E63 Sendeiro do Galiñeiro (Vigo)

Domingo, 23 de decembro do 2007

O ano vai consumindo os seus derradeiros días, e quizais por iso decido facer un exercicio de nostalxia para completar o meu ciclo de andainas, sen máis compaña que un feixe de fantasmas que resisten o paso do tempo na miña mochila. Non podería precisar cantas veces subín pola estrada de Valadares, co mesmo destino que hoxe teño, aínda que con outros obxectivos máis ambiciosos: ó principio co afán de ascender as súas pistas coa miña bicicleta de montaña, e despois coa adición por percorrer as liñas verticais que se multiplican no seu granito. Eso si, podo asegurar que cada vez era diferente, e agora máis diferente que nunca.

O Bar Dany, na parroquia de Vincios, onde parabamos a beber cervexas e comer manises despois das xornadas de escalada, chámase agora Bugus, e transformouse nun deses sitios ruidosos, onde poder mandarlle un prato combinado ou un cubata de ron, algo parecido a eses bares de estrada da América profunda. Aínda así decido asumi-lo risco de probar a súa cociña, e mentres tomo un café con leite e doulle unha volta ás noticias do país, agardo por un bocata de lombo con queixo, que espero saborear no cumio.

Parto lixeiro cruzando o río Zamáns por unha pontella de madeira, xusto detrás do bareto reconvertido, accedendo a unha pequena carballeira que me fai gastar os primeiros disparos, consciente de que a masa forestal que cruzarei despois non é tan amable, e comezo a atopar as marcas do PRG 1, o sendeiro que me propoño completar, e que teñen o aspecto de ser repintadas fai ben pouco.

Resisto a tentación de atallar polo paso soterrado, unha tubaria ó fin e ó cabo, que pasa debaixo da autoestrada, e seguir as indicacións, aínda que esto me obrigue a comerme unha boa porción de firme alcatreado. Cando o terreo empeza a gañar verticalidade atopo un panel indicador do percurso que me confirma que, despois dunha morea de anos de abandono, foi limpado e remarcado polo club dos Montañeiros Celtas.

Pasando unha pequena canteira, e o cruce da pista que leva ó picadeiro, o sendeiro abandona a estrada que se dirixe ó Aloia, e internase nunha masa forestal de eucaliptos, ó carón dun pequeno regato que, en tempos de chuvia, como a última vez que pasei por aquí, anega totalmente o camiño.

Seguindo o estreito fío de auga chego ata o prado onde se atopa a fonte, na que teño a intención de encher a cantimplora, xa que o sol está a pegar con ganas, e xa estou suando a camiseta, pero levo a desagradable sorpresa de atopala seca, e teño que cagarme no cambio climático, tragar un pouco máis de area e segui-la miña ascensión. Polo menos o bosque amabilizase, e os eucaliptos deixan paso a unha masa compacta de piñeiros, alfombrados de fentos.

Pouco a pouco xurde a silueta do Monte Galiñeiro, un impresionante macizo granítico que recorta o azul do ceo, e ó pouco tempo ábrese un claro na fraga e saio ó Parque Forestal, un merendeiro con bancos e mesas de pedra, cunha horrible lagoa artificial e sen unha fonte na que facerme cunha provisión de auga. Só me deteño para curiosear no cartel que marca o inicio do PRG 2, o sendeiro do Aloia, e lembro a noite que o recorrín na compaña das tropas congostreñas, comandadas polo Zalo de Paramos, ese home que non se esgota de coleccionar camiños a un e outro lado da fronteira.

Polo visto tamén este percurso está remarcado polos Montañeiros Celtas, polo que anoto mentalmente na miña axenda como un dos que teño que volver a percorrer este ano novo.

Unha costa cada vez máis empinada lévame ata o Refuxio Miguel Regueira, do mesmo club que sinalizou o recorrido, e atalaia privilexiada sobre o Val Miñor, a Ría de Vigo, e os montes Mauxo e Alba, así como as diversas poboacións da comarca. Só por estas vistas xa paga a pena o esforzo, e asómbrame que moitos vigueses non subiran nunca ata aquí, aínda que fora por votar unha ollada a vista de paxaro do sitio onde viven.

Agora subo entre unha sucesión de bloques de granito, desgaxados do macizo, sen máis sombra que a das xestas, i eso onde crecen, porque esta é a parte máis castigada polo lume dos anos anteriores, que chegaron case ata a escola de escalada. Alí algunhas cordadas de locais debuxan vías que me son coñecidas: a Ruta Máxica Directa, un dos 6a, xunto ca veciña Canastos, que máis veces disfrutei na zona da Bismark, e un pouco máis ala, no sector das Verticais, un sexto bonito, a Muller Fatal, chea de agarres romos e regretas que teñen tamén a miña pegada.

E que, como dixen ó principio, subir ata o Galiñeiro é un exercicio de nostalxia, e non podo evitar que algo se remexa no meu ventre.

Por se fose fame, decido dar boa conta do bocata no caos de granito que se estende baixo os Cornos do Demo, outra das clásicas, e volvo botar de menos que ningunha das fontes polas que pasei na miña andaina (a última ós pés do refuxio dos Celtas) botase auga.

Así que me deteño o tempo xusto para tranquilizar o meu estómago, e continuo a ascensión ata o Cumio Norte, de 694 metros, onde se completa a panorámica ata acadar o Val de Louriña, os montes do Paradanta, e mesmo a Serra do Leboreiro, que comparten Galiza e Portugal.

Desboto a idea de continuar ata o Cumio Sur, de 709 metros, aínda que o paseo pola cresta sexa moi apetecible, xa que as horas de luz que me quedan vanme dar o xusto para completar o meu círculo, polo que desfago parte do camiño, ata chegar ós restos do Castro do Galiñeiro, un pequeno poboado prerrománico, onde os sinais do sendeiro márcanme o inicio do descenso, cara o encoro de Zamáns.

Neste tramo do sendeiro é no único que teño algunhas dúbidas sobre a dirección a seguir, porque os bloques de granito esnaquizados fan da cara norte da serra un conxunto caótico, onde é imposible debuxar un camiño.

De tódolos xeitos os montañeiros celtas fixeron un bo traballo, ademais de limpando a zona de paso, marcando o PRG, e non tardo moito en atopar outra vez as marcas brancas e amarelas, que me levan ata a pista que enlaza co vértice xeodésico, e dende alí ca que ven do Lombo do Raposo, onde está a caseta de vixilancia forestal.

Lembro a derradeira vez que subín ata alí en bicicleta, apertando o cu para non botar os riles, sentíndome conquistador dun cumio incógnito, para botar unha parolada co rapaz que custodiaba os montes, atento a calquera indicio de lume, e que subira moito máis descansado, nun todoterreo.

Con estas olladas ó pasado chego ata a pista forestal que secciona en dous a Serra do Galiñeiro, e ós poucos metros desvíome, seguindo sempre o itinerario marcado, para camiñar por un estreito carreiro entre toxos e xestas, onde me deteño a contemplar a silueta do ciclope de pedra, tralo que comeza a agocharse o sol.

Teño que darme algo de presa, se non quero que me atrapen as sombras, así que apuro o paso nun abrupto descenso que se suaviza en canto chego á fraga.

Outra vez avanzo entre piñeiros, e agochados baixo a frouma atopo unha boa variedade de cogomelos que non son quen de apañar, porque non me fío moito de sé son comestibles ou velenosos, e o bosque de piñeiros múdase en praga de eucaliptos, case ata chegar ás beiras do Encoro de Zamáns.

A ausencia de chuvias nos últimos meses deixou o seu enorme vaso medio baleiro (ou medio cheo, sempre dependendo de quen o mire) o que é unha invitación perfecta para alongar o percorrido circunvalando o seu litoral, para darnos un aire, que diría o Caudillo. Así que desboto o camiño que xa coñezo, que rodea o lago artificial entre salgueiros, bidueiros e carballos, e avanzo pretiño da auga, con coidado iso si, de non enterrar as botas na lama, non teño que esquecer que este terreo está a maior parte do ano mergullado.

É unha paisaxe inquedante a dos encoros, como tódalas actuacións humanas na natureza, e sen embargo non podo deixar de sentir unha forte atracción cara eles, imaxinándome lendas de criaturas mitolóxicas agochadas no seu leito.

Non son o único a quen lle atrae un paseo polas súas ribeiras, xa que coincido con tres rapazas, ataviadas para unha travesía polar, nada máis cruza-lo minguado río Zamáns. Neste extremo, o máis afastado da presa, crecen unha multitude de plantas acuáticas: carrizos, espadanas e xuncos, que en ocasións semellan un cultivo de cereais, e onde máis cantidade de aves se poden atopar. As últimas luces do día permítenme rexistrar belas postais co reflexo dos montes e da presa no espello das augas embalsadas, cousa bonita.

Completada a circunferencia ao redor do litoral lacustre, xa cas sombras gañando terreo, descendo a carón do muro da presa, por onde sae un delgado fío de auga, e volvo cruza-lo río por unha das canles dun muíño derruído e invadido polas silveiras, ata que volvo a atopa-las marcas do Sendeiro do Galiñeiro, que me levan, por unha fermosa fraga de ribeira, ata os Muíños das Maquías, un fermoso conxunto etnográfico recuperado polo concello de Vigo, no que está inscrito a parroquia de Zamáns.

Láiome de non ter o tempo de determe un intre neste fermoso lugar, pero a noite vai devorando as últimas luces do día, e inda me queda un bo anaco para chegar ata o coche, así que lle dou as costas ós enxeños hidráulicos e sigo o curso fluvial, escrutando na escuridade para segui-lo camiño certo, porque este tramo é novo, xa que antes o sendeiro facía os derradeiros quilómetros por asfalto.

Pontes de madeira, máis muíños derruídos, e carreiros de pescadores que confiren á parte final un novo aliciente, mágoa que chegara tan tarde e non sexa quen de aprecia-lo con calma. Ademais, despois de pasar baixo a autoestrada, os sinais condúcenme ó tramo alcatreado, que discorre entre naves industriais do polígono de A Pasaxe.

Ata chegar ó coche fánseme eternos os pasos sobre a estrada, a caída do sol trae a caída das temperaturas, e as forzas me abandonan, e inda así sorrío, como facía un millón de anos atrás cada vez que baixaba, canso e feliz, do Galiñeiro.

E62 Fervenzas do Río Barosa (Barro)

Domingo, 16 de decembro do 2007

Entonces ¿como carallo queda o conto?. Na Reserva, o chiringuito da zona onde soen recalar os dinosauros como nós, soan os acordes poderosos de Led Zeppelin, e Habibi tenta imitar a entoación do vocalista, Robert Plant, alleo ó decimoterceiro intento de lograr un acordo para quedar pola mañá. É sábado pola noite, e a celebración do cabodano de Merchi engadiu un motivo extra para que a nosa xente ande un pouco máis polos aires.

Ó final chegamos a un consenso: ás once e cuarto Xaime me recolle no Xeral, ás once e vinte recollemos a Bego en Martínez Garrido, e ás once e media a Habibi na súa casa. Tal despregue loxístico é acordado ás catro da mañá, para escoltar a Bego ó aeroporto de Compostela, e que así non lle resulte tan duro partir, unha vez máis, cara a emigración nas terras catalanas.

Máis ou menos coma acordamos, e despois de que a Criatura nos recolla nos lugares convidos, poñemos cara a capital do país, por unha autoestrada coas beiras xeadas, froito da baixada de temperaturas dos derradeiros días, mentres no meu teléfono recibo unha mensaxe do Nacho, que hoxe, vaia por deus, decidiu reeditar as convocatorias dominicais e saír do Concheiro, ás doce e cuarto, cara as terras de Monçao.

A esas horas xa estamos pasando polo Milladoiro, e discutindo sobre a saída que temos que coller cara a Labacolla. Aínda que Habibi non quere baixar do coche para darlle unha aperta á nosa amiga, logramos convencelo de escoltala, a eso viñamos, ata o embarque, e facerlle as honras que se merece.

Unha vez que deixamos a Bego ás portiñas do seu avión ábresenos a fame, e poñemos rumbo, pola autoestrada outra vez nunha votación de dous a un, cara Caldas de Reis, a ver si co gallo dunha boa paparota consigo que os meus queridiños movan un pouco as pernas por un sendeiro do que me falou o Zalo fai unha semán, cando andabamos polo territorio con alma do Coura. Polo camiño seguimos vendo veigas sementadas de xeada, a pesares de que o sol de outono sorrí sen nubes que lle fagan sombra, e pensamos nun prato quente de comida para caldear os nosos estómagos.

Chegamos así ó Parque Natural do Río Barosa, no concello de Barro, un deses sitios fundamentais do meu imaxinario particular que sorpréndeme que non coñezan os meus amigos.
Ós pes dunha espectacular fervenza, que se derrama no seu tramo final por unha laxa de granito duns vinte metros, atópase a Muiñada do Barosa, un antigo muíño reconvertido en establecemento hostaleiro, onde esperamos encher os nosos bandullos, cada un na súa capacidade.

Fora fai un frío do carallo e aledámonos de ver a lareira prendida, aínda que no piso de arriba, onde está o comedor, fai máis frío que fora, e so nos convencemos de quedar cando poñen unha estufa de queroseno ós nosos pés. O menú non é para botar foguetes, e decidímonos por unha táboa de queixos e embutidos, uns chipiróns fritos e unhas racións de churrasco, ademais dunha botella de Mencía (Saíñas, da Ribeira Sacra), para axudar a baixar todos estes alimentos.

Non é que teñamos moito éxito ca comida, aínda que damos boa conta do que poñen na nosa mesa, eso si, lles leva o seu tempo, e agregamos o comedeiro a lista de favoritos... para recomendar ós nosos inimigos.

Ás tres e media saímos do chiringuito, ca única vantaxe de que o sendeiro comeza alí mesmo, subindo por un camiño que comunica a ducia de muíños que aproveitaba a forza das augas da fervenza, agora estes enxenios hidráulicos están rehabilitados por unha escola taller, e moitos deles conservan o rodicio, a roda metálica que a través das súas culleres obtén a enerxía para mover as pesadas moas de granito, que tamén se atopan na maioría deles, algún incluso teñen en bo estado a moega, o caixón de madeira onde se botaba o cereal.

Os muíños que non están retellados teñen un manto branco de xeada e temos que estar ben atentos ós nosos pes, porque as pedras molladas do camiño, cubertas por unha fráxil capa de follas de carballo, están esvaradías, e non temos ganas de rematar no leito do río, aínda que facemos algunhas apostas, de coña claro, sobre esa posibilidade.

Ademais o camiño gaña en verticalidade o carón do salto de auga, no lugar onde os muíños mudan de ribeira. O Barosa transformase nun caos de bloques graníticos por onde sae, nunha sucesión de sifóns, e nós temos que axudarnos dunhas cordas, estratexicamente dispostas, para salvar o desnivel.

Ademais dos carballos, salgueiros e amieiros, en este tramo internámonos nunha fraga de loureiros, o que entusiasma ó noso botánico particular, que nos ilustra de tódalas especies vexetais que vamos atopando, mentres o Habibi se toma o seu tempo no seu peculiar safari fotográfico do que, seguramente, non veremos o resultado, tal é a súa teima de borrar as pegadas dos seus disparos. De tódolos xeitos non contamos con saír rexistrados na súa memoria dixital, xa que non somos guapos dabondo para que nos faga merecedores dun retrato.

Despois dun tempo excesivo para os poucos metros que levamos, chegamos á Ponte de San Breixo, por onde pasa a estrada que vai ó templo dedicado ó santo do mesmo nome, e constatamos a diferencia do curso alto do Barosa, xa que aquí perde verticalidade, e as súas augas son mansas, tanto como os coellos que engordan na súa ribeira, a carón dun parque forestal.
A congostra que discorre preto do leito do río é toda unha invitación a seguir camiñando, aínda que hai quen pensa que xa é suficiente o anaco que fixemos pola fervenza e reclama o café que prometín fai media hora. Si, fai un frío do demo, e non viña mal algo quente, pero paga a pena internarse na fraga de carballos por esa alfombra de follas que está pedindo a gritos as nosas pegadas.

Así que, facendo oídos xordos ás protestas, avanzamos cara a espesa masa forestal, cuberta por unha variedade innumerable de musgos e liques, debido ó alto grado de humidade do entorno, que confiren unha gama de cores digna do mellor pintor: verde esmeralda, roxo sanguíneo, marrón chocolateado e o azul eléctrico do ceo, que salpica as súas pinceladas descontinuas entre as ramas das árbores.

Internámonos, de seguido, nun bosque de bambú, especie invasora según o noso experto en botánica que, sen embargo, dálle un novo aliciente á nosa andaina, mudando a paisaxe por momentos. Tamén atopamos unha gran cantidade de castiñeiros e os seus ourizos abertos podrecen xunto cas follas dos carballos, nutrindo esta terra fértil, na que abundan un sinfín de plantas fluviais, entre a que destaca a Phitolaca Americana, un clásico nos nosos sendeiros de pescadores.

Pena non ver algún animal, que de seguro nos mira pasar agochado, para certificar a limpeza das augas do Barosa, que discorre sereno, sen presa. Bo, sen presa non, porque a metade do camiño atopamos unha, que desvía unha boa parte do cauce cara unha levada, na outra beira do río.

Sen moita novidade chegamos á Ponte de Búa, que en realidade son dúas: unha vella pontella de grandes lousas de granito, que resiste o paso do tempo con moita dignidade, e unha nova ponte de formigón, por onde pasa a estrada. Pouco antes de chegar á primeira das pontes, por onde cruzaremos o río, entretémonos quitando fotos nun campo cuberto polo manto branco da xeada, para certificar o noso pateo invernal. A verdade que aquí non debe chegar o sol ata a primavera, e as nosas botas creban cristais de xeo que colonizan cada herba, cada planta deste rincón sombrío.

Aquí é onde comezamos o camiño de volta unha vez que, como dixen, cruzamos a formidable pontella, e cambiamos á beira contraria. Por ela chegamos de novo á presa, e seguindo a levada imos dar cos fociños no inferno do Muíño de Valerio, reconvertido tamén en comedeiro e onde pedimos un café con leite os máis frioleiros, e o máis valente unha sidra ben fresquiña, para que vexamos con quen andamos a xogarnos os cartos. A verdade é que da ganas de quedar pegados á lareira, como fan o par de fregueses que ó seu carón dan conta duns chatos de viño e parolan ca loura que leva o chiringo. Tipa simpática que nos agasalla con bolígrafo e chisqueiro pola visita.

Volvemos cruza-lo río pola Ponte de San Breixo, asombrados pola fauna diversa que aquí atopamos: parrulos, coellos, gansos, un pequeno zoolóxico que imaxinamos surtirá a cociña do Valerio, e compre que volvamos para comprobalo. Tralo firme asfaltado as augas precipítanse por unha sucesión caótica de penedos, e agora tócanos descontar os metros que subimos pola outra beira, onde os muíños gardan un perigoso equilibrio, xa que dende aquí o desnivel é moito máis pronunciado, e temos conta de non esvarar e rematar facéndolle compaña ás troitas.

Pero non hai tanto perigo, o camiño está moito máis seco porque aquí da o sol ata agora mesmo, tinguindo a carballeira coa luz especial que ten o outono, mesmo hai un par de bancos de madeira onde as parellas fanse agarimos ¡que envexa! e quitan fotos nas que a fervenza é sempre algo secundario. Nós tamén disparamos ó chou, ata que algún queda sen memoria e da por finalizado o percorrido, que nos levou, entre unhas cousas e outras dúas horiñas e media, suficiente para o Habibi que promete volver ós camiños nas mesmas condicións. Xa veremos...

E61 Trilho da Pía dos Quatro Abades (Paredes de Coura)

Domingo, 9 de decembro de 2007

É prático, sério e ambicioso. Tende a lutar contra limites, restrições e fronteiras na vida. Ainda assim, a sua perseverança faz com que ultrapasse muitos obstáculos e aprenda pelo caminho. Alguma rigidez, reserva e formalidade no trato inicial é comum, até saber exatamente com o que, ou quem lida. Orgulhoso e organizado, trabalha arduamente pelo sucesso.

Pode que estean a falar de min, como membro da comunidade virtual, ou máis ben astral, dos Capricornios, o de práctico será certo, porque volvo a reeditar a mesma fórmula ca véspera, e con esta xa van sesenta, aínda que ambición non teño máis que a de encher o bandullo ca compaña dos meus, e dar outra voltiña polos territorios do Coura, man de santo para as doenzas dominicais.

Gusto de volver con Zalo e María, outra vez en formato de trío, ó Trilho da Pía dos Quatro Abades, onde fixen unha travesía nocturna, sen querelo, co meu caro Miguel. Esta é a terceira, e xa teño a lección ben estudiada, e para máis o día ten as condicións atmosféricas ideais, nin frío nin calor, nubrado pero non ventoso, húmido pero sen chuvia, en fin, para botar foguetes.

Saímos co bo ánimo do mesmo lugar que onte, no lugar das Almas, ó que de seguida damos as costas para atravesar as súas veigas por un camiño empedrado, xusto no punto onde nos colleu a noite na primeira vez que pisabamos este sendeiro.

Ós poucos metros atravesámo-la ponte que sortea o Ribeiro das Porrreiras, e penso que teño que traer ó meu amigo, o Señor dos Trocolos, para botar unhas risas ás súas beiras, ademais seguro que íalle gustar aínda máis internarse na carballeira que camiñamos de seguida, onde o meu dedo dispara con vocación de francotirador serbio, fotografando as pegadas que van deixando os meus amigos sobre as follas caídas (non sei porque sempre me lembro dos serbios, como se os croatas e kosovares non pegaran tiros).

Con un pouco de sorte podería fotografar fadas bailando a sinfonía de cores que debuxan os carballos, ou gnomos botando a sesta baixo os paraugas laminados dos cogomelos, pero non hai tempo para deterse e teño que contentarme con retratar o anxiño e mailo diaño que me acompañan (sinto Zalo, pero tocouche o papel de demo).

O camiño está máis que marcado, remarcado, e non hai período de perda, nin tan sequera cando saímos a un estreito camiño, con penedos i eucaliptos vernizados polo alento cincento do lume. Cando saímos a unha ampla pista de terra, avanzando uns metros por ela, temos dúas opcións, a primeira é coller o aire que nos leva a Nosa Senhora da Pena, na freguesía de Mozelos, punto de orixe do trilho, a outra é avanzar cara o Monte de Giesteira, onde se atopa a Pía dos Quatro Abades, que nomea todo o percurso pedestre.

Decidímonos pola segunda opción, e avanzamos cara este lugar singular, con unha multitude de penedos espallados polas saias do outeiro, como un exército de xigantes, e no seu cumio, unha formación pechada de formacións graníticas, formando estreitos pasadizos, por onde buscamos, sen éxito, a delimitación das catro freguesías que recorremos na nosa ruta: Formariz, Mozelos, Ferreiros e Padornelo.

Tampouco atopamos os vestixios da fortificación castrexa que apunta a guía, e temos que conformarnos cas espléndidas panorámicas que temos dende os seus 603 metros de altitude (aínda que non subimos ó vértice xeodésico que o simula) pola escaleira tallada nun dos penedos).

Disparamos unha salva de foguetes dixitais e baixamos cara unha fraga de carballos, onde miúdos eucaliptos empezan a medrar, competindo pola auga e pola terra, nunha loita na que os primeiros levan tódalas de perder, e chegamos así ó firme asfaltado, que so pisamos para atravesala e avanzar por unha pista na que é evidente a acción da pala da deputación, como chamamos na Galiza á causante das numerosas fendas que acoitelan os nosos montes.

Volvo lembrar ó camarada Miguel, cando viñamos fai un ano por estas paraxes, mollados ata os collóns (perdón polo palabro, pero si), contándonos as anécdotas da nosa infancia montañeira, el con boiescaus i eu cos do júnior, outra vez o can de palleiro da memoria, que trae na boca o primeiro que atopa. Aquí me toca o vacile de María, que apunta (e da no branco) que tódolos Padíns temos a tendencia a esaxerar, ata nas lembranzas, pois será, non llo nego, que eu andiven nas viñas do crego...

O mellor de todo é que, desfroitando da paisaxe, da conversa, e da climatoloxía, chegamos ó pobo de Venade, onde recalamos no seu bar (e aquí tamén hai tradición, porque tódalas veces que pasei por aquí gustei do seu café).

Por fortuna non está o vello que me puxo a zancadilla a primeira vez, e que inda está a rir, aínda que atopamos o local con bastante ambiente.

Mírannos de reollo, pero seguen ó seu, mentres tomamos un deses cafés que parecen italianos, nunhas cuncas co seu aquel. Despois de este reconstituinte, cruzámo-lo pobo cara a unha pequena ermida, senlleira construcción enfrontada a un altivo espigueiro, sinal identificativa do trilho que estamos a percorrer.

Outro feixe de fotos e cruzamos polas veigas que dividen o pequeno núcleo rural en dous. Nesta parte as edificacións son moito máis impoñentes, como se foxe o barrio rico, amplas mansións de pedra, cadansúa co seu nome característico, a fermosa Capela da Nossa Senhora da Conceiçao, onde se atopa un cruce de camiños, e dúas escolas, unha delas aínda en activo. A verdade que, á vista de todo o que levan rexistrado os nosos ollos, podemos agregar a favoritos, como ben di María, este sendeiro, e confirmalo como un dos máis belos do concello de Paredes de Coura.

E deixando atrás as últimas construccións de Venade internámonos noutra pequena fraga que, como nos contos da nosa infancia, abre un túnel na súa espesura para nós, na que o ceo vernizase de esmeralda e améndoa. Esta sucesión de postais que o outono debuxa ante os nosos ollos é das que fan adición ós camiños, e penso en que non tardarei moito en recorrelos en outras compañas, para que tamén convertan estes paraxes en parte do seu imaxinario, da súa propia xeografía.

Chegando a un outeiro onde desaparecen os carballos, divisamos a Capela de Santa Ana, e apresúrome a dirixirme ata o firme asfaltado, como nas anteriores edicións, pero antes de que pise o piche, o Zalo, que aquí está campión, sinálame unha marca pegada a un valado, e tras dela un carreiro que, a carón do muro de pedra, lévanos ata o templo.

Agora si podo dicir que teño completado o sendeiro polo trazado correcto, ou máis ben, que estou por completalo, porque aínda queda un anaco. Tamén teño que engadir que a primeira vez que pisamos este trilho tiña partes, como esta, comidas polas silveiras, e non había maneira de dar coas marcas.

Volvemos ás Bouças de Porto Rabel, tan só vintecatro horas despois, aínda que en distintas circunstancias, e ó pasar pola levada un muro está a punto de dar con María no chan, pero outra vez o Zalo está atento á xogada e axuda a sortear o obstáculo, hai que recoñecer que o León de Paramos é dos tres o que se enfronta con máis e mellor determinación a todo o que se nos pon por diante, sexan pedras, bestas ou auga, como a do Regueiro de Cruzes, que sorteamos para acadar o lugar de Outeiro. Outro templo, a Capela da Nosa Senhora do Pilar, sinálanos o punto onde iniciamos onte as voltas e reviravoltas na procura do Trilho do Pastor, que nós mudamos polo Trilho do Molhaparvos.

Só nos queda, para finalizar o itinerario, deternos outra vez na Eira Comunitaria de Porreiras, cos seus espigueiros cheíños de millo, un chisquiño antes de que o ceo rompa a tregua que mantivo durante toda a tarde, e as nubes comecen a soltar, aínda que sexa miudiño, a súa carga de auga.

Para celebrar un día tan ferulitico, e facelo superferulitico, decidimos, máis ou menos de mutuo acordo, facerlle unha visita a Dosselandia, e probar outra vez a calidade das súas natas, aínda que hai quen se resiste, como María, que ven un pouco mareada do coche e só toma unha menta, mentres Zalo mándalle un chocolate branco e eu un café con leite, digno do almorzo dun príncipe, mentres ollamos a programación cultural de Paredes de Coura, abondo diversa para un pobo tan pequeno.

O retorno á metrópole é accidentado, primeiro porque o mareo da Chinita acentúase, e a leituga do xantar báilalle un rock & roll dentro do ventre, e segundo, para rematar de revolverlle o estómago, atopámonos coa operación retorno da ponte da constitución, coa autovía colapsada, e temos que dar volta, ata Tui, para coller a autoestrada. Parécenos que botamos máis tempo no coche que andando, pero preferimos non botar contas. O final, feliz, ou case, cadanseu na súa casa, a soñar con novos camiños.

E60 Trilho do Molhaparvos (Paredes de Coura)

Sábado, 8 de decembro de 2007

Outra vez teño que insistir no tema, porque hai xente teimuda que quere mudar as miñas costumes, as miñas tradicións e as miñas propias teimas. Gústame ir ós concertos pola noite, e alargala tomando unhas birras cos colegas, mantendo a punto o síndrome de Peter Pan que arrastro nos últimos anos, xa sei que non teño idade para andar pola rúa coma un can a esas horas, pero non creo que sexa máis saudable quedar na casa mirando a televisión.

É a primeira razón pola que decidín facer miña a fórmula que Zalo foi quen de mostrarme, fai máis dun ano nos escenarios onde morreron os combatentes da Travanca: a de non madrugar no día do señor, ou na festividade que toque, como hoxe (a Inmaculada Concepción, que vaia nome que ten), que apuro o sono ata media hora antes do mediodía.

A segunda é que o punto de reunión o teño a cinco minutos da casa, e sería ben parvo cambialo, porque, ademais, é a saída da cidade cara ó país veciño, que é onde transcorren a maioría destas crónicas.

A terceira razón é dobre, e ben derivada das anteriores: en Portugal pódese xantar máis cedo que na Galiza, co que gaño unha hora de luz, tan importante nestes días de outono, tan minguados, e o importe da conta é bastante inferior, cousa importante nestes tempos nos que a miña economía non está (nunca estivo demasiado) para moitas festas.

Son tres ou catro razóns de peso para que faga oídos xordos a aqueles que queren descubrir outra vez a pólvora, pero aínda teño outra máis: non sei se teño o lombo para máis paos, ou as pernas para máis pedras, e non sei se quero comprobalo, por medo a que me pase o de Castro Leboreiro, pero xa non me peta meterme máis de cinco horas polo monte, e tampouco teño ganas de ir a lume de carozo, como si me fosen dar un premio por chegar antes.

Destes e outros asuntos falei este sábado co Zalo e Salo (encánteme como soan os dous nomes xuntos), cando fun xantar ó Stop, onde o meu amigo deume tódolos ingredientes para esta receita coa que sigo lambendo as miñas feridas. E falei coma si tivese algún interese, sabendo que só o ten para min, mentres os meus amigos compartían comigo unha ola chea de arroz tamboril (porque hai tradicións que tamén mudan), e intentaban quitarlle ferro ós comentarios que intentan desanimarme destas saídas montañeiras.

Animar tamén nos animou un vinho alentejano medianamente encorpado, de cor granada, proba maza e harmoniosa denotado fruto maduro, proveniente das castas Trançadeira, Castelâo e Aragonés que ten a denominación de Terras d’el Rei, a quen convén botarlle a culpa de que a miña lingua remexa no saco do rancor que sempre levo mal pechado.

O carallo é que quedei ceibado do meu peso, e falta que me fixo, porque tiña o bandullo cheo cas delicias da comida minhota, e a suma quizais foxe demasiado para aventurarme por eses camiños do Coura que tiñamos que recoñecer. Ademais as nubes tamén tiñan o bandullo cheo, e ameazaban con romper augas dun momento a outro, así que cumpría pórse en marcha canto antes, e deixar a conversa para outro momento.

Así chegamos ó lugar de Outeiro, na freguesía de Porreiras, onde a néboa cubre case por completo os montes veciños, baixo a bendición da capela da Nosa Senhora do Pilar, onde unha indicación magnificamente labrada en madeira sinala o comezo do Trilho do Pastor, o derradeiro que me queda por recoñecer no Territorio con Alma.

Agradezo dúas cousas: que Zalo se faga cargo do mapa e, polo tanto, se postule como guía do noso grupo, e que Salo se ofreza como fotografa do evento, para que o meu repouso sexa completo e, ademais, documentado.

Poñémonos pois en marcha, seguindo as primeiras marcas a carón dun feixe de muíños reconstruídos, polo firme asfaltado que da as costas ó pequeno núcleo rural, aínda que cando levamos un bo treito camiñando escomenzamos a mosquearnos, porque en ningún momento atopamos o desvío para internarnos na fraga, tal e como indica a nosa guía. Para facelo máis bonito comeza a poallar, si, xa sabedes, esa chuvia miúda que non merece quitar o chuvasqueiro da mochila e que, moi acertadamente neste caso, algúns chaman molhaparvos.

É ninguén merece mellor o alcume que eu, que levo ás costas unha boa provisión de roupa hidrófuga, con gore tex e tinsulate, e que non poño pensando que xa escampará, e si, escampa pero a ratos, e non, é miúda pero molla.

En fin, que entre a auga, a néboa e o piche, levamos un bo treito andando como almas en pena, por unha estrada que non sabemos a onde nos leva, así que decidimos regresar ante a inexistencia de sinais.

Unha vez no punto de inicio, e despois de mirar o mapa do dereito e do revés, o Zalo pregúntalle a un paisano, armado de sacho e paraugas, por un dos topónimos que máis preto temos nas curvas debuxadas no folleto: as Bouças de Porto Rabel.

Aínda que perdemos un tempo precioso, non desanimamos, sobretodo cando baixamos por un estreito carreiro, entre os muros de pedra centenaria que pechan as leiras, que nos fai esquecer os moitos metros de firme asfaltado que lévamos nós pegados ás botas.

Un par de vacas curiosas (e pode que barrosâs) recíbennos cando chegamos a un pequeno regato, dende un peche de madeira, porque aquí non chegou a moda dos somieres, cruzamos regato e peche, despois de pedir o oportuno permiso ás donas rumiantes, aínda que non saibamos moi ben se estamos ou non no bo camiño (é empezamos a temer que non).

Esto último queda confirmado cando, despois de atravesar as veigas, e atravesar outro peche de xestas, chegamos ás primeiras marcas, que non son as do Trilho do Pastor, senón as do Trilho dos Quatro Abades, que Zalo ten pensado engarzar para os seus seareiros do Clube de Camiñantes ou de Congostra, onde exerce a súa vocación de Caudillo.

Salomé segue documentando graficamente a nosa andaina, é xa teño curiosidade por ver o resultado de tanto disparo, Zalo segue dándolle voltas ó mapa do percurso, sen entender moi ben como atopar a boa dirección, as vacas seguen pastando como se nós non pasaramos por alí, i eu sigo sorrindo, baixo a fina cortina do molhaparvos, porque coma parvo que son, son feliz con dar unha voltiña polo monte cos meus amigos, aínda que non sexa pola ruta que tiñamos prevista.

Aquí dirixo o anaco de camiño que nos leva outra vez ó punto de partida, camiñando por unha levada da que saen un feixe de atoles, saltando muros inestables, atravesando más veigas e ata un pequeno curso de auga, o Regueiro de Cruces, ata que atopamos outra vez ó paisano que, pastoreando ás súas ovellas, controlounos en todo momento o éstrano círculo que describimos en torno ás bouças.

Outra vez preguntámoslle ó paisano pola dirección axeitada, para achegarnos cara Chá dos Cubos, onde o sendeiro fai o punto de unión dun oito (botándolle imaxinación, claro).
O home ten claro onde está o noso obxectivo, pero non entende moi ben para que carallo queremos subir ó monte con esta néboa, e de seguro que cando seguimos a nosa andaina dirá para si, como nos tebeos de Asterix: Están malucos estes romanos...

Polo mesmo camiño empedrado que leva ó pobo, e dándolle as costas, seguimos teimudos, a internarnos na fraga e na néboa, e non tardamos moito en cruzar outra vez o curso fluvial das Cruces, e tamén o Regueiro do Lamariço, que atravesamos por senlleiras pontes.

O certo é que o bosque non ten moito aquel, piñeiros queimado e eucaliptos medrando entre a cinza, toxos e xestas, pero empezamos a atopar as marcas dos sendeiros, e por primeira vez na tarde pensamos en poder consegui-lo noso obxectivo. Aínda que cada quen ten o seu propio obxectivo, como dixen ó principio, para Zalo é unha misión de recoñecemento, para Salo é un safari fotográfico, e para min é outra palla mental da que alguén, atendendo máis a miña cabeza que o meu corpo, deu en chamar Eivadiños.

Ser como fora chegamos a algo que podería ser ou non ser a Chá dos Cubos, onde perdemos novamente o rastro. Segue a chover miudiño, como na cantiga, a néboa espésase, e os sorrisos contáxianse. O noso guía decide coller un camiño, dos catro que nos ofrece un cruce que, de seguro, nos levará ó punto de partida, e lévanos, polo que se ve que é un home que cumpre o que promete: ó cabo dun rato estamos no mesmo sitio onde perdemos os sinais, no mesmo camiño empedrado que tomamos grazas á indicación do fregués.

Rendémonos, e volvemos ó lugar do Outeiro, mollados, polo menos eu, coma parvos, despois de sementar verbas e pegadas ó chou por estas terras do Coura, e aproveitamos para visitar a Eira Comunitaria de Porreiras, onde se alzan unha ducia de espigueiros. O millo enche o ventre destas mostras do patrimonio etnográfico do Alto Minho, constatando que a vida continua, aínda que minguada, nestes pobos, e tamén continua para nós, polo que decidimos volver ó día seguinte para intentado de novo. Porque hai xente, coma nós, a quen non lle desaniman os elementos, sexan da clase que sexan.

E59 Sendeiro Costeiro de Areamilla (Cangas do Morrazo)

Xoves, 6 de decembro de 2007

Levo un par de horas dándolle voltas, e mesmo reviravoltas, a como iniciar esta crónica, e enchín a pantalla do ordenador dun feixe de verbas que, cando chegaban á ducia, máis ou menos, desaparecían, como se fosen a proa dun barco que naufragaba nada máis saír do estaleiro.

Pensei en facer unha exposición de motivos polos que me levantei nun día festivo, cunha resaca notable, e saín á rúa navegando nun mar que quixera ser océano, de bandeiras. Comentar os artigos que tiven que memorizar de esa lei que pecha o noso ordenamento xurídico, e cales deles rexeito e porqué, pero parecíame que non era nin o momento nin o lugar máis axeitado para facer unha crítica política.

Así que me limitarei a sinalar que o Zalo e máis eu estivemos na manifestación convocada por Causa Galiza para mostrar o noso rexeitamento á Constitución española, e para berrar a prol da liberación social e nacional da nosa patria. Tampouco quero convencer a ninguén das miñas razóns, que este é un país libre para que calquera pense como queira... ou non, porque ó final da protesta foron detidos cinco mozos por exercer o seu dereito á liberdade de expresión, que tan bonito queda no artigo vinte.

Así que non falarei máis do tema, que hai mellores plumas ca miña para facelo. O certo é que saímos con fame do evento, e nos diriximos á península do Morrazo, á parroquia de Coiro, na compaña de María, Habibi e a Criatura, que aínda que non se sumaran ás protestas tiñan tanta fame coma nós.

Pedimos unha boa provisión de manxares: empanada de croques, polbo á feira, calamares rebozados, tortilla de patacas con queixo e unha fonte de churrasco de porco cunha abundante ración de patacas fritas, acompañado dunhas botellas de Godello da casa. Coma sempre en Casa Piñeiro estaba todo exquisito, e todos rillamos coma cans nos pratos que nos puxeron diante, agás María, que comeu coma un pitiño. Comemos e rimos, porque Habibi e Zalo tiñan a súa regueifa particular, e competían por face-los comentarios con máis retranca, na mellor tradición da nosa terra.

Aínda nos custou levanta-lo cu, porque sumábanse os cafés e os xarutos, mentres que os licores de café multiplicábanse, invitando a unha desas sobremesas longas, que chegan ata a noitiña.

Menos mal que son un home teimudo, e que, despois de varias tentativas, conseguín que os meus amigos abandonaran o comedeiro para aproveitar un pouco a tarde, xa que non quedaban máis que dúas horas de luz. Eso si, tivemos que desbotar o plan orixinal do río da Fraga, e o secundario da Fraga de Coiro, e buscar un máis axeitado ó estado das tropas, que viñan eivadiñas de máis.

Achegámonos a Cangas do Morrazo, onde deixamos os carros de ferro, e sumásenos Salomé, para exercer de guía, xa que estamos no seu territorio. A bo paso lévanos polo camiño que bordea o litoral costeiro e que se dirixe á antiga factoría baleeira de Massó, que xa leva unha morea de anos en ruínas (estivo activa dende 1955 ata 1985), por onde pasa a fume de carozo con Habibi, que leva gasolina súper, mentres o resto da manada cheiramos un chisco nas vías dun vello esteleiro, convertido en improvisado cemiterio de gamelas, ou nos restos da gardería infantil, onde se atopa unha curiosa escultura de peixes e nenos. Tamén lemos un curioso mosaico que di así: El mar es camino para todos, fuente de vida, fecundador de la tierra, tesoro de los pobres. Pescador que empleas explosivos, trabajas contra quien te alimenta. Nuestro respeto y nuestro amor para el mar, con quien Díos nos enseña fortaleza y libertad.

Con esta ensinanza damos as costas ó enorme edificio en ruínas e camiñamos ao carón da Praia do Salgueirón, ameazada por escuros intereses urbanísticos que esperemos que o concelleiro de urbanismo da ACE, e por extensión o pobo de Cangas, sexan quen de deter. Os que non nos detemos máis somos nós, porque temos o tempo xustiño para completar o itinerario con luz, aínda que cando alcanzamos a Salomé e a Habibi, este xa ten montado o seu novo trípode, para quitar unhas panorámicas da Ensinada do Rei e do múelle e a Praia da Congorza.

O certo é que a beleza deste lugar, protexido das correntes mariñas e noutros tempos moi utilizado polos mariñeiros para resgardar as súas dornas e gamelas, pide a gritos que disparemos as nosas cámaras, pero aínda estamos ó comezo, así que seguimos adiante, esperando que o noso amigo siga a nosa estela. Vémolo por última vez dende a Punta Fanequeira, tirándolles fotos e pedras ás gaivotas, e perdémo-la confianza en que nos siga, como así foi.

Con esta baixa nas nosas tropas internámonos na Lagoa de Congorza, que debería estar cuberta por unha capa de lentellas de auga (lemma minor), en vez do manto de merda onde, alleos á contaminación, recalan os ánades reais (anax platyhynchos), os cisnes (cygnus cygnus), e o merlo acuático (cinclus cinclus).

E para que vexades que me teño aprendida a lección, direivos que a vexetación que rodea a charca, son carrizos (carrizo phragmites australis), xuncos (juncus scirpus), loureiros (laurus nobolis), amieiros (alnus glutinosa) e zarzais (rublus ulmifolis), aínda que a última verba sobre o tema o ten a Criatura, que neste tema é a nosa autoridade.

Antes de abandonar o complexo lacustre botamos unhas risas cun feixe de cativos ciclistas, que instrúen a Zalo sobre os usos e costumes nese lugar: nin tirarlle pedras nin patadas ós parrulos, e ir sempre co casco posto por se te caga algún na cabeza...

Volvemos ó sendeiro que bordea a Praia do Medio, ata acadar a Punta Borneira, onde abandonamos toda esperanza de que Habibi se decida a segui-los nosos pasos, mentres Salomé vainos instruíndo sobre a toponimia local, que para iso é a nosa guía, e que si cometo algún erro na transcrición dos nomes me corrixira, sen dubida. Pasando preto de pequenas calas, das que a memoria non me acada a nomear, chegamos a Praia de Areamilla, da que somos advertidos do seu perigo, xa que o mar bate bastante aquí e algún xa levou un susto e estivo a punto de afogar.

Por se acaso, deixamos unha mensaxe na area para Habibi, por se non chega ata aquí, xa que iniciamos unha variante do sendeiro, en vez de continuar ata o Barrio do Outeiro,onde se atopa un área de descanso con varios muíños ben conservados, internámonos nun longo túnel escavado na rocha, do que ignoramos a súa utilidade, e que nos leva a Ensinada do Fornelo, tamén chamada Ensinada do Cantón.

Esta é a parte máis aérea do itinerario, sobre unha sucesión de cantís verticais que, sen embargo, sorteamos con facilidade, xa que o sendeiro é para tódolos públicos, e tanto porque vemos xentiña vestida de domingo que mira con curiosidade para as nosas mochilas, como se os raros fósemos nós. E seremos, non digo que non, cada un ca súa rareza particular, da que non vou dar detalles.

O que é curioso é o espectáculo que nos ofrece a natureza ó pasar Punta Salgueira, xa que alí existen dúas furnas, enormes buracos no monte que se comunican co mar, un cento de metros máis abaixo, e onde a Criatura imaxina as almas en pena dos que, durante séculos, caeron por erro ou por forza, por estes abismo. O que dicía antes, que cada un ten o seu aquel, e algúns teñen máis aquel que outros.

De tódolos xeitos non é difícil imaxinarse os nosos devanceiros facéndolle un sacrificio humano ós deuses ou ós demos que se crían habitantes destas simas, como nos celotes mexicanos. A verdade é que mete medo só de pensar na caída por esta porta aberta ó inferno.

Será polo ambiente que, á volta, xa cando caen as sombras sobre nós, danos por falar de películas de medo, como as de Jaume Balagueró, que algún vimos recentemente, ou de outras máis clásicas como O resplandor, O home que tiña raios X nos ollos, A invasión dos ultracorpos, O exorcista, ou as contemporáneas Hostel ou Saw. Cada quen ten o seu pesadelo favorito, que ata en eso somos xente de gustos diversos.

En fin, deixando as furnas atrás chegamos a tempo de ver a Praia de Santa Marta coas luces do crepúsculo, nese momento que damos en chamar entre lusco e fusco, aínda que non nos atrevemos a achegarnos á veciña Praia de Liméns, porque inda nos queda todo o camiño de volta e non é cousa de enredar.

Cando camiñamos sobre as nosas pegadas, cunha luz que mingua máis rápido do que nós avanzamos, facemos apostas sobre onde atoparemos a Habibi, un di que no areal de Areamilla, outro na lagoa de Congorza, outro en Punta Fanequeira, preto de onde o deixamos, e algún atrevese a sinalar que debe levar rato no primeiro bar que atope, porque hai xente que desconfía de que o noso amigo ande na nosa procura a estas alturas do partido, será que non se lembra dos viaxes que fixo este explorador polos continentes americano e asiático, sorteando toda a clase de aventuras.

Pouco teño que dicir do regreso, porque as paisaxes foron esmorecendo cando o sol desapareceu baixo as illas, e apurámolo paso para que non nos collera o frío, so que cando chegamos ó túnel había a mesma luz dentro que fora, e que María e Xaime puxeron banda sonora a travesía soterrada.

A primeira co Cascanoces en versión Tim Burton, e o segundo cunha melodía moi axeitada de Ataraxia, só nos faltaban as velas para parecer a procesión da Santa Compaña.

E si, ou non, nin en Areamilla, nin na Congorza nin no quinto carallo atopámo-lo rastro de noso amigo cociñeiro, e ata chegar ó casco urbano de Cangas non confirmamos as nosas sospeitas: estaba no primeiro bar, esperando o noso retorno.

Tomamos refrescos varios mentres lle contabamos a nosa andaina a Habibi, i el contábanos a súa, porque a verdade hai que dicila, e andar andou, pouco, pero suficiente para un home que non é amigo dos ximnasios, como algúns dexenerados dos que nos acompañan, e ademais inda está convalecente do catarro que incubou o in de semana.

Fora como fora, deixamos o Morrazo, pero non todos porque Zalo e Salo (hostia, ata o de agora non me decatara da coincidencia) quedan a agarimarse no seu acubillo, e regresamos á metrópole, que temos que percorrer por mor dunha botella de butano. E así foi, máis ou menos, e así volo conto, e si tendes que engadir, que subliñar ou corrixir, xa sabedes, amiguiños...

E58 Sendeiro dos Cantís da Vela (Cangas do Morrazo)

Domingo, 18 de novembro de 2007

Hoxe erguinme con ganas de festa, sería que na véspera non saín e xa levaba unha morea de horas durmindo, ou soñando coa miña metade, e claro así como non me ía pedir leria o corpo. Sacudinme os restos do sono antes de escoitar os gritos do espertador, que xa me fode que anden a gritarme no día que non teño que a obriga dos horarios, e que o fago porque me peta.

Pois eso, erguinme, puxen a roupa dos domingos e metín na mochila os por se acaso, non fora o ceo, cuberto por unha lámina gris, a traer precisamente hoxe as anunciadas chuvias. E fiel ás tradicións, dei unha volta polo Concheiro á hora das convocatorias, por si había algún despistando, que sempre hai alguén que pensa que estou subvencionado.

Pero non, nin unha cousa nin outra, ou sexa que collín o carro (o meu, non o que lle roubaron a Manolo Escobar), e puxen rumbo á península do Morrazo, que dito así parece que queda no cu do mundo, e non, que ata ten vía rápido e todo, e hasta poñen bombas como nos sitios que saen na televisión.

Coma son un home amante das costumes, fixen unha parada para facer as cousas ben, ou sexa, que só ou acompañado, se non encho o bandullo antes non son quen de botarme ó camiño. E parei no meu comedeiro preferido desta parte da ría, ese que queda xusto na entrada da Igrexa de Coiro.

Tiven que agardar un anaco a que abriran a cociña, porque viña ca hora portuguesa, pero tanto me deu, porque mentres tiven que esperar un anaco a que abriran a cociña, porque viña ca hora portuguesa, e pro tanto me deu, tempo de lerme o Faro, mandarlle unha ración de empanada, cheíña de croques, e facela baixar cunha fecha de Godello.

O sitio estaba ben animado con seareiros de chiquiteo, e antes de que despexaran xa estaba eu enfrontándome a unha fonte chea de churrasco de porco e patacas fritas. Loitei contra aquela enchenda de colesterol e fíxena desaparecer, ó ritmo dos corenta latinos, e para celebralo pedín un anaco de torta de queixo e un café con leite.

Ata lle botei un xaroto, coma un señor, tan farto quedei que saín, despois de paga-la conta, medio peneco e cando fun coller o carro aínda, e perdoen as señoritas, botei un peido deses de punto e raia, como dicía meu avó Benito (gran peideiro por certo, ata comendo os botaba).

Nalgún momento, entre o peido e o carro, pensei en coller o camiño a casa e botarme unha sesta de campionato, pero a ver que carallo contaba agora entón, así que puxen o cinto (o do coche), e afloxei o cinto (o dos pantalóns), arranquei, e puxen rumbo cara o pobo de Donón, onde tiña previsto escomenzar a miña andaina. Menos mal que levaba un cedés dos Likin Park, que me foron dando tralla nas orellas para non quedar durmido na estrada. Bendito sexa o metal, que vale para un roto e para un descosido.

Faltáballe vinte minutos para chegar ás tres da tarde, e mentres facía os meus equilibrios intentando estirar os músculos das pernas, fixen un cálculo rápido e me dixen: vou ter tempo de tirarlle unhas fotos á posta de sol. Tería si, si as cousas fosen coma eu pensaba, pero non adiantemos acontecementos, que senón perdemos o suspense.

O tema era que deixei o carro á beira da caracola de ferro que puxeron no aparcadoiro, ben chula por certo, e fun baixando polas rúas do pobo, seguindo as marcas do defunto Sendeiro Panorámico do Morrazo, que leva anos comido polas silveiras. Tamén as silveiras invadiron algunhas casas deste lugar, que moi turístico será, pero os invernos deberon ser ben duros aquí, antes de que chegara o cambio climático.

Porque, a verdade, xa a mediados de novembro e sen chover, a temperatura é bastante agradable, e a brisa mariña é cálida, coma si estivesemos na primavera, aínda que hoxe o ceo esté, por primeira vez en moito tempo, cuberto cunha morea de nubes grises. Pero deixemos de falar do tempo, e poñámonos ó noso.

A bo ritmo deixei as últimas casas as miñas costas, e ó chegar ó Regueiro de Donón (non teño nin puta idea de como se chama, así que se alguén quere ilustrarme...) abandonei os sinais do GR e seguín o curso fluvial, por un estreito camiño, entre canavais, veigas e viñas, as máis das cales estaban abandonadas. Aproveitando que o terreo está ben seco, boto a cámara a terra, para facerme algún autorretrato, que despois a miña moza dime que só lle mando fotos dos meus amigos, que ademais teñen o feo costume de posar en coiros.

Tan seco está que o río desaparece, e cando digo desaparece é que so queda a súa conca chea de follas amarelas e de carrizos, canabazas, xuncos e outra plantas acuáticas case deshidratadas.

É a primeira vez que vexo tal cousa, e camiño como Indiana Jones por o leito fluvial, e si, tiro tódalas fotos que me peta, xa que non está ninguén para rosmar, ata que chego á xunqueira, que por mor da marea baixa está tamén coma o deserto dos tártaros (perdón pola licencia literaria).

Saio, finalmente, a Praia de Barra, quizais a praia máis bonita do mundo, e de parte do estranxeiro, máis bonita se cabe así, sen máis alma ca miña. Detéñome un intre para deixar que voen, como as gaivotas que teño sobre a miña cabeza, as miñas lembranzas, porque un anaquiño da miña vida está sementada neste areal, e os fantasmas de aqueles que me quixeron noutros tempos, e que xa non forman parte da miña cobertura emocional, rodéanme, e teño que fuxir cara os cantís, para que non me fagan botar unha bágoa. O que boto e outro peido e berro ¡Castañeta!, como facía o avó, e os fantasmas desaparecen, non vaia se-lo demo.

E xa que cheguei ás rochas, e aproveitando a marea baixa, decido continuar un anaco por elas, e retoma-lo camiño que rodea a Costa da Vela máis tarde. Como dixen ó principio, teño ganas de festa. Póñome a chimpar polos penedos coma cando era rapaz, para terror dos cativos mexillóns que van demasiado preto das miñas botas de sete leguas, tan ben o paso que non me decato que os cantís van gañando altura, e que a posibilidade de enlazar co camiño está cada vez máis lonxe, porque máis ala dos muros de pedra hai unha barreira de toxos que me fan desistir da miña primeira intención.

Pois cara atrás nin un paso, nin para tomar impulso, como din os revolucionarios, e xa postos que mellor aventura que face-lo itinerario previsto por unha ruta imprevista. Así que decido continuar cos meus chimpos, tirándolles fotos ás estrañas formas con que as olas esculpen estas pedras, agora redondeadas, máis adiante afiada como coitelos, e un pouco máis alá con un feixe de buracos como un queixo de Gruyere. Ademais da miña obsesión por meter no meu arquivo dixital canta rocha chama a miña atención (bérrame: a min, a min, quítame unha a min), teño que estar atento onde poño os pes, e ás veces tamén as mans, cando o terreo se pon máis vertical.

Esto acontece maiormente cando me achego ás furnas, na primeira delas incluso fumo un xaruto, satisfeito polas miñas acrobacias, pensando que xa teño a metade do camiño feito. Son ben confiado, si.

Ó chegar a antiga Fabrica de Salgado, que lembro de sempre en ruínas, doume conta de que inda me falta un bo anaco para chegar á punta da Enseada de Barra, e aínda sigo enredando, subíndome ó ben conservado muro do pequeno porto, facendo cabriolas como si estivese nun rocódromo ¡será por pedra!, e despois sigo facendo equilibrios por unha pequena ponte de madeira, coa que sorteo a segunda furna.

Cando chego á terceira, a máis ampla do percorrido, que con esta marea ten incluso unha pequena cala, decátome que estame a levar máis tempo do que pensaba, a luz do sol está baixa de máis e teño un bo anaco de cantís ata a punta, e despois xa veremos. Teño sorte de que non suba a marea, e tamén de que a miña cámara me diga que ten a batería baixa, así que tiro catro fotos á Praia da Furna, e a gardo na súa funda, disposto a gaña-lo tempo perdido.

Home, perdido tampouco, porque ata aquí a ruta non tivo tantos problemas. Despois si, porque as seguintes furnas, ata media ducia máis, e o camiño entre elas, non é tan doado, e nunha destas metín un pé onde non debía, ou sexa na auga, e detrás do pé a perna. Mollado e mallado, porque xa levaba un bo tute entre os saltos entre penedos e as improvisadas escaladas, pero sempre que dicía: ¡Ó carallo, vou ó camiño!, era imposible, porque o muro de toxos era cada vez máis infranqueable.

Pasei baixo a silueta branca do faro de Punta Subrido, e despois de sortear a derradeira furna, atopei un estreito sendeiro que sube ata o sinal luminoso, que xa está funcionando. Pois nada, non quedaba outra que aperta-lo cu e tirar para arriba, que xa facía un bo rato que o sol desaparecera tralas Illas Cíes.

Coa desaparición do sol, e tamén por acadar a cara máis exposta de Cabo Home, empezou a soprar un vento frío, e con el empezaron a mollarse as miñas meixelas, aínda que non sabía ben si a auga viña do mar, das nubes ou eran bágoas que me arrincaba o vento cabrón. En contra, ou máis ben a favor, o terreo que pisaba era máis horizontal e tamén menos irregular, polo que aumentou considerablemente a miña velocidade, e ben que me viña, porque xa non contaba con chegar ca luz do día ó meu vehículo.

Crucei a Praia de Melide coma un raio, espantando ducias de gaivotas que buscaban acubillo do temporal que chegaba. Fronte a min, abrigados polas illas, un feixe de mercantes fondeados, confirmándome que o que estaba a chegar non traía nada bo, ou si, depende da horta que teñas.

O certo é que cando cheguei, xa camiñando pola pista forestal transformada en estrada para turistas, a Punta Roncudo, onde se erixe un pequeno faro vermello, xa caía unha poalla persistente, pero non quixen parar a pórme o chuvasqueiro, para non tentar máis á sorte. Fixen unha visita de cortesía ó terceiro faro, o de Punta Vixía, onde lle botei unha mirada de lobo famento ós cantís desta parte da Costa da Vela, por si outro día volvía con ganas de festa.

Nese proxecto fun pensando mentres continuaba pola pista de terra, cada vez máis mollada, e ala abaixo as liñas da costa esfumábanse, confundíndose coas sombras. Xa non tiña máis iluminación que os coches que pasaban en dirección contraria, amantes furtivos que buscaban agocharse nas tebras, para dar renda solta as súas paixóns, ¡que envexa!. Eles quentiño, co ánimo de quentarse máis aínda, i eu mollado coma un pitiño, só coma un can e cego coma unha toupa.

Menos mal que Deus aperta pero non afoga, ou sexa que afoga ós poucos, e xa puiden ver as primeiras luces de Donón, onde me esperaba o meu carriño co asento mulidiño e a calefacción, aínda que sen mimos. Así son as cousas dos montañeiros, ¡no monte non hai mimos que valan! Xa mo dicían nos tempos da OJE, e por iso cando chego ó coche, xa co diluvio caendo sobre min, poño ós Guano Apes, para que polo menos me acompañe unha voz feminina, aínda que sexa berrando.

En fin, que quería festa e festa tiven. Catro horiñas de festa rachada que me deixaron o corpo con ganas de acougar por unha tempada, aínda que ganas tiña de meterme outra ración de churrasco entre o lombo e o peito. Non foi así, pero un bo prato de pasta con vexetais si que me metín, como mandan os libros italianos. Faltaría máis.

E57 Pelos Caminhos de Cha de Arefe (Barcelos)

Domingo, 11 de novembro de 2007

Antes de escoitar os berros do espertador, lembrándome que o sol xa está alto, e que vai sendo hora de espreguizarse e chimpar da cama e buscar novos carreiros nos que enredar o día, xa está o satélite a sorrirme. Cando me deito, na véspera destes domingos sementeiros, nunca sei con quen vou a compartir eses anacos do meu imaxinario, de esa xeografía que levo debuxada na miña memoria histórica.

Conto con incombustibles, con Ramón e Yuka, que senón se suman ás miñas convocatorias é porque xa están camiñando noutras terras, máis sempre xurde algunha suma inesperada, como a de María e Miguel, que sempre é un motivo adicional para encher outra vez a mochila de mapas, roupa de abrigo e ganas de aventura. E aínda puido medrar o grupo, se Vicki e Emilio, despois de inquirir sobre cantos éramos, adonde íamos, e cales eran as previsión, decidiran un si en troque do non.

Cinco segue sendo un número caralludo para coller mesa no comedeiro de San Pedro da Torre que, por saír con algo de retardo, xa ten cuberto unha das súas estancias (a outra encheríase mentres almorzamos), para axilizar o transporte e para pórse de acordo ca ruta a seguir. Mentres Ramón e Yuka insisten na ortodoxia, e se ventilan unha ración de arroz malandro con panados, Miguel máis eu disentimos tentados polo arroz tamboril, e María ten o antollo dunha de lulas grelhadas.

Despois deste lixeiro menú, e de amenizalo cos imprescindibles cafés, poñemos punto cara o termino municipal de Barcelos, seguindo a nosa inofensiva conquista do territorio luso, que cada vez nos fai avanzar máis cara o sur. Collemos a autoestrada, Miguel guiando o carro mentres Ramón manexa os mapas para levarnos a bo porto, eso si, con coidadiño de non aparecer en Porto, non vaiamos a cagala. Inda nos leva o seu chegar a Durrâes, onde se inicia o noso percurso, o Trilho pelos Caminhos da Châ de Arefe, pero grazas ó piloto mailo guía atopámo-lo sitio sen máis novidade.

Saímos do Apeadeiro dos camiños de ferro, iniciando unha ascensión que, ós poucos, empeza a facerse fodida, porque este pobo ten unhas costas simpáticas, e o sol inda quenta, a estas alturas do ano, para arrincarnos bos suores, e para que, como cebolas, quitemos capas de roupa, ata María que viña co frío metido no corpo, sabendo que nos quedan douscentos metros que sortear ata o cumio.

Ó pouco internámonos no Monte de Arefe, asolagado case na súa totalidade polos eucaliptos, e camiñando sempre por unha pista de terra, polo que tememos que non imos ter moitos motivos para disparar a nosa memoria dixital.En compensación o sendeiro está moi ben sinalizado, e son poucas as dubidas que temos na dirección a seguir: sempre cara arriba.

Ca ganancia de altura imos divisando, os nosos pés, o Vale do Neiva, onde se atopa o pobo de Barroselas, sede do Metalfest, o festival de metal extremo onde, un bo día, ocorréuselle á Criatura bautizarme nos ritos satánicos, do que non sei se teño que estarlle agradecido ou non. Sexa como fora, o certo é que o demo debeu marcar este percurso, non porque non se atopen os sinais, senón polos camiños que discorren, terra, eucaliptos, e máis terra e máis eucaliptos.

O único interese no percorrido é o Picoto dos Mouros, un poboado castrexo, semi escavado e cuberto pola vexetación, onde nos detivemos un tempo para tirar catro fotos e facernos unha idea, polos muros que quedan ó descuberto, de como era o conxunto. Ó longo do trilho, segundo as escasas informacións que temos, atópanse tamén algunhas mámoas, monumentos megalíticos de caracter funerario, pero a falta de paneis que sinalen a súa situación fai que pasemos ó seu carón sen aprecialas.

Ata o alto de Châ de Arefe chegamos por un camiño estreito, encaixado entre centenarios muros de pedra, onde podemos atopar illados carballos e castiñeiros, quizais a parte máis amable do percurso. Polo menos non temos que seguir subindo, e aínda que seguimos avanzando entre plantacións desa especie invasora e ruín, que neste punto ten pouco tempo.

Aproveitamos o desnivel favorable para relaxarnos, tanto que Miguel máis eu, que imos diante, pasámonos de longo, e temos que volver sobre os nosos pasos para reunirnos co grupo que nos recibe con unha das características saídas de Yuka, que nos chama pringaos. A verdade, para ser de Burgos, ten un vocabulario ben bravú esta rapaza.

O descenso non tivo nada reseñable, polo menos na monótona paisaxe polo que transcorreu, agás a parte que camiñamos por outro carreiro estreito de grandes muros de pedra, onde a marca das lapas é ben visible, ou o golpe que levou Ramón na cara, un vergallazo que levantoulle un rastro de sangue no nariz.

Así chegamos á Capela de Santo Antonio, no mesmo pobo do que partimos, onde prometemos non volver face-lo sendeiro, e pasamos baixo a sombra do Ponte Seco, un enorme viaducto do camiño de ferro, anticipándonos, uns metros máis ala, ó apeadeiro.

Volvemos cara o norte, mentres o sol caía sobre Viana do Castelo, e non nos detivemos ata Caminha onde, tras dar algunha que outra volta, chegamos á súa praza para repoñer azucre, grazas a Miguel, xeneroso ata no volante. Lastima que descubriramos, cando xa estabamos merendados, a sucursal de Dosselandia, aínda que Yuka fixo boa compra. E así foi, máis ou menos, e así volo conto.

E56 Trilho da Mesa dos Quatro Abades (Ponte da Lima)

Domingo, 4 de novembro de 2007

Ás veces semella que se esgotan os camiños, as verbas, os amigos, e non hai mellor refuxio que as paredes infestadas de libros cómplices, de vellas fotografías e cancións coas que combater a morriña. Suceden a miúdo esas veces cando sinto lonxe a patria, non esta que piso, feita de terra e tempo, senón a pequena patria, ou máis ben matria, de carne e sentimentos que abracei na véspera.

Pero volve a chamada dos amigos, das verbas e dos camiños, e debuxo un sorriso para sintonizar co ceo ausente de nubes, onde Lourenzo segue botando un bafo de primaveira.

Os meus eivadiños máis regulares, e tamén os máis entusiastas, Yuka e Ramón, veñen con ganas e mochilas novas, cos ollos cheos dos cumios dos Ancares, probando outras receitas, preparadas polo cociñeiro de Paramos. Tamén regresa ás nosas minguadas filas María, despois de dar por rematada a temporada de praia, e con renovadas forzas despois de descansar toda a noite, cousa atípica nesta criatura nocturna. Non como eu, que arrastro os efectos secundarios dunha xornada metaleira onde intentei afogar a nostalxia da miña, definitivamente, matria.

Para celebrar este reencontro xuntámonos entorno a unha mesa, sementada de mapas e fames, e mentres esperamos a nosa pota de arroz tamboril (que a nosa Chinita trocou por unha ensalada de atún), escollemos unha ruta, entre o feixe delas que nos quedan por percorrer nestas terras portuguesas, cada vez menos estranxeiras para nos. Cando damos boa conta das talladas de peixe sapo ou das follas de leituga, segundo as preferencias, collemos a autoestrada e pomos rumbo cara Ponte da Lima, baixo a dirección de Yuka, que non ten prezo interpretando as cartas xeográficas.

Chegamos así á freguesía de Refoios do Lima, e subimos por unha serpenteante estrada de montaña cara o lugar de Vacariça, onde comeza o noso percurso, e conforme gañamos altura, ata os 650 metros do inicio, vemos o Val do Lima asediado por varios focos de lume, sen dubida intencionados, que nos devolven as imaxes do verano pasado, cando ardeu unha gran superficie da masa forestal da Galicia. Tamén aquí quedarán sen castigo os culpábeis deste crime, pensamos, por falta de vontade política e xudicial.

Como temos algunhas ideas de bombeiro, pero poucos medios, decidimos seguir co noso plan inicial, e despois duns breves estiramentos (dos que María está exenta por ser a única que vai ó ximnasio), poñémonos en marcha, atravesando a pequena aldea e deixando tras de nós un feixe de cans alporizados coa nosa presenza. Xa estamos altos de carallo, pero inda podemos subir un pouquiño máis, ata os 750 que marca o vértice xeodésico de Penedo Branco.

Como non estamos moi seguros do que atoparemos polo camiño deixamos este aire para o final, e seguimos pola pista de terra que nos afasta das derradeiras casas e campos de cultivo, que dan paso a unha extensa área de matos e de bloques graníticos de caprichosas formas.

No camiño atopamos pequenos rabaños de gando autóctono, penso que de raza barrosá, que miran curiosas o noso deambular polos seus dominios, e tamén atopamos varias pozas, co seu microcosmos característico. Na segunda delas, ó seu carón, comenza unha densa fraga de coníferas e folhosas (identifico abetos, piñeiros, carballos, bidueiros) e o terreo comeza a amabilizarse, perdendo verticalidade e gañando beleza.

Internándonos neste bosque enfeitizado vou perdendo e volvendo atopar os meus amigos, pola miña manía de rexistrar cada folla, cada besta ou cada pedra que atopo ó meu paso, e aínda máis cando, avanzando por unha mancha forestal onde predominan as faias, chegamos á Lagoa de Salgueiros Gordos, onde pasta unha familia (aínda que non sei si é correcta a definición no mundo animal) de cabalos de raza Garrana.

Sexa como sexa, gozo do espectáculo dos equinos baixando ata a poza para refrescarse, mentres disparo a miña cámara co entusiasmo dun francotirador serbio. Mágoa que os meus compañeiros non desfruten deste momento máxico, porque fai rato que xa abandonaron o lugar a lume de carozo, e que non teña con quen compartilo.

Aínda tardo un bo rato en reunirmo co resto da tropa, volvendo mudar o bosque de faias por outro de pedra, mais non é cuestión de laiarse polo troco, porque as panorámicas dende aquí son marabillosas e ademais o camiño empeza a descender cara Vilar do Monte, e baixando, xa se sabe, tódolos santos axudan. Tamén axuda a sorna de Ramón, que sinala que imos moi lentos, pola miña insistencia en quitar fotografías de cabalos, lagos e pedras, será que no Club de Camiñantes no teñen costume.

Como xa teño callo, fago oídos xordos as pullas do fan do piloto asturiano, e sigo tras deles tirando fotos de gratis, para que algún día, cando lles falte a memoria, saiban por onde estiveron camiñando.

Outra vez a eterna dúbida, para que hostias vale todo esto, os camiños, as verbas, os amigos, toda esta palla mental dos eivadiños na que levo un ano a voltas, lambendo as miñas feridas, coma un can, nunca mellor dito, de palleiro.

Fáltame neste día o alento do Zalo, que sempre lle ve a utilidade a estas aventuras, aínda que sexa para cubrir os domingos de aqueles que non gustan das comidas familiares, do fútbol, das procesións ou da programación televisiva, e que, certamente, non teñen mellores ofertas.

Sempre buscando o sentido da vida, aínda que neste caso temos resoltas algunhas preguntas.

¿Quén somos? Catro amigos que saíron a xantar e a camiñar un domingo calquera, senón queres chamarlle Eivadiños, chámalle xis, ou polo seu nome, que tamén temos.

¿De onde vimos? de Vacariça, como xa dixemos, e antes diso cada un da súa casa, e se queremos ser retorcidos podemos dicir que cada quen da súa nai.

¿A onde vamos? A Vilar do Monte, que xa temos os tellados a tiro de pedra, aínda que non nos decidimos a tiralas para no alporizar a poboación aborixe.

Falando de cans, aínda atopamos algúns no noso itinerario, dando voltas ó carón de homes armados, con bigotes, escopetas e bandullos enormes, porque hoxe é día de caza e de lume en Portugal, pero nin pedra nin pao lles tiramos, porque non temos tempo de enredar e xa estamos chegando a este pobo bonito, que parece perdido no fin do mundo.

Aínda que, para darnos nos fociños os nosos aires de superioridade metropolitana, de si seríamos ou non capaces de vivir nun sitio coma este, cando chegamos ó pobo este nos recibe non cun bar aberto, senón con dous, e por riba con terraza. Todo un luxo. Eu, si ten bar xa podo apuntalo como residencia.

Botamos un chisco a parolar sobre series de televisión, como Perdidos o Heroes, que suscitan opinións a favor ou en contra, ou sobre programas de humor como Muchachada Nuit, que aínda non tiven a oportunidade de ver, así que teño que conformarme cas anécdotas que contan Ramón e Mari, que teñen a súa coña, quero dicir que teñen a súa gracia contándoo.

Así que enchemos a gorxa de cervexa (ou de zume ou café, que hai perversións para tódolos gustos), e de risas, e abandonámolo pobo pola estrada asfaltada ata que, a escasos cen metros, vemos un cartel enorme que nos anuncia a Mesa dos Quatro Abades.

Aquí trocamos de tema e, non sei moi ben porque (ou si e non me peta poñelo por escrito), mentres deixamos os campos de labranza ás nosas costas e internámonos nas canicoubas do bosque, falamos barato de parafilias e dependencias, de sexo, droga e rock & roll, que todo ten a súa relación.

Tan enfrascados estamos no tema que chegamos a unha construcción de pedra, algo máis elaborada cun alpendre, e á seu carón unha mesa de granito ladeada por catro bancos de pedra, e non somos quen de acertar que cada un deles está asentado no territorio de cada freguesía colindante: Calheiros, Cepôes, Barrio e Vilar do Monte.

Agora, despois de ler a guía do percurso, xa sabemos que os representantes de cada parroquia sentábanse alí para debater e resolver os seus asuntos, consultando ós fieis que se atopaban ó seu redor, é que a tradición foi recuperada en 1988, e celebrase no terceiro domingo de xuño, pero non moment0 dimos máis dunha volta ata caer da burra e dar por cumprido o noso obxectivo.

Volveu Yuka a facerse cargo do mapa e regresamos á estrada, e aínda dubidamos un chisco máis, antes de acometer unha forte subida por unha pista forestal, onde tiñamos que recuperar a altura, que perderamos baixando a toma-las garimbas. Xa estabamos un pouco cansos, e ademais o sol acercábase perigosamente á liña do horizonte, pero non tiñamos outra que aperta-lo cu e tirar para adiante, mentres greas de garranos e barrosás seguían con atención os nosos sufrimentos.

Aquí rematou a presa, porque o espectáculo do crepúsculo era dunha beleza eu non admitía discusión, e iso que sempre é algo relativo, máis neste caso, co Val do Lima ós nosos pés, os catro asistimos ca boca aberta á chegada da noite, moi preto xa de completar o noso círculo máxico.

Porque algo de máxico ten todo esto, quero dicir, os amigos, as verbas, os camiños... que xa por separado teñen a súa importancia, e en conxunto xa son a hostia, e perdoen vostedes polo palabro, pero é que non atopo outra mellor.

Pois así foi como chegamos a Vacariça, xa á noitiña, despois de tres horas e media dándolle voltas ós carreiros e ás ideas, cansos e ledos. E tamén con ganas de contalo, de compartilo con aqueles que non viñeron. Seguro que non tardan moito en pasar por aquí os camiñantes, congostreños e afíns...

E55 Trilho de Corno de Bico - Alto dos Morroês (Paredes de Coura)

Domingo, 28 de outubro de 2007

A ver ¿como carallo era o conto? Érase unha vez un gato con botas. Era un gato vello cunhas botas tamén vellas, roídas polos ratos e polas pedras, máis aínda tiña ganas de aventuras, e por iso saía, polo menos unha vez á semana, ós camiños do país veciño, onde, acompañado doutros michiños, xogaba ós exploradores e, por unhas horas convertíase nun gato novo.

E a cantiga ¿como dicía? Xuntáronse catro un día, os mellores deste barrio... por sorte para o noso gato con botas, non tiñan intención de metelo nun saco, para tiralo na Praia da Castiñeira, so querían enredar con el por as congostras, corredoiras e canicouvas das que tanto falara nas súas noites enluadas.

Pero imos deixarnos de contos e de cantigas. O certo é que era domingo, que seguía sendo primaveira, aínda que estiveramos a piques de entrar en novembro, e que non tiña claro que tivese compañía para a miña andaina semanal.

Por aquelo de segui-las tradicións, aposteime no muro vermello do Concheiro, mentres o sol lambíame a cara coa súa lingua de lume. E algo mais co sol iluminoume o rostro, cando apareceu Merchi, compañeira de troulas e pararotas, co coche cargado de xente.

Viñan cando ela, Marta, Martola, Martoliña (é unha soa pero para min fai por tres), que deume unha inmensa alegría volve-la ver, e compartir con ela outra ración de sorrisos e verbas amábeis, e tamén un tipo grande, en envergadura e simpatía, greñudo e morcego (pipistrelo, din os italianos) para máis señas, que respondía ó nome de Couto. Aínda que máis curioso foi o quinto pasaxeiro, que recollemos no seminario, aínda que non viña de rezar, cortometraxista laureado cun curioso alcume de guerra: Andressolo (dos seus méritos hai abondo material en You Tube).

Con esta xente nova, tropa do carallo, cruzamos a fronteira, mentres eu contaba ás miñas amigas os derradeiros aconteceres da miña vida sentimental, por esa inclinación natural que teño a espirme, a mostrar os meus sentimentos, e que ás veces me trae algún dor de costas, debe ser que me colle o frío.

En fin, gato negro ou gato branco, como dicía o camarada Mao, o importante é que cace ratos.

Aínda que ratos non comemos, pero case, así que Andressolo, facéndolle honor ó seu nome, decide quedar no aparcadoiro, mentres o resto empéñase en reducir as racións abundantes de arroz malandro e tamboril, sen conseguilo na súa totalidade.

O continxente montañeiro queda satisfeito, así que non é cuestión de meterlles unha mallada. Tratamento de luxo para os novos eivadiños: imos cara Paredes de Coura, onde o outono comeza a debuxar a súa sintonía de cores nas copas das súas fragas.

Que mal lles parecería, a calquera destes catro, que os meteran nun saco, como fixeron co gato... Aínda que algúns confúndenme coa Besta do Coura, esa fera esquiva que adoita bañarse en toda poza canta hai, non teño malas intencións para con esta xentiña. Así que decido guialos ata o mesmo corazón da área protexida: o Corno de Bico. Para elo temos que chegar a Tumio, aldea senlleira cun mosaico de leiras á seu carón, onde pasta o gando e o tempo parece detido indefinidamente.

Non son moi amigo de enredar un sendeiro con outro, como fai o meu caro amigo Zalo, pero nesta ocasión fago unha excepción: subiremos por Trilho do Alto dos Morroês e baixaremos polo Trilho de Corno de Bico, dous polo prezo dun.

Andressolo non está moi convencido, e pregunta pola distancia, altitude, tempo e... velocidade, para saber que tipo de provisións ten que levar: galletas, iogures, ou... grelos. Para resolver as súas dubidas ofrecémoslle as nosas mochilas, para que distribuía o seu cargamento, porque o noso compañeiro non ten o lombo para levar moitos paos.

Cruzamos á beira dos campos do pequeno núcleo rural, onde toman o sol unha ducia de ovellas, mentres no ceo empézanse a debuxar un cardume de nubes fragmentadas, cousa de agradecer porque a canícula que cae sobre nós fai que sobre ata a camisola, aínda máis cando acometemos as primeiras costas.

Por sorte xa nos internamos na fraga, pisando un regueiro de ourizos e follasca, e non hai queixa ante o espectáculo do outono nos castiñeiros, carballos, acevos e bidueiros que atopamos ó noso paso. E tamén de algúns cogomelos, lepiotas e amanitas, agochados entre a herba e os fentos. Non hai quen pise esta Fraga de Morroês e pase indiferente ante a súa beleza.

Saíndo deste lugar enfeitizado, chegamos a unha casa forestal en ruínas, onde decidimos, ou máis ben deciden e me deixo levar, facer unha parada técnica. E cando digo técnica falo ben, porque hai a quen non lle vale con fumarse un xaroto, aínda que sexa da risa, e prefire levar un trebello caseiro para evita-la nicotina, un hibrido de cóctel molotov e pipa de auga. Cousa nunca
vista nestas saídas eivadiñas, pero algún día tiña que ser.

Parece que esta parada danos forza para subir pola empinada pista forestal que nos leva ó Alto dos Morroês, e polo camiño voulles contando da política forestal do Estado Novo, e as particularidades desta zona repoboada con abetos, cedros de Oregón, tuias, piñeiros ananos e outro feixe de especies foráneas que forman esta particular masa forestal.

Aínda que non sei se me fan moito caso, porque empezan a queixarse da costa e me vexo obrigado a facer outra parada para que, coas vistas á Serra do Leboreiro, tomen aire antes de acometer o tramo máis vertical do sendeiro.

Cada quen carga as baterías, uns roendo unha mazá e outros merendando un prato de grelos, é o que ten a humanidade, que é diversa. Así que parolando e rillando pásase o tempo, e bótolle unha ollada á nosa cima, como veterano que son, e fago uns cálculos urxentes do tempo que nos levará o que nos queda de subida, e sumándolle a baixada xa non me da para moitas paradas, polo que apremo ó grupo a segui-lo camiño.

Pasamos á carón dunha grea de cabalos, xusto cando deixamos a pista forestal e nos internamos na fraga, onde predominan os carballos e o outono luce as súas mellores galas, o que axuda a suavizar os efectos da forte pendente que acometemos, a última antes de chegar ó cumio de Corno de Bico.

Parece que sobre os meus amigos exerce unha forte atracción a arquitectura, aínda que esta atópese en ruínas, e se entreteñen un rato recorrendo o faro de vixilancia forestal que, certamente, é unha construcción ben curiosa. Dende alí constatamos como o ceo cubriuse pouco a pouco, e o sol descendeu, achegándose perigosamente á silueta das montañas, así que temos que darnos presa para achegarnos ó Miradoiro de Corno de Bico.

Dende esta atalaia privilexiada temos unha boa panorámica dunha parte extensa do Val do Coura, a pesares de que non temos demasiado tempo para deternos a contempla-las vistas porque, aínda que non teña dubidas no camiño a seguir, non é o mesmo facelo de día que de noite, por moito que levemos un morcego con nós.

Descendemos pola vertente oposta á que subimos, por unha pista de terra que atravesa a espesa masa forestal, coas pernas lixeiras pola inclinación favorable da pendente, pasando á carón das máis variadas especies que, sen embargo, non causan demasiada curiosidade na miña tropa, que está máis atenta ós discursos de Andressolo, que non entenderei ata a noitiña, cando chegue a casa e vexa, ata que me doan os ollos, unha mostra da enchente de vídeos caseiros que ten colgados de Internet.

Así ata abandonar a ampla pista e coller un estreito carreiro que nos leva, rapidamente, ó pobo de Tumio, de onde saímos, non sen antes botarlle unha ollada ó círculo máxico que debuxamos ó redor da área protexida.

De volta cara a metrópole, facemos unha paradiña na praia fluvial de Abrigo do Tabâo, xustiño onde tódolos anos faise o festival de pop-rock de Paredes de Coura, para tomar uns finos é unhas olivas negras, no chiringuito do río, que agora está transformado nun restaurante con moita cor, con zona chilau e ordenadores ó servicio da clientela.

Outra vez somos catro gatos, porque ó quinto, o noso cortometraxista véñenlle as ganas de rematar cos grelos, e baixa ata a ribeira, para que non llos comamos. E así foi, e así volo conto, e si alguén ten algo que engadir, que o diga.

E54 Trilho da Pedra Alçada (Caminha)

Domingo, 21 de outubro de 2007

A estas alturas do campionato, cando levo máis dun ano probando, penso que con certo éxito, a fórmula milagrosa para darlle sentido ós domingos, sen ter que madrugar demasiado e combinando xantares, amigos e sendeiros nunha cousa que, co tempo, deuse en chamar Eivadiños (ou Eivadinhos, pola nosa afeizón portuguesa) penso que é bo momento para reflexionar sobre que carallo é esto, ou si ten algún sentido máis ala de me dar cobertura para as miñas saídas montañeiras.

Ninguén mellor para acompañarme nestas pallas mentais que o pai do asunto, o verdadeiro culpable de que se iniciaran estas convocatorias dominicais e festivas (porque tamén santificamos as festas camiñando). Si, claro, non podía ser outro que Zalo de Paramos, caudillo de Camiñantes e Congostreños, que certo día me animou a que vencera o medo á ciática e o acompañara a xantar a un restaurante con nome de sinal de tráfico, onde, aseguraba o meu amigo, facían un arroz caralludo, e con ese manxar no bandullo, prometíame descubrir unha terra onde os desniveis eran amábeis e o outono prometía unha verdadeira sinfonía de colores.

Gustoume a fórmula e, vendo que non tiña patente, e que a miña perna non protestaba demasiado, decidín copiala. Non pensei, nese momento, que aguantara demasiadas saídas ó monte, porque o meu lombo xa tiña paos dabondo, pero mira ti por onde xa levo máis de cincuenta pateos na chepa e aínda teño corda para rato.

De algo deso falamos hoxe, aínda que non pararamos no Stop, como obriga a tradición (porque ata tradición temos), porque o Zalo anda outra vez ca dieta do xarope de arce, para depurar os velenos do corpo e baixar de peso, pasando fame, eso si. Así que, cousa inédita, iniciamos o sendeiro preto das dúas da tarde, pola nosa hora, cando xa tiñamos repasado a actualidade política, a crónica sentimental, as diversas convocatorias montañeiras, o estado dos amigos comúns (e dos inimigos), e a actividade sindical, baixo un sol de carallo para estas alturas do ano.

Eu, que estou en crise existencial pola continua deserción dos meus, non estou demasiado convencido da función social que, como apunta o de Paramos, ten esta historia dos Eivadiños, aínda que é certo que cando tanto el como os outros se uniron a esta colección de xantares (e ceas, que tamén) e sendeiros, o que non coxeaba dun pé, tiña fodido o disco, ou estaba deprimido ou andaba sen parella, que de todo tivemos nesta viña. E si estamos a cumprir unha función social que nos subvencione a Xunta, ou a Cámara Municipal de Paredes de Coura, polo menos para pagar a comida.

O certo é que saímos da aldea de Santa Aginha, probando a facer o camiño ó revés, para ver si eramos quen de atopar as marcas que non viramos na anterior vez que fixeramos o trilho, e tamén si lle atopabamos o sentido, non a vida, que xa o intentaron no seu tempo os montipaiton, senón a esta historia dos Eivadiños, porque historia, e ademais escrita, tena.

No primeiro tramo, unha pista de terra que sae do pobo entre piñeiros queimados, non atopamos nin un nin outro, así que tiven que tirar de memoria para chegar ó río, aínda que o esforzo tampouco era para botar foguetes, porque aínda en xullo pisara estes sendeiros con Yuka e Ramón. Quen, por certo, a estas horas estarían sufrindo polas carreiras de coches, en fin, cada un ten os seus santiños.

Chegar ó río chegamos, faltaría máis, sen dubidar nin un momento na dirección a seguir, pero sen ver nin unha puta marca, así que procedín a ensinarlle ó meu invitado o baño e unha levada de pedra que tiña boas vistas, polo que baixaban as minguadas augas do Ribeiro de San Joâo.

Camiñamos pola canle, quitamos catro fotos na beira do precipicio e atopamos un muíño, onde remataba. Ata o enxeño hidráulico chegaba un camiño, e ala fomos a cheirar, e así atopamos a prezada marca, pero que dicía que non, ou sexa que si, que chegaba ata alí.

Para celebrar o noso éxito decidimos darnos un refresco na poza, e ben que nos refrescamos porque a auga debía estar a menos corenta e cinco graos, máis o menos como o día que a miña Piccolina probou, por vez primeira, a temperatura do Atlántico.

O mellor pensei, a razón de ser das saídas Eivadiñas é esta, a de bañarse en coiros cos colegas, aínda que tamén vimos lonxe para facelo, tendo tan preto a praia da Fontaiña.

Outra razón pode ser, pensando na miña metade, que entre o pateo, a conversa e o baños se combate a saudade, a morriña, ese sentimento que se ten cando se estraña á patria. Aínda que a patria sexa de carne e oso.

Pois así, máis fresquiños e cargados de razóns, nestes momentos xa non tiñamos máis polémica que atopa-lo camiño, continuamos Zalo e Anxo, como o dúo dinámico, seguindo o curso do río por un estreito camiño empedrado, o mesmo que fixera fai uns meses en sentido inverso, buscando como exploradores indios as pinturas roxas e amarelas.

Aínda que o único que tiña carné de explorador era o de Paramos, que descubría pegadas de gando e de homes (ou de mulleres, que non especificou). Aquí tamén tiven que tirar da memoria e atopei un par de marcas, bastante borradas pero que confirmaban o certo do camiño.

Cando chegamos á sólida pontella que cruza o pequeno ribeiro, e o camiño comezou a empinarse e a agocharse entre as xestas, acacias e toxos, foi tempo de deixar a conversa e abrir ben os ollos para non perder o rumbo ou caer, como me pasou a min, nunha fochanca.

Aínda así, anxo caído pero non vencido, seguimos atravesando a xungla sen queixarnos ¿a quen? ¿para que?, ata que divisamos a silueta do Mosteiro de San Joâo d’Arga, onde unha rapazada da Lusitania recibíanos, minutos despois, coas típicas caras de ¿pero de onde saen estes fulanos?. Nós, vellos pero aínda con folgos, continuamos sen visita-lo recinto sagrado, porque xa o fixeramos o domingo anterior.

O sol aínda arreaba hostias de lume cando cruzamos a estrada, cara o parque de merendas, e eu aproveitei para encher unha botella de auga e botar un bo grolo, mentres o Zalo insistía na súa poción, non sei se máxica ou non pero dou fe que lle deu forzas para subir cara o Châ do Guindeiro como si tivese vinte anos.

Eu seguía cos meus pensamentos, e co meu arquivo dixital, e cas forzas moito máis xustas (faltábame a miña poción máxica: a malandrina), aínda que lembraba que fai séculos, cando eu facía deporte case a diario, tampouco era quen de alcanzar ó touro de Paramos cando o terreo se puña vertical. Polo menos tiñamos sombra, a ratos, e a calzada de pedra debuxaba un recorrido realmente bonito, mentres gañabamos altura e perdíamos de vista o mosteiro.

Aínda que neste tramo atopamos algún sinal, tampouco era como para deixar o guía atrás, ou sexa a min, así que ó chegar a unha pista de terra, onde presentábanse tres opcións, puiden reunirme co meu amigo e chegar á chá, onde Lourenzo varría ca súa lingua o monte pelado, sen máis sombra que os xigantescos molinetes que, por falta de vento, custodiaban inmóbiles os cumios cercanos.

A dirección estaba clara, pero decidímonos a cheirar un carreiro que tiña boa pinta e, bingo, unha pintada amarela e vermella, pero que carallo de bingo, ese non era o noso sendeiro, nin outro do que tiveramos noticia, a pesares de que o val que se abría ós nosos pés era realmente apetecible. En fin, tivemos que deixalo para outro día.

Porque días teremos, incluso mantendo o formato orixinal dos Eivadiños, aínda que o goberno insista a fin de mes en recortarnos unha hora de sol. Outra vez, mentres seguimos contemplando o noso ascenso pola pista de terra, nun tramo que xa podemos chamar aéreo, volvemos co tema de marras, e xurde a dúbida de si contabilizar as saídas de Forcarei e Ancares, por exemplo, no computo destas convocatorias. E nesto chegamos a un acordo de mínimos, no que eu xa pensara para pórlle punto final ó tema: se hai crónica dámoslle o si. Contaremos as saídas por crónicas.

Agora que xa temos matizado o noso sinal de identidade, aínda que non sirva nin para tomar polo cu, podemos subirnos ó vértice xeodésico, que tampouco sirve máis que para alimentar o noso ego, e coroamos o punto máis alto do concello de Caminha: Pedra Alçada. Xa sei quen non chega ós oitocentos metros, pero válenos para encher o domingo de contido, que é do que se trata (eso é, encher o domingo de contido, outro motivo para anotar). Ademais, dende aquí todo o que nos queda é baixada, que xa se sabe que baixando tódolos santos axudan, incluso a dous ateos coma nós.

As panorámicas dende o cumio, e durante todo o descenso, son espectaculares, coa desembocadura do Miño a punto de ser devorada por un mar de nubes que avanzan precisamente dende o Atlántico, penetrando nos territorios das dúas ribeiras. Co relaxo de ir cara abaixo aproveitamos para por a parir a algúns dos personaxes do pasado, porque sempre é bo lembrarse dos amigos pero mellor é non esquecer xamais ós inimigos, por se acaso. Aínda que máis ben son eu o saco de rancor, coma sempre, porque o caudillo está máis preocupado por buscar o xeito de enlazar este tramo co da semana pasada, para traer os seus acólitos do CdC ou de Congostra.

Si, agora xa estou máis tranquilo, e non porque xa miramos, ala abaixo, a tiro de pedra (si a tira Zalo igual lle chega) a Capela de Arga de San Joâo, senón porque xa me da igual que leira é esta dos Eivadiños, ou si é palla mental, cobertura, motivo, fórmula ou club de boiescau, o tema é que o camiño, a compaña e a conversa ben pagan a pena, e si se pode repetir o próximo domingo pois vale, pois alédome. Ó final parece que todo queda nun feixe de verbas e de imaxes, pero tamén queda en saber que o vivimos, que o gozamos (que ninguén pense que estivemos a rozarnos, ¿eh?).

Pois iso, que chegamos á capela, sen máis incidencias, e tamén sen atopa-las marcas do trilho, e dende alí, nunha carreiriña de can, ata o coche, recocido polo sol coma nós. Xa no camiño de volta, aínda lle dimos outra volta máis, porque non sabemos estar calados, e repasamos as convocatorias de camiñantes, rillamillas, congostreños e ribeireños, por si coincidiamos algún día. E algún día coincidiremos, pero eso xa será outra historia.

E53 Trilho do Cabeço de Meio Día (Caminha)

Domingo, 14 de outubro de 2007

Nova incursión dos “Eivadiños” na serra da Arga. Escasa concorrencia pero con figuras reseñables: Anxo, Salomé, Zalo e Xacobe. A presencia do comandante sempre é unha bendición pra continuidade dos camiños, pois por onde pasa non volverá crece-la herba; pois virán tras el, Camiñantes, Rillamillas, ... A presencia do noso líder e fundador, Anxo de Lavadores, dálle caracter oficial a esta convocatoria fronte a outras aventuras paralelas de eivados que foron cazar culebras e buscar novas rutas.

O Stop, lugar habitual de encontro e degustación do arroz malandro estaba pechado, o que nos levou a descubrir outra das delicias gastronómicas do norte de noso amado Portugal: “Arroz ó Tamboril”, enriquecido con nobres mostras de peixe sapo e langostinos. Política, relixión, medio ambiente, presente e futuro amoroso do noso caro amigo Anxo, etc., foron temas de conversa que animaron o xantar.

Alá polas dúas e media hora local, sen a sagrada siesta pero coa a bendición de St.º Antão, comezamos a camiñar na “Arga da Cima. Salomé intentou, á saída e novamente á volta, tira-la capela do bendito, sen lograr movela un ápice por moito que empurrou. O camiño levounos por unha sucesión de “moinhos” con contundente tellado de laxas perfectamente conservados. Mesmo a través da porta ouvimos como moía o de Baixo. Sómente cunha nariz educada en Paramos poderíamos ter gozado do arume da fariña recén moída, pero os criados preto da cidade precisamos dun estímulo maior.

Preto de alí deixáramos a solemne Ponte de Porto Carro, que non mereceu a atención dalgún que perdeu os ollos nun deportivo vermello, ostentoso e pouco práctico pros veciños do cercano lugar de Varciela. Falando de especies intrusas, cabe mencionar que o somier aínda non fixo presencia nesta rexión, que mais ben está nun paso evolutivo anterior á cancela, pois nas mais das leiras o peche estaba feito de laxas.

Poucas mostras do outono atopamos no camiño e os mais dos castiñeiros aínda teñen os ourizos verdes; non así as peras e mazás que encheron as nosasmochilas. Como é habitual nas últimas semás, un tempo soleado acompañounos toda a andaina. Baixo a Ponte das Traves, chapuzón e escalada nudista para o sector masculino e baño de sol para o sector feminino.

A estas horas xa regresaban as ovellas de pacer, baixo a atenta mirada dende o outeiro, dunha pastora ataviada de chaleco e gorro de palla, como fixeran dende anos as veciñas do lugar de Gándara. Nesta aldea, unha viña de veira a veira do regato da Fraga, levou a imaxinación de anxo a vendimar dende a piragua. Pouca enerxía deben deixar na zona os modernos aeroxeradores que escoltan ós aínda operativos Moinhos da Gándara. A electricidade non ha de chegar para un moinho eléctrico. Finalizámo-lo percurso tras cruza-lo Pontâo do Lobo, que non foi difultade para o noso canciño retirado, que pasou lixeiro e ouveando.