E200 Trilho do Glaciar e do Alto Vez (Arcos de Valdevez)

Información técnica da ruta en SUDANDO BOTAS

Xoves, 17 de marzo de 2011

Todo ten un comezo e un final, unha xéneses e un epílogo, e esta cousa que se deu en chamar Eivadiños non podía afastarse desta norma natural que rexe a existencia dos homes e das bestas, dos sentimentos e das ideas, das estrelas e dos planetas. Aceptar que somos mortais, e polo tanto finitos, danos a posibilidade de decidir o momento, o instante preciso no que, pola circunstancia que sexa, non queremos ir máis alá e dicimos: ata aquí chegamos, compañeiros.

Penso que, ademais de ser conscientes de que todo ten que rematar algún día, é imprescindible non apegarse, e te-la capacidade de desprenderse das cousas antes de que agonicen ou se convertan nunha doenza crónica. A miña ilusión polos camiños fica intacta, e tamén a de compartilos con boa parte dos que, sen éxito, tentei de converter este proxecto particular en colectivo. Quizais fun ambicioso de máis e soñei con que este caderno de bitácora reflexase as visións, vivencias e soños dos meus iguais.

Nunca tentei que isto fose unha ferramenta para satisfacer o meu ego, nin un escaparate para as miñas “conquistas” montañeiras, e se algunha vez caín nesa tentación agora seméllame ridícula. A primeira intención foi, dende aquela primeira camiñata nas terras do Lérez, formar un pequeno grupo de amigos para saír ó monte en formato reducido, non máis de quince quilómetros nin máis de cinco horas (aínda que tamén houbo excepcións e saídas con máis distancia e duración). A segunda foi dotala dunha historia, tanto gráfica como escrita, que nos dera entidade e nos que se involucraran a meirande parte dos integrantes do grupo. Foron poucos os que o fixeron, aínda que de calidade.

A historia Eivadiña fica aquí, para que cada quen poida mergullarse nela buscando como e onde se produciu, e cales foron os seus actores. Non quixera pensar en que todo esto redúcese a unha palla mental, e que estou a estragar un xoguete co que me cansei de xogar. Quixen erguer un proxecto pero fáltanme forzas e axudas para continuar, e non vexo que ninguén queira tirar do carro, así que penso que é o momento de dicir: vémonos no camiño, máis co único compromiso de compartir pegadas e sorrisos. Non vou facer balances, inventarios, estatísticas, nin longas listas de agradecementos ou de reproches.

Estivo ben mentres durou, e máis nada. Aínda así esta derradeira crónica ten que recoñecer a laboura entusiasta dos que me acompañaron na nosa última andaina: os senhores Botas. Ninguén coma eles aportou tantas propostas ás nosas convocatorias, ninguén coma eles apostou polo proxecto, mesmo cando comezaron a te-lo seu propio, e artellaron unha bitácora precisa e preciosa, técnica e artística, que xa é unha referencia obrigada para quen queira adentarse nos carreiros da xeografía da vella Gallaecia. E foron eles os que me agasallaron cun deses sendeiros de primeira división, que levaban tempo con ganas de compartir comigo: o trilho glaciar do Alto Vez.

Partimos, a senhora Botas e máis eu, da metrópole máis cedo que de costume, xa que o tempo era cumprido e ademais xa non tiña moito sentido seguir a cinguirnos a unha fórmula esgotada. Despois dunha parada obrigada en Amaquía para tomar un café, botar unha ollada rápida á actualidade máis apocalíptica e coller bocadillos e outras lambetadas, puxemos rumbo ó corazón do Condado, onde o vizconde de Sistelo agardaba por nós, impaciente por visitar os seus dominios pese a unha molesta doenza de lumbago. É moito este home para deixar ós camiños por tan pouco.

Foron moitas ás lembranzas que me invadiron este día, e a primeira, conforme chegabamos á Portela de Alvite, foi a de cando os meus queridos Zalo e Salomé me iniciaron nos segredos deste reino perdido, que alguén bautizou con acerto como “o pequeno Nepal”. Celebrabamos entonces o terceiro aniversario dos Eivadiños, e non atopei mellor xeito de facelo que na compaña de estes dous compañeiros de camiños que foron tamén unha parte importante e activa da nosa curta e fructífera historia.

O día anterior deitarame cedo, cousa rara na miña seman de vacacións, xa que tiña certo que nos agardaba unha boa subida, e aínda así aledeime de que ascenderamos en coche un bo anaco pola estreita estrada que vai de Sistelo a Porto Cova. Nesta ultima poboación deixamos o noso vehículo, preparamos ás mochilas e fixemos os estiramentos de rigor. Pese a que o ceo estaba cuberto, a temperatura era agradable, e o noso ánimo era aínda máis cálido. Tiñamos por diante unha desas xornadas polas que paga a pena estar neste mundo, conscientes da fortuna de habitar este anaco da xeografía.

Dende que imprimimos as primeiras pegadas na aldea de Porto Cova, disfrutamos dunhas fantásticas panorámicas ó Val do Vez, cos seus característicos socalcos onde traballaba arreo a xentiña do lugar. Ó noso paso só saíron un feixe de cans, con máis ganas de enredar que de defender o territorio, mentres disparabamos cara as augas do ribeiro de Porto Cova que baixa sorteando penedos cara o Vez, cara a súa eira comunitaria, cun feixe de espigueiros aínda en uso, ou cara o conxunto de casas, algunhas ben rehabilitadas, que forman este enclave montañoso.

Un camiño carreteiro, pola que son ven visibles as fendas abertas polos carros de bois, invitábanos ó ascenso e, a pesares de que dende os primeiros metros o desnivel a sortear era considerable, era compensado pola fermosura dos valados de pedra, das veigas e regadíos, e mesmo do camiño, no que a primavera, quizais sabendo do fin da nosa historia, adiantarase para nos despedir. O brión cubrindo cunha infinita variedade cromática os muros senlleiros que afastaban socalcos e carreiros, e as árbores brotando follas tenras e aromáticas flores, toda unha sinfonía como diría aquel que nos legara a fórmula máxica nas terras da Travanca.

Moita auga descorrendo ó carón do camiño, refrescando as nosas conversas. Viñan moitas lembranzas dos camiños recorridos, e de tanta xente que camiñou canda nós. E tamén botamos unhas risas coas derradeiras crónicas dos Nómadas, onde seica houbo lume cruzado, e desexamos que non houbese ninguén ferido, e coa misteriosa aparición dunha nova marca sendeirista, que seica fai punto de reunión onde comezamos nos a xornada. Cousas da vida: uns principian ó tempo que outros rematan. É lei natural.

Pouco a pouco foi cercándonos a néboa, comezou a refrescar, e os moitos metros que levabamos sorteado de desnivel demandábanos unha pausa. Os tres tiñamos un algo de fame, así que convimos en facer un alto ó abrigo dun penedo. Os bocadillos de calamares e de xamón asado desapareceron nun pestanexo, e tamén os doces que a senhora Botas mercara en Puxeiros ¡que larpeiros!. A parada foi breve porque o amigo do Casal tiña algo de medo a arrefriar as costas, e aínda quedaba moito camiño por diante.

Moito e de moita calidade, pois se o camiño carreteiro nos levara polos socalcos verdescentes de Porto Cova, e polas enfeitizadas fragas de Pardelhas, atravesando algunha branda, tan pequena que nin aparecía nos mapas, era dunha fermosura tal que nos facía desprezar o desnivel, cando este se suavizou e comezou a inverterse, comezou a racha-la néboa e descubrímonos no interior do Vale Glaciar da Serra da Peneda.

Sobre nós a silueta dos eólicos que coroan Santo Antonio de Val de Poldros, á outra beira do Alto Vez, e ó noso fronte a marca indeleble do antigo glaciar, extinto fai millóns de anos, que moldeou a superficie da montaña baixo a presión de enormes masas de xeo, formando os característicos vales en U. A morena formada por materias arrastrados polo glaciar é aínda visible, formada por un feixe de grandes bloques graníticos espallados na marxe dereita do río.

A branda do Furado, unha das máis mais importantes da zona, ofrécenos unhas boas panorámicas do val, aínda que eu non puiden aproveitalas como era debido, xa que neste punto esgotóuseme a batería da cámara. Menos mal que os senhores Botas foron máis previsores, e puideron retratar penedos e socalcos, vacas e cabalos, e os tres eivadiños que compartimos esta derradeira xornada.

Deixamos atrás a branda con algo de pena por nos resistir á proposta da nosa guía, xa que a un tiro de pedra estaba o restaurante de Santo Antonio e non eran poucas as ganas dunha cervexa ou dun café, ou das dúas cousas. Magoa que non nos deran as horas para tanto. E ademais tiñamos por diante a Chá, onde o carreiro facíase máis aéreo e desarborado, aínda que esto tiña a recompensa con estupendas vistas ¡que bonico estaba todo!.

No máis alto da nosa ruta o sol tentou rachar coas nubes, e o vizconde axudou botando uns aturuxos que loitaban contra a néboa ¡Eivadinhoooooos!, mentres a súa dona repetía que ultimamente anda un algo raro. Ser como for esto deunos unha tregua e puidemos admirar dende o alto o Vale Glaciar en toda a súa plenitude. Eso si, ben me laiei de non ter batería de reposto, pois se neste momento se intensificou a sinfonía de cores, o que había a seguir era aínda máis sobresaínte: unha sucesión de brandas, cada cal máis fermosa, que agora se mesturan na miña memoria.

A branda do Outeiro Gordo, a branda da Costa do Salgueiro, a branda da Lapinheira... non é doado falar aquí das súas particularidades, nin dos sendeiros que nos levaron ata elas, xa que non teño imaxes que me refresquen as lembranzas. As casas senlleiras xunto as cardenhas máis ben toscas, un feixe de veigas desafiando o desnivel, valados e máis valados de pedra, máis pedra ferida polos carros no camiño. Nin unha soa alma que se cruzase con nós, ou nós con ela. Un silencio só roto polos nosos sorrisos, verbas e pegadas. A paz máis que respirar semellaba que podíamos mastigala.

De seguro que a reportaxe fotográfica do senhor vizconde encherá estas lagoas da miña memoria, e o track trazado pola senhora do Casal resolverá calquera dúbida ó respecto, pero aínda así dóeme non poder facer unha crónica algo máis completa da derradeira aventura dos Eivadiños. Ser como fora chegamos á ultima branda da nosa ruta, e a máis importante, tanto en dimensións como en beleza.

A branda de Crastibô, aínda que leve anos practicamente en desuso e abandonada, catívanos pola beleza do seu emprazamento e polas súas construccións, a pesares de que moitas atópanse nun estado de deterioro notable. Algo ten este lugar, algunha enerxía agochada, que nos fai deternos algo máis que nas outras. Non mentían os meus amigos cando me dicían que este era un deses anacos do paraíso perdido.

Dende aquí a nosa guía pensou en facer o último tramo por un camiño alternativo, pero unha velhiña desaconsellounos internar no “mato”, o que si fixo foi acompañarnos ata Sistelo, facendo o trazado que fixeramos no ascenso. Falei con ela da despoboación do rural, dos emigrados ás Américas, do contrabando, da dureza dos invernos e da beleza das primaveras, e todo isto mentres a moza chimpaba sobre as pedras esvaradías coa axuda dun caxato e me puña en dificultades para seguila. Gustoume facer os derradeiros metros dos Eivadiños a carón dela e, como non, dos meus senhores Botas, cos que penso seguir sementando un bo feixe de pegadas, desprezando as fronteiras e apreciando as xentes e os lugares.