E33 Trilho das Garças (Paredes de Coura)

Domingo, 27 de maio de 2007

Os límites da dor confúndense, e esas punzadas de veleno que me recorren o corpo, deténdose con insistencia nas zoas máis incógnitas, fan innecesarios os gritos monótonos do espertador. A semana de madrugóns obrigados chega ó seu fin, arrastrando os efectos dos soños atropelados, onde as marionetas do pobo dos viaductos loitaban por reducir as miñas pantasmas habituais.

Catro días consecutivos de festival, aínda que os tres primeiros foran de butaca, minaron as miñas poucas defensas, e nin tan sequera a terapia das sestas aceleradas conseguiu deter a dexeneración dos meus músculos, e a xerminación de novos padecementos.

Como colofón a todo isto, o vértigo que imprime a chegada do sábado, coa comida en Coiro despois da xornada laboral, pechando o paso á posibilidade do descanso horizontal, e as derradeiras sesións superpostas dos títeres, me machicaron os osos, que foron finalmente triturados no concerto de Spina Fecunda, do que saín directamente para talleres.

Con todos estes antecedentes aínda me queda un resto para plantarlle cara ó domingo, para que non poida comigo ese día de comidas familiares e programas de televisión para imbéciles. E como lle resto unha hora ó avisador dixital, teño tempo de sorrirlle ás miñas venas cun líquido negro e amargo, encher o depósito seco do meu carro i exercer os deberes poéticos coa patria que me tocou amar e sufrir.

Así que volvo plantarme no lugar habitual das nosas reducidas convocatorias, con quince minutos de anticipación que me saben a eternidade, xa que na espera me sorprende o ataque da Sra. Faloporsete que, froito da súa incontinencia verbal e do seu descoñecemento dos horarios do transporte público, e sobretodo da miña imposibilidade de improvisar algún punto de fuga, ponme ó corrente da vida e obra do escultor Silverio Ribas, que resulta ser (para a súa desgracia) o seu irmán.

Para aumentar os meus infortunios, abandónanme os meus fieis, enfeitizados polos espectáculos de Redondela, e o único que me secunda no afán de continuar o sementado de pegadas, o entusiasta Xurxo, chega con certo atraso e con problemas de arranque no coche.

Para non perder máis tempo volvo a coller o meu, e logramos desfacernos coa Sra. Faloporsete nas inmediacións do Meixoeiro, onde ten previsto tortura a unha nonaxenaria, para que perda as poucas ganas de vivir que lle queda, e así recuperar as nosas.

Nada mellor para recuperarse das adversidades que nos envían os ceos, onde o sol ten moi poucas oportunidades de abrirse paso, que inxectarse unha dose de malandrina, nese templo gastronómico que ten nome de sinal de tráfico. Alí departimos Xurxo i eu sobre os pecados e as debilidades da carne, que nos obriga a penitencias como as que o meu amigo está a punto de iniciar, grazas ás indicacións do anteriormente coñecido como Tesorito. Mentres esto sucede imos recuperando os niveis aceptables no sangue, e recuperámonos dunha malandremia que estaba durando demasiado tempo, co que parte dos meus dores se mitigan.

Con estes beneficios no noso estómago volvemos descontar os quilómetros cara a nosa terra prometida, da que estivemos ausentes debido a sendas excursións nos camiños abertos polos pescadores dos ríos Miño, Avia e Tea, seguindo a dinámica de buscar a cercanía dos cauces fluviais para calmar os rigores da canícula primaveral. Neste día que nos ocupa non temos este problema, senón a posibilidade de que as nubes sufran incontinencia, polo que nos pertrechamos de roupas hidrófugas e impermeables antes de iniciar o Trilho das Garças, que é o que eliximos para celebrar este esperado regreso.

Partimos da Igreja do Livramento, no lugar do Burgo, que supoñemos é o templo parroquial da freguesía de Formariz, e circunvalamos o terreo sagrado buscando o inicio do sendeiro, aínda que temos que deternos atónitos ante o encontro dunha enorme ave de longuísimo pescozo. Si, unha solitaria avestruz pastando nos campos tranquilos do Vale de Coura, que nos mira como se os que se equivocaran de continente foramos nós. Disparo a miña cámara fotográfica como un cazador nun safari na sabana africana, mentres Xurxo se afana en buscar a dirección na que debemos iniciar a marcha.

Como non os atopa, optamos por camiñar cara onde vimos os sinais que nos conduciron ata a igrexa. Estas conducen, por unha pequena e enfeitizada carballeira, que nos devolve o encanto destas terras, a unha zoa de pastos onde un alazán anacarado require as nosas atencións, ou máis concretamente as miñas, que non podo subtraerme a súa beleza.

Para contemplar esta imaxe bucólica e pastoril, un rabaño de ovellas pacendo nun océano esmeralda salpicado por flores amarelas, brancas e violetas, formando unha sinfonía de cores, como diría o Emperador de Paramos. Por este tramo prometedor chegamos á Igrexa de Formariz, cun gran cimenterio adosado, onde se inicia realmente o Trilho das Garças.

Camiñando polo firme asfaltado que atravesa campos de cultivo e viñedos, chegamos ó pouco tempo ó lugar de Outeiro, onde se atopa unha pequena ermida, a Capela de San Sebastiâo, e os sinais característicos destes sendeiros nos dirixen, por un estreito corredor entre casas de graciosa arquitectura, ata a estrada nacional 303 que vai cara o núcleo urbano de Paredes de Coura, mentres levantamos un regueiro de ladridos dos enormes cans que as defenden. Estamos agora, deixando atrás o asfalto, en Boavista, onde nos asombran os campos sementados coas rosadas dedaleiras, esas plantas belas e letais, das que xa falei no meu derradeiro informe, grazas ós meus recentes coñecementos de etnobotánica.

Internámonos nunha frondosa fraga de carballos, onde se nos presenta a incógnita de que dirección tomar, xa que o camiño se bifurca, así que nos dividimos para buscar as marcas brancas e amarelas que, finalmente, localizo, tendo que chamar ó bo de Xurxo como si lle tivera preparada a merenda, porque os meus berros son afogados pola proximidade do Río Coura, co ruxido das súas augas esmeraldas.

Aínda que, despois de reagruparnos e de chegar ó Ponte Novo, un sinxelo arco de pedras centenarias que as atravesa, teñamos as nosas dubidas sobre a orixe das sustancias que as tingue. Agora caio na conta que neste lugar, chamado Penices, obviamos o aire ou ramal onde o río desaparece, durante unha distancia de douscentos metros, discurrindo mergullado baixo un leito de pedras, tal e como nos indicaba o folleto do trilho.

En cambio si tomamos outra desviación, despois de avistar un pequeno encoro onde se estancan as augas do Coura, que nos conduce á Azenha Velha, unha sucesión de saltos de auga nas que, ó seu carón, hai dous muíños, onde o río conforma un entorno de especial encanto. Aquí, ocultos por fentos reais e musgos que vernizan tódolos rincóns, ben poderían existir esas criaturas mitolóxicas que poboan insistentemente os nosos soños, a pesares de que persistan en manterse ocultas ós nosos ollos.

Volvemos retomar o itinerario circular, ó abrigo das frondosas do Monte de Couro, onde o meu acompañante non é capaz de resistirse ós feitizos da natureza e imita as enredadeiras no seu afán por confundirse coas especies arbóreas. Cando reemprendemos a marcha pasamos repaso a outras fórmulas sendeiristas e, nunha nova practica onanista, resolvemos que a nosa é a mellor, aínda que as nosas convocatorias non sexan, ou precisamente por eso, as máis populares.

E32 Sendeiro dos pescadores do Tea (Mondariz)



Sábado, 19 de maio de 2007
Volvo desembocar nun novo día, coas melodías pegadizas que amenizaron a Festa Hortera na sala Nasa onde, ademais de reeditar as lembranzas máis rancias da adolescencia, volveron trunfar os inclasificables Proxecto Alfeizar, ese trío de estrelas fugaces que fan tambalear do seu trono ós mesmísimos Camela. Non vou a estenderme nos detalles da noite, porque os seus efectos, a pesar das horas que lle restaron ó soño, non foron demasiado nocivos, ou para ser máis claros: que non me erguín con outra resaca para a miña colección, como é habitual. Así que me sorrí un ceo estival, ausente de nubes, e reúnome no punto de encontro habitual con un feixe de eses fieis que forman a miña cobertura emocional, dos que estou tan necesitado en estes tempos de naufraxio.
Ós incondicionais Xurxo e Nacho (anteriormente coñecido por Tesorito, antes Tremendo Pavo e tamén chamado Iñaki no mundo subacuático), se nos suman entusiastas Yuka e Ramón, xa consolidados neste pequeno grupo de sementadores de pegadas, e Zalo, nosa alma mater, emperador e caudillo camiñante que, aínda impedido transitoriamente para acompañarnos nas nosas aventuras sendeiristas, decide compartir mesa e teito con nós. Para completar a expedición tamén nos acompaña Aurora, animada coas posibilidades do noso campo base, situado na vila termal de Mondariz Balneario, punto de partida e de chegada das nosas próximas rutas.
Para tranquilizar os estómagos e animarnos ó exercicio facemos unha escala en Cans, parroquia de Porriño que se prepara para unha nova edición do seu curioso festival de cine, onde o glamour viaxa en Chimpibús, e alí damos conta dun menú frugal, como é pertinente antes das nosas actividades deportivas, composto por empanada de palometa, chinchos en escabeche, carne guisada e chipiróns con allada.
A relación entre a calidade dos productos consumidos e o importa da factura é bastante favorable, aínda que a malandremia nos faga evocar as exquisiteces das terras portuguesas, e con este primeiro acerto nos internamos na comarca do Paradanta, onde Ramón perde a orientación, pese a gañarse os garbanzos en estes lares. Subsanados os problemas de comunicación, e os de ubicación, reunimos o grupo sendeirista e deixamos ó mando do campo base a Zalo e Aurora, que teñen a sesta enchéndolles os ollos.
Abandonamos o núcleo rural seguindo o curso do río Tea, que nos acompañara durante a maior parte do camiño, e descontamos os primeiros metros por un paseo fluvial que se inicia na Fonte de Troncoso, nun dos mananciais de augas minerais que dan fama mundial ó municipio máis pequeno do país galego. Neste tramo que discorre entre a fonte e a estación depuradora é onde máis sentimos a canícula propia da estación, e que a bo seguro está enchendo en este momento os areais costeiros das rías.
Aquí me deteño a rexistrar unha agrupación de dedaleiras (digitalis purpúrea) que tingue as beiras do río. Esta planta herbácea, que destaca pola disposición das súas follas en forma de roseta basal, é moi común nos claros dos bosques, nos bordes dos camiños e nos lindes das terras cultivadas, e moi vistosas polos seus longos acios de flores púrpuras ou rosadas. Tódalas súas partes son tóxicas debido ó seu alto contido en dixitalina, sustancia que se empregou para tratamentos cardíacos, e que agora se desestima polo estreito marxe existente entre a dose terapéutica e a tóxica. O seu envelenamento se produce pola inxestión das súas flores ou follas, e so dous gramos bastan para matar a unha persoa.
Despois de constatar a beleza letal destas plantas reúnome cos meus amigos para internarnos nunha senda de pescadores que discorre nunha pequena franxa entre o leito fluvial e os terreos do campo de golf, que se estende durante varios quilómetros como unha alfombra esmeralda. Camiñando á sombra dos bosques de bambú e das especies arborícolas propias da ribeira, atopamos cada un cadanseu recordo da velada, en forma de pequenas pelotas, todos menos Yuka que, pese a ir atenta ós pregues do terreo, non atopa a súa.
Atopamos un antigo paso de poldras que cruza o río, semellante ó que existe ó carón do manancial de Troncoso, e non nos resistimos a pisar as enormes pedras, desgastadas polas caricias persistentes da auga, esas mesmas caricias que sentía, fai un millón de anos, cando cabalgaba a súa escuma co meu kaiak. Coas crónicas dos meus días piragueiros sorteamos os accidentes orográficos da liña líquida, cada un deles ten varias historias e cada unha destas historias está tatuada nos pregues da miña pel, cuarteada como un neopreno vello. Aínda conservo na lembranza cada obstáculo, e o xeito de sortealo, aínda que, como no caso do salto de auga que visitamos despois, non sempre acertei a enfiar correctamente a proa e rematei sepultado pola mina embarcación.
Continuando coa nosa particular singradura nos internamos nun territorio onde o río derramase en pequenos canles naturais, separados por caprichosas e exuberantes formacións vexetais, e tamén por unha sucesión de bloques pulidos disposto ó azar que fan deste lugar, denominado o Labirinto nas guías de augas bravas, o máis complicado para a navegación dos que nos atopamos ó noso paso. Nós seguimos discurrindo pola mesma beira pola que abandonamos a vila termal, disfrutando da sombra dos carballos, que aquí forman unha poboación numerosa, alternándoos cos salgueiros e bidueiros que forman un cordón forestal na maior parte do discorrer do Tea.
Chegamos, pola beira oposta, á pequena Praia de Pías, dende a que nos observan atónitos media ducia de adolescentes, para quen a nosa presencia é semellante á incursión dun grupo guerrilleiro, xa que saímos da espesura, coas nosas mochilas e bastóns, con ademáns de ocupar a poza de augas cristalinas que nos separa.
Como intuímos que é unha zona téxtil, e non queremos ter polémica cos seareiros, sorteamos a formación granítica que forma o angosto paso de o Tubo, onde en certa ocasión improvisei o rescate dun teimudo bombeiro, e na ampla piscina que forma o seu desaugue Xurxo, Ramón e máis eu espímonos e refrescamos os nosos coiros. Nacho, pensando en matar a Tesorito, decide non acompañarnos no baño e se adica a retratarnos as vergoñas, ou más ben a pouca vergoña que temos.
Despois de refrescarnos e brincar un bo tempo neste leito transparente, somos recompensados cunhas cereixas exquisitas ¡Grazas, Yuka, por sacar sempre cousas ricas da túa mochila!, e reemprendemos o camiño con novas enerxías, continuando a sinuosa e estreita senda de pescadores que, en ocasións, se difumina entre unha vexetación que contén unha ampla gama de verdes e entre eles destacando ¡vin unha falsa cicuta, que marabilla!.
Esta perigosa planta tamén chamada perexil de río (oenanthe croccata) ou pe de boi, debido o seu parecido con outras especies da súa mesma familia, fai que se consuma tranquilamente sen sospeitar que se está inxerindo un potente veleno de acción rápida. No nordeste portugués se empregaba para pescar, triturada en fresco, mesturada con terra ou barro, se esparcía polas augas do río nunha zona determinada e, o pouco, aparecían os peixes vivos, pero flotando, de tal xeito que se pescaban a man.
Tamén observamos as ruínas dun par de enxeños hidrográficos, onde se moía o gran que xerminaba nas fértiles terras do val do Tea, coas moas enmudecidas para sempre, testemuñas dunha forma de vida moito máis respectuosa co medio que a que levamos agora.
E ó antigamente coñecido por Tesorito, ou sexa o Ignacio, lle veñen despois de suar un bo rato, as gañas de comulgar coas augas, e nos arrastra a todos cara a corrente, nun diminuto areal. Froito deste impetu, e de non escoller unha zona moi apropiada, noso amigo é azoutado por un látego de sete colas en medio do río, improvisando unha escena non apta para menores. Por eso Yuka e Ramón prefiren gardar as distancias, aínda que eso non lles evite ver o noso espectáculo.
Volvendo ó camiño non tardamos en chegar á ponte pola que discorre a estrada que conduce a Pazos de Borbén, onde cambia radicalmente o terreo e temos que abrirnos paso entre a maleza, xa que a senda desaparece e a inclinación da ribeira dificúltanos a progresión. Aínda así non nos rendemos, e pronto volvemos a recuperar a pegada dos pescadores que nos leva ó Muíño de Bugarín, sen dubida o máis grande que atopamos na zona, onde unha presa de pedras centenarias forma espectaculares saltos de auga, entre un bosque enfeitizado formado polas especies autóctonas características.
Seguindo o curso fluvial, amparados dos raios solares por un edredón esmeralda, chegamos a outra fervenza artificial, a pesares de que non quede nin rastro do muíño que, a bo seguro, orixinou o muro que une ámbalas dúas beiras, e onde asistimos por enésima vez ós espectaculares saltos das troitas, empuxadas polos seus instintos a remontar a corrente.
Mais arriba as augas amánsanse, e nas súas marxes alternan viñedos, campos de cereais e de pasto, algúns alfombrados cos colores das margaridas e das manzanillas (matricaria chamomilla), que se confunden. Estas últimas se recolleitan durante o verán, cando xa se lle caeron as lígulas brancas, e ademais das súas virtudes tónicas e dixestivas, serve para tratar ampolas e gretas nos pezóns ou no coiro cabeludo ou para facer lavados oculares.
E sen maiores contratempos chegamos á Praia da Freixa, onde nos espera Zalo, para regresarnos ó campo base, aínda que teña que facer varios viaxes por facer exercicio dun sentido do humor que non todos entenden.


Domingo, 20 de maio de 2007
O certo é que si existiron contratempos no final da etapa de onte, pois vendo próxima a meta precipitamos a chamada a Zalo, o noso apoio loxístico, e tivemos que apurar o paso para completar os derradeiros quilómetros, ademais Yuka tivo un encontro desagradable cun enorme can que a quería de merenda, e sufriu unha caída que, aínda que non tivo consecuencias de importancia, a deixou doente. Froito de todo esto foi que a nosa amiga burgalesa non fose de todo receptiva coas bromas do Emperador, e se negara a infrinxir as normas de tráfico, e este tivera que facer dous viaxes para devolvernos ó noso campo base.
De tódolos xeitos, finalmente, rematamos todos reunidos na mesma mesa, devorando uns anacos de xamón con melón (onde Ramón demostrou a súa mestría co coitelo), unha ensalada de soia, atún, millo e un montón de cosas ricas que preparou Yuka, e unhas costelas de porco con patacas e vexetais (asadas e guisadas) que se foron facendo soas mentres Xurxo e Nacho lavaban o coche (eso si, despois puxeron a mesa).
A cea alongouse, ou mais ben a sobremesa, ata altas horas da madrugada, con un improvisado atrapacontos surxido dos efluvios do licor café e de outras sustancias psicotropicas, onde aflorou a filosofía Zen, a lóxica das monxas, a etnobotanica, as fotografías do pasado, a campaña electoral, as masaxes terapéuticas, os textos constitucionais, os tesouros mariños, as anécdotas da xornada sendeirista, os viaxes intercontinentais, as biografías de escuros personaxes e as crónicas de outros tempos e outras terras.
Por eso este domingo levántome cunha resaca partillada, e volvo a saltarme o almorzo para ir con Zalo ó mercado de Mondariz, a repoñer víveres para a tropa de fieis que repiten mesa. Algúns si almorzaron, incluso mentres preparamos o xantar, como Aurora, paro aínda así non deixamos nin a mostra dun guiso de costelas de porco e zancos de polo, unha escalibada de calabacíns, berenxenas, tomates e pementos e arroz á laranxa con guarnición. Parece que levamos todo o fin de semana comendo e, para combater esa impresión, volvemos calzar as botas para facer outro tramo do río Tea, e sumalo ó que fixemos onte entre Mondariz-Balneario e A Freixa, mentres se apagan os ecos da polémica suscitada sobre o panorama teatral na Galiza na que parece non haber acordo.
Cruzamos o pobo de Mondariz e deixamos o coche moi preto do Miradoiro de Foxaco, onde ata non fai moito había un vertedoiro incontrolado, e despois de facer os estiramentos pertinentes e consultar os paneis da Ruta Ríos e Montes de Mondariz, pola que camiñaremos parcialmente, baixamos ata a Praia de Lougares, onde comeza o noso itinerario. Este pequeno areal, rodeado dunha importante extensión de seixos, enfronta a unha profunda poza e, despois dunha sucesión de saltos de auga formados por grandes pedras e agrupacións de plantas acuáticas, da paso a unha zona ideal para o baño, con pequenas atalaias entre a vexetación exuberante por onde acceder ó auga. Aínda que o día non sexa demasiado suxerinte para elo, para desgracia de Yuka, que se quedou onte coas ganas.
Seguindo coa mesma filosofía da véspera, desbotamos os camiños que se aloxan do río e intentamos abrirnos paso polas sendas de pescadores, a pesares de que pouco a pouco se esvaezan as súas pegadas, e a maleza vai invadindo o pouco marxe que temos entre a auga e os toxos. Se nos disparan os suores avanzando entre unha vexetación que invade desordenada toda a beira do río, e temos que trepar por troncos caídos, agarrarnos a fentos e xestas para non caer o leito do Tea, e camiñar agachados entre as silveiras.
Por certo, continuando coa clase de botánica, direivos que os brotes ternos do fento común (pteridium aquilinum) utilízanse como verduras, de forma semellante ós espárragos; se recollen cando comezan a asomar do chan e se preparan cocidos ou acompañados dunha vinagreta, pero, coidado xa que cando a planta madura é tóxica e extraordinariamente amarga.
O esforzo realizado déixanos exhaustos, aínda que algúns como Ignacio Pérez (antigamente coñecido como Tesorito) veñan xa un pouco tocados pola camiñata de onte e non teñan os xeonllos para moitos ruídos. Aínda así avanzamos, deixando atrás o Regato de Ferces, un dos moitos que nutren o caudal do Tea, dende o seu nacemento na Serra do Suido, ata chegar a unha zona onde este de derrama en múltiples caudais formados por unha explosión de plantas acuáticas.
Dende aquí desembocamos nun extenso pedregal de cantos pulidos polas crecidas invernais, e podemos camiñar outra vez erguidos, e observar os debuxos de espuma que as correntes fan sobre a superficie. Pero a tregua é breve, xa que nos vemos na obriga de desbotar as estreitas marxes do río e camiñar, non moi lonxe da beira, polos campos fértis que non indican que nos aproximamos a unha zona habitada.
As augas osixenadas do río Tea son o medio onde se desenvolven moitos insectos, cunha presencia máis notoria nas estacións cálidas, e grazas a esto é frecuente atoparse con varias especies voadoras como as lavandeiras, que recorren as viras para cazar os exemplares adultos, e os merlos rieiros, que prefiren mergullarse para capturar as larvas baixa a auga. Da calidade destas augas da boa fe a existencia das londras, moi asustadizas e que fan vida durante a noite, polo que a forma de detectar a súa presenza sexa polas pegadas nos areais que se suceden o longo da conca fluvial.
Cos ollos ávidos de atoparnos con algún destes mamíferos acuáticos, chegamos á Praia da Cernadela, onde nos detemos a observar as rodas de muíño que a anteceden, e a fervenza que se forma na presa, onde volvo aburrir ós meus coas miñas fazañas piragüeiras, que non podo evitar rememorar e, sobretodo, añorar. Esta é unha das zonas preferidas polos bañistas para aliviarse da canícula estival, máis aínda pola presenza dos chiringuitos, indispensables nun día de praia.
Camiñando polas súas inmediacións chegamos á ponte romana de Cernadela, dende onde comeza o Sendeiro Fluvial do Tea, que discorre río abaixo ata a vila termal, e por onde nos internamos para descansar das labouras de desbroce que acometemos no primeiro tramo. A pesares do acondicionamento para facer accesible este camiño para os máis eivados dos nosos, e quizais debido a que non está homologado pola FGM, non está marcado coas sinais vaticanas, aínda que non temos demasiadas dubídaas sobre a súa continuidade.
Pasamos baixo a ponte da estrada que comunica o centro urbano de Mondariz e a parroquia de Riofrío, e onde se atopa a planta embotelladora do auga mineral que xurde do manancial da Gándara, e que lle da fama internacional a estes lugares, para chegar á praia de Mondariz, onde non nos resistimos a saborear cafés, xeados e refrescos, mentres constatamos o desafortunado da intervención municipal nas beiras e incluso no leito do río, en forma de encoro de cemento. Outra cousa é a senda pola que volvemos o camiño, limpa de maleza, aínda que sen marcar.
Cambiamos de beira por unha pontella de pedra, formada por unha sucesión de grandes lousas apuntaladas por media ducia de pilares, e que me fai lembrar cantos destes pasos medín nos ríos Louro e Caselas, nun traballo que disfrutei enormemente. Pregúntome cantos deles se salvaron nos traballos de saneamento destes cauces fluviais.
Por ela acedemos a un gran muíño, totalmente soterrado polas silveiras, e internámonos nunha fraga de especies autóctonas, polas que barallamos a posibilidade dun pateo nocturno. Nos bloques graníticos que atopamos dispersos polo bosque é frecuente unha planta carnosa, con folla redondeadas e unha pequena depresión no centro, é o couselo (umbilicus rupestres), e a súa epidermis empregábase para aplicar sobre pequenas feridas abertas, tanto para conter hemorraxias como para impedir infeccións, evitando así o contacto co aire. Tamén se aplicaba sobre queimaduras leves, illándoas do exterior e acelerando a súa curación.
O camiño nos leva a unha ponte metálica, unha curiosa estructura que recorremos sen demasiada precaución, a pesares de que a ferruxe minou algunhas partes da mesma, e pola que volvemos cambiar de beira, camiñando á par de prados descontinuos que nos anuncian a proximidade de núcleos de poboación permanente, ou para ser máis claros: que estamos chegando ó remate da etapa, xa que non tardamos demasiado en chegar á Praia de Mondariz, dende onde divisamos o noso campo base.
Alí recollemos os nosos bártulos e improvisamos unha merenda a base de Lambrusco e chourizo de Salamanca, mentres repasamos as anécdotas do fin de semana. Nestes dous días comemos e pateamos, e volvemos comer e patear, pero tamén dimos un salto cualitativo nestas convocatorias que xa non se cinguen os domingos á tarde, e nas que, polo menos, somos capaces de manter unha certa intimidade, para non semellarnos demasiado a outras fórmulas que xa están inventadas.
Volvemos á cidade, coas pilas cargadas para afrontar outra semana de xornadas obrigadas, descontando os días para volver a reunirnos na nosa adición de sementadores de pegadas.

E31 Sendeiro do río Avia (Leiro-Rivadavia)



Xoves, 17 de maio do 2007

Son un náufrago profesional que acostuma a fundir os barcos que o acollen, cando desaparece a maxia da viaxe, e por iso nos derradeiros días as miñas teas de araña teñen unha consistencia salina, e xigantescas olas convulsionan os meus soños facendo aflorar a sombra de Caín, que me devolve a miña verdadeira natureza. Por eso na noite me confundo con escuras criaturas para entregarme a unha confusión de metais estridentes, cos que encher as profundas fendas que se abren baixo o meu peito, e desprezar así a tentación das caricias.

Todos e cada un dos pasos cos que recorro o abismo non son máis que un cardume de sentimentos cos que intento motivar os amenceres que me restan, ainda que para elo teña que seguir coleccionando cadáveres. Eses mesmos cadáveres que co seu alento de rancores obrígame a desprezar o abrigo das sabanas e volver a solicitar unha cobertura emocional para dulcificar o naufraxio.

Con todos estes antecedentes non hai nada que me alede máis a mañan que a compaña de Xurxo, peza indispensable na continuidade das aventuras sendeiristas que nos ocupan nos días ausentes de obrigas laborais, e de Yuka e Ramón, entusiastas sementadores de pegadas que afortunadamente redescubrín, como tesouros agochados no leito do océano, despois dunha longa tempada sen saber nada deles.

Baixo un sol implacable, azoutando coa súa lingua de lume ás criaturas helitrópicas que invaden os areais, nos introducimos no interior do país, con intención, na primeira instancia, de acalar ese rumor de bolboretas mortas que, no meu estómago, ten tamén os anacos de metal da véspera. Outra vez Zalo, dende a distancia, nos dirixe a bo porto, xa que en materia gastronómica estamos un pouco perdidos nas terras do Ribeiro, e nos recomenda un deses sitios de sempre, no que Xurxo recalara hai un millón de anos, chamado As Chabolas, situado no núcleo rural do mesmo nome.

Por oito euros podemos elixir no menú do día entre unha gran variedade de pratos e, por ese prezo, comemos bastante mellor que na metrópole pagando máis do dobre, co que podemos dicir que xa gañamos a mañá. Ademais baixámonos dúas xerras de clara, para combater os calores que nos agardan ó abandonar o comedeiro, mentres definimos a ruta que seguiremos polas marxes do río Avia, entresacada da ampla rede de sendeiros que atravesan o corazón da comarca.

Descontamos os quilómetros que nos separan do noso punto de partida, na localidade de Leiro, e ó chegar ó seu paseo fluvial deixamos o coche (un deles xa que o outro quedou en Ribadavia), preto da ponte medieval, que se reflexa no espello do río que seguiremos. Non podo admiralo demasiado xa que me golpea a conciencia dende o satélite para lembrarme os meus crimes, e teño que recorrer este primeiro tramo cargando na miña mochila os rancores que sementei nos últimos meses.

Paso trala estela dos meus amigos contemplando fugazmente a estructura metálica da curiosa ponte colgante que desemboca nos terreos do cámping, mentres sobre a miña cabeza seguen caendo pedras a pesar do velvia que se debuxa no ceo. Esta mesma ponte onde se fraguaron outras historias que levo tatuadas na miña cartografía emocional, como vellas cicatrices que me recreo en acariciar de cando en vez.

Facendo malabares coa cámara nunha man e o teléfono na outra, cruzo o Avia pola ponte das Poldras, por onde accedo á zona de recreo do Salgueiral, creada en 1960 cunha plantación de chopos e salgueiros. Detéñome no cartel onde se explica unha das características desta ultima especie: tanto a súa cortiza como as súas follas son ricas en salicina, e foi moi utilizada antigamente en medicina ata a aparición da aspirina (ácido salicílico), e as súas propiedades curativas están relacionadas con dores de todo tipo, especialmente reumáticos.

A falta de un destes analxésicos, ven na miña axuda un amigo, xa que me atopo a un vello compañeiro de camiños, Quique Carballeira, que se atopa coa familia disfrutando da xornada dominical, e me da a escusa perfeita para aprazar a penitencia. Despois de parolar un anaco co precursor das sesións de atrapacontos, apuro o paso para unirme cos meus, que me agardan á sombra dun cruceiro, onde San Bieito lle cubre as costas ó ximnasta, e reiniciamos a marcha penetrando no núcleo rural de A Ponte.

Este lugar pintoresco ten a particularidade de ser o de nacemento do poeta Eladio Rodríguez, o 24 de xullo de 1864, do que descoñezo os seus versos, e algunhas casas que aínda se manteñen en pé descansan as súas paredes en enormes bolos de granito, nunha mostra inxeniosa da arquitectura popular.

Por este enclave con encanto chegamos á ponte medieval de San Clodio, que data de finais do século XVI, e que foi reformada no 1731, e que consta de tres arcos con luces de 10, 18 e 14 metros, estando rematado o central cun frontón e cunha cruz nun dos seus lados e cunha bola noutro, posiblemente do XIX. Como o de Pontesampaio, foi obxecto de durísimos enfrontamentos durante a guerra de Independencia contra o francés, no ano 1809, e foi declarada monumento nacional en 1981. Outra das súas particularidades é a de ter unha casa acaroada a un dos seus pilares, o que conforma un entorno singular que non dubido en atrapar para o meu arquivo dixital.

Seguimos camiñando protexidos pola proximidade do río, ou máis exactamente polos salgueiros, bidueiros e carballos que se alimentan das terras fertilizadas polas súas augas, e nun destes carballos podemos contemplar a axitada carreira dun esquío, que prefire manter as distancias con nós. Confundiríanos cunha expedición de tailandeses, dos que se di que comen todo o que voa, agás os avións; todo o que flota, agás os barcos; e todo o que ten patas; agás as mesas. Aínda así dispárolle, pero con balas de fogueo, a pesares de que non son o rápido que se precisa para facer unha boa toma.

O sendeiro vaise estreitando ata que os sinais nos dirixen cara o sol, para camiñar por unha pista de terra na que non aguantan nin os lagartos, así que non nos resistimos e improvisamos unha alternativa seguindo a beira do río.

Avanzamos por un estreito carreiro entre a auga e os viñedos de ribeiro, que dan fama e nome á comarca. Aínda que debido á irregularidade do terreo e a que Yuka non está do todo recuperada da marcha das Greas, decidimos correr o risco de insolación e volver á senda sinalizada.

Esta lévanos cara á estrada, afastándonos do río, azoutados por un sol impenitente, e non entendemos moi ben porque os responsables de deseñar estes itinerarios non buscaron un trazado máis amable. Así que aproveitamos un aire que nos leva a un enorme muíño para recuperar a sombra e o frescor das beiras do Avia, que empeza a facernos chiscadelas ó baño. Este inxenio hidráulico, que supoñemos de gran importancia para a zona nos seus tempos debido á súa magnitude, ten unha desgastada presa que comunica as dúas beiras, pola que se forma un belo salto de auga onde nos detemos a observar o conxunto etnográfico.

Volvemos camiñar por unha fraga enfeitizada e como agasallo Yuka quita da súa mochila máxica barriñas de fresa, plátano e chocolate para recuperar as forzas, mentres Xurxo máis eu buscamos unha zona idónea para mergullarnos. O que busca sempre atopa, como di o refrán, e finalmente podemos chapuzar nas augas xélidas e escuras, nun lugar paradisíaco e inquietante, entre o pantano do monstro e o lago azul, inaugurando unha nova tradición nestas travesías festivas polos grande espacios.

Aínda que xa non teño o corpo habituado ó frío como nos tempos nos que me mergullaba nas xeadas augas de Somiedo, e me pego un baño breve pero suficiente para afrontar a recta final do camiño con outro ánimo.

Outra vez atopamos o sendeiro sinalizado, despois da parada para o baño, e seguimos a liña do río ata chegar a outro salto de auga, formado por unha presa de pedras, desdentada como un octoxenario, e neste punto afastámonos do leito fluvial cara os campos de labranza e de pasto destas terras fértiles do interior.

Xa temos ganas de chegar ó destino, porque realmente camiñar con estas temperaturas require unha militancia especial, pero tampouco hai que pasarse. Afortunadamente volvemos recuperar a visión do río, nun tramo onde extensas formacións vexetais forman guedellas esmeraldas onde florecen miles de pétalos anacarados, formando un conxunto que me fai maldecir non cargar a véspera a batería da cámara.

Cambiamos de beira, horrorizados pola visión dunha edificación católica que máis parece un galpón ou un deposito de maquinaria que un templo, e por uns carteis electorais á dereita, que gardan certa similitude cos que poñen nas comisaria pedindo información sobre terroristas. E por un paseo ben asombrados nos acercan os pilares do viaducto da autoestrada, onde Ramón nos ilustra sobre certos aspectos da súa contrución, para enriquecer a nosa culturiña.

Chegamos a Ribadavia con máis area na gorxa que a que conteñen as praias, e camiñamos o seu barrio xudeu para refrescarnos cunhas boas xerras de cervexa na Praza Maior, completando o noso círculo.

E30 Sendeiro do Baixo Miño (Tui)

Domingo, 6 de maio de 2007


Seguindo aquel dito popular que di que no país dos cegos o torto é o rei, nesta data tócame reinar como soberano dun daqueles planetas solitarios que describiu, tan acertadamente, Saint-Exupery no seu célebre Principiño. Non é que non me afecten as secuelas da noite do sábado, ou sexa, as consecuencias do concerto improvisado dos guadalaxareños Rei Lagarto, e dos litros de cervexa que engulín antes, durante e despois, noutra desas xornadas nas que intento compartir a miña soidade confundíndome coa xente. Non, máis ou menos levanteime coma sempre: coa resaca combinada da inxesta de alcohol e nicotina, sumada ás poucas horas nas que lle dou descanso ó corpo, pero nesta ocasión os meus fieis, aqueles cos que teño a sorte de ir sementando pegadas polos camiños, estaban en peores condicións que eu.


Zalo aínda convalecente desa molesta lesión que aínda non ten diagnostico nin tratamento seguro; Yuka e Ramón baixo os efectos secundarios da marcha das Greas, que provocou diversas doenzas en ambos (o máis visible o andar como parrulo de Yuka); e Xurxo con molestias intestinais, non sabemos se causadas polos baños de Lobios ou pola cociña de Casa Concha.


Esto, unido á competencia da vela e o mergullo, e as celebracións familiares, déixame sen máis compaña ca miña sombra, polo menos para facer camiño, que en cuestións gastronómicas xa é outra cuestión. Eivadiños si, pero para comer aínda se suman Zalo, Yuka e Ramón, con quen comparto mesa no Cabalo Furado, xustamente no mesmo sitio onde ceamos a derradeira vez que houbo motivo para un destes informes.


Para ser rigorosos me gustaría citar o exquisito tinto co que combatín a cefalea dominical, e como a memoria non me da para máis, haberá que preguntarlle a Zalo, que foi quen o elixiu, así que tentarei conformarme con dicir que a empanada de zamburiñas estaba deliciosa, a tortilla no seu punto (nin moi pasada nin moi crúa), a ensalada tiña demasiada cebola para o meu gusto, pero estaba fresquiña, as croquetas (que soen ser moi ricas neste comedeiro) estaban un chisco queimadas, e os choquiños á prancha eran moi dignos. Non contentos con esto metémonos, antes dos cafés de rigor, unhas racións de torta de queixo e de iogur, co que quedou cumprida a nosa gula, mentres repasabamos, como é común nestas reunións, as nosas respectivas doenzas.


Despois de renovar os nosos afectos pantagruélicos, abandonando o meu vehículo na vila fronteiriza, dirixímonos a Caldelas do Miño, e reeditamos a cerimonia do café que foi testemuña de tantas tardes dos venres, cando tiña vinte anos menos, e bastantes más gañas de falar e de convencer que agora.


Neste lugar, ás beiras do gran azul que ondea na nosa bandeira, despídome dos meus amigos, co líquido negro bailándome as veas, camiñando por unha pradería onde acampou a primaveira, para acercarme ás augas e, buscando a súa sombra, seguir o curso fluvial ata Tui, no intento de completar o PRG 19, se a sinalización mo permite.


Declino visitar a lagoa onde se supón que habita unha rarísima especie, e a graveira coas grandes tolvas de area que visitamos a semana pasada, e me interno nun sendeiro que se vai cubrindo de vexetación, ata o punto que, aínda que non me separen máis que unha ducia de metros do río, un espesor esmeralda o oculta.
A ámbolos lados da delgada liña de terra que recorro, se dispoñen desordenadamente as árbores típicas da ribeira, polos que trepan enredadeiras e madreselvas que tamén tapizan o chan. A exuberancia é tal que semella que esté explorando unha selva tropical, aínda que non hai xeito de perderse, tal é a continuidade dos sinais brancos e amarelos que, aínda que acusan o paso do tempo, son ben visibles.


No é este un territorio monótono, pois en cada recuncho do sendeiro atopo novos alicientes: un dos tramos está sementado do branco do dente de león, e semella camiñar entre algodóns, en outro as plantas trepadoras forman, ó secarse, curiosas camisolas nos troncos das árbores. E cando se abre o camiño e me sorprende o lóstrego de lume do sol, muda o escenario e me atopo atravesando viñedos alfombrados por millóns de pétalos amarelos, brancos e violetas.


Cos campos preñados pola primavera que mostra as súas mellores galas, chego a un pequeno pantano, que atraveso por unha sucesión de grandes bloques de granito, pero como non vexo más sinais que confirmen a miña dirección, volvo sobre os meus pasos e continuo por un carreiro, aínda que se afaste do río e semelle non ser pisado en moito tempo. Tras recorrelo durante quince minutos salgo a unha gravera, ¡non pode ser!, é a mesma que visitei con Xurxo cando intentamos debuxar un sendeiro circular en Baldráns, co que confirmo o meu erro: camiñei cara atrás, polo que non me queda outra que volver sobre as miñas pegadas. Grazas a esto me deteño nun punto onde podo observar con tranquilidade o pantano: é realmente grande, e como premio dúas grandes garzas voan sobre a miña cabeza.


Cruzo por terceira vez esta fochanca pola sucesión de bloques de granito, acompañado polos cantos dun centenar de batracios, ocultos entre as augas chocolateadas e as agullas verdes das plantas acuáticas, e por unha pasarela de madeira acedo a un campo tralo que diviso unha pista de servicio, pola que seguramente sigue o sendeiro sinalizado. Declino a invitación do sol, e sigo por unha estreita liña entre a abrupta vexetación que me afasta, á miña esquerda, da desembocadura do regato que crucei, e a miña dereita dun complexo de viveiros que semellan abandonados. Na búsquea por unir o seu fluxo turbio á corrente do Miño, debuxa tenebrosas paisaxes, con grandes árbores vencidas sobre o seu leito, e aínda así teño que recoñecerlle unha certa beleza.


Outra vez vólvese espesar a masa forestal e deixo de ter a referencia da auga, aínda que despois de camiñar un bo treito atopo unha serie de tobogáns, como anunciaba a pequena guía de peto que levo, e me permite constatar a distancia recorrida, uns tres quilómetros, así como confirmar que volvo a transitar polo PRG 19.


A pequena senda desemboca nunha pista máis ampla, entre campos de labranza e viñedos onde volven tecerse as alfombras florais propias desta estación cálida, aínda que afortunadamente non me falta a boa sombra das especies autóctonas.
Nos escasos claros nos que podo observar a mancha azul que nos separa dos nosos irmáns lusos, podo situarme, grazas a que recoñezo o paso onde cruzamos a nado, en homenaxe ós tempos en que Zalo tivo que facelo obrigado por causa maior. Con esta referencia podo constatar que estou atravesando as terras de Paramos, onde naceron moitas das crónicas coas que o noso amigo soe amenizar os atrapacontos.


Cun sorriso debuxándome o rostro, lembrando aquel mestre sádico da súa infancia, chego ó club náutico Penedo, co embarcadoiro destruído, como por efecto dun bombardeo inimigo, pero prefiro determe algo máis adiante, para retratar uns curuchos, que é como denominan aquí ás medas, eses feixes de herba que deixan secar ó sol.


Un quilómetro e medio máis adiante atopo unha praia fluvial, creada artificialmente pola actividade dunha explotación areeira que agora está abandonada. De boa gana me quitaría as roupas tinguidas polos suores que me arrincou Lorenzo, e me mergullaría nas augas celestes que disfrutan un grupo de adolescentes, pero creo que non verían con bos ollos os meus coiros sen unha censura téxtil.


Abandono o lugar e tamén os sinais do sendeiro homologado, xa que estas se afastan do río por unha sucesión de campos onde non hai xeito de protexerse do lume celeste, e ademais a miña cantimplora está cheíña de teas de araña, como adoita pasar, así que continuo pegado o máis posible ó Miño, disfrutando da sombra que me acompaña as pegadas, ata que, inevitablemente, teño que determe, ó atoparme coa desembocadura do Louro. Non lamento ter desbotado a ruta marcada, xa que seguindo a montante o afluente, para buscar o punto por onde poda vadealo, atraveso un campo totalmente tapizado de margaridas que me fan soportable o encontro cos rigores do sol.


Cando finalmente acedo a unha pista forestal todo se me antolla feo, e o é, o tramo máis árido do recorrido descorre entre unha estación de bombeo de gas e unha depuradora, e ademais a vella ponte de pedra pola que tería que cruzar o río está afectada pola construción de outra máis moderna e o lugar é un enorme caos de maquinaria, terra removida e sinais con múltiples prohibicións. Unha destas é a de atravesar a ponte pero, como non teño outra opción, salto a valla que me impide a entrada e camiño polas súas gastadas pedras para sortear a conca escura do Louro.


Unha vez salvado este obstáculo volvo ó asfalto, polo que chego á parroquia de Rebordáns, onde observo a bela igrexa de San Bertolameu, que está na ruta do Camiño Portugués, de feito un dos seareiros confúndeme cun peregrino e o verme consultar o mapa me quere indicar a dirección de Compostela, cando eu o que quero é ir en sentido contrario.


Por sorte neste núcleo rural, que ten un certo encanto coas rúas estreitas e as casas de pedra, atopo unha fonte que sorte un lavadoiro público e, despois de asegurarme que é potable, calmo a miña sede, que leva máis de tres horas de retraso.


O derradeiro tramo discorre tamén por unha pequena fraga, pola que chego ó paseo fluvial de Tui, que non coñecía, onde a multitude de domingueiros me observa desconfiada polo meu aspecto, que desentoa entre as elegantes prendas dos habitantes da vila monumental. Entre a selva pétrea dos seus nobres edificios culmino a ascensión que me leva á catedral, onde vénseme todo o cansanzo do mundo enriba. Nin tempo para unha oración me queda, despois de catro horas de solitaria penitencia.

Archivo del blog

Seguidores