A7 Sendeiro dos muiños de Gargamala (Mondariz)

Domingo, 17 de maio de 2006

Hoxe fago unha excepción no meu club de camiñante solitario, e recruto a Samuel para que me acompañe a sementar pegadas polas congostras e canicouvas deste sendeiro de pequeno recorrido próximo á casa rural dos meus proxenitores. Así o rescato dunha tarde intensiva de debuxos animados, e o animo a respirar un pouco de osíxeno, e a mover un pouco as pernas.

Accedemos ó inicio do sendeiro dende Mondariz, cargando nas mochilas os chuvasqueiros, a froita e os bocadillos, cruzando as aldeas de Riofrío e Frades, ata a igrexa de Santa María de Gargamala, en Barro, onde aparcamos o vehículo que nos truxo ata aquí. Continuamos a través da estrada que leva ó centro deste barrio, onde podemos ver un escudo da Santa Inquisición, onde intento explicarlle ó meu acompañante o terrible significado desta institución medieval.

Ó finalizar o núcleo rural collemos un pequeno camiño á esquerda, internándonos no Val de Boente, salpicado de prados intercalados con carballeiras. Ás súas sombras van os nosos pasos ata chegar á curiosa fonte de Boente, senlleira construcción de pedra en forma de cova, dende onde mana un pequeno regueiro.

Algúns metros máis ala atopamos unha casa cos sillares dun antigo canastro desaparecido, e seguimos de fronte, sorteando máis casas. Estamos no lugar de Barral, dende onde continuamos por unha pista de terra, sempre paralela ós campos, moitos aínda labrados.

Outro pequeno núcleo de poboación é o lugar de Boirás, onde tamén atopamos viñedos. Estes campos que recorremos eran antigamente transitados por carros arrastrados por bois, e ás veces atopamos as pegadas das súas rodas furando as pedras. Intento manter o interese do pequeno camiñante coa búsquea dos sinais que, certamente, están ben agochados, mentres o ceo mantén unha ameaza constante.

Nun cruce de tres direccións collemos a opción da esquerda, onde discorre un regato afirmado con pequenos croios, sobre os que saltamos para evitar mollarnos os pes, máis aínda Samuel que non ten un calzado demasiado adecuado para a ocasión.

Un pouco máis ala cruzamos o río Boente por unha pontella de grandes laxas apostadas sobre un sillar central, e á dereita tamén observamos unha curiosa levada de pedra. Na seguinte bifurcación que nos sae ó paso tiramos á esquerda, ata acadar novamente o asfalto e seguindo de fronte internámonos no pobo de Mourelle, que nos recibe cun rudimentario cruceiro, que deixamos á nosa dereita para camiñar ó carón dun gran muro de pedra.

Uns metros máis adiante atopamos un lavadoiro enorme e unha fonte de auga potable, debemos seguir de fronte, atentos ós sinais que xa dende o principio escasean. Camiñamos sobre rúas cementadas, entre casas abandonadas e outras aínda habitadas pero cos estragos do tempo trabando as súas fachadas, como un casal coas viñas aínda traballadas, e plantacións de patacas e verzas, e ovellas á sombra do canastro ou do patín. Aquí atopamos outro cruceiro, aínda máis senlleiro co anterior, e un peto de ánimas integrado no muro dunha casa, onde temos que tomar cara a dereita.

Xa saíndo á estrada outra vez collemos a dirección da dereita desbotando o indicador do pobo de Rúa, aínda que erramos e andamos un bo treito na dirección oposta, polo que temos que retroceder ó non atopar ningunha marca. Pasando por diante de Casa Carme, e chegando a unha marquesiña, subimos cara a esquerda onde comezamos un bo tramo de asfalto pola zona de Traspielas.

Ascendemos en dirección ó Coto de Monzón, pero sen abandonar a estrada, e baixo a súa sombra observamos as ruínas de varios muíños: o de Rolán, o do Frade, o muíño Grande, algún totalmente sepultado por unha densa capa de silveiras.

Neste punto atopamos un rabaño de cabuxas e ovellas, pastoreadas por unha velliña que nos ilustra con historias destes lugares e das súas xentes. Con esta compaña chegamos ó Chan de Queirón, onde hai uns enormes pastos, con un bo número de vacas e cabalos pastando en aparente liberdade, e alí atopamos unhas corroídas indicacións dun desvío que nos conduce cara unha mámoa, monumento funerario do que so podemos vislumbrar todo o que nos explica o panel que está na súa base, tal é o estado de abandono da zona.

Volvémonos perder e andamos outro bo treito por unha ampla pista franqueada de eucaliptos, ata que nos desanimamos por non atopar os sinais do sendeiro e voltamos á mámoa, onde nos sentamos a dar boa conta das provisións que levamos na mochila, mentres Samuel asiste a unha clase non exenta da miña caduca ideoloxía sobre os nosos ancestros, en fin, todas esas cousas de pobo e patria que me saen da cabeza para explicarlle a historia, tan diferentes das que escoita no colexio.

Desandamos o camiño recorrido e seguimos de fronte, bordeando os pastos, ata chegar a un merendeiro, onde desbotamos a estrada e cruzamos un cercado para ascender cara o monte, e seguindo unha pista chegamos ó lugar de Portacurvo. Aquí tamén temos indicadores para acceder a outro merendeiro e a un foxo, curiosa trampa para lobos que se atopa no mesmo estado lamentable que tódolos sitios de interese que deixamos atrás. É providencial este lugar no momento en que lle fraquean as forzas ó meu sobriño: non hai nada que anime máis a un neno para non quedarse atrás que a inminencia da noite e a presencia de feros caninos.

Outra vez temos que volver sobre as nosas pegadas para retomar o sendeiro, e esta vez vamos a presa, porque as nubes que non acompañaron o camiño ameazan agora con descargar. Por se acaso poñemos os chuvasqueiros antes de que a incontinencia do ceo nos cubra por completo.

Chegamos así á Laxa de Esperón, onde nos detivemos a buscar as formas características dos petroglifos: espirais, labirintos, cervos, arqueiros... dispersos por un campo minado de laxes, como se dun libro a ceo aberto se tratase. Tamén aquí é patente o abandono no que atopan estes monumentos dunha cultura da que tan pouco se sabe, anterior á invasión e a colonización romanas. Á saída deste mapa cuberto de enigmas, coas presas e o cansazo, caese o bo de Samuel para probar a lama do camiño, por sorte sen máis consecuencias que manchar o seu atavío deportivo.

Empeza a chover e saímos á estrada, e ante a insistencia da chuvia e a falta de sinais baixamos cara o pobo, por unha empinada congostra de esvaradías pedras, e despois botámonos literalmente á estrada, apurando un bo tramo de asfalto, para acadar vinte minutos despois a Igrexa de Gargamala.

Quedárannos pendentes os muíños de Rodos, os mellor conservados do sendeiro, e a Torre da Pedra, que deixamos para mellor ocasión.

Sorrío satisfeito ó constatar que o meu mollado e cansado amigo resistiu o envite das tres horas de camiño,salvando unha distancia de dez quilómetros e un desnivel de cento cincuenta metros. Con todo desexoso de volver a súa sesión de debuxos animados, despois dunha ducha obrigada. Agardo que algunha chispa se prendera na súa cabeciña e o veleno que me obriga a volver unha e outra vez en busca de grandes espazos lle recorra agora as veas.

A6 Sendeiro do Lombo da Raposa (Gondomar)

Sábado, 13 de maio de 2006

Partimos para este recorrido do encoro de Zamáns, ó que accedemos dende a parroquia de Vincios, no cruce da estrada que une os concellos de Gondomar e O Porriño, e subindo polo vial que nos leva de Castrelos a Valadares, populosas parroquias de Vigo. Deixamos o noso vehículo no camiño que leva á presa, e tralos estiramentos pertinentes internámonos no monte que se reflexa nas augas do encoro. Recorremos o perímetro completo deste mar interior, saíndo dende enriba da parede da presa, no sentido das agullas do reloxo.

Camiñamos por unha pequena senda de pescadores, que neste día salpican as beiras baixo a sombra de frondosos carballos, bidueiros e salgueiros, e outras especies características das ribeiras fluviais. Tamén hai unha grande variedade de especies vexetais tapizando o chan durante todo o traxecto, e bótase de menos algún panel explicativo de toda esta riqueza natural, nun lugar tan accesible para o lecer da xente da cidade. Así imprimimos as nosas pegadas ensombrecidas en verdadeiras alfombras de enredadeiras que dende a terra, correndo polos troncos das árbores, queren acadar o ceo.

Conforme nos afastamos da estraba estréitase a senda, e ás veces semella que camiñamos por unha xungla, sorteando xigantescos fentos, ortigas ameazantes e multitude de prantas que dobran o seu tamaño habitual grazas á humidade permanente deste particular hábitat. Só nun momento temos dúbidas no recorrido, ó cruzar o río Zamáns, que dá orixe á lagoa artificial, xa que temos que atopar o paso axeitado para non mollar os pes. Semella mentira que este modesto río fose quen de encher o enorme vaso onde se derrama, antes de continuar o seu curso.

Unha vez sorteado este obstáculo levamos xa a metade do perímetro do encoro, e neste punto é onde hai máis abundancia de prantas acuáticas, como carrizos e xuncos, e onde máis árbores atopamos mergullados na auga. Aquí tamén atopan refuxio os parrulos e outras pequenas aves habituais deste tipo de humedais. Pegada a pegada descontamos camiño para acadar novamente o muro da presa, e antes de facelo atopamos os sinais do PRG 1, que vai cara o Galiñeiro, e por el comezamos a ascensión, deixando as augas encoradas ás nosas costas.

Avanzamos entre piñeiros e eucaliptos, por unha sucesión de sendeiros e pistas, sen abandonar nunca a ruta sinalizada, chegando en pouco tempo a San Cibrán, onde atopamos un repoboamento de castiñeiras, onde se divisa a ladeira norte do macizo rochoso que temos como obxectivo.

Atravesándoa enlazamos un camiño que semella escavado na pedra, franqueado por toxos e carqueixas, con flores amarelas e violetas e, sobresaíndo deste océano de arbustos, curiosas illas de granito, con insólitas formas e variados tamaños, erosionadas pola choiva, polo vento e polas variacións climáticas. Dende unha delas detémonos a observar o desnivel e vemos ala abaixo, entre unha densa masa forestal, o encoro de Zamáns e unha extensa panorámica da Baía de Vigo.

Continuando chegamos ata unhas antenas de telefonía e saímos á pista central que circunvala o cordal granítico e camiñando uns metros á dereita abandonámola, xunto co sendeiro sinalizado, para ascender á esquerda por un torrente seco que se vai abrindo para formar un cortalumes, que nos conduce sorteando un forte desnivel cara o cumio. Este é o tramo máis penoso, porque á inclinación do terreo temos que engadirlle a irregularidade do chan, erosionado pola auga, e a ausencia de árbores que nos garden dun sol rabiosamente primaveral.

Pouco a pouco aproximámonos ó vértice xeodésico, esas curiosas sinalizacións de cemento empregadas na cartografía antes de ser trocadas polos modernos satélites, onde constatamos os case 700 metros de altitude, e dende onde acadamos as vistas máis sorprendentes de toda a montaña. Ós nosos pes a cidade de Vigo, e separada por unha lingua de mar, a comarca do Morrazo.

Dende aquí tamén vemos o noso próximo obxectivo: o Lombo da Raposa, a onde nos diriximos despois de repoñer líquidos e forzas, dándolles as costas ó vértice, que queda á nosa dereita. Dende aquí collemos unha pista de terra que descende abruptamente por unha pedreira que remata nuns penedos dende onde observamos as opcións para chegar á pista que nos levará ó cumio.

Á nosa dereita observamos un pequeno sendeiro entre toxos e carqueixas, polo que completamos o descenso. Agora os nosos pasos son máis que evidentes, porque a pista, accesible incluso para vehículos a motor, é a única opción.

Cada vez hai máis facilidades para acceder a estes solitarios paisaxes sen ter que empregar as pernas, o que contribúe a súa degradación. Completando o ascenso atopamos unha caseta de vixilancia forestal, dende onde se controla todo o Val de Louriña, franqueado polas Serras do Galleiro e polos cantís de Budiño, e polo monte Aloia que asoma o pobo de Prado, que semella unha illa entre un océano de piñeiros. Tamén aquí se domina todo o Val Miñor, coa enseada de Baiona entre brétema, coas pequenas Illas Estelas enfrontadas a Monteferro, e unha ampla panorámica do macizo do Galiñeiro, que rematamos de sortear, tapando a vista á metrópole. E ó lonxe, na boca da ría, as Illas Cíes como derradeiras pegadas de terra antes de enfrontar a inmensidade do océano.

Despois de recrear un bo anaco a vista dende esta atalaia privilexiada desandamos o camiño recorrido e ó chegar ó cruce onde remata o descenso seguimos de fronte, deixando o vértice xeodésico, e por ende todo o macizo, á nosa esquerda. Por unha pequena pista internámonos nun bosque de piñeiros que nos leva cara o Saramagal. Nas súas abas atópase un parque forestal onde podemos repoñer a augas que comeza a escasear nas nosas cantimploras, e descansar antes de acometer o derradeiro tramo do noso recorrido á sombra dos piñeiros e carballos que poboan esta paraxe salificada de enormes mesas e bancos de granito.

Aquí hai un cruce onde converxen varios sendeiros: o GR 53.2 en dirección A Garrida (A Pasaxe) pasando por Galiñeiro-Arruidos, ou cara o parque forestal de Zamáns, e tamén nos indican a dirección do Coto do Mediodía e a Virxe das Neves. Escollemos a primeira das opcións, e seguimos os sinais brancos e vermellos por unha pista ampla ata acadar á nosa dereita as marcas brancas e amarelas do PRG 1, por onde ascendemos, e que agora facemos en sentido inverso.

Así chegamos ó encoro de Zamáns, catro horas despois de iniciar a marcha, e desbotando unha nova circunvalación á lagoa seguimos á esquerda, pasando baixo a parede da presa, para chegar ó complexo etnolóxico dos Muíños das Maquías, onde constatamos outra vez que os vándalos cebáronse cos carteis explicativos relativos á flora e fauna destas paraxes. Con isto abandonamos o camiño, con gañas de descubrir outros.

A5 Sendeiro circular de Priegue (Nigrán)

Mércores, 10 de maio de 2006

A primavera volveu con ganas de instalarse definitivamente, e os areais da costa mais preta ós núcleos urbanos comeza a ser devorada pola xente. Eu mesmo estou a punto de caer na tentación de estomballarme como un lagarto das silveiras, para facer a dixestión dunha rincha enorme que acaba de saltar do mar ó forno, e dende alí ó meu estómago. Pero aínda non estou preparado para multitudes, así que decido volver polos meus foros.

Conduzo pola N-550 de Vigo a Baiona, ata chegar a unha rotonda situada na entrada de Priegue, e alí tomo á esquerda a rúa Mestra Emérita, e novamente á esquerda a rúa Don Marcial que me leva á igrexa de San Mamede, onde se inicia o PRG 60. Sigo ascendendo a mesma rúa onde abandonei, á sombra do cemiterio, o coche, ata chegar a unha balconada con dous cruceiros. Á súa dereita teño que seguir un camiño de terra entre chalets.

Durante a primeira parte do recorrido atopo gran cantidade de construccións como estas, competindo en luxo e grandeza, moitas delas con piscina e xardín. Observo no horizonte as Illas Cíes, defendendo a entrada da ría, e constato que o emprazamento destas vivendas non é casual: as vistas espectaculares sempre chaman ós cartos.

Saio outra vez ó asfalto, á rúa do Penedo, e descendo por ela á rúa Condomínguez, que tomo á esquerda e que non abandonarei nun bo treito, camiñando polo seu firme asfaltado, desbotando todas as bifurcacións que me saen ó paso. Continuando por ela chego ó campo de fútbol e a unha estación de augas, e me deteño a contemplar a Ensinada de Baiona, e a foz do Río Miñor.

Sorte que corre unha lixeira brisiña, e que aínda estamos en maio, porque camiñando este asfalto dentro de dous meses, nun deses clásicos días de lume, íanse a quitarme as ganas de sendeirismo. En fin, continuo prestando atención ó que ocorre á beira do camiño, observando as diversas formas e cores das casas dor ricos, medindo o longo das súas piscinas ou a súa colección de pedras erosionadas, pero nada tan curioso como o do seareiro que reproduxo con cemento o escudo celtista na súa cheminea.

Pouco máis adiante desta curiosidade tomo á esquerda a rúa Sanromán en sentido ascendente pasando un taller de reparación de embarcacións de recreo, ata acadar a rúa da Mámoa, que sigo á dereita. Neste traxecto deixo a ensinada de Baiona ás miñas costas e os meus ollos recorren golosos o horizonte, e énchense de montañas, o Aloia ó lonxe, e máis preto o Monte Castelo, e máis alá a silueta elegante do Galiñeiro e o Lombo do Raposo.

O asfalto comeza a pesar aínda que a paisaxe mude. Como non se ve o mar as construccións de luxo empezan a escasear, e o entorno é máis rural, con campos labrados e casas rústicas. E tamén prados onde pacen tranquilos equinos, seguramente descendentes daqueles que eran utilizados en tarefas agrícolas.

O derradeiro tramo asfaltado ten unha forte pendente, acadando O Castro, lugar onde seguramente existiu algún asentamento deste tipo, aínda que non se coñeza a súa localización exacta. Cando chego ó final do traxecto urbanizado teño que tomar un camiño á esquerda chamado Codaval que arrinca xunto á casa máis afastada.

É outra sensación a de camiñar pisando terra, rodeado de xestas coa flor amarela, a pesares de que a sombra sexa en gran parte ofrecida por eucaliptos e piñeiros. Non levo recorrido máis de cen metros e xa saio a un cruce de camiños, onde me deteño a contemplar unha curiosa cabana sobre un carballo, como a que soñaba na miña infancia. Non é máis que un montón de chapas e táboas apuntaladas, pero que bo refuxio para illarse dos maiores a maquinar aventuras e botar unhas caladas ós primeiros xarotos.

Deixando atrás a cabana, xiro á dereita, collendo o camiño do monte, un estreito pedregal de lixeiro desnivel, ata acadar un sendeiro, tamén angosto, cara á esquerda. Discorre este sobre unha basta extensión de piñeiros alfombrados por tupidos fentos, e va adquirindo unha forte pendente. Teño que sortear en máis dunha ocasión algún destes exemplares abatidos ata saír a unha pista forestal que descendendo cara a esquerda me conducen ós petroglifos do Outeiro Grande.

Apenas distingo os círculos concéntricos característicos desta mostra de arte rupestre, porque o estado de abandono é tal que non sei se algunha vez algunha institución pública ou organización popular tivo algún interese na súa conversación. Tal é a consideración que nos merece a nosa historia. Tanto como a natureza, porque nese pequeno traxecto xa tiven dous desagradables encontros con vehículos a motor, os dous circulando a gran velocidade. Así somos e así nos vai.

En fin, sigo de fronte pola pista ata chegar a unha bifurcación onde debo continuar polo ramal dereito, de forte pendente. Aquí, como o resto do sendeiro, é moi importante non perder as sinalizacións brancas e amarelas, que aínda que bastante difuminadas son imprescindibles para non perderse neste labirinto de pistas e camiños.

Aínda atopo outros dous cruces que collo, o primeiro na dereita e o segundo a esquerda, seguindo a pista central. Se non atopo ningunha marca é que vou na mala dirección e teño que dar a volta, non hai outra. Aquí muda un pouco a paisaxe e comezan a verse especies arbóreas autóctonas.
Despois comeza un pronunciado descenso que me leva a unha pista moi ampla, e en fronte dunha atalaia de rochas dende onde observo unha boa panorámica do Val Miñor.

Xirando á esquerda desemboco nun parque forestal, cunhas mesas de granito baixo uns eucaliptos enormes. Como sempre nestes lugares hai lixo por todas partes, e non deixo de pensar en que clase de xente é capaz de vir a pasar unha tarde no monte e deixalo nese estado.
Aproveito para encher a miña cantimplora e refrescarme un pouco na fonte e continúo descendendo para chegar a un curioso oasis forestal. Un pequeno souto que dende a beira dereita se enfronta a un imperio de eucaliptos.

Non tardo en deixar atrás o parque e chegar a un cruce de pistas. A unha sombra dun muro de pedra un poste de madeira indica que direccións podo tomar, xa que aquí conflúen o PRG 60, o 61 e o 53. Nesta ocasión está bastante claro e collo o ramal esquerdo para completar o recorrido, seguindo en sentido ascendente. Non tardo en chegar a outro cruce, tamén sinalizado, dende onde observo o pobo de Chandebrito, o Monte Cepudo e o Outeiro de San Bartolomeu. Deixo esta vista ás miñas costas e continúo o meu camiño, cara a esquerda, onde atopo outro poste con diferentes variantes do PRG 61 que descarto.

Este é o tramo onde a sinalización está en peores condicións, por eso é importante non saír da pista central, aínda que me salgan ó paso múltiples opcións, varias veces atopo cruces de varias pistas, e sempre debo dirixirme cara á esquerda, ata acadar unha zona recentemente repoboada, onde comezo a descender abruptamente para chegar a un depósito de augas.

Neste lugar comeza outra vez o asfalto, chegando a rúa Navas, que me leva directamente á igrexa de San Mamede, onde rematan as miñas pegadas.

A4 Sendeiro do Eifonso (Vigo)

Domingo, 7 de maio de 2006

Amañece un día gris, detendo esta primavera que xa cría definitivamente instalada, aínda cos efectos dos psicotrópicos inxeridos durante toda a noite anterior, e o domingo se afianza ó corazón como un parasito. Ningunha mensaxe no buzón, e tampouco teño ganas de compaña. Hoxe é un bo día para coller o chuvasqueiro, calzar as botas de montaña e perderse durante unhas horas na natureza, esquecendo os compromisos familiares, os campionatos de fútbol, e as sesións de cine con olor a palomitas. En fin, todo aquelo que me fai odiar o derradeiro día da semana.

Así que me sacudo como podo a preguiza, collo unha peza de froita e unha botella de auga e salo a unha rúa baleira e mollada. Por fortuna non teño que conducir moito rato, porque o sendeiro elixido está moi próximo á cidade, na estrada que une Bembrive e Beade, parroquias do afastado oriente. Deixando atrás a igrexa románica de Santiago de Bembrive chego ó lugar de Mourelle, abandono o coche, a uns 50 metros do río Eifonso, que me acompañara durante gran parte do recorrido.

Aquí están os restos do panel informativo que os afamados membros do club de montaña Serra do Suido puxeron nos anos noventa, cando abriron e sinalizaron este itinerario, e dáme noxo o vandalismo gratuíto e a falta de medios para manter en bo estado estas rutas de sendeirismo.

Comezan a picotearme pequenas gotas de chuvia, e me poño, a regañadentes, o chuvasqueiro. Non sei porque, pero sempre agardo a que se definan as nubes. Camiño paralelo ó río, que queda a miña esquerda, e deseguida me sae ó paso un vello muíño, semi agochado na maleza, que acusa o paso do tempo e o abandono.

Na outra beira, xunto ós restos desta construcción é visible aínda a levada, que levaba a auga que movía a pesada moa. A miña dereita sae un camiño ascendente que debo tomar, os meus pasos van paralelos ó leito do regato, que me acompaña susurrándome antigas lendas das criaturas que habitan os ríos e as fragas.

O sendeiro sube lentamente, na mesma medida que sube o Eifonso, e nun cruce de camiños observo unha vella pontella. Este tipo de construccións son de gran sinxeleza, un gran lousa de pedra colocada sobre a base de varios peñascos, pero non deixo de pensar nos veciños que a forza de xuntar brazos levantaron este senlleiro paso.

O camiño é estreito e está continuamente acubillado por carballos, salgueiros, castiñeiras e outras especies típicas de ribeira. Trescentos metros máis adiante desemboca nun camiño de carro, que debo tomar á esquerda, sempre observando as augas que discorren cantarinas.

Este camiño, despois de cruza-lo río, conduce a un muíño en bo estado, sen dúbida debido a unha reconstrucción, xa que o tella do aínda non ten a pegada do tempo.

Despois de facer un alto para contemplar esta testemuña muda da nosa historia (muda, pero en condicións de falar en calquera momento), o río se afasta ó facer unha pronunciada curva á esquerda. Hai que seguilo sen cruzalo, como indican as marcas brancas e amarelas que en ningún momento me permiten desviarme.

Afástome del, tomando unha forte subida, que me leva a un camiño máis ancho. Neste punto a chuvia xa tomou un certo ritmo, e vanse empapando os fentos, os pantalóns, o chan e a mochila. Pero non é quen de facerme desistir do meu empeño, e continúo rebasando unha arqueta e un depósito de augas.

Finalizada a subida, atopo outro cruce da camiños, e os sinais me dirixen á esquerda, cara un solitario lavadeiro. Escoito as augas que dende certa altura desaparecen nunha caótica selva. Aquí está situado o recuncho mais extraordinario do Eifonso, a fervenza e os muíños da Ferrolana, onde o río fai unha prolongada, angosta e vertical caída.

Coroando este pequeno canón está o muíño, en perfecto estado de conservación, listo para moer, e detrás del unha fervenza duns cinco metros, dende onde o río se precipita ó bacío, saltando dende unha grande laxe. Pasando este salto atopo outro muíño, pero este en estado de abandono, agochado entre as silveiras.

Cando deixo este complexo etnográfico, sorprendido gratamente pola recuperación do seu entorno, atopo outra pequena pontella, coas mesmas características que a situada ó comezo do sendeiro, e constato que non é casual que ambas se atopen tan próximas ó muíño.

Aínda dende aquí é posible ver prados e casas illadas, seguramente pertencentes á parroquia de Bembrive, que conserva unha situación administrativa peculiar dende a súa anexión a Vigo en 1945, como entidade local menor, modelo de autonomía da que só gozan oito parroquias galegas.
Aquí me afasto do río e xiro á dereita, subindo entre varias árbores caídas, e mergullado nunha densa selva esmeralda, onde as especies nobres compiten por cegarme a invasión de piñeiros e eucaliptos que conforman a masa forestal maioritaria, como na practica totalidade dos bosques da franxa costeira desta nación atlántica.

Despois dunha pequena pero empinada subida acado a estrada e a Ermida de San Cibrán, cunha fonte de dubidosa potabilidade. Descansaría un momento neste entorno para repoñer forzas, pero se desata o diluvio universal e se me deteño a bo seguro que o frío farase dono dos meus músculos, e aínda teño presente o último arrefriado.

Así que continuo ata chegar ó viaducto da autoestrada que vai cara Baiona, que irrompe na fraga coas súas xigantescas pernas de formigón. Douscentos metros por riba da miña cachola se desprazan os automóbiles, alleos á chuvia que desata toda a súa furia coa miña miserable persoa, alleos tamén á beleza sobre a circulación cos seus moitos cabalos mecánicos.

Subo unha pista de gravilla paralela ó asfalto, e sae ó meu encontro un vehículo calcinado que me indica que debo xirar á esquerda e volver outra vez ó bosque. Sigo a ascensión, gañando metros entre carballos, castiñeiras e mimosas, ata chegar a unha ancha pista, que cruzo cara a esquerda e uns metros máis adiante abandono por un camiño á dereita para chegar ó lugar de A Fraga, derradeira illa de bosque autóctono en detrimento das especies foráneas.

Pasando a fraga, atopo os vestixios dun antigo asentamento coñecido como Bene Vivere.

O camiño enlousado, por onde discorre un pequeno regueiro de auga, da unha idea da importancia desta antiga aldea da que apenas quedan desdentados muros devorados pola maleza e polo paso do tempo.

Por fortuna o ceo da unha tregua, e podo recorrer os tramos finais do sendeiro sen a compaña monótona da chuvia, aquí tamén teño que estar atento ós sinais, continuamente atopo cruces de pistas que me ofrecen varias opcións. Nun deles, baixo un campo de fútbol que se divisa ó lonxe, teño que coller á esquerda, tomando unha forte subida de pedra solta. Cando acado o campo volvo a vista atrás e sorpréndome pola densidade de castiñeiros que deixei atrás.

Uns metros máis e chego ó parque forestal de Beade, 480 metros sobre o nivel do mar, fermosa atalaia dende onde observo gran parte da ría de Vigo, coas Illas Cies defendendo a súa entrada. Para confirmar a miña chegada se abren as nubes e deixan que o sol seque un pouco miñas roupas. Aínda así me deteño o xusto, porque non quero confiarme e aínda me queda por desandar o camiño, a pesares de que din que tódolos santos axudan.

Antes de descender observo os paneis do GR 53 e GR 58 que enlazan en este parque, con ollos golosos, pensando xa en novas andainas.

A3 Sendeiro das Ribeiras (Vigo)

Mércores, 3 de maio de 2006

Comezamos o percorrido na Bouza, pequeno pulmón do barrio obreiro de Coia, polo que tanto tempo loitaron os seus veciños. Situado na parte do solar das antigas cocheiras da compañía de tranvías, nos anos oitenta foi obxecto de desexo por parte dos especuladores, que crían insuficiente o terreo gañado para urbanizar. Finalmente, tras unha loita que incluíu non poucos enfrontamentos co goberno municipal e coas forzas de seguridade do estado, foi declarada zona non urbanizable e nela inzouse o parque que disfrutan agora tódolos coiotes, como se denomina popularmente ós habitantes desta pequena cidade dormitorio.

Dende esta zona verde dirixímonos cara ó estadio municipal de Balaidos. Aquí, xunto á pista de atletismo, comeza o derradeiro tramo do sendeiro do Lagares, que o acompaña ata súa desembocadura. Mentres pola ribeira esquerda do río discorre a estrada paralela ó complexo automobilístico da zona franca, pola dereita discorre un paseo de grandes lousas sombreado por carballos, sabugueiros, salgueiros, acacias e outras especiais arbóreas propias destes humedais.

Á nosa dereita, cubrindo os muros que separan o paseo da zona urbanizada, atopamos espléndidos murais dese arte moderno e gratuíto que representa o graffiti, con mostras de gran orixinalidade. Non levamos nin dez minutos andando e nos saen ó paso as primeiras aves acuáticas, unha pequena bandada de parrulos, e ó longo do traxecto vemos bastantes exemplares desta especie, así como algunha garza solitarias.

Na primeira ponte que une ambas beiras saen tamén ó noso encontro as inconfundibles marcas amarelas e brancas dun PRG que nos acompañaran ata o mar. Tratase dun tramo do sendeiro panorámico de Vigo, que circunvala a cidade dende os seus montes e praias, para ofrecernos unha visión completa da metrópole.

Cando xa levamos avanzado un bo tramo atopámonos coa Avenida da Florida, que sorteamos por unha pasarela soterrada. Ábrese o camiño ó traspasala, con pequenos prados que nos separan da zona industrial, aínda que non podemos evitar a contaminación acústica, outro dos inconvintes da proximidade dunha gran cidade.

Seguindo o noso camiño, sempre sombreado polas nobres especies de ribeira, cada vez máis frondosas, atopamos o Humidal de Goberna, que se nos antolla como aqueles pantanos das películas nas que intrépidos exploradores remataban engulidos por areas movedizas ou grandes serpentes. Non deixa de inquedarme aínda hoxe este paisaxe de carrizos e augas estancadas, e penso na miña infancia. Venme a mente “O corazón das tebras”, a novela de Conrad que reflexa como ningunha outra a conquista dos territorios .

Outra vez temos que sortear a estrada por un paso soterrado, neste caso a estrada da costa e a autoestrada de Baiona. Aquí estamos na parroquia de San Paio de Navia, que nos derradeiros anos sufriu un proceso de urbanización brutal, en certo modo pola proximidade das praias. Sen embargo aínda se pode disfrutar dunha certa paz no tramo final do río, e constatar que con boas intencións e inversións máis boas, este paraxe natural é recuperable para a natureza e para o disfrute dos cidadáns.

Chegando outra vez á estrada despedímonos do PRG, para cruzar outra vez o río, preto de que verta as súas augas na ría, por un vello pontillón de pedra que nos leva á polémica depuradora e, deixándoa á nosa esquerda, internarnos na Xunqueira do Lagares. Coa marea baixa, como nesta ocasión, a degradación deste paraxe singular é evidente, e os limos arrastran capas de betún.

Cando o mar a foz transformase nun lugar de gran beleza, con unha variedade importante de aves acuáticas, como garzas, parrulos, gaivotas, corvos mariños, etc... inundando o labirinto de canais que compoñen esta extensión verde que no século XVIII formaron parte dunhas salinas das que aínda quedan algúns muros visibles. Cando visitamos este lugar atopamos dúas mulleres escarvando coas mans no limo negro que o mar deixa na súa retirada, e preguntámonos que carallo poden atopar no fondo desta fochanca negra.

Deixando atrás a Xunqueira chegamos ó barrio da Carrasqueira, na parroquia de Coruxo, e atravesándoo chegamos ó mar, sorteando outras das aberracións urbanísticas típicas dos anos setenta, que estaría máis en sintonía coa costa levantina. Dende este punto observamos outra construcción totalmente agresiva con entorno, na illa de Toralla, cara onde nos diriximos atravesando o Areal do Baluarte, que fai pouco foi conquistada para o nudismo, e a praia do Vao, un extenso areal que pouco a pouco está gañando terreo á invasión do asfalto e das lousas das últimas décadas.

Atravesamos a ponte que une a illa ó continente, algo imposible fai tan só dez anos, xa que o acceso era restrinxido. Grazas á lei de costas agora calquera pode disfrutar das dúas diminutas praias, unha delas de area branquísima e transparentes augas. De regreso observamos o inmenso areal que recorre, máis ou menos de xeito continuo, dende aquí ata a praia de Samil, un dos sinais de identidade da cidade olivica.

Volvemos sobre as nosas pegadas sobres os areais do Vao e do Baluarte, e atravesamos tamén as praias da Fontaiña e do Funchal. Esta última castigada pola desembocadura do Lagares, que durante décadas arrastrou ata aquí todo tipo de vertidos e residuos. Tamén aquí atopamos unha urbanización, afortunadamente de escasa altura, construída nos anos setenta, como ninguén era quen de alzar a voz contra este tipo de agresións á natureza. Grazas á marea baixa podemos rodeala, xa que no caso contrario deberíamos subir á estrada.

Subimos a ponte que cruza o final do río e sorteamos o campo de fútbol para chegar o areal de referencia en Vigo, a praia de Samil. Esta extensa porción de costa é tamén a que mostra maior degradación a nivel de infraestructuras, pois estaas coméronse as dunas que fai menos de trinta anos configuraban unha riquísima paraxe natural. As dunas quedaron debaixo do paseo marítimo, dos restaurantes, das piscinas e parques infantís, dos merendeiros. Por eso preferimos camiñar sobre a area, moi preto das olas, para chegar ás pequenas praias da Fonte e do Pincho do Gato, afastadas por formacións rochosas dende onde nos observan corvos mariños e gaivotas.

Chegamos así á praia de Alcabre, chamada antigamente do Matadoiro. Este é o maior exemplo de recuperación da costa, pois de onde se vertían os residuos que chegaban a tinguir de vermello as augas, agora temos fondos cristalinos, e o edificio que albergaba o sacrificio das reses foi convertido en Museo do Mar. Tamén foron derribados os muros dunha gran finca que limitaba co areal, configurando definitivamente a rexeneración deste entorno privilexiado.

Ao rematar o recorrido polas beiras de Alcabre debemos rodear a finca de Roade, que invade totalmente a costa, para chegar por un paseo de recente construcción á parroquia de Bouzas, antigo concello agora anexionado a Vigo, e á súa diminuta praia. Atravesando o casco urbán deste núcleo mariñeiro, e adentándonos no barrio do Rocío, volvemos novamente á Bouza, para finalizar a nosa ruta ribeirega.

Archivo del blog

Seguidores