E83 Sendeiro do Almofrei (Cotobade)

Domingo, 30 de xuño do 2008



Levo dous meses sen sorrirlle ó espertador no día do señor, dous putos meses escoitando o roer da carcoma nas miñas extremidades, papando analxésicos, narcóticos que disimulen os lóstregos de dor, soñando sendeiros cada vez máis modestos, todos inalcanzables, esperando un pequeno milagre, escoitando como son outros os que soben outeiros e baixan a carón dos regatos, anoxado ata co ceo que non deixa de debuxar nas nubes a miña desgracia, e tamén dous meses sen repetila, de volver unha e outra vez a aqueles cantís de Monteferro que estouparon co meu peso e que abriron, esta vez sen metáforas, o abismo ós meus pés.

E xa sinto que non podo agardar máis, que xa vai sendo hora de seguir sementando pegadas, aínda que sexa paseniño, que xa non aturo outro domingo sen a miña dose de horizontes, máis ou menos lonxanos, e que, inda que persistan esas formigas que non cansan de pastar nas miñas pobres patas, xa vai sendo hora de recuperar esa tradición bonita na que levo insistindo os derradeiros anos, dende aquela primixenia saída os territorios da batalla da Travanca, onde coñecín o territorio máxico, xa parte do meu imaxinario particular, chamado Paredes de Coura.

Con aquel home que foi quen de resucitarme, de animarme a volver a coleccionar sendeiros, a sorrirlle ó espertador para que o domingo non me seguise matando lentamente, con este compañeiro de terra e tempo doulle as costas á metrópole, e ás criaturas helitrópicas que languidecen nos areais, e pomos rumbo ó interior da provincia, división administrativa que rexeitamos, como as outras, para intentar unha nova resurrección, baixo un ceo parcialmente cuberto por unha pátina leitosa, que tamén é de agradecer para reducir a intensidade do lume que nos manda o Lourenzo.

Saímos co horario portugués, e chegamos cedo de máis a Ponte Bora, onde se suman as augas do Almofrei e do Lérez, e onde se atopa un comedeiro, o Pilaro, que teño a ben descubrirlle ó meu amigo, que non só coincide comigo no gusto polos camiños e nas inclinacións políticas (das que, por certo, falamos un bo anaco durante o viaxe ata aquí), senón tamén no pracer de sentarse diante dunha boa mesa, e darnos unha boa enchenta de colesterol.

De tódolos xeitos as boas xentes deste establecemento teñen a ben servirnos a estas horas pouco habituais, e en pouco tempo temos diante nosa unha tortilla de patacas (non vaiamos a dicir española), unha ración abundante de chipirons encebolados e outra non menos abundante de xamón asado, e unha fonte de pementos de Padrón, que xa avisaron que uns pican e outros... tamén.

Somos xentes amantes dos excesos, e aínda que comemos como abades mitrados, non somos quen de rematar con todas as viandas que saen da súa cociña, á que temos que darlle as mellores das nosas clasificacións, e tamén ó licor café, que é dunha categoría superior, e ademais servido a súa temperatura ideal, polo que vémonos na obriga de recuncar. Alédome que o Zalo (si claro, quen si non o fundador de toda unha constelación de pequenos e grandes continxentes de camiñantes) guste do local e do que sae dos seus fogóns, e que o sume a súa lista de favoritos, e síntome como o cativo que, algunha vez, ten algo que ensinarlle ó mestre.

Outra vez no asfalto, que bota unha bafarada de lume, cortando en varias porcións as terras de Cotobade, o meu mestre e amigo cóntame o proxecto que ten para traer aquí ós seus acólitos, unindo anacos de sendeiros para facer unha desas saídas para as que, desgraciadamente, xa non teño corpo. Confórmome, polo de agora, con unirme a súa tarefa exploradora, e percorrer ese tramo que aínda non ten topografíado na extensa xeografía de rutas que xa quixeran para si os que, tal día como hoxe, publican os do Faro de Vigo. Para cumprir con esa misión chegamos, xa no corazón do concello, ó lugar de Pozonegro, que pese ó seu escuro nome é unha zona moi popular para o baño entre a xente do lugar, xa que ten ata unha piscina fluvial, e ademais ó seu carón hai un muíño reconvertido en bar, onde poder mollar a palleta.

Para sorpresa dos seareiros que andan a remollarse no río e no bar, facemos os nosos estiramentos de rigor, que non veñen de máis aínda nunha pateada modesta como a que me propón o de Paramos, e dou os primeiros pasos cara a ribeira, con tan mala sorte que torzo o pé dereito, ou sexa o meu punto máis feble, o que nestes dous meses de convalecencia segue sen darme tregua, e por uns momentos penso en abandonar, en renderme. Pero non, aperto o cu e os dentes e outra vez pode máis a motivación que a prudencia, como nos vellos tempos.

O certo e que o sendeiro que sae do muíño invita a aventurarse por el, baixo unha densa formación de salgueiros, bidueiros e carballos, e ala vamos, e que sexa o que teña que ser. Xa me animo nos primeiros metros cando empeza a quecer o pé, e deixo de pensar nas miñas eivas para céntrame na beleza do Almofrei.

Fai un bo feixe de anos, tantos que non podería dicir un número exacto, era quen de baixar por un dos tramos máis bonitos e salvaxes deste río, co meu topollino, e agora conformaríame con poder remar por este tramo de augas calmas, sorteando as illas colonizadas pola falsa cicuta e as árbores vencidos. Pero que carallo, meigas fora, camiño ¿non? E se camiño estou vivo, e se estou vivo camiño.

Avanzamos por un sendeiro de pescadores que se estreita ós poucos metros de darlle as costas á área recreativa, apagándose os ecos dos xogos infantís, e como consecuencia os nosos ollos adquiren a mirada dun cativo, pois sentímonos como os exploradores daqueles libros de Salgari dos anos mozos. Por veces o sendeiro desaparece baixo un manto de fentos xigantes, facendo que estrememos as precaucións pola cantidade de raíces que a fraga lacustre estende polas ribeiras como os tentáculos dunha criatura fantástica.

Tamén pasamos ó carón de amplos campos, que en tempos aproveitaban a fertilidade que lles daba a proximidade da auga, e agora están a maioría deles abandonados, outra das consecuencias do progresivo despoboamento do rural e do interior do noso país, da fuxida dos desertores do arado, cara as metrópoles e as zonas do litoral. Tan só nalgún deles vemos unha parella de rubias galegas, tomando o sol, alleas á nosa presencia, como estampas dun tempo que está a desaparecer.

Pasiño a pasiño chegamos a unha fermosa pontella, aínda con algunha das súas grandes laxes vencidas polo tempo, e detémonos a contemplar esta mostra esquecida do noso patrimonio etnográfico. Quizais cruzándoo e seguindo o camiño que se afasta do río chegaríamos a Loureiro, e visitaríamos a Ermida da Virxe das Neves, ou internariámonos na Carballeira de Famelga, máis aprazamos eses obxectivos para outro día, e continuamos pola mesma beira, despois de tirar catro fotos.

Preto da pontella, que semella centenaria, nun pequeno areal á beira do río, atopamos media ducia de coviñas, e sorteamos diversas hipóteses sobre a súa construción.

O Zalo o atribúe ós nenos da zona, aínda que imaxinamos que poucos deben quedar, ou pode ser que algunha sexa obra dunha raposa, que buscou aquí o seu acubillo. Eu imaxino outro tipo de criaturas, como as que poboan as lendas, pequenas criaturas que quizais obsérvannos entre a maleza, curiosas ante a nosa aparición.

O certo é que xa non están tan pisados como antonte estes camiños, xa que os pescadores, que antes os mantiñan abertos, fóronse facendo máis preguiceiros co tempo, e agora queren levar o coche o máis preto do lugar onde botan a cana.

E que xa non hai un feixe de rapaces que dende Rebordelo ou dende Borela veñan buscando unha zona onde escapar da mirada dos maiores e facer desta parte do río o escenario das súas aventuras, e os poucos que quedan prefiran quedarse nas piscinas fluviais de Pozonegro ou Cabanelas. Pero aínda están en condicións para que o meu amigo traia os seus acólitos, para móstraslles este anaquiño agochado da nosa nación.

O sendeiro continua, e nos por el, alternando campos onde vemos algunhas vacas e cabalos, adoecidos por unha nube de tabáns, con zonas onde a fraga faise máis frondosa, pero non por eso a paisaxe é monótona, porque cada anaquiño do río é ben bonito, todo o malo é que non atopamos un sitio axeitado para aliviar os nosos calores, ben porque o lugar non é moi accesible para o baño, ou porque o caudal e insuficiente.

E chegamos así ata unha pequena estrada, pola que avanza o meu amigo en busca de referencias, mentres eu tírolle unhas fotos a un pequeno areal que hai ó carón da ponte alcatreada, onde crece unha curiosa variedade de especies acuáticas. O pastor de camiñantes volve coa información desexada: a estrada é un desvío da que ven dende Ponte Bora cara Carballedo, e que aquí colle a dirección de Pazos.

Nós seguimos baixando o Almofrei, na procura dun sitio onde mitigar os efectos da canícula que xa comeza a ser molesta de máis, e algúns metros máis adiante atopamos unha poza profunda dabondo para os nosos propósitos.

O aceso é axeitado para eivadiños coma min, que inda non estou para facer moitas cabriolas, e os dous arrancamos a roupa con ansia e botámonos ó auga. A verdade é que está ben fresquiña, e o baño é breve, brevísimo, aínda que suficiente para baixar a temperatura dos nosos sufridos corpiños, e reemprender a marcha con outro ánimo.

Despois doutro bo treito seguindo a liña da conca fluvial, chegamos a unha carballeira, onde se atopa un pequeno merendeiro a carón dun palco de festas, feo como un pecado, e dunha ponte de pedra con dous arcos, que debeu ser máis bonita cando non lle pasaba a estrada por riba.

Por esa lingua de asfalto sube o Zalo, incansable sempre, buscando máis referencias, mentres eu quedo tirando ¿non vou tirar se son gratis? un feixe máis de fotos. Mentres estou nesta tarefa volvo torcer o pé, e desta miro as estrelas, e voto catro blasfemias, e teño que deitarme nun banco de pedra a laiarme da miña sorte. Xa me vexo incapacitado para o retorno, pero ó pouco a dor remite, e cando volve o de Paramos xa estou outra vez camiñando, ou para ser máis exactos coxeando.

Cruzámo-la ponte, pola estrada que se dirixe a Borela, e coa mesma collemos un camiño á esquerda, para facer a volta pola outra beira do río, xa que eu non estou para moitos trotes e a Zalo chégalle con este treito para engadilo o que xa ten controlado para a próxima convocatoria de Camiñantes.

Internámonos nuns campos, e por eles chegamos outra vez a sombriña da fraga que bebe as augas cantareiras do Almofrei, a salvo do alento abrasador do sol, que a estas alturas do día está bastante impertinente. Ademais por esta banda dános a impresión de que avanzamos máis a presa, a pesares de que eu teña que facelo coa axuda dun improvisado bastón.

Sen telo previsto estamos facendo un percorrido circular, e o cambiar de beira danos para apreciar pequenos matices deste fermoso paraxe que fainos máis amable o retorno, xa que, quizais polo preto que estamos de algún núcleo de poboación, vense ocasionais parcelas cultivadas, e algúns campos con gando, e mesmo un cabaliño que segue o noso paso ata onde lle permite o valado.

Eu apóiome no caxato e intento seguir o paso do meu compañeiro, que está máis que pletórico de forzas e que non se permite unha gota de suor por menos de seis horas de pateo, e alcánzoo no cruce de Pazos, onde remata a senda de pescadores que imos seguindo, e obríganos a continuar pola estrada, que debe estar a máis de corenta graos.

As primeiras casas da aldea sorpréndenos pola súa feitura, xa que moitas son construccións de nova factura, uns mamotretos de pedra, cada cal máis ostentosa, que imaxinamos só son utilizadas en fin de semana, para as escapadas dos urbanitas pontevedreses da burguesía máis podente, ou sexa, que poden e como poden pásanse polo forro que as súas vivendas de lecer estean ou non están integradas no entorno, o carallo é que se note o poderío!.

Nós o que podemos é ter unha insolación se seguimos polo firme alcatreado, así que collemos o primeiro camiño, xa bastante afastado do río, que nos sae á esquerda. Un camiño deses bonitos, asombrados, que fainos botar un feixe de sorrisos, que nos aventuramos coa seguridade de chegar pronto á beira do Almofrei, para completar o noso recorrido.

Non é así, o camiño segue sen virar cara o noso obxectivo, e cando atopamos un desvío que si nos pode levar canda el decidimos desbotalo, e curiosear ata onde nos leva. A fraga deixa de protexernos, e algúns tramos o Lourenzo volve baternos na caluga, e nós temos que avanzar por un estreito corredor entre unha xungla de xestas. Desaparecen os carballos e son piñeiros os que nos dan algo de tregua, recorrendo un lugar despoboado chamado O Coirego, mentres Zalo vai debuxando na súa xeografía particular, con máis precisión que un gps, a suma das nosas pegadas, para sumar aínda máis co seu particular exército.

Non tardamos moito en atopar as primeiras casas, no lugar do Facho, na parroquia de Rebordelo, e podemos contemplar algunhas mostras características da súa riqueza etnográfica, xa que aquí vense varios canastros típicos do interior da provincia, de paredes e teito de pedra, ben protexidos para a dureza dos invernos nestas terras. E así chegamos, tres horas despois da saída, a área recreativa de Pozonegro, onde tamén nos recreamos, tomando no muíño unha boa xerra de Estrela de Galicia, por eso de seguir facendo patria.

E82 Sentiero della Mina Nera (Val d'Agri)



Mércores, 11 de xuño de 2008

Intentamos atrapar os soños, máis alá da noite, e estes tecen na nosa pel as defensas para soportar esa enmarañada rede de obrigas que configuran a loucura cotián, repetindo os mesmos horarios, as tarefas idénticas, soportando a xentes iguais ás da véspera, como si de unha maldición bíblica se tratara. E non hai outro bálsamo para este veleno que nos vemos obrigados a tratar día tras día, ningún outro motivo polo que soportar outra nova sucesión de amenceres, que espertar confundindo o teu corpo co da persoa amada, sen saber, como na canción, onde remata ese corpo e comeza o ceo.

E aquí, nestas terras de Potentza, o ceo xa é unha inmensa pátina azul, un océano de aire, chamándonos a uns a continuar a tarefa de Sísifo, ese empeño en seguir subindo pedras ou cartas á montaña. Aínda este almacén de caricias que contén o meu corazón non se repuxo do voo nos cantís de Monteferro, neses momentos e nos que lle seguiron nos que se esvaeceron outro feixe de soños, pero xa está pedindo unha nova sementada de pegadas, unha nova comunión coa xeografía deste recuncho do meu imaxinario, que recorro cos ollos dun explorador doutro século, ou quizais coas do rapaz inquedo que levo dentro, ó que tódalas paredes se lle asemellan as dunha prisión.

Os osos rinchan si, outra vez como galletas, e ó estirar os músculos emiten o son dun violín desafinado, pero aínda me alcanzan as ganas de vencer todos estes sinais e volver sentir cómo a terra crece baixo os meus pes.

Volvo, como fai catro meses, a interceptar o coche que realiza o reparto postal no Val de Pergola, e durante o traxecto ó meu punto de partida a bela postina me alecciona sobre os perigos da montaña basilicata, algúns dos cales descoñezo. Xa me falou en ocasións dos cans de dentes afiados, un dos cales fai pouco que probou a súa carne, e dos ciumentos que son os lugareños coas súas propiedades, pero esta vez, por atoparnos nos días calorosos da primavera, me di que teña cóidao coas serpes, porque hai varias especies velenosas, e incluso, algunhas mortais.

Chegamos a San Vito, ese lugar peculiar que exporta o seu baile a todo o planeta, e tamén a parte do estranxeiro, ese lugar de extensos prados verdes, salpicado de carballos e castiñeiras, e tamén de amapolas, caléndulas, dentes de león, e un sinfín de flores de nome descoñecido.

Alí me despido da miña metade, e en vez de sentirme máis lixeiro me pasa exactamente o contrario. Porque poucas veces vou ó encontro da montaña sen mochila, con pantalóns curtos, botíns e sen outra protección contra o sol, que xa sacude o seu látego de lume con ganas, que unhas gafas, e a pesar de todo non sento ningunha levedade, porque xa é a segunda vez que piso estes camiños onde agora me berra a primavera a súa sinfonía de cores, e volvo imprimir o debuxo das miñas botas só, coa morriña desas pequenas mans que, mentres tanto, vai repartindo facturas e postais.

Para que non me alcance unha nostalxia prematura disparo as primeiras pinceladas, para capturar algúns fragmentos da beleza que inunda o Campi di San Vito, que se viste así para celebrar as súas próximas festas patronais, e fago os primeiros metros do meu modesto recorrido atrapando tamén as fragrancias exóticas desta fértil terra da Basilicata, onde se cultivan distintos tipos de cereal.

Como aínda non estou recuperado de todo da miña visita ó policlínico, e non quero recaer nas miñas doenzas, desisto de subir por ese caos de caliza que conduce ó pequeno cumio do outeiro do Monte de San Vito, dende onde se ten unha boa panorámica do Val de Pérgola, e enlazo un sendeiro que o rodea, ata conducirme a outro dos meus lugares comúns: o Campo delle Querce.

Neste punto teño que determe xa que me atopo ante unha composición pictórica singular, en primeiro lugar, próximo ó camiño unha extensa franxa verde e violeta, formada por herba e pequenas flores, a continuación un tapiz de sangue, composto por unha agrupación pechada de amapolas, e xa na aba do Monte della Torre Trombata, unha franxa amarela, procedente da floración das xestas.

Tamén aquí desiste de internarme nos cumios que xa coroei fai uns meses, e continuo polo camiño que discorre ás beiras do campo, cando ó lonxe escoito os ecos dun vello coñecido. Si, volvo atopar ó can que custodia estes contornos, que queda inmóbil coa ledicia de verme outra vez.

Gustaría levar unhas galletas na mochila para compartilas co meu amigo, pero non protesta, e outra vez se deixa retratar, xogando entre a vexetación, ou entre os electrodomésticos que os seareiros de Marsico crearon ó outro lado do Campo delle Querce. Sábeme mal telo que abandonar outra vez, pero os dous sabemos que cada un ten a súa misión, que cada un ten que cumprir co seu.

Así que deixo que siga coas súas tarefas de custodia e eu sigo coa miña exploración. Tras un brevísimo tramo de asfalto, me interno na sombra do Monte di Abeti, que ascende levemente, e gozo tamén da sombra dos carballos, castiñeiras e tsugas e olmos, que atenúan algo a canícula que sufrín dende a miña partida.

Avanzando por unha atalaia privilexiada sobre o Val d’Agri síntome con forzas e con ganas de aventurarme por un pouco máis na espesura deste monte, así que doulle as costas ás marabillosas vistas do pobo onde reside a mía innamorata, e avanzo cara o bosque, seguindo unha pista que ascende nun principio con brusquidade e despois máis levemente. Esta levedade tamén transforma a paisaxe, porque van desaparecendo as árbores e vai aparecendo un pequeno val onde a primaveira vestiuse coas súas mellores galas.

Volven as amapolas a sumar formacións pechadas, tinguindo de sangue os campos, e como si o sol se pousara no chan hai grandes extensións douradas, onde crece o trigo, os pastizais colonizados polas margaritas, tantas que non chegarían amantes dubidosos para esfollalas todas, e sobre todo esto é unha gran tapiz esmeralda, que ascende polos outeiros próximos. Non me vexo capaz de describir tanta beleza con palabras, así que disparo unha e outra vez a miña cámara, intentando atrapar a súa esencia.

O máis curioso é que este camiño de beiras coloreadas pola natureza, que inunda as miñas retinas ata o éxtase, desemboque nas portas da Mina Nera, unha explotación mineira na que se moven media ducia de camións e maquinaria variada, e da que me afasto o máis pronto posible, por si non están acostumados ás visitas dos curiosos e me someten a un interrogatorio do que, seguramente, non saldría ben parado. Tamén aquí espérame outro perigo, agochado entre as herbas, xa que estou a piques de pisar a unha cobra grande como un mundo e negra como a morte, e lembro as recomendacións da postina de Pérgola, acerca das especies velenosas que abundan nesta zona.

Así que atopo dúas boas razóns para correr outeiro abaixo, como alma que leva o demo. Eso si, mirando atentamente onde poño os pes, por si hai máis serpes agochados entre a maleza. Non tardo en chegar ó camiño que ven dende o Campo delle Querce, e podo ralentizar o meu paso para gozar outra vez das magnificas vistas sobre Marsico Nuovo, e sobre os cumios dos montes Calvelluzo e Volturino, comezando a gañar os metros que descontei para acercarme ó modesto cumio do Monte Sant’Angelo, onde tamén a estación cálida fixo brotar a vida, incluso entre as pedra, e nos tramos máis boscosos, entre carballos e castiñeiras, a vexetación é tan frondosa que cubre, case completamente, o sendeiro.

Non deixa de ser curioso que en todo este tramo non atope nin unha soa alma, exceptuando as dos operarios que se afanaban en extraer o mineral, ós que, de tódolos xeitos, só vin como un reflexo dentro das súas monstruosas maquinas.

A pesares de que o sol segue azoutando ás criaturas que, como eu, non tiveron a ben agocharse baixo unha sombra, sorrío a estas montañas amables, nas que volvo confiar nos meus pes, aínda que non tanto como para seguir aventurándome máis ala do itinerario coñecido, polo que volvo a enlazar o camiño de descenso que se dirixe a Marsico Nuovo, eso si, extremando as precaucións para non lesionarme no tramo final.

Teño tempo de levar outro bo susto cando un lagarto, algo máis grande que os arnais de Budiño, e dun verde esmeralda, ven correndo cara min, e teño que dar un chimpo para evitar o encontro. Que animais estraños hai nestas terras, pensamos os dous.

Continuo polo sendeiro semiagochado entre a exuberante vexetación, ata enlazar co tramo asfaltado que comeza na pequena estación de augas, e despois dun bo treito me leva ata a central eléctrica, nas proximidades do cemiterio, ó que aínda debo unha visita, y que cruzando o Fiume Agri me leve ás primeiras vivendas da vila.

Outra vez paso diante das modestas igrexas de Santa Lucía e San Rocco, preto dun pequeno miradoiro onde me deteño a contemplar o meu modesto recorrido, como integrante desa parte dos meus soños que sigo construíndo a anacos, máis alá da noite.


Seguidores