E12 Trilho das Lages Altas (Paredes de Coura)



Domingo, 17 de decembro de 2006

Recuperamos os motivos polos que paga a pena abrir os ollos a un novo amencer, para que o inventario co que nos enfrontamos ós diversos problemas que nos plantexa a tolemia cotidiá, á monotonía dos horarios obrigados, ós desaxustes entre nóminas e facturas, ás cicatrices do desamor ou da nostalxia, ou ós destrozos que o tempo vai facendo no noso corpo, incline a báscula a favor das ganas de continuar andando estes días.

Unha simple cerimonia como a de reunirse media ducia de individuos para contar e escoitar historias, para celebrar ese estraño rito que reunía en torno ó lume ós nosos antergos cando as palabras aínda non tiñan forma escrita, supón outra suma de razóns para combater esa sombra que se agocha en todos aqueles momentos nos que non somos máis cun barco á deriva, impotentes ante a inminencia do naufraxio. A maxia de compartir palabras, en compaña dun cardume de seres queridos, impulsa os meus dedos a precipitarse unha vez máis sobre as teclas, para insistir nas crónicas destes domingos nos que insistimos en seguir sementando pegadas.

Como na xéneses desta colección de pasos e voces, cando xerminamos amizades entre sendeiros, comidas e contos, citámonos os mesmos que compartimos a noite anterior festexando as lecturas que cada quen tiña gardadas máis ou menos preto da alma.

O noso anfitrión, Xurxo, excesivo en hospitalidade e afecto, entusiasta das reunións gastronómicas, veladas literarias e convocatorias sendeiristas, recóllenos no lugar e hora convidas, para poñer rumbo a onde a terra chámase Paredes de Coura. Nacho e Montse, os nosos tesouriños, tráense un abrigo de caricias para protexerse do ceo e non paran de sorrirse cos ollos e coas mans: non podemos evitar que nos recorra unha cobiza doce polas veas. E Zalo ven co seu recente titulo de Emperador, e non é para menos coa cantidade de terras conquistadas e os exércitos que acoden a súa chamada.

Mentres as nubes comezan a destilar os seus zumes sobre o asfalto, descontamos os quilómetros que nos afastan doutra boa ración de arroz malandro con panados, aínda que cando chegamos ó Stop Nacho e Xurxo pásanse polo forro a disciplina de partido e o centralismo democrático, e se arrendan para probar o cabrito, eso si, moi ben guarnicionado coa súa provisión de arroz, verdura e patacas, nunha desas pequenas traizóns que como se verá despois traerán traumáticas consecuencias.

Co bandullo cheo de algo máis consistente que as bolboretas, salvamos a distancia que nos afasta de Formariz, onde temos pensado engadir ó noso imaxinario colectivo outro dos sendeiros que as autoridades courenses tiveron a ben marcar para o noso disfrute, neste caso o Trilho das Lages Altas, que pola súa lonxitude e duración amoldase as nosas especiais circunstancia de grupo que fai a dixestión mentes camiña, para que a sangre tamén se alimente de terra e de vento.

Chegamos á Ermida da Nosa Senhora de Irijo, en Formariz, grazas ás indicacións dun par de seareiros que tamén van ó mesmo destino. Coa vantaxe que nos dar ir motorizados, mentres os paisanos avanzan como sombras baixo unha delgada pátina de chuvia polo asfalto, entregámonos ós estiramentos obrigatorios para evitar que sigan sumando lesións ás que xa nos habitan, dun xeito máis ou menos permanente. Os carballos que nos amparan e que soportan tamén algunha aperta gratuíta, segundo nos explica o mesmo seareiro ó que lle preguntamos fai un momento por este santo lugar, foron plantados polo seu avó fai máis dun século, aínda que non teñamos unanimidade no seu crédito, e nada máis comezar a multiplicar pegadas xa temos os primeiros elementos de polémica.

Este pequeno debate, nos inicios do sendeiro, pode que explique o que comecemos errando o sentido da nosa marcha, e que non sexamos quen de interpretar as curvas do noso mapa ata ben avanzada a tarde, e sigamos confiados nas marcas que por unha pista de terra nos internan nun bosque de eucaliptos, onde son patentes os estragos causados polo lume. Atravesando unha zona repoboada con esta especie tan nociva para o ecosistema das dúas nacións que se enfronta en primeira liña ó Atlántico, mentres facemos balance das historias e manxares que saboreamos na noite anterior, chegamos a un camiño onde as especies autóctonas comezan a asombrar o camiño, furado entre paredes de terra e verdes pastos.

Confiados en que son certos os nosos pasos atopamos un sinal que confirma o sendeiro elixido e a confluencia co Trilho das Garças, que vai en dirección contraria, polo que nos deleitamos avanzando por un chan alfombrado de follasca, mentes vemos as casas e campos do preto pobo de Cotaleira. As pedras centenarias que separan o camiño das terras de pasto e de labranza están cubertas de delicadas capas de lique, brión e couselos, e outra vez non podo resistir ese afán de atrapar un anaquiño de presente, para convertelo en imaxes dixitais, poñendo a proba a paciencia do pequeno destacamento guerrilleiro.

Reunímonos nunha pequena mina que forma un estanque sementado de outono, onde volvo deter o tempo conxelando os reflexos deste feixe de debedores do meu afecto, aínda que algún deles véxase tentado de romper este cristal líquido e desfacer os meus retratos. Por esta vez o Emperador mostrase magnánimo, e podemos continuar o noso catálogo de pequenas lendas mentres as nosas solas imprimen os seus debuxos sobre os territorios humedecidos por esas lágrimas intermitentes que se derraman dende o ceo.

Volvemos desbotar os prognósticos meteorolóxicos e xa non nos asustan as isóbaras despois da conquista do Galiñeiro, na anterior edición destas aventuras dominicais, e así chegamos á estrada que ven dende Paredes de Coura, e ás primeiras casas que ben poderían competir coas do outro lado da raia nun catálogo do feísmo.

Por un camiño empedrado que discorre tras estas mostras da arquitectura menos amable chegamos ó cruce de Amieira, onde hai outro deses iconos que me lembran insistentemente ás portadas dos discos de black metal, un peto de alminhas, con anxos xusticeiros brandindo espadas de lume ante os horrorizados penitentes e baixo a mirada triste do crucificado, e volvemos camiñar o asfalto para cruzar o Ribeiro das Poldras, pola Ponte da Rabuda.

Dende as súas pedras centenarias observamos os prados esmeraldas polos que o río vai deixando o seu inconfundible rastro de árbores característicos da ribeira, como bidueiros e salgueiros, e tamén vemos as ruínas de dous grandes muíños, onde antano moíase o millo e o millo-miudo, este último aínda cultivado na freguesía de Cunha, na que nos internamos, xa que a ponte separa esta da freguesía de Resende.

Amólame non baixar ó río, e buscar a fervenza que figura no noso mapa, pero me entretiven demasiado coas panorámicas e perdín de vista ó grupo, polo que apuro o paso e intérnome no monte, seguindo as marcas do sendeiro. Aínda non sei que me estou metendo no Trilho dos Combatentes da Travanca, e que estamos afastándonos do bo camiño, pero estou mais inquedo por enlazar outra vez cos meus amigos que por buscarme no mapa, e cando comezo a recoñecer a bela fraga pola que me interno creo, como os que me preceden, que se trata dun deses tramos comúns que abondan na labiríntica rede pedestre deste territorio con alma.

Cando nos atopamos xa temos á vista amplos campos de cultivo, e chegamos á estrada que nos leva á poboación de Codeçal, na freguesía de Cerdeira. Aquí temos un feixe de dúbidas, pois no cruce temos marcas en ámbalas dúas direccións, e despois dunha breve deliberación decantámonos pola opción da esquerda, que transcorre polos mesmos camiños polos que camiñamos na primeira vez que estivemos, neste formato de domingo a tarde, transitando por estas paraxes. Pero xa ninguén vai convencido, e os nosos pasos son reflexo das nosas dúbidas, mentres deixamos atrás as casas e os prados, e atopamos outras casas e outros prados no lugar de Lisouros, dende onde divisamos a Capela de Santo Estevao.

Neste pobo logramos asombrar ós seareiros, preguntando como chegar á ermida de Irijó, e indicándolles que vimos deses mesmo sitio. Non entenden porqué non damos media volta e desfacemos o camiño, si o que queremos é volver ó punto de inicio. Para eles o máis normal é ir e vir polo mesmo sendeiro, pola opción máis curta, e non dar un rodeo para non pisar as mesmas pegadas. Non conséguemos quitar en limpo máis que a nosa propia derrota, e temos que volver ó cruce onde había marcas nas dúas direccións, para tomar a da dereita, cara Ventosa, aínda que este topónimo non apareza na nosa carta xeográfica.

Tampouco aquí o vemos nada claro, e a néboa vai tecendo sobre nos un manto espeso que engade máis dificultade ó noso empeño, co que decidimos volver á Ponte da Rabuda, para ver si somos quen de atopar o camiño verdadeiro. Por si fora pouco parece que o cabrito ten efectos secundarios, e Nacho ten urxencia por unha coca cola, en fin, eses momentos nos que todo se desmorona. Por si fora pouco non nos pomos dacordo na dirección que temos que tomar unha vez que chegamos ó río, e as malas linguas falan de bicéfalia e de varios emperadores. Paciencia, e ó final volvemos cruzar o Ribeiro das Poldras, pero nin rastro das marcas, aínda que recorremos un pequeno tramo de bosque con encanto, co bater furioso da auga uns metros abaixo.

Aquí caemos na conta de que fixemos o sendeiro en sentido contrario, e facemos un alto no camiño para baleirar o termo de café (e unhas pingas de crema) que levo na mochila para facer fronte ós motíns, e decidimos volver desfacendo os nosos pasos, ante a inminencia da noite.

Con bo ritmo retirámonos, vencidos polos nosos propios servicios de información, mentres vamos contando historias da puta mili, pero con ganas de volver dar a batalla neste territorio que levamos escrito coa tinta que se imprimen os nosos soños.

E11 Sendeiro do Galiñeiro (Gondomar)



Domingo, 3 de decembro de 2006

Soño con seguir camiñando, con seguir soñando camiños unindo as miñas pegadas ás que sementan os meus seres queridos, por eso non atopo mellor motivo para volver escoitar os gritos do espertador un novo domingo, desprezando a calidez das sábenas onde se refuxian restos de fantasmas e insistentes resacas, e ignorando as previsións do home da tempo que da por finalizada a tregua coa que viña amabilizando a estación da follasca. Despois dunha ducia de convocatorias nas que o ceo nos animou, con diferentes formas e medidas, a seguir tecendo estes soños, amañece o último día da semana coa metrópole velada por unha persistente cortina de auga, e a xungla de cemento emerxe como un pesadelo entre a néboa.

A pesares do inconvinte dos fenómenos meteorolóxicos, que introduciron un novo fronte de precipitacións asociado a unha borrasca, con ventos do oeste e suroeste, e oscilación constante de isóbaras, insisto en abandonar o meu pequeno refuxio onde, aínda que de xeito moi precario, estou a salvo da chuvia e do vento. Eso si, antes de saír á rúa a desafiar ós elementos, vou cubrindo as cicatrices das miñas carnes cunha multitude de capas ata adquirir a mesma consistencia das cebolas, para poder chegar á corentena sen novos achaques que engadir os que me habitan.

Soño con que outros soñan comigo, e cando piso as aceiras xa me están agardando os meus fieis, para confirmar que os soños compartidos se converten en realidades, e que estas fanse costumes, e as costumes repetidas veñen a conformar tradicións. E os meus amigos soñadores, Xurxo e Nacho, insisten neste empeño de confundir as nosas pegadas e sementalas ó unísono polos camiños dende fai xa dous meses, para apuntalar afectos que non entenden de cambios atmosféricos nin de oscilacións climáticas, e eso lles converte nunha parte importante desa xeografía emocional que conforma a escala dos meus mapas e os seus nomes destacan sobre as topografías dos lugares que tamén levo tatuado, como un vello mariño, no peito.

Tamén baixo esa coroza de pelos, carne e osos que levo baixo a cabeza, teño unha habitación co nome propio de María, nese hotel en permanente estado de ruína que é o meu corazón, coa que me unen lazos máis sólidos que os que amarran os buques nos temporais, e que parece disposta a compartir un anaco dos nosos soños, a pesar de que sexa este o máis intempestivo dos nosos domingos camiñantes. Sen dubida unha muller valente que non teme enterrar as súas botas novas nos sendeiros enlamados a onde nos dirixen as nosas quimeras.

Recorremos a lingua humedecida do asfalto ata darlle as costas á cidade, ata chegar a parroquia de Vincios, pertencente o concello de Gondomar, onde agarda outro deses debedores dos meus afectos, Zalo de Paramos, que decidiu sumar os seus entusiasmos ós nosos, e seguir inventariando territorios incógnitos como dende os afastados tempos nos que xerminou a nosa amizade onde o mundo se chama Sanabria, a pesares de comandar na véspera as súas tropas nas terras do Coura, e nas noites da constitución, que non lle deixaron tregua nin descanso.
E co grupo ó completo dirixímonos ó centro da vila, para seguir coa tradición de encher o estómago antes de acometer a incursión nos grandes espacios, e Tesorito nos pastorea ata un típico polbeiro, con quen negociamos un par de pratos patrióticos que, afortunadamente, veñen acompañados por un alvariño fresquiño e non por unhas gaitas templadas. Contemplamos a nosa curiosa dieta cunha bolsa de buratos de rosquilla, da que damos boa conta mentres nos aproximamos o noso punto de partida no encoro de Zamans.

Baixo o muro de cemento da presa deixamos o vehículo de Zalo, e nos pertrechamos para facer fronte a unha chuvia que non cesou nin un so momento en toda a mañá, cada un coa súa peculiar indumentaria, contemplando o panel informativo do sendeiro das Greas, que inicia aquí unha das súas etapas. Nos eliximos para esta ocasión o PRG 1, pero facéndoo en sentido inverso ó sinalado, ou sexa, comezando no muíño das Maquías, verdadeira reliquia do noso patrimonio etnográfico de dous pisos, o superior utilizado como vivenda, e que despois de ser restaurado foi obxecto de varias incursións vandálicas daqueles que ignoran algo máis que a súa memoria histórica.

Cruzando o río Zamáns, chegamos ata a parede do dique coa súa espita aberta, pola que sae a presión da auga que xa non cabe no seu ventre colmado, e detémonos un instante a contemplar a violencia coa que o río quere volver ó seu leito, salvando esta barreira artificial. Subimos ata o encoro co seu enorme vaso ameazando con derramarse e desestimamos circunvalar o seu perímetro como tiñamos pensado, xa que o camiño que recorre as súas beiras atopase parcialmente anegado. Abandonamos este pequeno mar interior, pospoñendo o seu recoñecemento para mellores ocasións, e seguimos os sinais Blancos e amarelos que nos sinalan o internamento nun dos bosques onde escasean os carballos, e piñeiros e eucaliptos forman unha masa forestal compacta.

Iniciamos unha ascensión que vai gañando metros a un ceo que non deixa de enviarnos os seus xugos, enchendo os estreitos camiños dunha pasta composta por follas en descomposición e lama, e as pistas máis amplas de grandes charcos que temos que sortear con coidado de non enterrar as nosas botas. E conforme imos avanzando cara o macizo rochoso notamos o efecto das diversas capas que nos cobren, espertando os primeiros suores, co que combatemos a baixada de temperaturas que comeza a anunciarnos a proximidade do inverno. Non hai perda posible nesta sucesión de cruces de pistas e sendeiros, pola cantidade de sinais que nos saen ó paso, só nun punto en onde uns bloques de granito a modo de peche nos deteñen, aínda que seguindo de fronte atopamos máis marcas, para continuar ata unha zona de repoboamento onde se intenta facer un pequeno illote de especies autóctonas, onde o camiño gaña en verticalidade e mingua en anchura.

Abandonamos o manto forestal e escalamos un camiño por un empedrado natural que serpentea formando meandros entre unha ampla extensión de toxos e, sobresaíndo entre eles, formacións graníticas de diversos tamaños e caprichosas formas, onde por momentos perdemos de vista a un pequeno can que nos acompaña dende que iniciamos o sendeiros, e que está pensando en adoptarnos.

Completando este tramo chegamos a unha antena de telefonía móbil e acadamos a pista que recorre a ladeira norte do macizo rochoso do Galiñeiro, que xa se atopa ó noso alcance, aínda que a néboa nos impida disfrutar da súa elegante silueta. Aquí os pequenos torrentes de montaña se multiplican tanto en número como en tamaño, inundando en varias ocasións a totalidade da ampla pista de terra, e durante uns poucos metros recuperamos a horizontalidade antes de acometer as últimas rampas que conducen ó cumio. Aínda así cústanos sortear o desnivel que nos separa do cresterío, porque temos que camiñar sobre bloques cada vez máis húmidos e grandes, e tamén empezamos a notar o frío das alturas que se adhire ás partes menos impermeables das nosas anatomías.

Camiñamos baixo a sombra severa do Centinela, unha das zonas máis esixentes da escola de escalada, onde competiron por vencer ós graos máis altos varias xeracións de adictos ó baleiro, entre a matogueira ennegrecida polos fogos infames do verán, que volveron calcinar esta castigada montaña, mentres o vento nos guinda á cara diminutos e afiados disparos de sarabia, que fan que a nosa aguerrida montañeira, María, tema con saír voando en dirección inversa á que pretendemos avanzar.

Por sorte para todos nós o vento non é quen de arrebatarnos a nosa criaturiña celeste, e chegamos ata a Citania que se atopa ó abrigo da ladeira norte, onde sorteamos os restos do muro de defensa do castro, no que apenas se aprecian un par de construccións xa moi deterioradas, e non podemos deixar de imaxinar o precario de vivir nestas altitudes sen o concurso do Gore-Tex, o Water-Pluf, ou calquera dos modernos revestimentos cos que intentamos protexernos do temporal, máis en tal día como hoxe, cando o vento nos fai pensar en desbotar o cumio, o que sen embargo parte o grupo, en medio dunha intensa néboa, para conquistar os seus setecentos metros. Aínda que non todo o grupo, xa que María máis eu quedamos o abrigo dun vivac de pedra facendo balance dos nosos fríos.

Cando regresan os nosos imitadores de O fío do imposible, emprendemos un descenso non exento de perigos, porque ó vento lle temos que sumar o esvaradío de lousas sobre as que descontamos metros, baixo unha cortina pertinaz de auga que non cesa, e non está o día como para torcer un pe e converter unha salda máis ou menos afortunada nun inferno.

Aínda máis no tramo que discorre entre as zonas de Douradulla e os Cornos do Demo, onde en outras condicións físicas e climatolóxicas pasei tantas tardes de agradables escaladas en compaña de tantos amigos que se esvaeceron no aire e que agora son só farrapos da memoria, para conformar esa colección de fantasmas que habitan na miña mochila.

Pouco a pouco abandonamos o coloso granítico e a escola de escalada, descendendo pola aba calcinada, ata acadar a placa en lembranza de Santiago Suárez, alpinista vigués desaparecido durante a ascensión ó Manaslu, na cordilleira do Himalaia, onde se suaviza o terreo e podemos camiñar sen as dificultades derivadas da verniz húmido da chuvia sobre as pedras desgaxadas do macizo.

Pouco a pouco deixamos atrás esta montaña onde habitan algúns dos mellores días da miña vida, ata chegar ó Refuxio Miguel Regueira, propiedade dos Montañeiros Celtas, onde cruzamos a pista de terra para continuar ata o Parque Forestal, coa súa infraestructura de fontes e merendeiros, e ata onde chegou o asfalto para mellor servicio das industrias madeireiras e as numerosas canteiras que ameazan todo este entorno.

Atravesamos novamente un bosque mixto de piñeiros e eucaliptos, descendendo á par dos torrentes de auga que incrementan o seu caudal ata formar auténticos ríos. E nos últimos tramos camiñamos sobre estes ríos marróns onde hai tanta lama como auga. Só nos queda, como epílogo ó noso periplo, atravesar o túnel que sortea a autopista, cegos como Polifemos, para completar os nosos modestos soños.

Seguidores