E24 Trilho dos Miliarios (Paredes de Coura)



Descripción do percurso e mapa

Domingo, 18 de marzo de 2007

Certeiras na búsquea da dor, un millón de diminutas agullas se instalaron nos puntos máis sensible do meu cerebro, e os gritos do espertador se me antollan insoportables, como se fosen os tambores dunha guerra que perdese de antemán. O síndrome da soltaría dominical, máis coñecido co vulgar nome de resaca, amañece no meu corpo, froito de entregarme ós encantos dese líquido negro e espeso que temos como bebida nacional: o licor café. Tamén as gaitas do fúrancho de Matamá –arroupadas polos máis variados instrumentos de percusión: latas de aceite, botellas de anís, tamboriles, cunchas e pandeiretas- onde celebramos na véspera o cumpleanos de Petete, parecen contribuír a este espertar, no que busco con urxencia un analxésico e medio litro de auga.

Con estes antecedentes é fácil caer na tentación de envolverse nas sábenas, despois de baleirar a vexiga, e comprobar que o que expulso é un veleno escuro e denso, e que as miñas pernas volveron a envellecer outros dez anos nunha noite, polo que me desplomo baixo as miradas indulxentes de Bianca e Sierra, que me susurran unha nana, e me arroupan para que espere a que o barbitúrico faga o seu efecto e venza a cefalea que se instalou na miña cabeza. Só quero descansar dez minutos máis, consciente das miñas obrigas, para amortiguar o tránsito entre as pantasmas que xeraron os vapores etílicos e os que me agardan na rúa, agochadas nas esquinas para que pague o que me corresponde polos meus crimes.

O resultado de todas estas sumas é bastante previsible: quedo profundamente durmido e me espertan os pitidos estridentes da telefonía móbil, anunciándome que xa teño ós meus fieis impacientes no punto de reunión habitual, co que teño que improvisar un triple salto mortal antes de tropezar coa alfombra e estrelarme contra o deshumificador que, a xeito de protesta, cuspe ós meus pes. Non me queda tempo nin para maldecir, só para encher a mochila con algo de roupa de reposto e cubrirme as vergoñas cos trapos arrogados que atopo sobre a cadeira, que aínda cheiran a furancho.

Baixo un sol primaveral me reciben, cos esperados reproches por renderme ós brazos de Morfeo, algúns incondicionais: Zalo (a pesar de que só se nos una ó xantar), Nacho, Montse e Isabel (aínda que a Brujita manteña as súas reservas con esta indisciplinada tropa), ós que temos que sumar a Ramón, que pese ó incidente da cadela decidiu repetir nestas citas gastronómico deportivas.

Pecho os ollos durante o traxecto que nos separa do noso restaurante favorito, para evitar máis comentarios desfavorables á miña conduta desordenada, e así ganarlle uns minutos ó sono que se acumula nas pálpebras, coas súas pesadas teas de araña. No meu estómago xa non queda rastros do cocido da noite anterior, e a malandremia acada niveis altísimos, así que non vexo escusa para comulgar con entusiasmo, e recompoñer un chisco as febles estructuras que me manteñen. Non como Tesorito, que se empeña na insurrección, aproveitando que non son quen de impoñer a pouca autoridade que puidera ter, aínda que non deixo de sinalar as consecuencias funestas que podería traer a súa actitude rebelde.

Grazas ós efectos balsámicos da cociña do Stop esvaecen as dores, aínda que intúo que a xornada non vai ser de todo afortunada, xa que me esquezo os mapas en casa e so temos medianamente claro o punto de partida. Así que nos despedimos do Caudillo, que vaise camiño dunha sesta de pixama e penico, e poñemos rumbo ás terras do Coura, para insistir na súa xeografía, e na súa extensa rede municipal de percursos pedestres.

O trilho dos miliarios iniciase na maxestosa igrexa de Cossourado, situado na freguesía do mesmo nome, cun sol que se estrela contra as cápsulas de plástico dos viveiros que ocupan os terreos continuos ó recinto sagrado. Antes de comezar utilizamos as escaleiras da casa rectoral para os nosos estiramentos e, como soe ocorrer nesta congregación de eivados, ó que non lle chiscan os xeonllos, lle berra a cadeira. A pesares destas queixas dos nosos esqueletos, e dándolle as costas ó cemiterio, acometemos o ascenso do outeiro onde se asenta, encaramado o punto máis alto do noso itinerario, o Forte da Cidade.

Este punto constiue unha parada obrigatoria, non só polo seu valor paisaxístico, xa que é unha atalaia privilexiada do val, dende os 376 metros que sinala o seu vértice xeodésico, senón tamén polo seu indiscutible valor arqueolóxico. Nesta cima atópanse vestixios dun poboado que testemuña a presencia da cultura castrexa do noroeste peninsular, en forma de muros circulares o cadrados sobre os que levantaban vivendas, graneiros e cortes, e incluso un par destas construcións están reconstruídas para que nos fagamos unha idea do aspecto orixinal deste conxunto. Polos paneis informativos nos enteramos que se trata dun poboado fortificado datado na idade de ferro, que podo ser abandonado antes da romanización, e que recibe o nome de Cividade de Cossourado.

En canto abandonamos o poboado prerrománico empezamos a ter as primeiras dificultades, xa que non atopamos máis marcas cas que vimos na ascensión, polo que nos internamos no único camiño que atopamos, difuminados entre os cascallos dunha tala masiva de piñeiros (que Ramón moi habilmente achaca á insistencia de Zalo en pedir palitos despois do xantar), mentres Tesorito continúa polo cumio buscando os prezados sinais. Como avanzamos un bo treito e desaparece o estreito e incerto sendeiro, e o noso compañeiro dende as alturas tampouco atopa o rastro, decidimos volver sobre os nosos pasos, cos comentarios sarcásticos de Isabel, desafiando unha vez máis o criterio deste cronista.

Preto da igrexa onde iniciamos a ascensión cara o castro, atopamos a continuación da pista forestal que recorre a aba do Monte da Sé, e nela os sinais do trilho, así que nos reagrupamos e avanzamos confiados en avanzar sen máis contratempos: pero non. Non tardamos moito en atopar novos cruces e cando volvemos atopar a dirección correcta, descendendo por un camiño pedregoso e polvorento, volven sucederse as opcións e a ter que separarnos na búsquea.

Nesta ocasión é infructuosa, e guiámonos so por un instinto: o meu, camiñando por unha pista que bordea un outeiro pelado, ós seus pes monte, pobos e val. O astro rei, como un monarca despótico e cruel, azóutanos coa súa lingua de lume, e fainos fraquear o ánimo, polo que en máis dunha ocasión plantexamonos si non será mellor retirarnos a tempo, para conseguir unha victoria. Aínda así decidimos continuar por unha ampla pista durante un centenar de metros, hasta que en outro dos desvíos atopamos unha indicación do sendeiro, en sentido descendente, e aliviados nos internamos nel, avistando as primeiras casas do pequeno núcleo rural de Souto, onde entramos co peito sudoroso e nu os mais desvergoñados do pequeno continxente de camiñantes cegos.

Tampouco aquí nos sorrí a sorte, xa que atopamos un deses establecementos onde poder saciala sede a cambio dunha moedas, o sexa: un bar, pero pechado a cal e canto, que é o mesmo que non atopalo. Así que temos que continuar coa sede intacta, atravesando un pobo onde as casas habitadas son unha mostra gráfica do feísmo, e as construcción abandonadas, coas paredes devoradas pola maleza, unha postal de certo encanto do gusto da arquitectura popular do século pasado.

Atravesamos o lugar de Castanhal, por unha serpenteante liña asfaltada, observando a fertilidade desta terra na que se alternan os campos de labranza e de pasto, onde pacíficas vacas barrosâs mordisquean un puzzle de infinitos tons verdes, e tamén un enorme edificio señorial, cara onde nos diriximos. No traxecto Isabel fai amizade cun seareiro, polemizando sobre si é máis bonita a paisaxe da costa ou do interior; o home non lle atopa demasiada beleza a este territorio onde naceu, onde transcorren e finalizarán, de seguro, os seus días.

Estes pequenos agrupamentos humanos forman parte do lugar de Antas, pertencente á freguesía de Rubiâes, onde se alza o edificio que viramos ó lonxe: a Casa Grande, unha impoñente quinta en ruínas que debeu levarse boa parte do patrimonio do home que a soñou. Nós tamén soñamos ó recorrer á sombra dos seus muros, por onde trenzan distintos tipos de enredadeiras, un vestido vexetal que ameaza con devorar as súas descoloridas formas, e durante un tempo indefinido concluímos que pagou a pena erguerse da cama para vir ata aquí.

Fronte a esta construcción impoñente atopase outra máis modesta, pero bastante curiosa, unha pequena ermida, onde podemos apreciar vestixios da presencia romana, xa que o seu frontal descansa sobre dous miliarios, os que lle dan o nome á ruta. Os marcos miliarios, dos que tamén hai mostras a ambos lados da estrada, indicaban as millas romanas da vía militar dezanove, do itinerario de Antonino.

Despois de fotografar dende tódolos ángulos posibles estas mostras de arte, atravesamos o pobo seguindo os sinais, que nos acercan ó río Coura, onde se perden. Andamos cara adiante, cara atrás, cara a esquerda e a dereita, coa mesma sorte: ningunha. Así que despois de atravesar campos, montes e camiños, volvemos á ermida, onde intentamos indagar a boa dirección. Cando o conseguimos é demasiado tarde, e so nos queda emprender o retorno.

Bordeamos outra vez a montaña, co Coura ós nosos pés, ata chegar a Nogueira, onde mudamos terra por asfalto, no derradeiro tramo do noso periplo. Teremos que volver a insistir neste sendeiro, cando non nos traicione a noite.

E23 Trilho Châ da Burra (Paredes de Coura)



Domingo, 11 de marzo de 2007

De tanto insistir en que os domingos se impón un reconto de cadáveres, e que o último día da seman mata a máis xente que as bombas, algún día tiñamos que ter un desgusto, só para confirmar que non se pode cuspir contra o vento, ou sexa: que as veces estaría mellor calado, en vez de berrar continuamente alertando da chegada do lobo.
Fai un par de días recibín o primeiro sinal, cando fixen un comentario pouco afortunado sobre esa bendita costume matrimonial de quedarse ancorado ó sofá os sábados pola noite, refuxiándose dos vicios que ofrece a noite metropolitana, e o meu interlocutor me sorprendeu confesándome, entre os acordes salvaxes do Tokío Sex Destrution, que si non estaba entregado ó abrigo dos raios catódicos mentres abrazaba a súa parenta era porque esta falecera sete meses atrás.
O certo é que non había nada especial nas previsións meteorolóxicas, nin na convocatoria, nin nas condicións que reunía a mañan. Erguinme lixeiramente resacoso, ou sexa, mastigando teas de araña e todo eso, víctima dos efectos secundarios do concerto de Sex Museum, con un pitido inconfundible nos oídos por estar demasiado preto dos altofalantes, e coa gorxa chea de area por celebrar con demasiado entusiasmo a finalización da caixa de antibióticos.
Tralos vidros da miña fiestra o ceo anunciaba outra vez os efectos do cambio climático, confundindo novamente as estacións e chamando ós adoradores do sol a deitarse nos areais da costa. Con esto era previsible que, aparte de Zalo e de Ramón, que confirmaran a súa asistencia na véspera, non fora a sumársenos ninguén, así que metín catro cousas na mochila: gafas de sol, camiseta de reposto, libro de rutas e carteira, fixen apresuradamente a cama e saín ó encontro de Ramón, que confundira a hora e xa estaba no Concheiro.
Cando xa estaba na rúa, sentindo a lingua de lume coa que o Lourenzo estaba varrendo o asfalto, recibín a chamada de Cristina, dende as terras do Condado, para ver si finalmente mantiñamos a convocatoria e se podía sumar, así que despois de fixar o onde e cando, preguntoume se tiña inconvinte en que viñera un camiñante máis, en este caso de catro patas: a súa cadela Tea, nomeada como o río que levo debuxado, como unha vea máis, debaixo do peito. So preguntei, inxenuo de min, se era un animal montañeiro, e si ía aguantar as horas que tiñamos previsto no noso itinerario, e cando respondeu afirmativamente non vin ningún impedimento, así que quedaron recrutadas as dúas para engadirse ó noso grupo.
Aínda tivemos tempo de inxectarnos un pouco dese líquido negro e cálido co que enfrontamos os solitarios as mañas, mentres non chegaba a hora convida con Zalo, e cando as agullas do reloxo marcaron o momento exacto partimos os tres rumbo á primeira escala, precisa para ingresar no territorio con alma, dese viaxe repetido nos últimos seis meses.

Si, xa sei que sempre me estendo nestes prolegómenos, pero é preciso indicar que cando aparcamos ó abrigo do sinal de tráfico hexagonal, o astro rei estendía os seus dominios como unha monarquía absoluta: con crueldade, e agradecemos a sombra do comedor, que aínda estaba case deserto, onde nos distinguimos á comunión da nosa poción máxica, o arroz malandro. Bo, non todos, xa que Tea, que xa viña comida de casa, quedouse a sestear no coche da súa dona mestras ela, entre bocado e bocado, sometía ó terceiro grao pertencente ó novo integrante deste grupo atípico.
A todo esto tivemos que sumarlle que, por ser o segundo domingo do mes, había fería en San Pedro da Torre e o tráfico non era todo o fluído que desexabamos, dato este que temos que ter en conta para posteriores convocatorias, e tamén que aínda tivemos que preguntar un par de veces para acadar a Capela Quinta da Cruz, no lugar de Arestim, onde se inicia o trilho, así que cando finalmente pudimos aparcar o vehículo, a carón do recinto sagrado, xa consumiramos un tempo precioso para afrontar todas as incidencias que viñeron a continuación.
Para poñerlle unha guinda ó pastel, en pleno proceso de estiramentos, sorprendeunos unha seareira por si a nosa presenta tiña que ver co sendeiro sinalizado e ó contestarlle afirmativamente, advertiunos de que había tramos onde as marcas desapareceran polo efecto do lume, da reforma das calzadas ou baixo a maleza, e que outros antes que nos lles comentaran a dificultade de atopar a dirección a tomar, co que tampouco nos deu moitos ánimos para emprender con ben a nosa marcha.
Aínda con todos estes preámbulos saímos confiados do recinto relixioso, na dirección que nos marcaba o inicio do sendeiro, cruzando este pequeno núcleo rural da freguesía de Linhares, denominado así pola existencia de campos de liño que, en outros tempos, se cultivaba en case todo o val do Coura. Camiñamos entre casas e espigueiros dispersos baixo un sol ausente de nubes, e xa dende o principio nos costa atopar as marcas vermellas e amarelas que nos guíen, ata que atopamos a unha vella, confundida súa sombra debido ó loito que a cobre dos pes á cabeza, e Zalo emprende unha interrogación en lingua vernácula con ela preguntando pola Châ da Burra, que é o monte que temos sobre nós.
Tampouco era a primeira vez que dubidabamos, e aínda así sempre hai unha terceira, porque subimos un pequeno tramo ascendente por unha pista que ía entre piñeirais, e ante a ausencia de pistas volvemos sobre os nosos pasos, para atopar outra vez a vella, esta vez acompañada do seu neto, que non entende moi ben que carallo facemos monte arriba, monte abaixo.
Previa consulta ó mapa que temos da zona, resolvemos coller outro camiño, e este, irmáns meus, si que resultou ser o verdadeiro, e animados por atopar, como si se tratase de ovellas descarriladas que volven ó redil, un sentido ós nosos pasos, e pola sombra que proxectan as copas das árbores, empezamos a descontar metros con bo ánimo. Mentres, facemos un reconto de doenzas, como montañeiros veteranos que somos, e sobre os tratamentos ós distintos tipos de lesións musculares, nos internamos nun pequeno val por onde ás veces vemos, cen metros máis abaixo, a silueta escurridiza do río Coura.
Camiñamos para montante, ou sexa, cara o nacemento do río, contornando a masa boscosa do monte do Castro de Bruzendes, ata que as indicacións nos levan a darlle as costas ó Coura e comezamos a ascender, mudando os piñeiros polos eucaliptos.
Facía unha temperatura atípica para a época do ano na que estabamos e empezamos a encher a camisa cos primeiros suores, e ata Tea, que era a única que non levaba mochila, parecía que lle custaba avanzar polo tramo forestal, e así, en canto vimos as primeiras casas do lugar chamado Entre o Eido, empezamos a fantasiar cunha cervexa ben fresquiña, como si viñeramos dunha travesía polo deserto. Aquí volvemos á vella polémica de si son moitos ou poucos os bares, cando, dende logo, sempre son obrigatorios cando hai necesidade, e neste caso a había, que nin a visión das imaxes bucólicas e pastorís dos prados eran quen de apaciguarnos.
Cruzamos a estrada nacional 303 pola que se acede a Paredes de Coura, e seguimos sen ver ningún establecemento público onde satisfacer as nosas ansias, polo que tivemos que abandonar o pobo coa sede intacta, por un firme empedrado, e ademais tivemos que sortear as augas do Regueiro de Borzendes, que atravesa os verdes campos en múltiples venas azuis, e que incluso anegan unha parte do noso camiño.
Atravesamos varias veces a mesma senda fluvial, alertados ante a ausencia de indicacións, xa que ó rematar este tramo as opcións non son moi claras: á esquerda, poñendo fin a continuidade das fértiles chairas esmeraldas hai unha muralla de maleza, imposible de franquear; de fronte é menos hostil o terreo pero igual de incerto; e cara arriba parte un sendeiro cara ó cumio do monte, cando o noso perfil orográfico indícanos que non debemos seguir subindo.
Mentres, partimos en tres direccións: Ramón cara a esquerda, Zalo cara arriba e eu ó fronte, para buscar os sinais do trilho. Cristina aproveita para bañar a Tea e aliviala dos rigores deste sol de agosto. Como Zalo é o único que non volve decidimos seguilo, xa que nós non atopamos vestixios que nos confirmen a dirección, pero cando empezamos a gañar os primeiros metros do ascenso ocorre a traxedia.
Eses momentos que marcan o antes e o despois, a diferencia entre o normal e o insólito, entre pasar unha tarde de tantas no monte a sufrir unha desas experiencias que, como nos sinalarían máis tarde, pode supoñer que alguén non só non queira volver a este territorio con alma, senón que incluso pense en abandonar a península.
A pesar de que o desnivel non é tan pronunciado como para elo, a cadela negouse a continuar o camiño cara arriba e Cristina, que coñece os costumes da súa compañeira cuadrúpeda, nos indica que seguramente ten medo porque cheirou a un lobo. Pode ser, non lle vamos a quitar a rarzón, pero o certo é que comezou a tremer dunha forma compulsiva e ó pouco caeu fulminada ó chan, estirando, literalmente, a pata.
Estirou as catro patas, e a súa dona pregounos que lle fixesemos unha masaxe cardíaco e a respiración artificial, como se fosemos un equipo de emerxencia. Si houbese sido unha persoa a que se desplomase dese xeito, seguramente reaccionaria igual: estaba flipando tanto coa chegada da morte deste modo súpeto que non se me ocorría que puidese facer algo semellante ó boca a boca, e nin agora me imaxino intentando reanimar a ninguén, e menos a unha cadela.
O certo é que tanto Ramón coma eu asistimos impotentes á morte de Tea, que despois de quedarse ríxida ladeou a cabeza, coa lingua colgándolle como un trapo, e deixou de respirar, mentres Cris berraba demandándonos unha axuda que, a todas luces, non lle íamos ofrecer. Si, asistimos ó falecemento do pobre animal, mentres a cada un se lle pasaban distintas cousas pola cabeza, as cales darían para escribir varios folios.
Pero tamén asistimos á súa resurrección, porque non debeu ser do seu gusto o que viu ó final do túnel, e volveu a este mundo, quizais pensando en non insistir nestas saídas dominicais e en ter máis sorte a próxima vez e quedarse custodiando a casa cunha boa provisión de osos.
Como empezaba a normalizarse a situación, resolvín buscar a Zalo, que desaparecera cara o cumio da Madorra, para pólo ó corrente do asunto e tomar algunhas decisións ó respecto. Cando nos volvemos agrupar, a cadela xa daba sinais de recuperación, aínda co medo metido no corpo, e en menos de dez minutos xa camiñaba diante nosa, por un estreito pasillo entre a maleza, na dirección que eu descartara.
Esta incerta senda desemboca nun firme asfaltado, entre pastos e cultivos, onde atopamos as marcas do trilho, que nos levan ó lugar de Linhares de Cima. Ó noso paso, para esquecer os malos tragos que pasamos, atopamos unha fonte labrada en pedra, onde refrescamos a area das nosas gorxas, e observamos un curioso forno comunal, bastante rudimentario, tanto como a sinalización que impide que nos pase desapercibido. Neste pequeno núcleo rural hai varias construccións solarengas, entre as que destaca a Casa da Areira, pola solidez e beleza dos seus muros e polo coidado dos seus xardíns.
Cando deixamos atrás esta aldea, introducímonos nunha agrupación de eucaliptos por unha pista forestal, e pouco a pouco desaparecen para camiñar por un dos tramos máis áridos do itinerario, que no noso exiguo mapa recibe o nome de Descampado. Menos mal que Tea parece recuperada, porque o sol aínda pega con forza e non hai demasiadas sombras onde protexernos, aínda que sempre hai quen lle atopa atractivo a este deserto para facer unha parada de picoteo, onde compartir unha onza de chocolate, unha peza de froita e un pouco de auga.
Sorteando este tramo realmente pouco agradable entramos no pobo de Sobreira, onde atopamos as marcas borradas por algún seareiro, e volvemos a cruzar a estrada nacional 303 pescudando novos indicios do camiño. Non atopamos ren pero si un deses establecementos onde podemos refrescarnos cunha cervexas da marca Cristal, descoñecida para mín.
Ás portas do bar esmorece un desgastado matraquilho, que é como denominan aquí a ese invento galego que nos décimos fubolín, e a xente que alí se atopa compite por indicarnos a dirección de Pecene, na freguesía de Cossourado, a nosa próxima etapa.
Non estamos moi lonxe, pero cando chegamos non somos quen de atopar a ermida da Senhora de Alivio, entre o feixe de edificacións diversas que compoñen a aldea, aínda que si atopamos novos sinais do trilho, xunto con outros que marcan a coincidencia deste tramos co Camiño Portugués a Compostela. ¡Por aquí os santiagos, por alí os romanos! Sinálanos unha muller con tódalas trazas da demencia, que insiste en perseguirnos ata que abandonamos o lugar.
O facemos por unha calzada empedrada que en tramos está en período de recuperación, seguramente para asegurar a ruta que se dirixe á capital galega, atravesando primeiro unha zona de pastos onde pacen ovellas e cabalos, e despois outra salpicada de fragas e prados chamada Chá das Foijoeiras.
O derradeiro tramo o facemos camiñando pola aldea de Volência, onde se alzan casas solarengas e enormes árbores de especies nobres onde se poderían construír varias cabanas desas que todos fixemos de nenos e, precisamente, mentres completamos o noso círculo polos últimos metros de firme asfaltado, falamos precisamente deso: de casas.
Alugueres, hipotecas, e diferentes xeitos de cobixarse entre catro paredes, sos ou acompañados, tema extenso que incluso nos da para esquecernos dos malos momentos vividos no camiño, e que continuamos unha vez no coche, de regreso ós nosos respectivos acubillos.
Como traca final, a pesar de que outra vez a feira nos fai perder un tempo precioso, sobre todo para min que teño que traballar de noite, nos detemos preto do Stop, para un café con leite e un biscoito con noces certamente repoñedor. Mentres ollamos as rutas que nos quedan por facer no territorio courense: o próximo domingo prometemos volver.

E22 Sendeiro da Fraga dos Muíños de Rodas (Vigo)



Coruxo, 4 de marzo de 2007

Xa había tempo que soñaba con aqueles carballos cubertos de musgo verde intenso, coa escorrentía da auga cantadeira nas fervenzas de espuma branca. A fraga húmida e verde de Coruxo, pobo da miña infancia e da miña mocidade.

Parece que esta vez si. Fixemos plans a noite anterior. Noite de teatro con Nuria e Xavi. Noite de tortilla e calamares para despedir a Ánxela, e de tós do meu amigo Anxo, como un agoiro da súa primeira ausencia dos pateos dominicais.

Probe criatura! El foi o creador deste invento que nos repón das inxustizas, dos agravios acumulados durante a semán, gracias ó contacto coa natureza como o consolo dunha nai acariñando os cabelos dun neno que chora.

O día amañeceu chuvioso. Non invitaba a poñe-las botas e tirar para o monte. Moito mellor quedaba na cama quente a durmir. Mais hai que vence-la preguiza para compartir camiño cos mellores amigos, Zalo, Xurxo e Isabel.

Funos recollendo polo camiño, como meu querido Roger, cando vai colleitalas mellores herbas alá polos montes de La Drome, onde el habita, para destila-los aromáticos aceites, esencias que curan tódolos males. Eiqui prendo lavanda, mais alá romeiro, alá un chisco de ourego.

Chegamos a Coruxo demasiado cedo. O Cenabar aínda estaba medio pechado. Miramos de improvisar un aperitivo no Bar do Porto, para Xurxo coñecido tamén polo Bar da Mona, pois en vellos tempos habitaba no lugar, ese animaliño preso por unha longa cadea.

Volvemos ó Cenabar pero agora estaba moito máis pechado. Uno pouco máis alá, na Costa da Pola, atópase o bar do mesmo nome. Rexentado por Pilarina, prima da miña nai, mais non por iso recibiríamos un trato de favor. A súa carta máis ben exigua, basease nos productos do mar. Peixiños, polbo, míllaras, empanada de bacallao, todo regado cun bo viño do condado.

Coruxo foi un pobo esencialmente mariñeiro, malia que as tradicións pesqueiras vanse esvaecendo afogadas na liña debuxada polo horizonte, entre as illas Sur e Norte das Cíes. O mar esquilmado e contaminado, ateigado de recheos do porto, xa non resulta rentabel. Sería marabilloso entón, aterrar toda a Ría, milleiros de metros cadrados para construír e especular. As illas Cíes serían montes e o porto sería exterior. Non sei como a ningún político local se lle ocorreu esta idea.

Noutrora, como dicía tío Juan, artesán, carpinteiro de ribeira, constructor da gamela coruxeira, embarcación autóctona que se estendeu pola praias da Ría, dende A Guarda ata Cangas do Morrazo, era unha marabilla ver, ó raiar o día, todas aquelas gamelas coas velas despregadas ó vento, cara as illas, nas pesqueiras de rapante, corbelo, xurelo, sardiña, lura, faneca... tres por tres, maragota e media. Ata que os motores fora borda borraron para sempre esa estampa mariñeira da nosa Ría.

O tío Juan, home enxoito e pequeno de estatura, fora barbeiro e curandeiro na guerra, no lado republicano. Aínda de vello conservaba aquelas artes de amañar un dedo, un pé escordado, unha man. Cecais non era comparable a outro afamado curandeiro da súa quinta, o señor Pichón, pero cando sendo eu un neno, a miña irmá rompeume o dedo atrapado entre o marco e a porta da cociña, foi quén de recoloca-los osos no seu sito e cunha meticulosa vendaxe, recompoñer aquela desfeita.

Aínda con 90 anos (o tío Juan durou case un século), a súa mente lúcida gardaba moreas de segredos dos veciños e mariñeiros de Coruxo. Os nosos avós, os nosos pais, utilizaron unha gamela construída polo tío Juan, para gaña-lo pan para os fillos. Quen sabe se o peixe frito é para el e moitos da súa xeración, o mellor manxar.

A camiñata comezou no Torreiro de Fragoselo. O ceo gris e desapracible, trocábase azul e calmo. Partimos cara os Petroglifos de Fragoselo, moi perto, a uns douscentos metros. Os petroglifos atópanse nun recinto pechado cun muro de pedra e unha verxa, seguramente construído coa intención de preservar e protexer o legado dos nosos ancestros, pero hoxe en día, descoidado e abandonado pola Concellalía de Patrimonio Histórico e mesmo pola comunidade de montes. Alí podemos ollar as harmoniosas formas de círculos concéntricos, arcos e outras figuras.

De seguido, descendemos por unha pista á esquerda que forma parte do Sendeiro Panorámico de Vigo, para abandonala axiña. Paseniño ímonos adentando no sombrío do souto, onde o musgo estendese como un interminable manto verde. Regueiros de auga manan de tódolos recunchos. Un carreiro estreito, pouco transitado, indícanos o itinerario seguindo o curso do río. Temos coidado de non esvarar na terra enchoupada, que se converte nun lameiro baixo os nosos pes.

Xurxo non deixa fuxir a primeira oportunidade de abrazarse ós primeiros carballos vellos, retorcidos e tapizados dun musgo fresco e húmido, e acaba cos pantalóns enchoupados como un neno que mexara por el ata os xeonllos.

Sorteamos regatos facendo equilibrios por riba das pedras esvaradías ata chegar a un balado de terra bastante vertical, onde íamos poñer a proba as nosas dotes escaladoras. Axiña escoitamos queixas de Isabel, como si con aqueles laios o monte se pregara para facilitarlle o ascenso do cume de pouco máis de catro metros. Foi entón cando Zalo sacou a relucir aquel famoso pensamento, “muller histérica é un pleonasmo”, nome adoitado logo para calificar os escritos e mamonadas do Club de Camiñantes.

Eiqui remata a primeira fraga. Seguimos camiño cruzando a estrada ó carón dun sinal de tráfico e chegamos á segunda fraga. O tronco seco dunha árbore coroado por unha perruca de musgo, dannos a benvida. Parece como no filme “O labirinto do fauno”, de súpeto, fora a cobrar vida.

Ó saír da fraga, remontamos á dereita pola ladeira dun prado e chegamos á chaira de Chandebrito e subimos ó outeiro onde unha preciosa panorámica de Coruxo, as Salinas do Lagares, Mauxo Grande, Monte Alba e Galiñeiro.

Descendemos do outeiro e collemos á dereita, pasando diante dun muíño de auga coa porta de chapa galvanizada, aínda en funcionamento. Seguidamente descendemos pola pista asfaltada entre as casas ata a estrada principal. Á dereita atopamos refuxio da forte sarabia no bar O Petróleo.

Ó pasar o chaparrón desandámo-los nosos pasos, para coller o primeiro desvío á dereita e encara o camiño que bordea a cara norte do Mauxo. Este itinerario lévanos de novo ó Torreiro de Fragoselo, ofrecéndonos unha preciosa panorámica da Ría de Vigo.

Como non podía ser doutro xeito, rematamos cunha caña e tortilla precociñada no bar Agacha a testa, cansos e suorosos, pero contentos. Entre nós, unha ollada de complicidade expresaba todo sen palabras.

Texto e fotos: Nacho Betanzos

Archivo del blog

Seguidores