante varios quilómetros, coa particularidade de que, ademais, segue servindo ó fin para o que foi construído: levar auga para o rego dos campos. Miguel, Xurxo e Nacho atopan un aliciente no camiño, ó ir quitando as follas caídas dos carballos do interior da canle, para que o líquido elemento non atope obstáculos no seu monótono vagar.

Nestes traballos chegamos ás Pozas de Frinxo, unha sucesión de tres presas onde se recolle a auga que ven do Rego de Pedra, dende onde se distribúen ás leiras dos veciños da poboación do mesmo nome, que xa está á nosa vista. Algúns botan de menos, ante a visión dos campos dispostos en terrazas, as terras de Sistelo, que insisten en chamar o Pequeno Nepal, e o certo é que xa me teñen intrigado con esas montañas máxicas que os teñen engaiolados.

Despois de cruza-lo pobo de Frinxo, e internándonos nunha pista forestal que discorre por unha mata forestal ateigada de piñeiros, chegamos ó Castro Alto dos Cubos, un poboado castrexo, da idade de ferro, ubicado nun outeiro tamén chamado Cabeza de Francos, topónimo que ven dado por que tamén atopáronse restos dun asentamento franco nas súas estribacións. De feito, como nos sinala o Zalo, o lugar foi ocupado polos franceses durante a ocupación napoleónica. No poboado desenterráronse, por primeira vez en 1933, varias construcións de planta circular, e parte da muralla que o protexía. As xentes que o habitaban tiñan un bo balcón aberto ó Baixo Miño, o que lles posibilitaba preparar con antelación a defensa ante eventuais invasións.

Abandonamos o enclave dos nosos devanceiros inmersos na polémica da data electoral na que se decide a composición das cortes e, de resultas deste resultado, o nomeamento do presidente de goberno. As posturas, xa que somos xente diversa, varían dependendo do que consideramos cada un como voto útil ou como voto inútil. Eu, por se lle interesa a alguén, inda que o dubido, abstívenme, e máis convencido que moitas outras veces que votei. De tódolos xeitos o debate non é demasiado apaixonado porque tampouco é que, a estas alturas do campionato, andemos con ganas de convencer a ninguén. E con estas lerias chegamos á parte final do sendeiro, seguindo o curso do río Tripes.

Na xuntanza dos ríos Tabernas e Cabanas, que da lugar ó Tripes, atopase un conxunto etnográfico de gran valía para o noso patrimonio, a dos Muíños de Circos, algún dos cales se atopa aínda en bo estado de conservación. O entorno é espectacular, xa que os enxeños hidráulicos atópanse inmersos nunha fraga de carballos, bidueiros e salgueiros. Como última curiosidade botánica contareivos que a casca dos salgueiros conten salicina, o principio activo que constitúa a base do medicamento quizá máis popular que existe: a aspirina. No entanto os salgueiros non se empregan para fabricar este produto farmacéutico, pois as súas compoñente obtéñense sinteticamente.

O sendeiro que descorre a carón da ducia de muíños que alimenta a forza do Tripes é para facer de vagar, para deterse, para escoitar as follas que pisan as nosas botas, ou o rosmar da auga o bater contra a pedra, pero os meus compañeiros xa teñen presa por chegar ó coche e pasamos a fume de carozo por esta terra enmeigada.

Menos mal que a providencia pon no noso camiño a Benito, oriúndo de Paramos como o Zalo, a quen saúda mentres carga un saco de millo. O Benito casou na veciña aldea de Circos, e agora ten muíño e parece que lle gusta o de moer como se facía antigamente, así que, despois de pensalo un pouco, saímos tras el para ver funcionar a pesada roda de pedra, transformando o grao en fariña.

O Benito é un tipo afable, que non ten reparo en ensinarnos as súas artes de muiñeiro, e incluso en ofrecernos un trago de viño que, por precaución, non vaiamos a rematar en muiñada, rexeitamos. E aínda invítanos a volver para a Festa do Burro Fariñeiro, que celebran nestes lugares. Despedímonos do Benito, e ata estamos tentados de pórlle o seu nome ó sendeiro, e non será por veces que o repetiu o seu paisano, pero a miña memoria, xa o sabedes, e coma un can de palleiro.

Ó remate pasamos polo pobo de Circos, que pertence á parroquia de Pazos de Reis, cunha fermosa pontella de pedra que /cruza o río e as viñas dispostas en socalcos, e non imaxinamos mellor lugar para facerlle unha homenaxe ós burros fariñeiros, así que esperamos que nos chegue a convocatoria. Seguindo o curso fluvial, entre máis muíños, aínda que nesta parte comidos polas silveiras, chegamos á estrada, onde pomos punto final ó recorrido.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Archivo del blog

Seguidores