Xoves, 9 de abril de 2009
Erguémonos máis cedo que de costume, a pesares de comezar as vacacións de semana santa, ou precisamente por eso, porque non cremos en santos nin temos vocación de santidade, e ademais sen efectos secundarios, nin síndromes, nin rumor de pantasmas, ou sexa: con ganas de aproveitar tódalas horas que nos separan das nosas obrigas alimentarias, catro días nos que vamos a darlle unha boa batida ás terras de Oscos, ese anaquiño da nosa terra que, por circunstancias históricas, quedaron baixo administración asturiana.
O tempo parece que acompaña ou non, ás veces chove e ás veces sae o sol, mentres atravesamos de este a oeste e de sur a norte esta Galiza que seica se nos queda pequena para as nosas aventuras. Un grupo lixeiro dos eivadiños: Alex, Miguel e este humilde cronista, dispostos a pór ben alto o noso pavillón, ou cando menos a intentalo.
En pouco máis de tres horas estamos na Fonsagrada, a derradeira poboación baixo a administración da Xunta, e algo máis alá chegamos a Santa Eulalia, ou Santalla como din os autóctonos, onde non tardamos en atopar o albergue de Veiga do Carro, onde imos hospedarnos. O noso refuxio é estoico pero bonito, o xusto para descansar os nosos corpiños cando sexa preciso, e a xente que o atende parécenos simpática. Deixamos a equipaxe e voltamos ó pobo para xantar, previa visita á oficina de turismo para informarnos das rutas que ofrece a zona.
En Casa Pedro, un restaurante encravado nunha grande casa de pedra, pegámonos o noso primeiro homenaxe, o Miguel métese entre as costas e o peito unhas fabas con verzas, mentres que Alex e máis eu decidímonos por un completo, esto é: ovos, xamón, chourizo e patacas fritas, vaia, o que se di un prato de colesterol. E aínda o completamos con unha selección de postres: arroz con leite, requeixo con mel e tarta de chocolate. Con estas provisións decidímonos a saír facer o noso primeiro sendeiro.
A nosa ruta, o PRAS-119, sae moi preto do centro da pequena poboación de Santa Eulalia de Oscos, dun modesto Centro de Interpretación da Natureza que visitamos fugazmente, só para informarnos da dirección a seguir, xa que son varias as que saen dende alí, pero ninguén atende as nosas preguntas, a pesares de que o local está aberto.
Baixo unha chuvia miúda pero persistente, comezamos a seguir as marcas brancas e amarelas que se dirixen cara Millarado, onde se atopa unha área recreativa, adentándonos por unha pista forestal alfombrada pola follasca dos carballos, e delimitada con valados de pizarra, centos, miles de pedras formando muros centenarios. Conforme ascendemos imos regulando a nosa respiración acelerada polo esforzo das primeiras costas, e a paparota vai atopando acomodo no bandullo e favorecendo a dixestión a base de lóstregos, mentres a paisaxe vai mudando unha vez que lle damos as costas ó pobo e a masa forestal cóbrese con diversos tipos de piñeiro.
A costa suavizase, a chuvia mingua, e as nosas pernas comezan a tonificarse cando chegamos, enlazando cunha estrada asfaltada, a Área Recreativa de Millarado, cun campo de fútbol de regulamento, unha fonte onde nos aprovisionamos de auga, e un prado enorme onde pacen, indiferentes á nosa presencia, dúas ducias de vacas pintas.
Por esta estrada descendemos suavemente cara o lugar de Milaro, catro casiñas fronte a unha sucesión de campos esmeraldas, e un pouco máis adiante atravesamos As Poceiras, núcleo rural de Millarado que corta en dous a estrada comarcal AS-27, a mesma que nos trouxo dende os confíns administrativos da Comunidade Autónoma ata o principado.
Eu sinto que sigo pisando o meu país, e falo cos meus desa parte que quedou fora das nosas fronteiras, das terras sanabresas, do Bierzo e tamén destes Oscos que empezamos a descubrir, mentres mudamos o asfalto por terra, internándonos noutra fraga sementada pola follasca dos carballos, e tamén de bidueiros, freixos e avelairas, xa que conforme perdemos altitude acercámonos ás marxes do río Barcia.
Despois de facer os derradeiros metros cara á conca fluvial por unha estreita congostra, cruzámolo por unha fermosa ponte de pedra, onde nos alcanzan unha parella de camiñantes, a mesma que atopamos na saída preguntándonos pola ruta. O Alex comenta o porca que é a xente, xa que o río atopase salpicado con plásticos, o que resta algo de encanto ó lugar. Aproveitando a bonanza que dá a proximidade do Barcia, atópanse grandes extensións de pasto delimitados por valados, e ó carón deles avanzamos por un sendeiro que ascende suavemente, e que desemboca nun pequeno poboado abandonado que, aproveitando que deixou de poallar, decidimos inspeccionar.
Quitámonos unhas fotos de grupo fronte ó típico canastro da zona, circular, con teito de pizarra e base de madeira, e tamén podemos admirar outro tipo tamén característico, rectangular, e con dous grandes pés de pedra. O lugar debeu coñecer tempos mellores, xa que as casas, agora invadidas polas silveiras e cos teitos vencidos, semellan solaregas, como a que atopamos máis adiante, a Casa do Roxo, xa en Veiga do Carro, que semella un museo etnográfico pola cantidade de ferramentas e apeiros de labranza dispostos no seu patio.
Se seguisemos pola estrada chegaríamos ó noso albergue, pero as marcas vólvenos conducir cara o monte, baixo a silueta da Capela da Nosa Señora do Carme, construída en pedra, madeira e pizarra, co pertinente teixo gardándoa. A poalla segue xogando ás agachadas con nós, pero non logra que nos desanimemos, máis ben o contrario, porque deixando atrás as casas e os campos, entramos nunha desas fragas nas que ben podían habitar as meigas, porque habelas hainas entre estas especies nobres, ou aquí ou en ningures.
Conforme ascendemos o bosque vaise espaciando, e atravesamos tramos nos que o toxo, a carqueixa e o breixo son as especies que tinguen a paisaxe, mentres abaixo vemos o discorrer das augas cantareiras, debuxando meandros que avanzan entre a fraga de ribeira como unha serpe.
Tamén o noso debagar ten algo de serpenteante, porque deseguida baixamos os metros gañados ó ceo, e vólvenos cubrir as copas dos carballos, freixos, bidueiros e alisos, nunha sinfonía de cores producida pola mestura de estacións. As pedras cubertas dunha capa espesa de musgo, ou por raíces que foxen da terra, coma se buscasen asomarse ás Pena Moura, que se alza sobre nós, e que espertan a cobiza das nosas cámaras, que dende o principio da fraga non coñeceron tregua.
No fondo desta fraga enfeitizada está o río Barcía, e atravesámolo por unha rudimentaria pontella de troncos asentados sobre dous pilares de pedras, e seguimos o tramo final do seu curso antes de desembocar nas augas do río Villanueva, no denominado Forcón dos ríos que nomea a toda esta ruta. Mentres volve a aparecer a poalla, decidida a non deixar secar os nosos osos, aínda que xa estamos afeitos a ela. Facemos un anaco do camiño acompañando o debagar das augas, ata que nos leva a cruzar a estrada AS-33, internándonos nunha pista forestal bastante ampla, baixo a mole do Penedón, que domina dende as alturas o val.
Por ela chegamos a un enorme casal, no lugar de As Casías, posiblemente pertencente a dinastía dos Lombardero, reloxeiros e inventores que tiveron certa importancia na zona, que asemella unha fortaleza medieval. Camiñando a carón dos seus valados, que se estenden ata o río, delimitando un campo que reafirma as miñas sospeitas de que esta era unha casa solarenga, chegamos ata o lugar veciño de A Valía, onde cruzámo-la conca fluvial unha vez máis.
Na mesma pontella atopamos a un paisano cunha vasoira na man, non sabemos moi ben se con ánimo de manter limpo o paso, e detémonos a botar unha parolada con el. Señor Antonio resulta ser o derradeiro habitante do poboado, e falamos nun galego singular, a fala ancestral destes arraianos que aínda soportan a política de exterminio cultural do principado, empeñados durante décadas en borrar os vestixios da nosa influencia.
Fálanos da desaparición dunha forma de vida, a súa, que se estende a moitos pobos da zona que xa atopamos deshabitados, as ciclópeas barricas de sidra valeiras, os muros das casas derrubados, a lingua que esmorece, os muíños que moen só o silencio. E alédase de atopar quen comparta as súas verbas, quen as entenda, quen se interese polas súas teimas e admire a arquitectura do seu pobo, aínda que parte del atópese acoutado pola garda civil, ante o perigo de derrube.
Con pesar despedímonos de Señor Antonio, con gusto quedariamos un bo rato máis a parolar con el, pero aínda nos queda un bo anaco de camiño. Pasamos diante da Capela de Santa Apolonia, que vimos antes nun curioso escudo gravado na pedra dunha das casas principais da Valía, e ascendemos levemente por unha canicouva que se interna nun souto alfombrado polos ourizos e follascas dos castiñeiros.
Ó Alex tanto lle emociona a fermosura do lugar que decide abonalo, e chegar así, coa equipaxe alixeirada, ó pobo de San Xulián, que atravesamos sen nin sequera visitar a súa capela.
Fragas, congostras, pobos, regatos, outeiros, a paisaxe muda a cada paso, e felicitamos a Miguel por escoller o noso destino, porque grazas a el estamos descubrindo esta terra chea de matices, onde parece que se detivera o tempo, onde regresamos ás nosas raíces e sentímonos, facendo burla das fronteiras, un pouco máis galegos.
Seguindo o curso do río Villanueva, sementando pegadas en camiños ancestrais, chegamos a Caraduxe, un enclave rural onde sumamos motivos á nosa afirmación nacional, xa que atopamos os restos dunha publicación veciñal onde lemos un fragmento dun relato escrito neste dialecto da nosa lingua. Non nos importa camiñar despois un anaco de asfalto, xa que ó pouco atopamos un sinal que nos obriga a descender por outra fraga enfeitizada, e que segue baixando cara un pobo que nós tomamos por Ferreirela.
Alex e máis eu desconfiamos da dirección elixida, mentres que o Miguel xa vai entrando no pobo, despois de atravesar unha senlleira ponte medieval de un so arco, e dámoslle voltas ó mapa para tentar de atopar a confirmación das nosas sospeitas. Finalmente preguntámoslle a un paisano e dinos que non estamos en Ferreirela senón no lugar de As Barreiras, na ruta de A Mina das Talladas, e que debemos volver á estrada de Caraduxe para atopar o noso sendeiro.
Mentres recuamos éntranos a morriña, xa tan cedo, e chamamos á Criatura para facerlle unha pequena crónica da primeira xornada en terras de Oscos, e así amenizamos o tramo asfaltado que nos resta cara a Ferreirela d’Arriba. Unha vez neste pobo evaluamos a posibilidade de descender, tomando un aire, ata Ferreirela d’Abaixo, onde se atopa a Casa Natal do Marques de Sargadelos, pero xa levamos horas dabondo camiñando, e uns quince quilómetros ás costas, así que deixámolo para seguintes excursión.
O tramo final, ata Santalla d’Oscos, ou Santa Eulalia, fáisenos coma sempre, prescindible, máis que polo cansanzo acumulado porque se tratadunha estrada asfaltada, aínda que con pouquísimo tráfico e unhas vistas espectaculares. Celebramos a nosa primeira andaina das vacacións cunha botella de sidra fresquiña nunha taberna con certo encanto, mentres xa buscamos no libro de rutas a seguinte.
No hay comentarios:
Publicar un comentario