E108 Sendeiro do Baixo Tea (Salvaterra do Miño-Ponteareas)

Domingo, 1 de marzo de 2009

Xa vai para dous anos que esta historia que dimos en chamar Eivadiños tomou ó asalto o Casa Padín nas terras do Paradanta, cando aínda non levabamos máis dunha trintena de convocatorias, e aqueles cos que compartín xantares e sumei pegadas foron crecendo, facéndose xigantes, esquecendo doenzas, e agora as nosas fórmulas, que nos legou o León de Paramos, lles semellan cativas de máis, e son outras as aventuras que demandan o seu concurso. Agora son outros, nin mellores nin peores, outros, cos que insisto en recuperar este refuxio no que din as miñas primeiras brazadas, nas que tentei fuxir dos entullos, dos restos dun naufraxio que non por anunciado foi menos traumático, e insisto nas mesmas fórmulas, teimando por curar as mesmas eivas.

Pode que non sexan mellores nin peores, pero son imprescindibles, o trío que me acompaña nas noites de troula, sedentos de melodías estridentes, de sorrisos enfeitizados, de bálsamos para combater a monotonía, esa porta aberta á loucura. O Cachorro, a Criatura, o Ozzy, tremendas enciclopedias do metal en tódolos seus xéneros, os meus mosqueteiros, cos que son quen de desafiar os meus fantasmas e quen de derrotalos, aínda que sexa parcialmente. E sumando novos folgos, o Sam, ese rapaz esperto e simpático que insiste en chamarme tío, non sei se en sinal de respecto ou de cachondeo, ou porque pensa que somos familia.

Pois agora xa son máis dun cento as crónicas acumuladas, e para celebralo, ou porque si, facemos unha paparota de campionato no citado acubillo de Mondariz, a base de polo e calabacín, porros, pementos, patacas e tomates (que conforman primeiro e segundo prato, en forma de guiso e de asado), e como entrante unha crema de espinacas para quentar o estómago mentres non quece a casa ca cheminea.

A banda sonora ben merece un apunte pois estendeuse ata as catro da mañá en que se esgotaron as linguas de tanto falar e as mandíbulas de tanto rir, e a reserva de troncos de tanto queimar. O que si non vou contar e do que falamos e por que foron as risas, algunhas transformadas en prantos, pero non tivo nada que envexar a aquela noite de fai dous anos, na que tamén comemos, falamos e rimos. Non foi nin mellor, nin peor, máis podo dicir que foi ben diferente.



Espertámonos o día seguinte cunha colección de síndromes colectivos, pola inxestión masiva de sólidos, líquidos e outras sustancias de difícil catalogación, agás o Sam, que durmira un par de horas máis e non cometera tantos excesos. Deixamos a Casa Padín en perfecto estado de revista, pechámola e sen tan sequera almorzar un café con leite saímos cara Ponteareas onde quedou un dos nosos vehículos, e dende alí ata Salvaterra do Miño, onde nos esperaba o noso compañeiro Zalo, nese lugar de bo xantar chamado O Noso Eido.

E xantamos ben, como non, uns calamares que non era para botar foguetes pero unha fonte de churrasco de porco, quicos, críollos e patacas fritas que daba para alimentar un rexemento. Non eramos tal, dabamos como moito para unha partida de guerrilleiros, cousa ben apropiada ó lugar onde seica paran eses bravos da Sociedade Cultural do Condado que, contra vento e marea, celebran cada ano o Festival de Poesía, evento singular no noso país.

Non fomos quen de convencer ó León de Paramos de sumarse á nosa andaina, e despedímonos del despois dun variado de postres (tarta de queixo brasileira, gosua e tarta da aboa), cafés, infusións e chupitos, e puxemos rumbo ó Parque da Canuda, grande extensión de lecer deste concello ribeirán, con piscinas, parques infantís, pistas de tenis e non sei cantas trangalladas máis. De alí sae un paseo fluvial na mesma beira do Miño, e nós seguimos por ela ó encontro dun dos seus afluentes, como as lampreas.

Un par de quilómetros de firme cimentado e enlazamos cun sendeiro que discorre entre pasadizos de madeira, enfrontados á Insua da Fillaboa, onde está proxectado unha grande pontella para unila ó continente, como parte de un proceso de recuperación do extenso banco de terra. Lémbrome daquela novela de Darío Xohan Cabana “O cervo na torre” ¿non era nesta illa onde discorría gran parte daquela epopea de política ficción? (despois aclárame Zalo que non era aquí, senón que está á altura de Goián e Cerveira).

Ser como fora dende aquí, mentres os meus colegas andan en debates metaleiros, chegamos á desembocadura do tributario do Miño, o río Tea, e nada máis avanzar uns metros por un estreito sendeiro vemos dúas curiosas construccións. Unha delas é un viaduto de ferro polo que pasa o tren, a outra e máis cativa pero esperta a curiosidade de todos nos: é unha estacada. Neste río utilizase un método único para a captura das lampreas, a das estacadas. Estas son construccións ou empalizadas de madeira que cruzan o río en perpendicular. Constan de varios pilares de uns dous metros de alto sobre os que se pousa unha pasarela, onde se colocan os pescadores. As estacadas máis habituais fanse con pilares de eucalipto ou piñeiro pero na actualidade xa as hai metálicas coa innovación do “ponte levadizo” mediante poleas.

As lampreas remontan o río pegadas ó fondo, e cando pasan por debaixo das estacadas os pescadores crávanas coas fisgas ou francadas. O río está segmentado en postos de pesca dende Salvaterra do Miño ata Ponteareas, e ó contrario que a sucesión das pesqueiras non se explotan por herdanza familiar. Estes postos van a sorteo libre entre os que o soliciten a principios de xaneiro. A tempada comeza a mediados ou finais de xaneiro ata o derradeiro día de abril. O horario de pesca abarca dende as nove da noite ata as oito da mañan do día seguinte. Os domingos son días inhábiles.
Mágoa que neste preciso momento, no que estamos a comezar a remontada do Tea, a cámara que me emprestaron quede sen baterías, xa que a variedade deste tipo de pontellas é incrible, tanto polos materias utilizados como as maneiras tan inxeniosas para aseguralos, pero que lle imos facer, éche así a vida, terei que contentarme cas fotos que quitei antes de chegar ata aquí.
Dende o tramo que vai dende a desembocadura ata a Ponte de Fillaboa contamos media ducia de estacadas, e sorpréndenos tal profusión destas construccións, claro que aínda non sabemos que o número total de postos que imos atopar no camiño multiplica por dez esta cantidade, e tamén atopamos vestixios dun antigo sendeiro de pequeno recorrido, do que non teño noticias, e xusto cando estamos a punto de cruzar a vella ponte atopamos un feixe de xeradores eólicos deitados, que utilizamos como altofalante.

Á voz cantante do grupo, ó noso vocalista, que xa demostrou a súa valía a fronte dos Spina Fecunda, faille gracia a cacofonía do ventre dos xigantes metálicos, e mándalle uns cantos espirituais que espertan ó mesmísimo tío da vara, que aínda así non é quen de amedentrar ó Ozzy, máis ven ó contrario.

Cruzamos a estrada que comunica as poboacións miñotas de Salvaterra e Salceda, e fago comandita co meu caro Alex para pasar unha desas revisións cardiolóxicas de rutina, as que estamos tan acostumados nos últimos tempos, mentres na retagarda o Samu recibe unhas clases gratuítas de cultura musical, da man de dúas verdadeiras enciclopedias andantes: Lord Emiaj e máis Olbap Dibasson.

O sendeiro está en moi boas condicións, e mesmo en un gran porcentaxe é axeitado para a utilización de vehículos a motor, seguramente pola utilización deste por parte dos pescadores de lamprea, e discorre por unha estreita franxa de bosque de ribeira: bidueiros, amieiros e algúns carballos, grandes extensións de pasto ou forraxe e, máis lonxe, piñeirais ou eucaliptos dependendo da zona. Pero en ningún caso pode calificarse de monótono, xa que a cada paso introdúcense pequenas variacións na paisaxe que fan que o itinerario sexa ben ameno.

Para amenizalo máis o noso trobador, o Ozzy, tenta atopar as estrofas do himno eivadiño, e cada cen metros engade unha nova estrofa, que queda pendente de aprobación para cando atope unha melodía axeitada. A verdade é que esta é a xente que queremos no noso exército, entusiasta e aguerrida, e non dubidamos en darlle unha aperta colectiva para que saiba que o apreciamos.




Tamén nesta ocasión volven facerme compaña as fantasmas, cando chegamos á ponte da estrada baixo a cal o muro de desviación dun muíño provoca un fermoso salto de auga. Aquí saltei tamén eu cando era outro o corpo que habitaba, naquelas aventuras solitarias que me facían crer inmortal, tinguido de espuma branca, mastigando soños.

Debe ser por unha mala dixestión destas lembranzas, ou porque lle botei anacos de porco de máis, que o meu estómago esta a piques de rebentar, e antes de que o faga agóchome preto dun campo de millo e pranto un piñeiro, mentres o Samu se dedica a retratar á Criatura facendo o espantallo.

Máis lixeiro de equipaxe, apremo os meus a apertar o paso, xa que non teño nin idea de canto nos restará de camiño e corremos o risco de non chegar a tempo de exercer os nosos dereitos electorais (os que queiran exercelos ou poidan, claro). Esto motiva un pequeno debate sobre as garantías democráticas, o voto útil, os partidos minoritarios ou onde queda a franxa que divide esquerda e dereita.

Mentres chegamos a unha estrada que leva a unha presa de cemento e os restos dun gran muíño, as estacadas empezan a espaciarse ou desaparecen (so aparece o sinal do posto) e a fraga de ribeira vai cubrindo o espacio onde antes se multiplicaban os campos. A climatoloxía tamén vai mudando e o ceo cóbrese de ameazas, co que os presaxios empezan a non ser moi bos.

Cando comezamos a ver, ó lonxe, os primeiros edificios de Ponteareas, parécenos que non temos por diante máis que unha carreiriña de can, e as primeiras gotas de chuvia anímanos a incrementar, aínda máis, o noso ritmo. Cruzamos outra estrada, que atravesa o río polo Ponte das Partidas, na parroquia de San Martiño de Moreira. Pero non temos tempo de admirar a estructura centenaria, que data do século XVI, e seguimos avanzando entre unha fraga de ribeira cada vez máis espesa, mentres a poalla intermitente fainos poñer os chuvasqueiros.

O certo é que cando crúzamos a pequena ponte que sortea a desembocadura do Río Uma xa pasaran máis de catro horas, a xa pasara bastante rato que deixaramos de ver a vila, nin lonxe nin preto, e me imaxinei que o Tea daba un gran rodeo antes de levarnos ó noso destino. Aínda que quizais o noso destino fora ese, o de seguir sumando quilómetros porque, como ben dicía Oriana Fallacci, o importante é o camiño.

Cando pasamos debaixo do viaduto da Autovía do Atlántico xa se esvaecen as esperanzas do Cachorro de chegar ó colexio electoral porque, por moito que apertarámo-lo paso non chegaríamos máis que ó reconto, e ata eu o sinto, non porque pense que o meu voto vaia a influír no resultado, senón polo acto poético de nomear esas quimeras da miña xuventude.

Chegamos á vila de Ponteareas xa de noite pechada, pasando ó carón da súa Ponte Romana mollados e famentos, e ocorrésenos volver á orixe, ou sexa, a Casa Padín, para darnos unha ducha e merendar antes de emprender o regreso á metrópole. Embutido, queixo e conservas, regadas cunhas cervexas fresquiñas, logran aplacar a fame, a sede e recuperarnos das cinco horas de camiñata que fixemos.