E22 Sendeiro da Fraga dos Muíños de Rodas (Vigo)

Coruxo, 4 de marzo de 2007

Xa había tempo que soñaba con aqueles carballos cubertos de musgo verde intenso, coa escorrentía da auga cantadeira nas fervenzas de espuma branca. A fraga húmida e verde de Coruxo, pobo da miña infancia e da miña mocidade.

Parece que esta vez si. Fixemos plans a noite anterior. Noite de teatro con Nuria e Xavi. Noite de tortilla e calamares para despedir a Ánxela, e de tós do meu amigo Anxo, como un agoiro da súa primeira ausencia dos pateos dominicais.

Probe criatura! El foi o creador deste invento que nos repón das inxustizas, dos agravios acumulados durante a semán, gracias ó contacto coa natureza como o consolo dunha nai acariñando os cabelos dun neno que chora.

O día amañeceu chuvioso. Non invitaba a poñe-las botas e tirar para o monte. Moito mellor quedaba na cama quente a durmir. Mais hai que vence-la preguiza para compartir camiño cos mellores amigos, Zalo, Xurxo e Isabel.

Funos recollendo polo camiño, como meu querido Roger, cando vai colleitalas mellores herbas alá polos montes de La Drome, onde el habita, para destila-los aromáticos aceites, esencias que curan tódolos males. Eiqui prendo lavanda, mais alá romeiro, alá un chisco de ourego.

Chegamos a Coruxo demasiado cedo. O Cenabar aínda estaba medio pechado. Miramos de improvisar un aperitivo no Bar do Porto, para Xurxo coñecido tamén polo Bar da Mona, pois en vellos tempos habitaba no lugar, ese animaliño preso por unha longa cadea.

Volvemos ó Cenabar pero agora estaba moito máis pechado. Uno pouco máis alá, na Costa da Pola, atópase o bar do mesmo nome. Rexentado por Pilarina, prima da miña nai, mais non por iso recibiríamos un trato de favor. A súa carta máis ben exigua, basease nos productos do mar. Peixiños, polbo, míllaras, empanada de bacallao, todo regado cun bo viño do condado.

Coruxo foi un pobo esencialmente mariñeiro, malia que as tradicións pesqueiras vanse esvaecendo afogadas na liña debuxada polo horizonte, entre as illas Sur e Norte das Cíes. O mar esquilmado e contaminado, ateigado de recheos do porto, xa non resulta rentabel. Sería marabilloso entón, aterrar toda a Ría, milleiros de metros cadrados para construír e especular. As illas Cíes serían montes e o porto sería exterior. Non sei como a ningún político local se lle ocorreu esta idea.

Noutrora, como dicía tío Juan, artesán, carpinteiro de ribeira, constructor da gamela coruxeira, embarcación autóctona que se estendeu pola praias da Ría, dende A Guarda ata Cangas do Morrazo, era unha marabilla ver, ó raiar o día, todas aquelas gamelas coas velas despregadas ó vento, cara as illas, nas pesqueiras de rapante, corbelo, xurelo, sardiña, lura, faneca... tres por tres, maragota e media. Ata que os motores fora borda borraron para sempre esa estampa mariñeira da nosa Ría.

O tío Juan, home enxoito e pequeno de estatura, fora barbeiro e curandeiro na guerra, no lado republicano. Aínda de vello conservaba aquelas artes de amañar un dedo, un pé escordado, unha man. Cecais non era comparable a outro afamado curandeiro da súa quinta, o señor Pichón, pero cando sendo eu un neno, a miña irmá rompeume o dedo atrapado entre o marco e a porta da cociña, foi quén de recoloca-los osos no seu sito e cunha meticulosa vendaxe, recompoñer aquela desfeita.

Aínda con 90 anos (o tío Juan durou case un século), a súa mente lúcida gardaba moreas de segredos dos veciños e mariñeiros de Coruxo. Os nosos avós, os nosos pais, utilizaron unha gamela construída polo tío Juan, para gaña-lo pan para os fillos. Quen sabe se o peixe frito é para el e moitos da súa xeración, o mellor manxar.

A camiñata comezou no Torreiro de Fragoselo. O ceo gris e desapracible, trocábase azul e calmo. Partimos cara os Petroglifos de Fragoselo, moi perto, a uns douscentos metros. Os petroglifos atópanse nun recinto pechado cun muro de pedra e unha verxa, seguramente construído coa intención de preservar e protexer o legado dos nosos ancestros, pero hoxe en día, descoidado e abandonado pola Concellalía de Patrimonio Histórico e mesmo pola comunidade de montes. Alí podemos ollar as harmoniosas formas de círculos concéntricos, arcos e outras figuras.

De seguido, descendemos por unha pista á esquerda que forma parte do Sendeiro Panorámico de Vigo, para abandonala axiña. Paseniño ímonos adentando no sombrío do souto, onde o musgo estendese como un interminable manto verde. Regueiros de auga manan de tódolos recunchos. Un carreiro estreito, pouco transitado, indícanos o itinerario seguindo o curso do río. Temos coidado de non esvarar na terra enchoupada, que se converte nun lameiro baixo os nosos pes.

Xurxo non deixa fuxir a primeira oportunidade de abrazarse ós primeiros carballos vellos, retorcidos e tapizados dun musgo fresco e húmido, e acaba cos pantalóns enchoupados como un neno que mexara por el ata os xeonllos.

Sorteamos regatos facendo equilibrios por riba das pedras esvaradías ata chegar a un balado de terra bastante vertical, onde íamos poñer a proba as nosas dotes escaladoras. Axiña escoitamos queixas de Isabel, como si con aqueles laios o monte se pregara para facilitarlle o ascenso do cume de pouco máis de catro metros. Foi entón cando Zalo sacou a relucir aquel famoso pensamento, “muller histérica é un pleonasmo”, nome adoitado logo para calificar os escritos e mamonadas do Club de Camiñantes.

Eiqui remata a primeira fraga. Seguimos camiño cruzando a estrada ó carón dun sinal de tráfico e chegamos á segunda fraga. O tronco seco dunha árbore coroado por unha perruca de musgo, dannos a benvida. Parece como no filme “O labirinto do fauno”, de súpeto, fora a cobrar vida.

Ó saír da fraga, remontamos á dereita pola ladeira dun prado e chegamos á chaira de Chandebrito e subimos ó outeiro onde unha preciosa panorámica de Coruxo, as Salinas do Lagares, Mauxo Grande, Monte Alba e Galiñeiro.

Descendemos do outeiro e collemos á dereita, pasando diante dun muíño de auga coa porta de chapa galvanizada, aínda en funcionamento. Seguidamente descendemos pola pista asfaltada entre as casas ata a estrada principal. Á dereita atopamos refuxio da forte sarabia no bar O Petróleo.

Ó pasar o chaparrón desandámo-los nosos pasos, para coller o primeiro desvío á dereita e encara o camiño que bordea a cara norte do Mauxo. Este itinerario lévanos de novo ó Torreiro de Fragoselo, ofrecéndonos unha preciosa panorámica da Ría de Vigo.

Como non podía ser doutro xeito, rematamos cunha caña e tortilla precociñada no bar Agacha a testa, cansos e suorosos, pero contentos. Entre nós, unha ollada de complicidade expresaba todo sen palabras.

Texto e fotos: Nacho Betanzos