In memoriam

Duascentas caminhandas son moitos pasos. Case cinco anos, creo, calcorreando os camiños do mundo ou inventándoos, inventándose a cada paso con esa fórmula imposible que Eivadinhos foi. A fórmula que posibilitaba compaxinar noite e pateo, comida e pateo, amizade e pateo, literatura e pateo, eivas e pateo.

Por iso Eivadinhos non morre, porque é una fórmula necesaria. Desactívase a marca, está ben que as cousas teñan un punto final recoñecíbel, pero a idea continua como continúan os carreiros e os afectos.

Eivadinhos xa non existe como razón social pero permanece non só nos afectos como tamén niso tan importante e que constituíu outra das marcas constitutivas da súa cerna. As crónicas. Unha inmensa colección de crónicas, escritas e visuais, que nos permiten a todos revivir e coñecer aquilo que foi e que, pola arte desta maxia previsora, continua sendo. Moitos pasos e moitas palabras.

Porque, qué cousa somos senón memoria?. Memoria de nós. Iso é o que permanece, si permanece, unha vez que non estamos. No caso que nos ocupa a lembranza queda porque Eivadinhos foi construíndo e afortalando a súa memoria pateada a pateada, crónica a crónica. E non foi casual, foi marca da casa, elemento fulcral e identificativo.

E acontecerá que outros camiñantes eivados teñan precisión de seguir pateando na medida escasa das súas posibilidades e acontecerá tamén que algúns amantes da noite amen tamén as canicoubas. E, inevitablemente, acontecerá que alguén teña que reinventar esta cousa grande que Eivadinhos foi. E segue a ser.

O que non sei se acontecerá é que haxa un corazón disposto a partirse a alma nas mañás do domingo pelexando contra o sono por manter aceso un soño, un facho de ilusión polos camiños. Iso non sei se acontecerá. E se acontecera, dubido que eu volva te-la sorte de estar no lugar e hora axeitada para formar parte, sequera minúscula, dunha ilusión tan grande que non cabe no peito dos homes normais e solo no dos bos e xenerosos. Que non abundan.

En calquera caso, mentres a vida segue e nós con ela, quédanos a memoria. Grande cousa.

Zalo de Paramos. Marzo do 2011

E200 Trilho do Glaciar e do Alto Vez (Arcos de Valdevez)

Información técnica da ruta en SUDANDO BOTAS

Xoves, 17 de marzo de 2011

Todo ten un comezo e un final, unha xéneses e un epílogo, e esta cousa que se deu en chamar Eivadiños non podía afastarse desta norma natural que rexe a existencia dos homes e das bestas, dos sentimentos e das ideas, das estrelas e dos planetas. Aceptar que somos mortais, e polo tanto finitos, danos a posibilidade de decidir o momento, o instante preciso no que, pola circunstancia que sexa, non queremos ir máis alá e dicimos: ata aquí chegamos, compañeiros.

Penso que, ademais de ser conscientes de que todo ten que rematar algún día, é imprescindible non apegarse, e te-la capacidade de desprenderse das cousas antes de que agonicen ou se convertan nunha doenza crónica. A miña ilusión polos camiños fica intacta, e tamén a de compartilos con boa parte dos que, sen éxito, tentei de converter este proxecto particular en colectivo. Quizais fun ambicioso de máis e soñei con que este caderno de bitácora reflexase as visións, vivencias e soños dos meus iguais.

Nunca tentei que isto fose unha ferramenta para satisfacer o meu ego, nin un escaparate para as miñas “conquistas” montañeiras, e se algunha vez caín nesa tentación agora seméllame ridícula. A primeira intención foi, dende aquela primeira camiñata nas terras do Lérez, formar un pequeno grupo de amigos para saír ó monte en formato reducido, non máis de quince quilómetros nin máis de cinco horas (aínda que tamén houbo excepcións e saídas con máis distancia e duración). A segunda foi dotala dunha historia, tanto gráfica como escrita, que nos dera entidade e nos que se involucraran a meirande parte dos integrantes do grupo. Foron poucos os que o fixeron, aínda que de calidade.

A historia Eivadiña fica aquí, para que cada quen poida mergullarse nela buscando como e onde se produciu, e cales foron os seus actores. Non quixera pensar en que todo esto redúcese a unha palla mental, e que estou a estragar un xoguete co que me cansei de xogar. Quixen erguer un proxecto pero fáltanme forzas e axudas para continuar, e non vexo que ninguén queira tirar do carro, así que penso que é o momento de dicir: vémonos no camiño, máis co único compromiso de compartir pegadas e sorrisos. Non vou facer balances, inventarios, estatísticas, nin longas listas de agradecementos ou de reproches.

Estivo ben mentres durou, e máis nada. Aínda así esta derradeira crónica ten que recoñecer a laboura entusiasta dos que me acompañaron na nosa última andaina: os senhores Botas. Ninguén coma eles aportou tantas propostas ás nosas convocatorias, ninguén coma eles apostou polo proxecto, mesmo cando comezaron a te-lo seu propio, e artellaron unha bitácora precisa e preciosa, técnica e artística, que xa é unha referencia obrigada para quen queira adentarse nos carreiros da xeografía da vella Gallaecia. E foron eles os que me agasallaron cun deses sendeiros de primeira división, que levaban tempo con ganas de compartir comigo: o trilho glaciar do Alto Vez.

Partimos, a senhora Botas e máis eu, da metrópole máis cedo que de costume, xa que o tempo era cumprido e ademais xa non tiña moito sentido seguir a cinguirnos a unha fórmula esgotada. Despois dunha parada obrigada en Amaquía para tomar un café, botar unha ollada rápida á actualidade máis apocalíptica e coller bocadillos e outras lambetadas, puxemos rumbo ó corazón do Condado, onde o vizconde de Sistelo agardaba por nós, impaciente por visitar os seus dominios pese a unha molesta doenza de lumbago. É moito este home para deixar ós camiños por tan pouco.

Foron moitas ás lembranzas que me invadiron este día, e a primeira, conforme chegabamos á Portela de Alvite, foi a de cando os meus queridos Zalo e Salomé me iniciaron nos segredos deste reino perdido, que alguén bautizou con acerto como “o pequeno Nepal”. Celebrabamos entonces o terceiro aniversario dos Eivadiños, e non atopei mellor xeito de facelo que na compaña de estes dous compañeiros de camiños que foron tamén unha parte importante e activa da nosa curta e fructífera historia.

O día anterior deitarame cedo, cousa rara na miña seman de vacacións, xa que tiña certo que nos agardaba unha boa subida, e aínda así aledeime de que ascenderamos en coche un bo anaco pola estreita estrada que vai de Sistelo a Porto Cova. Nesta ultima poboación deixamos o noso vehículo, preparamos ás mochilas e fixemos os estiramentos de rigor. Pese a que o ceo estaba cuberto, a temperatura era agradable, e o noso ánimo era aínda máis cálido. Tiñamos por diante unha desas xornadas polas que paga a pena estar neste mundo, conscientes da fortuna de habitar este anaco da xeografía.

Dende que imprimimos as primeiras pegadas na aldea de Porto Cova, disfrutamos dunhas fantásticas panorámicas ó Val do Vez, cos seus característicos socalcos onde traballaba arreo a xentiña do lugar. Ó noso paso só saíron un feixe de cans, con máis ganas de enredar que de defender o territorio, mentres disparabamos cara as augas do ribeiro de Porto Cova que baixa sorteando penedos cara o Vez, cara a súa eira comunitaria, cun feixe de espigueiros aínda en uso, ou cara o conxunto de casas, algunhas ben rehabilitadas, que forman este enclave montañoso.

Un camiño carreteiro, pola que son ven visibles as fendas abertas polos carros de bois, invitábanos ó ascenso e, a pesares de que dende os primeiros metros o desnivel a sortear era considerable, era compensado pola fermosura dos valados de pedra, das veigas e regadíos, e mesmo do camiño, no que a primavera, quizais sabendo do fin da nosa historia, adiantarase para nos despedir. O brión cubrindo cunha infinita variedade cromática os muros senlleiros que afastaban socalcos e carreiros, e as árbores brotando follas tenras e aromáticas flores, toda unha sinfonía como diría aquel que nos legara a fórmula máxica nas terras da Travanca.

Moita auga descorrendo ó carón do camiño, refrescando as nosas conversas. Viñan moitas lembranzas dos camiños recorridos, e de tanta xente que camiñou canda nós. E tamén botamos unhas risas coas derradeiras crónicas dos Nómadas, onde seica houbo lume cruzado, e desexamos que non houbese ninguén ferido, e coa misteriosa aparición dunha nova marca sendeirista, que seica fai punto de reunión onde comezamos nos a xornada. Cousas da vida: uns principian ó tempo que outros rematan. É lei natural.

Pouco a pouco foi cercándonos a néboa, comezou a refrescar, e os moitos metros que levabamos sorteado de desnivel demandábanos unha pausa. Os tres tiñamos un algo de fame, así que convimos en facer un alto ó abrigo dun penedo. Os bocadillos de calamares e de xamón asado desapareceron nun pestanexo, e tamén os doces que a senhora Botas mercara en Puxeiros ¡que larpeiros!. A parada foi breve porque o amigo do Casal tiña algo de medo a arrefriar as costas, e aínda quedaba moito camiño por diante.

Moito e de moita calidade, pois se o camiño carreteiro nos levara polos socalcos verdescentes de Porto Cova, e polas enfeitizadas fragas de Pardelhas, atravesando algunha branda, tan pequena que nin aparecía nos mapas, era dunha fermosura tal que nos facía desprezar o desnivel, cando este se suavizou e comezou a inverterse, comezou a racha-la néboa e descubrímonos no interior do Vale Glaciar da Serra da Peneda.

Sobre nós a silueta dos eólicos que coroan Santo Antonio de Val de Poldros, á outra beira do Alto Vez, e ó noso fronte a marca indeleble do antigo glaciar, extinto fai millóns de anos, que moldeou a superficie da montaña baixo a presión de enormes masas de xeo, formando os característicos vales en U. A morena formada por materias arrastrados polo glaciar é aínda visible, formada por un feixe de grandes bloques graníticos espallados na marxe dereita do río.

A branda do Furado, unha das máis mais importantes da zona, ofrécenos unhas boas panorámicas do val, aínda que eu non puiden aproveitalas como era debido, xa que neste punto esgotóuseme a batería da cámara. Menos mal que os senhores Botas foron máis previsores, e puideron retratar penedos e socalcos, vacas e cabalos, e os tres eivadiños que compartimos esta derradeira xornada.

Deixamos atrás a branda con algo de pena por nos resistir á proposta da nosa guía, xa que a un tiro de pedra estaba o restaurante de Santo Antonio e non eran poucas as ganas dunha cervexa ou dun café, ou das dúas cousas. Magoa que non nos deran as horas para tanto. E ademais tiñamos por diante a Chá, onde o carreiro facíase máis aéreo e desarborado, aínda que esto tiña a recompensa con estupendas vistas ¡que bonico estaba todo!.

No máis alto da nosa ruta o sol tentou rachar coas nubes, e o vizconde axudou botando uns aturuxos que loitaban contra a néboa ¡Eivadinhoooooos!, mentres a súa dona repetía que ultimamente anda un algo raro. Ser como for esto deunos unha tregua e puidemos admirar dende o alto o Vale Glaciar en toda a súa plenitude. Eso si, ben me laiei de non ter batería de reposto, pois se neste momento se intensificou a sinfonía de cores, o que había a seguir era aínda máis sobresaínte: unha sucesión de brandas, cada cal máis fermosa, que agora se mesturan na miña memoria.

A branda do Outeiro Gordo, a branda da Costa do Salgueiro, a branda da Lapinheira... non é doado falar aquí das súas particularidades, nin dos sendeiros que nos levaron ata elas, xa que non teño imaxes que me refresquen as lembranzas. As casas senlleiras xunto as cardenhas máis ben toscas, un feixe de veigas desafiando o desnivel, valados e máis valados de pedra, máis pedra ferida polos carros no camiño. Nin unha soa alma que se cruzase con nós, ou nós con ela. Un silencio só roto polos nosos sorrisos, verbas e pegadas. A paz máis que respirar semellaba que podíamos mastigala.

De seguro que a reportaxe fotográfica do senhor vizconde encherá estas lagoas da miña memoria, e o track trazado pola senhora do Casal resolverá calquera dúbida ó respecto, pero aínda así dóeme non poder facer unha crónica algo máis completa da derradeira aventura dos Eivadiños. Ser como fora chegamos á ultima branda da nosa ruta, e a máis importante, tanto en dimensións como en beleza.

A branda de Crastibô, aínda que leve anos practicamente en desuso e abandonada, catívanos pola beleza do seu emprazamento e polas súas construccións, a pesares de que moitas atópanse nun estado de deterioro notable. Algo ten este lugar, algunha enerxía agochada, que nos fai deternos algo máis que nas outras. Non mentían os meus amigos cando me dicían que este era un deses anacos do paraíso perdido.

Dende aquí a nosa guía pensou en facer o último tramo por un camiño alternativo, pero unha velhiña desaconsellounos internar no “mato”, o que si fixo foi acompañarnos ata Sistelo, facendo o trazado que fixeramos no ascenso. Falei con ela da despoboación do rural, dos emigrados ás Américas, do contrabando, da dureza dos invernos e da beleza das primaveras, e todo isto mentres a moza chimpaba sobre as pedras esvaradías coa axuda dun caxato e me puña en dificultades para seguila. Gustoume facer os derradeiros metros dos Eivadiños a carón dela e, como non, dos meus senhores Botas, cos que penso seguir sementando un bo feixe de pegadas, desprezando as fronteiras e apreciando as xentes e os lugares.

E199 O Castro - Ermida da Guía - A Telleira (Covelo)

Información técnica da ruta en SUDANDO BOTAS

Domingo, 13 de marzo de 2011

O inverno esmorecía, e eu con el, sabendo que non habería outra primavera para os Eivadiños. Pero propuxérame chegar ó bicentenario é xa estaba a piques, un pequeno esforzo máis e xa. Habería que sorrirlle ó espertador, lembrando o que foi e o que sería. Ala fora, no mundo, agardaban un feixe de cómplices para sementar novas pegadas. E na Casa Grande un rapaz que madrugara artellando o xeito de se librar das gadoupas dos seus maiores. Non puido ser, aínda que estivo ben o intento, e o Samu tivo que botarse a mochila ó lombo do seu vello tío para ir ó encontro cun destino incerto.

O certo é que estaba escrito, porque xa os senhores Botas tiñan plans e, como é costume nos últimos tempos, non había alternativa. Xunto con eles apareceu o noso Cachorro, que semellaba resistirse á desaparición da historia, e quería facer os derradeiros quilómetros aínda que foxe a pata coxa. E, xa na estrada de Ponteareas a Mondariz, nun comedeiro chamado Casa Antón, agardaban Loli e Nacho, para completa-lo grupo. Catro bicos e dúas apertas despois estabamos todos sentados á mesa, diante dunhas fontes de churrasco coa súa provisión de chourizos, patacas e ensalada. Unha enchenta que non fomos quen de reducir, a pesares de que fixemos un bo intento.

Á sobremesa uníusenos Lourdes, unha rapaza entusiasta dos camiños que, por cousas do destino, tentaba unirse a un grupo a piques da disolución. Aínda así a acollemos con simpatía no noso seo, pois ata nos derradeiros momentos damos mostras de que o importante é o noso caudal humano. Non sabíamos nese intre o seu interese por camiñantes doutra natureza, dos mortos que semellan vivos e saen ós camiños na búsquea da súa ración de carne, sangue e vísceras.

O televexo seguía cuspindo imaxes do Apocalipse, e nada me aledaba que se confirmaran os meus prognósticos de que o fin do mundo sería televisado. Gaia tremía na súa lenta agonía, e o capitalismo non era quen de deter os seus efectos secundarios. Máis aínda, multiplicaba a devastación, o sufrimento, e a incerteza sobre un futuro nada alentador. Outro dos cabalos, o da guerra, andaba a rinchar polo Mediterráneo e semellaba que non habería tregua. O mundo, despois dos Eivadiños, non pintaba nada ben.

Xantamos como se, efectivamente, chegara o fin dos tempos, e a piques estivemos de caer na tentación de botar unha sesta en Mondariz-Balneario para facer a dixestión, e irnos mergullar despois nas augas termais do Pazo da auga.

Máis a nosa comandante non permitiu a deserción, e puxo fin á sobremesa e á cerimonia dos cafés. Así que puxemos rumbo as terras de Covelo, onde nos tiña agochada unha sorpresa.

No noso vehículo escoitáronse os Spiritual Beggars e Moonspell, mentres o de Sistelo facía unha feroz crítica musical, e o Samu pensaba se sería quen de acertar con eses ritmos algún día, aínda que quizais coas baquetas e os consellos que lle agallasara Alex ía ben encamiñado.

Ó chegar a Covelo fixemos un xiro á dereita, como fan os partidos da esquerda en canto se fan cun anaco de goberno, e seguimos as indicacións, xa innecesarias para nós, da Ruta da Pedra do Lobo. Aparcamos ó carón do río do Pozo Piñeiro, tamén chamado río das Caldiñas, de onde parte este curto pero fermoso sendeiro. Na anterior visita dos Eivadiños a esta paraxe comezamos algo máis adiante, e perdémonos este tramo fluvial que, sen dubida, é un dos maiores atractivos que posúe.

Unha, dúas, tres, catro... ata cinco cámaras fixeron aparición nas nosas filas, e disparamos coma se as nosas baterías tiveran munición ilimitada, ante unha primavera que xa chegara, cargada de cores, a estas terras do Condado. Foi un tramo curto, pero de calidade, pois a fermosura do río das Caldiñas derramándose polos penedos, formando pequenas fervenzas e pozas máis que aptas para o baño, cativounos a todos.

Démoslle as costas ó río para afrontar un pequeno tramo de asfalto, que nos levou ó lugar de O Castro, un deses enclaves fermosos de casas senlleiras e veigas reverdecidas, dende onde capturamos as primeiras panorámicas do val do Tea. Aquí mostrounos a sorpresa a nosa senhora Botas, xa que non tiña pensado seguir a Ruta da pedra do lobo, senón outra do seu deseño exclusivo. Cantos camiños descubrimos gracias á súa habilidade para interpretar os mapas e o seu olfacto para buscar sendeiros agochados, carreiros esquecidos ou, o máis difícil aínda, abrir novas congostras polas que avanzar.

Deixamos atrás o núcleo rural, e en animada conversa comezamos a ascender cara o monte, colonizado por carrascos, uces e, máis que nada, toxos. Menos mal que unha pista ampla nos permitía avanzar, na vangarda coma sempre a xente do Casal de Sistelo, e na retagarda o Alex, que xa empezaba a se queixar dunha patiña, e máis eu, abafado polo peso do bandullo, dos anos e da falta de sono. Nun penedo fixemos un alto, aproveitando que había unha cadeira abandonada, pero non fixemos por nos sentar, senón que dedicámonos a retratar a Loli e máis a Lourdes facendo equilibrios enriba do penedo e (case) da cadeira.

A guía volveunos arengar e puxémonos en marcha, unha vez máis. Os ceos anunciaban treboada sobre o val do Tea, e tentaba buscar acubillo antes de que caese sobre nós, como na banda animada de Asterix. Quizais eso animouna a abandona-la pista e buscar un atallo entre os toxos, ou quizais xa o tiña planeado (eu penso que algo deso había). Así que ascendemos entre a toxería por un estreito carreiro que, as mais das veces, so existía na nosa imaxinación. O Samu laiábase de non estar en Abelláns, deitado diante do televexo ou da videoconsola, e a Lourdes lle preocupaba máis que nada atoparse con algunha alimaña, mentres o Nacho, máis afecto ós aloumiños dos toxos, entoaba unha cantiga para nos dar folgos.

Ao lonxe divisamos unha ermida sobre un outeiro, e informáronnos de que ese era o noso obxectivo, así que apertamos o paso e, finalmente, conseguimos saír a unha pista na que houbo máis dun sorriso de alivio. Volveron as conversas amables, aproveitando que rematara o desnivel e as trabadas da toxería, e non tardamos moito en chegar á Ermida da Guía, unha construcción senlleira de pedra, onde o Samu pediu praza de esmoleiro mentres o resto da tropa subía ó alto do outeiro, presidido por un cruceiro. Dende alí as panorámicas eran fantásticas, pero pouco nos relaxamos, xa que comezou a poallar e dimos en continuar o camiño.

O máis curioso do lugar era unha pequena capela, enfrontada ó templo, onde había un santo decapitado o que, a falta de cabeza, puxéranlle unha pedra no seu lugar. ¡Cousa do noso señor Satanás, seguro!. Por se acaso, priveime de botar máis aturuxos pola fiestra da ermida e puxémonos de novo en marcha.

Avanzamos por unha pista forestal con bo ánimo, tanguidos pola vara infatigable da nosa guía, ascendendo por uns montes de Covelo que se me antollaban afastados do mundo, e sen embargo tan pretos daquel que, durante un tempo, foi refuxio de naufraxios. A ameaza da treboada quedou en eso, en ameaza, e a poucos puidemos pecha-los paraugas e as carapuchas, e entramos nunha fraga de piñeiro vermello que semellaba o escenario idóneo para un filme de terror. Lourdes interesouse polo tema, e entre Alex, Samu máis eu fixémoslle un catalogo tan extenso de vísceras e sangue, gritos e lóstregos, e coitelos e motoserras, que a rapaza pediunos a lista por escrito.

Trala fraga tivemos un momento de incertidume, resolto polos senhores Botas á brava, e baixamos a escacha pexegueiros por un outeiro ata dar con outra pista que a poucos transformouse en congostra, a congostra en canicouba, a canicouba en corredoira, e así ata chegar o lugar da Telleira, cando xa o sol comezaba a esmorecer. Andivemos para adiante e para atrás, nun deses bailes que sempre se dan entre lusco e fusco, cando non son certos os camiños, e as direccións semella que teñen máis de dous sentidos.

Para asegurar fixemos un tramo de asfalto, xa que non era tempo de perderse, e non tardamos en chegar, xa coas tebras colonizando ó noso mundo, ó entorno enfeitizado do río das Caldiñas, onde nos aventuramos a retratar as derradeiras postais para esta viaxe fantástica que foi Eivadiños. Son moitas as pegadas, os sorrisos, os suores, as maniotas e as verbas compartidas, e máis que serán, sexa na fórmula que sexa, porque son moitos os camiños, pero todos levan ó mesmo sitio, a ese imaxinario no que se mesturan os lugares comúns e os seres queridos, e onde permanecen aínda que desaparezan.

Non deu para máis a xornada, a nosa historia, nin para menos. Un feixe de corazóns latindo como un só, cadaquén arrastrando a súa eiva e axudando a levar a do compañeiro, pois este foi o noso espírito, alleo a competicións, rivalidades ou envexas. Podémolo facer mellor, pero polo menos intentámolo. Sementando pegadas, verbas e sorrisos que permaneceran invisibles baixo a follasca.

E198 Sendeiro circular do río Cerves (Melón)

Información técnica da ruta en SUDANDO BOTAS

Domingo, 6 de marzo de 2011

Podería facer un reconto urxente de cadáveres, ou un inventario dos síntomas acostumados, xa sabedes: formigas pastando na cabeza, teas de araña nos ollos e na gorxa un feixe de area... se non foxe que outra vez foron moitos os excesos e poucas as horas de sono, e polo tanto teño que andar cun algo de presa para me reunir cos meus señores Botas, que algo de empeño teñen en manter con vida a este proxecto moribundo.

Para por a proba a miña capacidade de sorpresa, nun momento preciso no que tan incapaz me sinto, chama o meu primo Rober, para dicirme que el e máis Bego súmanse ás nosas tropas, para ir onde e como sexa, que parece que son fáciles de conformar. Mellor así porque, de momento, non sei si darei chegado ó pasillo, e se algo máis ala non levarei un susto ó atopar o reflexo dos meus desmandes nocturnos.

Alédome de que me veñan buscar porque así teño tempo de tomar unha ducha, e mandar polo desaugue os restos do suicidio, meter algo de roupa de reposto na mochila, e mesmo de tomar un grolo de café para poder saír á rúa cun ollo, a lo menos, aberto. Alédome tamén de que me recollan na furgoneta, un bo punto na loxística, e mesmo de que veñan con Trus, unha mestura de mastín e pastor alemán con cariña de bo co que de seguida simpatizo.

No Concheiro non tardan en reunirse con nós os do Casal de Sistelo, e feitas as presentacións resolvemos meternos todos na furgo, e por rumbo ó Mesón Casal, en Quins, moi preto de Melón, onde convimos xantar e decidir a nosa ruta, xa que barallamos un par de posibilidades.

E máis doado aínda resolver o menú, unha vez sentados á mesa, e decantámonos por unhas cuncas de caldo e unhas cumpridas racións de costela ó forno, cunha boa guarnición de guísante, cenoura e pataca, mentres agardamos que chegue Nacho, que cando o fai non pon pega. Tampouco ó Mencía co que pensamos acompañar ó almorzo, e co que penso combater os restos dunha resaca algo máis que persistente. Cousa boa ter o meu carón xente que me secunde as miñas propostas.

Ou case, xa que a miña idea para a sobremesa era ir cara Punxín, para lles descubrir os meus primos o segredos do Barbantiño, pero os senhores Botas tiñan outras intencións. Semella que aínda teñen algo por recoñecer nas proximidades de Melón, así que non atopei argumentos para me negar, e nun tris tras aparcamos ó carón da área recreativa que están a construír preto das pozas do río Cerves.

Aínda que o tempo non estaba para mergullarse nas xeadas augas, o Trus non agardou por ninguén, e botouse ó río sen agardar a face-la dixestión dos restos da costela. Quixo presumir de destemido e ben que nos asombrou, a pesares de que despois precisara un pouco de axuda para saír. O resto do grupo non fixo nin o amago, e mesmo houbo quen protestou polo xeito no que se secou o noso peludo amigo.

Camiñando polo sendeiro aberto hai uns anos, o Rober lembraba os tempos nos que non había tal, e para chegar ás pozas subíase por un carreiro de pescadores, polo que subían os rapaces do pobo e algún aventureiro de fora. A autovía a piques estivo de estragar o entorno, e pasaron algúns anos ata que, a base de cartos e traballo, a zona adquirise o aspecto actual, no que a actuación máis agresiva é o viaducto que sortea o río.

Ramón máis eu cubrimos a retagarda, disparando cara canta árbore, poza e pedra que atopabamos ó noso paso, e o certo é que non podía estar máis fermoso o Cerves, co seu caudal ben cumprido, mentres o resto da tropa camiñaba de vagar, disfrutando cada metro de sendeiro. Na fervenza grande detivémonos todos, e o da República do Ferradal alertounos para que tiveramos coidado con acercarnos demasiado ó precipicio, xa que case tódolos anos hai alguén que esvara e, cando menos, leva un bo golpe. De feito el foi testemuña dun destes accidentes, e cando tentou auxiliar a un dos que caeran pola rocha en baixo decatouse de que xa estaba morto.
Algo máis adiante miramos con cobiza cara un camiño que vai pola outra beira, e intercambio miradas cómplices cos do Casal de Sistelo. Non fai falta falalo moito, e na primeira ponte cambiamos de rumbo, a explorar o carreiro, aínda sen saber moi ben onde nos leva.

As nosas ansias exploratorias teñen pronta recompensa, xa que de seguida chegamos a unha levada de pedra pola que aínda corre a auga. O paso está limpo de maleza, e só nalgúns tramos está ameazada polas mimosas que, de todos modos, é bastante proveitosa para levarnos algunha postal dixital do lugar, xa que esta especie invasora está en plena floración. Florecen tamén os sorrisos dos meus amigos, xa que a visión do río dende esta beira é tamén excepcional, e ata Trus semella feliz, xa que antes de chegar á fervenza grande dáse unha mergullada pequena. O gusto de chapuzarse deste can lémbrame a min noutros tempos. Será cousa de cans!.

A pesares de que dende aquí a vexetación está máis cumprida, a senhora Botas, co “neno” na man, anímanos a continuar pola levada, e ninguén ve o inconvinte. Como premio damos cun muíño que hasta ben pouco estivo en funcionamento, e algo máis adiante outro máis, xa moi mal conservado. Aínda que o verdadeiro premio é o camiño, e os camiñantes que o fan ó meu carón, que me descobren habilidades tan curiosas como o seu maxisterio nas deposicións dos mustélidos, que seica son uns animaliños que adoitan a deixar os seus zurullos polos carreiros.

Finalmente saímos da levada, damos a un sendeiro, e dende alí a unha leira. Escóitanse preto o ruxido dos cabalos de ferro, e dous pasos máis e acadamos a estrada. Os nosos vehículos non están moi afastados, pero aínda non é momento de dar por rematada a andaina ¡os vizcondes de Sistelo non se moven dos seus dominios para tan pouca cousa!. De tódolos xeitos non se lles ve moi convencidos, camiñando paralelamente á autovía. E menos aínda cando a cruzamos e temos que facer un pequeno tramo de asfalto.

Menos mal que un serradoiro danos un aliciente extra, onde poñemos a proba a batería das nosas cámaras, tal é o xogo que nos dan as torres de madeira, perfectamente apilada, que contrastan cun celeste salpicado de algodón. O certo é que cando hai bo talante non hai camiño que non se aproveite, aínda que o senhor Botas teña dubidas de si vai a colga-lo perfil da nosa ruta dominical. Cruzámo-la estrada nacional e damos cun parque recreativo, chego de trebellos mecánicos nos que exercitarse.

Rober fai o amago de intentalo, pero Trus non está moi de acordo e anda tras del para que se baixe. Debeu mirar á vella que acaba de chegar, unha desas súper aboas que fan ximnasia ¡e con que ganas! á conta do orzamento da deputación. Non seguimos na nosa guerra, e damos cos fociños outra vez co río Cerves, aínda que o que nos amola é que non atopamos xeito de cruzalo, xa que a pesares de que o GPS nos sinala unha presa, e que damos con ela, non é posible atravesala.

A pesares disto o entorno é ben fermoso, coas augas ancoradas formando reflexos que espertan outra vez as nosas ansias de levarnos algunha lembranza dixital. Mentres o vizconde de Sistelo e máis eu estamos nelo, Nacho agasállanos con un feixe de froitas deshidratadas, a senhora vizcondesa busca unha saída vía satélite, e Bego, que está afeita a buscar camiños onde non os hai, atravesa as silveiras para chegar á beira do río e anímanos a continuar por algo semellante a un antigo sendeiro de pescadores. Gústame esta xentiña, cada un coas súas teimas, traballando en equipo, ou case.

Como recompensa á nosa ousadía, descubrimos un fermoso tramo de río por onde, de seguro, fai tempo que non pasa ninguén. Avanzamos con algunha dificultade, pero avanzamos, con ese espírito dos eivadiños: como se poida e por onde se poida. O meu primo de Xacebáns tenta face-la guerra pola outra banda, e só é secundado por Trus, ata que se decata de que a senhora Botas ten claro, e ben claro, por onde nos quere levar, e o Betanzos tenta facer espeleoloxía nunha cova escavada polas augas, aínda que ten que desistir para non molla-lo cú.

Aos poucos chegamos á carón da estrada, a uns cen metros de onde deixamos o coche, e desanimámonos un chisco cando nos informan de que apenas fixemos cinco quilómetros en tres horas ¡pero de que calidade!. A piques estamos de ser captados pola súper aboa do parque recreativo, que ven de volta cunhas amigas e que lle ofrece probar o seu licor café á Bego. Menos mal que dixo que non, senón non estaría escribindo esta crónica: teño quenda de noite e o tempo era cumprido para a volta.

Despedimos a xornada cunhas cervexas en Melón, agasallo do noso Tesorito. Cousa boa ter compartido este día con esta boa xente.

E197 Trilho da Châ das Carreiras (Monçao). Primeiro aniversario de Sudando Botas

Información técnica da ruta en SUDANDO BOTAS

Domingo, 27 de febreiro do 2011

A piques estiven de deixarme vencer pola preguiza, e pasar o día estomballado, mastigando a miña derrota. A troula da véspera alongarase ata máis ala do aconsellable, unha vez máis, e non tiven forza de enfrontar o primeiro lostrego de realidade, aquela que me arrincou da inconsciencia, na que estaba tan profundamente instalado.

Pode ser que fosen as once, e pode ser que non levara máis de catro naufragando nas sábenas, e seguro que non pasaron máis de cinco ou dez minutos antes de que, como se fose o estralo dunha bomba de reloxería, saltase a alarma do espertador, para lembrarme de que era, unha vez máis, domingo, e que había que facer penitencia polos pecados do sábado á noite. Non fun quen de erguerme para coller o móbil, e o reloxo acabou destripado debaixo da cama, despois de rebotar contra a parede, e ata que me invadiron unhas ganas rabiosas de alixeirar a vexiga non evaluei os meus próximos movementos.

Cumpría mirar pola fiestra, por si era convinte saltar por ela ou, polo contrario, asaltar de novo ó colchón, e no mundo xa estaba instalada unha primavera que pedía a gritos desfrutala. Cumpría tamén valorar se continuaba na dinámica do domingo pasado, no que subira ó Galiñeiro para protestar contra o proxecto de parque eólico, e baixaba ata Bouzas para sumarme a protesta contra o recheo da ría, ou se lle daba un pouco de caña ó corpo e lles devolvía a chamada ós senhores Botas antes de que marcharan sen min a seguir atesourando carreiros e descubrindo anacos do paraíso no territorio máxico da Gallaecia.

Gañou a segunda opción, quizais porque non tiña o día romántico, ou porque sabía que a senhora Botas de seguro tería unha boa medicina para a miña resaca. Así que tentei xuntar un feixe de palabras para facerme entender polos amigos do Casal de Sistelo, e quedamos para nos xuntar no punto e no horario habituais. Botei os restos da preguiza, xa definitivamente vencida, polo desaugue, preparei unha mochila de emerxencia e puxen o traxe de combate e as botas novas para batallar, unha vez máis, contra a miña sombra.

Fun puntual á miña cita, e os meus amigos non foron menos. Pasaba un cuarto de hora da mediodía cando enfiamos a saída da metrópole, concretando a primeira tarefa do día: decidir un lugar axeitado para xantar, de camiño ós outros camiños que haberiamos de percorrer.

Nun tris estivemos en Salvaterra, xusto cando estaba abrindo “O noso eido”, un deses comedeiros populares que xa escasean na nosa terra onde se come ben, nun ambiente agradable e cun servicio aínda máis agradable, e todo por un prezo bastante axeitado. A pesares de eramos os primeiros clientes, a guapa e retranqueira moza que nos atendeu non tardou nada en nos tomar nota. Apuntou unhas racións de empanada de atún, recen saída do forno, e dúas racións de churrasco de porco, con patacas, críollo e unha ensalada cumprida.

A rapaza lembrouse de nós, e de que eu son bo bebedor de viño, e sorriu cando lles pedimos auga para todos, e máis aínda cando lle apuntamos que andaba de resaca. Esto motivou que non desaproveitara as ocasións que tivo, que foron algunhas, para mofarse do meu estado. Estame ben por abrir a boca... Ata na sobremesa, na que me desafiou a mandarlle un licor café. E non dixen que non.

Os vizconde de Sistelo convidou, xa que estaba de aniversario por partida dobre, xa que por unha parte cumpría aniños, aínda que pola súa forma física semella que máis ben descumpre; e por outra celebraba tamén un ano do proxecto de Sudando Botas, que xa é unha referencia imprescindible, pole seu rigor técnico e polo valor das súas propostas, na galaxia senderista de ámbolos dous lados da raia.

Moito me aledei de que contaran comigo, ou co que quedaba de min despois dunha noite de excesos, para celebrar o primeiro cabodano da posta en marcha deste baúl enfeitizado, do cal saen rutas con encanto, algunhas das cales me descubriron territorios tan máxicos como a Serra Amarela ou Val do Vez, no que xa son autoridades.

Xa comidos e antes de que a preguiza tentara de nós cara as beiras do Miño, cruzamos a fronteira para nos dirixir cara o Val de Poldros, preto de onde partía a nosa ruta, un trilho “desactivado” pola implantación dos eólicos, no concello de Monçao. Pasamos polo inicio do Caminho dos Mortos, un dos meus preferidos nesta parte da xeografía lusa, e a eso das tres chegamos a Tangil, o noso punto de partida.

Tralo ritual dos estiramentos e de dispararlle unha foto ó sinal de inicio do Trilho da Châ das Carreiras, que xa nos indicaba que pasara xa un tempiño dende que os Celtas do Minho marcaran a ruta, iniciamos o recorrido capitaneados pola senhora Botas, con mapa topográfico nunha man e GPS na outra.

Nos primeiros metros xa atopamos un peto de alminhas, e detivémonos, os tres, a fotografalo, seguindo unha tónica que se repetiría ó longo de todo o camiño. Tres eran tres os que disparabamos sen cortarnos ós elementos curiosos que atopamos neste pobo: casas solarengas con fermosos reloxos de sol, medas plantadas como “tipis” no medio de verdes eiras, viñedos que ocupan grandes extensións e, as veces, parte do camiño carreteiro, e moitos lavadoiros, fontes e pozas.

A luz era sorprendente e invitaba a queimar a batería das nosas cámaras, e cando abandonamos o pobo, polo antigo camiño que une Tangil con Modelos, aínda disparamos máis arreo, tal era o feitizo que emanaba dunha fraga polas que avanzabamos, entre valados de pedra vernizado polo brión e o couselo, como de pedra era o firme que pisabamos, alfombrado de follasca.

As cores amables dunha primavera anticipada facíanos aflorar os sorrisos, e as palabras xurdían tamén amables, mesmo tendo constancia de que non sería tarefa fácil dar coa ruta certa, xa que as poucas marcas que atopamos estaban tan difuminadas que só o olfacto do senhor Botas era quen de atopar. Non tiña medo de perdernos, xa que a nosa guía interpretaba correctamente o mapa, e co axuda do seu “meninho”, aínda que tivera algún problema de calibración.

Non cadraban as contas, porque cando chegamos a Modelos, un bonito enclave da serra alfombrado de leiras e viñedos, aínda non fixeramos tres quilómetros, cando a sinalización marcaba seis. Ata o final da ruta non caeriamos na conta de que estabamos a facer o trilho do revés.

Ser como fora o paso pola aldea foi un dos atractivos máis grandes da xornada, que tivo moitos, xa que sumaba ó encanto natural do camiño carreteiro unha boa cantidade de muíños, lavadoiros, petos de alminhas, cruceiros e ata un enorme espigueiro que cruzaba o camiño. Chamounos a atención a cantidade de elementos relixiosos que atopamos, e esto debíase a que parte do camiño coincidía coa ruta de peregrinación cara ó santuario da Peneda.

Á saída de Modelos comezou a diversión, e conforme lle dimos as costas o enclave rural o terreo púxose cada vez máis vertical. Os senhores Botas alternábanse en atopar as poucas marcas do trilho, camufladas entre o brión, a follasca e o fento. Compensaba o esforzo a fermosura da fraga que atravesabamos, sempre seguindo o camiño carreteiro que comunicaba, dende tempos remotos, o val e a serra, a inverneira e a branda.

Bromeei coa amiga do Casal sobre a súa proposta, xa que semella que canto máis escarallado viña máis penitencia me impón, e ela botou a rir coma dicindo: “ninguén te manda andar de can toda a noite”. De tódolos xeitos a protesta esmorecía fronte a beleza das paisaxes que me estaban a descubrir.

Chegamos á Branda do Outeiro tivemos unha tregua entre verdes prados, carballeiras centenarias e un feixe de construccións senlleiras, nas que as boas xentes de Mondelos buscaban refuxio no verán para o seu gando, que aquí dispuña de pastos frescos. No alto da serra daban voltas e máis voltas as aspas dos eólicos de Santo Antonio de Val de Poldros, e mesmo distinguiamos algúns trazos do seu trilho, ven próximo a nós. A nosa guía resolveu que aínda nos faltaba algo de altura para chegar, e preparámonos para o derradeiro tramo de ascenso.

Conforme nos internabamos na serra a fraga ía desaparecendo, e a vexetación mudouse en toxo, uces e carqueixa, entre os que asomaban, como icebergs, grandes penedos modelados pola erosión. As panorámicas dende aquí eran sorprendentes, e os tres falamos do ben que pagaba a pena subir ata aquí. As marcas seguían xogando as agachadas con nós, pero finalmente a experiencia dos senhores Botas sempre daba con elas.

Detivemos un chisco a enredar co esqueleto dun cabalo, primeiro a facerlle retratos da calivera, símbolo primixenio dos Eivadiños, e despois a facerme unha máscara coas coxas que xa quixeran para si os de Sangre Cavallum.

Neste punto comezamos o descenso, e aínda que eu insistín en baixar por unha pista, os de Sistelo insistiron en seguir o trazado orixinal, entre os carrascos, e outra vez tiven que darlles a razón cando atoparon un poste (o primeiro e único que atopamos) que indicaba a boa dirección.

Rematamos o descenso nunha capela de alminhas de dimensións considerables, no Cha das Carreiras, que chamou a nosa atención, xa que nunca viramos tal cousa. Non fai falta dicir que foi fotografado polos tres camiñantes dende tódolos ángulos posibles, e só nos restou subir á arbore que estaba o seu carón para facerlle un plano aéreo.

Cruzamos unha estrada, e o olfacto da senhora Botas deu ca continuación do sendeiro de seguida. Eu estaba marabillado do rápido que resolvía as numerosas dubidas que nos asaltaron no camiño, ela e o seu compañeiro forman un dos tamdem máis eficaces que coñezo na montaña ¡e non o digo por facerlles as beiras!.

Atravesamos outra fraga enfeitizada, e tras dela xurdiron os primeiros campos e casas de Tangil, cando estabamos a piques de cumprir catro horas de andaina. Quizais para algún sendeirista máis esixente lle resulte curta esta ruta, pero podo afirmar que cada metro do trilho ten o seu atractivo, ademais da posibilidade, para os que queiran alongar o pateo, de unilo ó de San Antonio de Val de Poldros.

A nosa chegada ó pobo inzou un balbordo de cans, de miradas curiosas e ata unha inspirada frautista deunos unha serenata para nos recibir. Conseguiramos volver activar o trilho que deran por morto no concello de Monçao, e os Sudando Botas puxéranlle unha alta calificación a ruta, pola cantidade e valor dos seus encantos e pola beleza do seu trazado.

Penso que foi un bo xeito de celebrar o aniversario, e alédome de que me fixeran participe del. Agardo que con esta crónica garden unha boa lembranza de esta xornada, e que non dubiden en contar comigo para o seu segundo aniversario. Adiante, compañeiros! Longa vida a Sudando Botas!.

E196 Sendeiro da Costa da Vela (Cangas do Morrazo)

Mércores, 23 de febreiro de 2011

Semellaba que se anticipara a primavera, o ceo estaba cuberto por un manto intensamente azul, e estivera toda a mañá matinando dende o peirao de Punta Cubillón sobre como aproveitar o que me restaba de xornada, na que o único compromiso que tiña era disfrutala. A véspera estivera toda a tarde mergullando na rede, buscando as claves das revolucións que prenderan por todo o mundo árabe e algo máis ala, e que remataran coas tiranías de Ben Alí e Mubarak, e mesmo lle dera un bo repaso ás teorías do autogolpe no famoso 23-F, desbotando a versión oficial de que fora a monarquía e a caduca clase política que pactara a transición a que salvara esa democracia coa que aínda seguen a enche-la boca (e o bandullo).

Así que, unha vez rematada a miña quenda de traballo, e despois de xantar sen demasiado apetito, montei no meu carriño e metinme na autoestrada, sen saber moi ben cara onde dirixirme. Apetecíame estirar as pernas ó carón dalgún río, quizais o Tamuxe ou o Verdugo, onde tiña pendentes algúns recoñecementos, ou seguindo algunha liña de costa, pero o tempo cumpría e non estaba a tarde para perdela en desprazamentos. Así que elixín un valor seguro: a Costa da Vela. Por moitas veces que recorra as súas liñas non me dou esgotado, xa que a maxia que emana nestes lugares e moi poderosa para min, xa que nelas residen moitas e moi boas lembranzas da miña biografía. É certamente un deses lugares que poboan o meu imaxinario particular, e dentro del ocupan un lugar preferente.

Ás cinco da tarde estaba aparcando ó carón da caracola metálica de Donón, unha desas intervencións humanas na natureza que considero afortunadas, e non demorei en bota-la mochila ás costas e poñerme en marcha. Atravesei o pobo sen máis compaña ca miña sombra, seguindo as marcas do defunto GR do Morrazo. Non tardei tampouco en desenfundar a miña cámara pois, a pesares de moitas imaxes do entorno do regato de Donón nos meus arquivos, a luz deste día era espectacular, e todo semellaba ter un color máis intenso.

Contra o que teño acostumado crucei o regato por unha senlleira pontella, en troques de seguir pola marxe dereita para internarme na pequena carballeira que vai cara a praia.

As dunas e os piñeirais de Barra invitaban a camiñar a modiño, deténdose na contemplación da vexetación máis miúda, disfrutando de cada pegada, de cada silencio. Nesas estaba cando escoitei unhas augas cantareiras, e por momentos vinme fora do mapa. Ás miñas costas, xa algo afastado, estaba o regato de Donón, que no derradeiro quilómetro descorría paseniño cara ó mar, e cara adiante só area e piñeiros. Ou polo menos eso era o que cría eu.

Andiven tras do orixe do ruído e, como se entrara nun conto, vinme diante dunha pequena presa de pedra, por onde se derramaba un regato que viña facendo eses dunha tupida fraga de ribeira. Eran moitas as veces que me internara nos areais de Barra, e nunca vira tal cousa, ata un muíño había alí para completa-lo conxunto. Faltoume tempo para rexistrar cada recuncho, e sentín so por este descubrimento xa pagaba a pena cruza-la ría.

Seguín o regato ata que algúns metros máis alá atopei a súa converxencia co de Donón, e camiñei ó carón deste ata que xuntos chegamos ó mar. O sol dáballe as derradeiras lambetadas á praia de Barra, e non demorei máis tempo en coller o camiño que vai sorteando a costa, cara Punta Longueirón. Apertei o paso porque á cara leste da Costa da Vela xa non chegaba o calor do Lourenzo, e cando estaba a piques de baixar á antiga fábrica de salgado detívenme fronte a unha sinal que marcaba en dirección oposta co lema “Roteiro”.

Nunca virá tal, así que, por segunda vez na tarde, decidín mudar o trazado ó que adoito coller a miúdo. Subindo entre eucaliptos comecei a pensar nos diferentes xeitos de camiñar, só ou en compañía de outros, e volvín a darlle voltas ó tema dos Eivadiños, no sentido que tiña continuar con algo no que, a maioría das veces, semella que é un proxecto particular, e polo tanto no meu fracaso en tentar de convertelo en algo colectivo. Facía tempo que non camiñaba só, e o certo é que estaba a gustar da experiencia...

Nestas maquinacións estaba cando din coa pista que rodea a Costa da Vela, por onde no verán circulan moreas de coches, algo que non sucedería si houbera vontade política de integrala, como estivo proxectado, no Parque Natural das Illas Atlánticas. Ata un día como hoxe había vehículos aparcados ó carón do Facho de Punta Subrido. Eran só tres, pero dáme igual tres que trescentos.
Din en facer un alto no camiño, e aproveitar as derradeiras luces do día, as máis intensas antes de que, entre fusco e lusco, chegaran paseniño as tebras, para fotografar sen presas o senlleiro facho. Penso que fun quen de atrapar algunhas postais fermosas deste recuncho, dende onde se teñen algunhas das mellores panorámicas da enseada de Barra, e de un bo anaco da ría de Vigo.

Tiven que baixar a lume de carozo cara a praia de Melide, a máis setentrional da península, porque o sol xa estaba a deitarse tralas illas Cíes. Sentín unha certa paz cruzando o areal en soidade, en silencio, coas ondas lambéndome os pes, e sentín o efémero da miña presencia nesta terra, das miñas pegadas, das miñas palabras, dos meus afectos. Ser consciente de que todo ten un principio e un final, e aceptalo.

É certo que xunto ese momento, na transición entre o día e a noite, é o máis proclive a melancolía, pero eu estaba máis preocupado con chegar a Punta Robaleira con algo de luz para botarlle catro disparos o facho vermello. Nin catro nin un, porque cando cheguei canda el Lourenzo xa se afundira definitivamente trala illas. Empezaba a arrefriar, e na miña mochila non levaba demasiado abrigo, así que apertei o paso e, so por cumprir co ritual de acercarme ata o facho de Punta Vixía, que garda o Cabo Home (aínda hai quen, erroneamente, chama así a tódala Costa da Vela).

Apertei aínda máis o paso, camiñando pola pista de terra pola que sentía na caluga o alento das tebras. Cruceime con dúas parellas en coche que, de seguro, agardaban este momento para evitar as miradas curiosas e dar renda solta os seus instintos, e os meus xa pedían algo sólido que tranquilizara o ruxido do meu bandullo. Botei ata unha carreiriña de can, entrei en calor, suei un chisco, e cando me decatei xa tiña fronte a min o Monte do Facho, coas casas de Donón baixo a súa aba.

Que visión fermosa, pensei, da que é imposible cansarse, e fantasiei co que sentiría un camiñante vido de afastadas terras se dera, de repente, con este lugar máxico. Sentinme ben, mellor, despois de tres horas movendo as pernas e o corazón, e só por un momento fraqueei, e desexei ter algún Eivadiño ó meu carón para tomar un grolo na taberna máis preta.

Andaina contra os eólicos no Galiñeiro

Información técnica da ruta en SUDANDO BOTAS

Domingo, 20 de febreiro de 2011

O monte Galiñeiro forma parte indiscutible do meu imaxinario particular, un territorio que vai máis alá do que abarcan os mapas, transcende o xeográfico e instálase no emocional, pois alí pasei os mellores anos da miña existencia, naqueles tempos nos que me sentín inmortal, nos que os sorrisos contaxiaban a pedra, e nela debuxabamos escaleiras ó ceo, co mesmo material co que artellábamos os nosos soños.

E non hai na nosa comarca montañeiro que non tivera aquí unha das pedras angulares da súa formación, xa foxe escalador, sendeirista ou ciclista todoterreo, nas pistas, camiños e penedos deste macizo que, xunto cos cantís de Budiño, conforman un bo escenario para desenrolar a comunión coa natureza, e para sentirnos parte desta terra e deste tempo que nos tocou vivir.

Por iso aledeime de madrugar nesta xornada, a pesares de que non eran moitas as horas que me afastaban da troula da véspera, para xuntarme cun feixe de bos e xenerosos cos que marchar polos camiños do Galiñeiro, e denunciar a terrible ameaza que, xunto ás plantacións de especies foráneas e proliferación de canteiras, supón o proxecto da construcción dun parque eólico que modifique, de xeito irreparable, a paisaxe, flora e fauna deste entorno singular.

Ás nove e media xa estaba na Pasaxe para sumarme a ese anaco da miña cobertura emocional que din en chamar Eivadiños, pois xa estaban alí, ás portas do café onde remataron tantas xornadas de escalada, os meus queridos amigos do Casal de Sistelo, os señores Botas, a nómade e sempre amable Salomé, o compañeiro do metal Alex Alén, e o meu caro Nacho, anteriormente coñecido como Tesorito.

Non paraban de pasar continxentes de aguerridos montanbikeros, como os dun curioso clube chamado “Bici Osos”, e sendeiristas que collían a ruta do PRG-1, cara ó parque forestal, mentres nós espertabamos a golpe de café. Chegou tamén Xacobe, que mostraba con orgullo a publicación dunha das súas mellores fotos, titulada “Risas e loito”, na revista Magazine. Grazas ó seu acerto para retratar ás vellas de Sistelo gañou impresora e cámara no concurso o noso Eivadiño ¡noraboa!!!.

Mentres almorzabamos chegou tamén Cari, outra eivadiña ocasional, que sufrira con nós polos carreiros xeados da Peneda e polos toxais agrestes de Gargamala, acompañada dunha amiga; Miguel, peza indispensable das nosas andainas, viña tamén acompañado por Josafá, e puña á nosa disposición o transporte de tropas: a Vivaracha. Nela levounos Panette ós máis folgazáns, mentres o resto do grupo subía polo sendeiro, uníndose a unha morea de xente destemida ó desnivel.

Moita xente se amoreaba nas inmediacións do parque forestal, e había un mundo de coches que os voluntarios da Plataforma pola defensa do Galiñeiro distribuía ó longo da pista. Moita xente coñecida a que facía tempo que non apertaba, como o meu antigo veciño Lito, polo que semellaba que non pasaban os anos e que, pola contra, facíame pensar no que miraban ós seus ollos, aquel neno que fun convertido nun Peter Pan agochado no corpo de Peter Griffin.

Atopei tamén, entre a multitude, a vellos compañeiros de cordada, como Quique “o moro”, xa peiteando canas, e a outros daquela xeración que se abrían paso para firmar contra a instalación dos muíños de vento.

Tamén había unha nutrida representación de aqueles cos que compartín camiños en diferentes etapas da miña vida. O meu querido mestre Zalo, que me abriu as portas do Club de Camiñantes, a carón de quen descubrín o canón do Tera, as escarpas do Vez e da Mizarela, o cordal dos Ancares e as terras do Coura. Víctor, bo amigo do Casco Vello, co que compartín un breve treito en Congostra, acompañado ca súa filla Nerea, e a súa neta. E tamén coa súa filla estaba Flores, eivadiña e camiñante, disposta a inzarse ó cumio do Galiñeiro para berrar contra a ameaza dos eólicos.

O tempo tamén ameazaba, comezaba a poallar e facía un algo de frío, a néboa cubrindo a escola de escalada, pero isto non desanimou ó milleiro e medio longo de xente de boa fe que comezou a ascender cara o refuxio de Montañeiros Celtas, que eran a parte máis visible da organización. Máis ou menos agrupados partimos os Eivadiños, no medio dun mar de homes e mulleres que ateigaban a ruta reivindicando, unha vez máis, que Galiza non se vende (ou, polo menos, que non queremos ser cómplices, co noso silencio, desa venda).

Conforme avanzabamos pola pista forestal seguín descubrindo caras coñecidas, algún vello compañeiro do Club de Camiñantes, coma Antonio Bahamonde. Atopei a Eva e Araceli, veciñas de Bembrive, que botaban en falta a algún veciño de Castrelos co que adoito a percorrer camiños sonoros e ás veces (pero menos) tamén algunha xeografía cércana. Pasaban canda nós xentes dacabalo ou en bicicleta, aínda que estes non o tiñan do todo fácil para circular entre a marea humana de camiñantes, e menos cando deixamos a pista e acometemos o desnivel de pedras soltas que vai cara o vértice xeodexico.

Preto de chegar á nosa meta, onde se faría lectura do comunicado, atopei a Mariano, que chegou un día da miña man o Club de Camiñantes para quedarse e ser un dos seus principais activos, aínda que leve un tempo afastado polos efectos secundarios da paternidade. Coincidiu esto cunha chamada de Anxo Rial, outro dos que me ensinaron anacos do paraíso agochados, e lembramos as tardes en que partillabamos ó carón do granito, nun tempo inesquecible.

Vin máis xente do meu afecto, e repartín bicos e apertas a Martola, a Dani Santamaría, a Eva, a Beiras... e a outros coñecidos de Celtas, Trevinca, Congostra, Nómadas, Camiñantes e de máis familia montañeira. Nin me decatei de que terminara o acto, en medio dunha espesa néboa, ata que o vento a esvaeceu e comezou a chover arreo.

Fillemos xuntanza de eivadiños, e xunto con Anxo e Mariano comezamos o descenso polo camiño que vai cara o Lombo do Raposo, por onde non fai moito subira coa Criatura, Miguel e Alex, nunha desas saídas improvisadas as que estamos afeitos. Seguía marabillado do feixe de xente que acudira a convocatoria, e aínda que baixando semellaba un exército en retirada, pensaba que algunha batalla tiñamos que gañar. Así llo dixen a García Crego, co que compartín un pequeno treito, que tan ben sabe que a loita que se perde e a que non se da.

Tamén fixen un pequeno traxecto con Iolanda e Zalo, que camiñaban o carón dunha boa representación do seu clube, que sigo sentindo como unha parte importante da miña vida montañeira. Non esquezo que foi Zalo o que me levou outra vez ós camiños, despois dunha boa tempada no inferno. ¡Grazas, mestre!.

O derradeiro traxecto fixémolo por un anaco do PRG-2, que vai cara ó Aloia, e lembrei a vez que fixemos unha andaina nocturna por ese sendeiro cos compañeiros de Congostra. Cantas lembranzas, e todas boas. Como as deste día na que o monte amoreou pegadas solidarias do sentir cidadán en contra das políticas agresivas co medio ambiente, so polo afán dun lucro que puxa por afianzar a noxenta economía neoliberal.

Antes de despedirnos do Galiñeiro puiden darlle unha aperta a Marcos, que andaba moi ocupado na organización do evento e que nos confirmou que eramos a lo menos mil cincocentas almas. E tamén a Conchi e a Candela, que me deron moi boas noticias e as que desexo o mellor.

So restaba organizar o xantar, cousa importante para os Eivadiños, así que mandei o Miguel para que fixera vangarda coa Vivaracha e fora reservar en Peinador, mentres eu baixaba co Anxo no seu tanque a recoller á Capitana e mailo Morris, que so se sumaran a protesta de corazón. Aínda tivemos que facer algo de conducción todo terreo para esquivar o tráfico incesante de vehículos e persoas, e revivín os tempos nos que andabamos os dous Anxos na procura dunha rocha seca a que inzarnos.

Rematamos comendo no “Cuevas”, na estrada de Peinador a Redondela, case unha ducia de Eivadiños e achegados: os señores Botas e a comandante Nómade, Tesorito, Anxo Rial e Xesús, a miña Capitana (ou o que restaba dela), Miguel Panette e Josafá, e este apóstol do Apocalipse que subscribe. Penso que non comemos mal, unha fritada de peixes, polbo á feira e xamón asado, e que bebemos mellor, xa que foron varias as botellas de Pingádelo que baixamos, e mesmo houbo variado de sobremesa, café e chupitos.

O día non deu para máis, ou non deu para menos. Xornada reivindicativa e festiva, que houbo tempo para todo, aínda que non sei se como para contabilizala como convocatoria propia (a pesares de que tampouco sei que carallo importa se conta ou non conta). En fin, creo que a crónica era pertinente, aínda que se me apurades tamén me podo por impertinente...

PD.- A foto premiada de Xacobe podedes vela aquí:

http://concurso2010.magazinedigital.com/accesits/jacobo-casal/

E195 Máis alá do Monte Faro (Valença)

Información técnica da ruta en SUDANDO BOTAS

Domingo, 6 de febreiro do 2011

No medio das tebras soaron una sucesión de detonacións, quizais disparos de distintos calibres que estaban buscando o meu peito ou a miña cabeza, onde fixeron estragos inmediatos a pesares de que o impacto, a lo menos físico, era fácil de reducir: bastaba con neutralizar ó francotirador. Este agochábase baixo un diminuto trebello mecánico, un deses teléfonos móbiles dos tempos da última guerra, que adoito empregar como espertador cando me sorrí a sorte e non teño que durmir no meu refuxio.

Aperteime contra a tenrura que tentaba alongar o soño ó meu carón. Eran poucas, non chegaban a catro, as horas que transcorreran dende que deramos por rematada a troula da noite, e os efectos secundarios eran ben coñecidos, aínda que non por eso menos contundentes. A piques estiven de mandar o mundo ó carallo e confundir o meu corpo co da miña compañeira, e mergullarme outra vez nas augas tranquilas da inconsciencia, e dinme outros trinta minutos de tregua ata que, non sei por que estraño mecanismo, o meu corpo abandonou a preguiza e ergueuse, e non tiven outra que acompañalo.

O teléfono xa adquirira vida propia e andaba a facer conexións coa metade do planeta, mentres eu tentaba atopa-la roupa que xogaba comigo ás agochadas mentres as explosións que me espertaran atoparan unha boa caixa de resonancia dentro dos meus miolos e se reproducían nun milleiro de agullas. Conseguín, nun tempo record, vestirme, desfacerme dos abrazos tentadores, saltar pola fiestra, conducir ata o meu refuxio, espirme, volverme vestir, encher a mochila, baleirala e volvela encher, facer outra demostración de conducción temeraria e recoller á Criatura, que non estaba en mellores condicións que eu, no seu acubillo.

No Concheiro xa estaban as tropas reunidas, os Señores Botas e Cachoriño From Hell, Vicki, que quería darnos outra oportunidade a pesares das malas experiencias, e Mili, que aínda non daba crédito á nosa fórmula, aínda que lle resultara simpática. O Miguel, coma case sempre, chegou pasada a hora da convocatoria, pero compensou co transporte de tropas, xa que puña á nosa disposición á Vivaracha.

Agradecín que nos puxeramos dacordo na próxima etapa nun tempo record, e que non tivera que guiar a ninguén ata alí, xa que se hai algún sitio de sobra coñecido entre as nosas tropas ese é o Stop. Tentei durmir ata San Pedro da Torre, mentres Panette nos agasallaba coas melodías amables de Anneke, a ex-vocalista do grupo holandés The Gathering, que nos deleitara coa súa voz unha semana antes en Braga. E botei unha desas sestas por fascículos, nas que non fun quen de sustraerme do eco dos disparos que aínda soaban na miña cabeza, na lembranza das moitas guerras nas que combatín, sempre seguro de perder.

Na mesa rompeuse o consenso, pero só no menú, e non fomos quen de rematar con todo o que se dispuxo en riba dela: arroz tamboril, malandro con panados, e máis cabrito. No que non houbo queixa foi en pornos en mans dos Señores Botas para que nos guiaran polos montes máis pretos, pertencentes ó concello de Valença, co aliciente de visitar o mosteiro de San Fins. Eu só pedín que tiveran en conta as poucas horas que durmira e que, para engadirlle dramatismo, tiña quenda de noite e non podía estirar moito a xornada (aínda sabendo que, ó final, a culpa era miña por andar de can ata horas pouco aconsellables).

Así que os nosos amigos do Casal de Sistelo propuxeron dar unha volta polo Monte Faro, que non estaba moi afastado de alí, e despois de mandarlle uns cafés ben cumpridos, puxémonos en marcha cara alí. Eu tentei botar outra sonequiña, e cando me decatei xa estabamos aparcando, ainda que non no lugar que eu pensaba, na Capela da Nosa Senhora do Faro, senón pola parte “traseira” do monte, no lugar de Melim, moi preto dunha granxa.

Aínda así quedábamos un bo cacho ata chegar ás antenas, e ademais costa arriba, pero o grupo arrancou con forza, tanto foi así que ós poucos metros xa me levaban unha boa vantaxe. Eu tamén puxen da miña parte, caín ó chan como se me metesen chumbo no bandullo, erguinme para alixeirar a vexiga dun líquido que semellaba unha das tostadas da véspera, botei un peido campión para que me axudara co desnivel, e a piques de renderme a pendente se suavizou e sorprendeume a unha grea de cabalos que miraba para min con compaixón. Chisqueilles un ollo, e despois os dous, e cando xa os tiña atrapados dentro da miña caixiña máxica apurei o paso e busquei os meus.

No medio das súas mofas chegamos ó cumio do Monte Faro, sementado por unha ducia de grandes antenas, e aledeime de que a metade do grupo nunca chegara ata alí e que se demoraran en curiosear entre aquela paisaxe de ciencia ficción, porque me permitiu tomar folgos para afrontar todo o que viña despois, que algo me daba no nariz que era moito. As miñas pernas foran espertando na subida, e agora tiñan que demostrar que eran quen de sosterme na baixada.

Aquí saltaron algunhas alarmas, cando nos vimos diante dun cortalumes cunha inclinación considerable, un barranco estragado polas riadas que era unha sucesión de pedra solta, fochancos enlamados, e lousas esvaradías. Vicki laiouse da súa mala sorte, xa que non houbo ocasión que se sumara as nosas expedicións e non rematara no medio dun mar de toxos, cruzando ríos con moito perigo ou camiñando, como nesta ocasión, por algo que non entraba nas distintas acepcións de “camiño”. Ser coma fora, seguimos á nosa comandante e superámo-lo desnivel, aínda que a min o que máis me preocupaba e que todo o que baixaramos, que xa era moito, tiñámo-lo que subir nalgún momento.

Ó chegar á fraga, unha vez que saímos do barranco, din outra vez cos meus osos no chan, por se me concedían unha tregua ou, a lo menos, a nosa guía replantexaba as súas intencións, pero pasaron todos diante miña con grandes risas, e so pararon un chisco a Criatura e Mili que, cámara en ristre, deron en disparar sobre a miña triste persoa, coma si fose unha alimaña abatida ou unha besta esgotada de tan vella. ¡Que bonito o de facer leña do árbore caído, malandríns!.

Erguinme, máis que porque me volveran as forzas por non rematar no feisbuc dalgún, e uninme os señores Botas e o Miguel, que foron a vangarda da expedición as máis das veces, para chegar xuntos á Capela de Santo Ovidio, o patrón do VHS. Aquí si, dixenme, haberá parada e fonda, xa que o día era o apropiado para gozar das panorámicas que ofrece esta atalaia de preto de catrocentos metros, pero nin con esas. Non botamos nin cinco minutos ó carón da pequena capela e a nosa guía xa estaba tanguendo en nós para coller o camiño de San Fins.

Decatámonos neste treito de todo o que ardera o monte Faro nos derradeiros anos, e os estragos que o lume e as riadas posteriores fixera no camiño, que estaba espallado de grandes fendas onde a terra se fundira e deixara un feixe de pedras que nos dificultaba a progresión. Aínda que estremamos o coidado, houbo quen, como o noso Cachorro, que deu cos seus reais no chan, aínda que como é un rapaz novo e non saíra de troula coma outros, caeu con elegancia e erguese como un raio sen queixarse nin un chío.

Seica fai uns anos que, no mesmo día, Vicki e Xaime descubriran o antigo mosteiro benedictino de San Fins, ou máis ben o que queda del, e aínda así un algo de emoción tiveron que ter ó volver traspasar os seus muros. Os que nunca viran tal cousa, coma Miguel, Alex e Mili, non eran quen de conter o seu asombro ó contemplar estas pedras centenarias, marabillados con este enclave onde a máxia semella posible. Eu mesmo, que xa estiven un feixe de veces neste lugar, non deixei de volver a enfeitizarme co entorno, onde se mesturan as pegadas dos meus seres queridos, os do pasado e os do presente.

Os que semellaba que non estaban para tantas emocións, e aínda así tiveron que aturar que remataramos a modo a nosa exploración do mosteiro, eran os señores Botas, a quen non lle daban as horas para completar a ruta proxectada, así que cargamos a mochila ás costas e seguimos camiño tras eles. Unha pequena paradiña no camposanto que se atopa moi preto dalí, dende onde tivemos a derradeira visión de San Fins, e démoslle as costas para encarar un curto tramo de asfalto.

Deseguida deixamos o piche e tomamos un camiño ¡en costa, coma non! que nos levou a seguir pola ruta dun GR moi ben sinalizado. Non deixaba de sorprenderme a capacidade de Yuka para ir deseñando novos itinerarios en base ós xa existentes, pois xa fixeramos parte dun par de trilhos e este, o de gran recorrido, era o terceiro, e aínda nos quedaba moito por diante.

Ós poucos chegamos a Quebrada, onde a boa fe que espertamos algún comentario entre os rapaces que atopamos ó noso paso ¡sao malucos estes galegos!. Máis foi visto e non visto, porque así como entramos saímos, sen levantar nin un balbordo de cans. Máis rápidos que Speddy Gónzalez.

Eu andaba, ademais de escarallado polos meus moitos pecados, algo amolado cas intencións da señora Botas, cando me decatei de que estabamos a darlle as costas ó Monte Faro, onde estaban os nosos vehículos, ademais de que semellaba que tiñamos que salvar un desnivel considerable.

Para resolver as miñas dúbidas a nosa guía abandonou o camiño empedrado por onde sairamos do pobo, e preto da Ribeira do Fojo deu por seguir o cauce a montante, cara unha portela que, si ou si, estaba alta de máis para as miñas forzas. Pasamos o carón dos restos dun muíño que nos deu a importancia das crecidas en este río, e mesmo moi preto dalgún salto de auga fermoso, que remataba nunha poza apta para mergullarse nela, aínda que non estabamos tan destemidos como para que nos tentara.

A subida resultoume un chisco máis dura do que pensara, pero os amigos do Casal de Sistelo non estaban para compadecerme, e comandaron o ascenso sen darnos tregua. Tiñan boas razóns para facelo, xa que o sol esmorecía tralas montañas e éranos preciso o tempo. Doutra volta terra e tempo e máis nada, como nos tempos primixenios, un fato de homes e mulleres na procura do lume, que estaba a esvaecer tralo horizonte.

Para atrapar o seu derradeiro alento empregámo-lo noso, e inzámonos, nun esforzo case sobrehumano, ó Alto de Teares, no medio dunha fraga queimada por onde divisamos varios focos de destrucción. Era aquel un aviso do Apocalipse, e deunos certo respecto erguernos por aquel caos de pedras soltas e con inclinación máis que severa, e mesmo a nosa guía, predecindo unha insurrección, tivo que xurar que aquela era a derradeira, e que non tiñamos máis que deixarnos caer para chegar ós nosos vehículos.

Non caemos, aínda que estivemos a piques, e a poucos foron esmorecendo as protestas, especialmente do Cachorro, que viña sufrindo na baixada aqueixado dun xeonllo, e de Vicki, que non consideraba que o noso fora unha simple saída de domingueiros.

E así foi como rematamos, e así remato o meu relato.

E194 Camino natural do Baixo Barbantiño (Punxín)

Información técnica da ruta en SUDANDO BOTAS

Sol, 30-01-011.

Barbantiño, agasallos de augas espidas de prepotencia

Caramba carambita!!, quen me ía dicir a min cando me erguía esta mañá sen moito talante camiñante os agasallos múltiples que acabaría recollendo?, unha vez máis os misterios e as sorpresas da vidiña actuarían para que esta camiñante recibira unha boa dose de diversas emocións, desas que asentan e apousentan e que pasan aos arquivos de vivenzas gratas no camiño.

Coma case cada domingo quedamos ás 12,15 no Concheiro para compartir unha xornada tipicamente Eivadiña. Cando cheguei Anxo xa esta alí con Xaime, había moito que non viña e alegreime de darlle unha aperta e de que se dera a oportunidade de compartir pasos e camiño sen ter aínda nin idea de a onde iriamos desta vez. Mentres fun ao coche a recoller a miña mochila chegaba tamén Isa, carai!, hoxe estaba sendo un día de sorpresas pois había moito que non a vía, alegreime tamén de que decidira acudir para patear camiños e para pornos ao día nas nosas cousas. Chegada de Dalia, outra que tamén había tempo que non se pasaba polo Concheiro. Como faltaban Alex e Panete nos dividimos en dous coches, eu fun con Dalia nun traxecto que se fixo curto dada a calidade das nosas conversas, e os demais na mega furgoneta de Miguel. Os Senhores Botas e Montse nos esperaban na Casa Casal, en Quins, lugar que xa se está convertendo en costume máis que en excepción, onde teñen un cocido riquísimo e o seu incomparable e insuperable licor café.

Así que dez eran dez e dez foron os que se xuntaron ao redor dunha mesa para xantar. Eu tiña un día excesivo así que din conta dese cocido con ganas e fame, sen privarme de nada, e mesmo me permitín tomarme dous cafés cos seus chupitos de licor café acompañando, amén da botelliña que merco cada vez que paso por alí. Nese momento me importaba ben pouco que a pateada me pasara factura por te-lo bandullo cheo, adiqueime a disfrutar do xantar como había tempo que non facía, e xa vería qué facía cando chegara a quenda de camiñar!. Os dez pareciamos unha family ben avenida, con ese bo rollito que soemos ter, o Anxiño e máis eu estabamos cada un nunha esquina e de cando en vez se metía comigo e eu con el, hoxe o seu humor era excelente, a pesar de que foi de concerto chulo a noite anterior portáronse ben e non se deitaron a horas moi escandalosas e iso se lle notaba no ánimo.

Tras pratos doces e cafés erguemos os cus dos asentos, aí foi cando me enterei que voltabamos ao Barbantiño. Ahh!!, qué alegría!!, nunca me canso dese río e das súas ofertas sempre xenerosas, alegroume moito, a estas alturas podería dicir que xa somos vellos coñecidos e sabía que con bandullo enchido ou baleiro ía pasalo de fábula. Así que cara alí enfiamos desexosos de poñer aos corpiños en movemento.

Eu hoxe sentíame algo cansa e sen moitos ánimos exaltados, diso xa habían tido unha boa dose o domingo anterior, así que as miñas enerxías eran repousadas e tranquilas, pero non quería deixar pasar a oportunidade de saber da xentiña á que había tempo que non vía así que as propias ganas se foron instalando e sacáronme dese letargo entre desexoso de estar comigo mesma xunto coa comilona copiosa que estaba a facer a dixestión, para acoplarme a un intercambio de conversas nas que as aperturas se deixan sentir por dentro e por fora, acompañados deste río fabuloso e dador constantemente ao noso carón.
A pateada era amable, este era un día no que todos estabamos con todos a pesares de que cada quen andaba ao seu aire, o pelotón de dez bastante espallado, pero a un tempo facendo tamén intercambios de persoas, agora con uns, agora con outros, agora un consigo mesmo... Moitos fotógrafos hoxe!!, o día e a luz dese lugar tan especial provocábaos a disparar unha e mil veces tentando recoller as distintas emocións que lles rulaban por dentro.

Pero o que me gustou especialmente e o que máis agradecín neste día foron as dúas carantoñas que o meu amigo me fixo na cabeciña, e as fotografías que a Senhora Botas nos fixo mentres nos dabamos unha aperta na que a apousentei no peito que me acollía. Foi un momento moi especial no que a amizade se torna en algo chamado confianza e orgullo de poder abandonarse ao afecto sen pórlle palabras senón unha enchenta de sentimento. Qué sorte temos!.

Encantoume todo o que me contaba Isa de si mesma, e aínda que todos temos problemas no noso día a día, os de Isa non minguaban un talante de autoestima elevada e de bo momento persoal, tiña tódolos síntomas: ollos vivarachos e alegres, sorriso doado de deixar saír, contentura, gústame ver aos amigos así. A Xaime se lle vía disfrutar dende o primeiro momento do camiño, sei recoñecer a un camiñante e Xaime adora a Natura e sabe recoller as súas bondades. Hoxe estiven pouquiño co meu Alex, sentámonos xuntos no xantar e algo falamos, pero nese momento non parecía esperto de todo, jaja!, así que adicámonos a falar sen moitas seriedades. Cos Senhores Botas apenas algún comentario no camiño, definitivamente hoxe os habituais andabamos a nutrirnos noutras polas, os amiguiños máis queridos saben aproveitarse das oportunidades e os intercambios que se posibilitaban hoxe e foron ben aproveitados por todos. Con Montsiña un tanto do mesmo, afecto exposto e indudable pero como que hoxe cada un repartía as súas enerxías con conversas económicas, e económicas quere dicir non compartir nin de máis nin de menos. Encántame!!.

Por certo........, quen ou quenes foron os que paparon o chocolate???, porque ninguén dixo nada, claro!!, galdrumeiros!!.

Non quixera repetirme hoxe, é o que teñen as crónicas, é o que ten patear pola natureza. Se fosemos xogadores de bolos falaría con outra xerga pero vai ser que cada afección ten un léxico identificativo e acaban saíndo moitas emocións semellantes aínda que eu penso que nunca iguais. Así que é inevitable que volva a eses magníficos muíños, a maioría restaurados, impoñentes, todos moi grandes, seguramente colectivos. Esa fraga viva, exultante, verde, presenza de ocres dispostos nun manto cubrindo á terra. Das augas habería que escribir un capítulo propio de tan intensas, potentes, calmadas, serenas, activas, a borbotóns, en fervenzas, acompañantes, presentes, semellando frías e prometendo cálidas. En fin!!, sería moi impúdico dicir que é un orgasmo para a vista e os sentidos o que oferta o Barbantiño??, tenno todo!!, é un río completo, orgulloso, que se mostra, que se da, e o que lle da a quen pasa polos seus dominios produce tanta ledicia e paz interior que un se abre e admira ao Barbantiño, e así é como nunca perde a súa beleza viva. É un auténtico luxo pisa-las súas terras.

Púxenme romántica, é o que ten andar coa sensibilidade deixándose ser vulnerable, é pola confianza que teño con quen camiño, pero tranquiliños que xa se me pasou, ja!!. En fin!!, que foixe un paseiño a mar de completo. Anxo e máis eu estivemos a falar disto hoxe, o meu aprecio pola fórmula Eivadiña gaña en afecto e adherencias, teño a este modo de comunicación en moi grande estima, tremo cada vez que Anxo fala de que está canso aínda que aprendín a recoñecer cando o dí e qué outras variables están intervindo, unha moi importante é a cantidade de horas que durmiu antes dunha saída. Sempre admirei que Anxo, Alex, Panete, Xaime e algún outro e outra tiveran a capacidade para erguerse cada domingo dada a afección e aprecio que lle teñen á noite, o mundo nocturno, eu estou segura de que non podería con tanto

Tamén vexo como se converten en camiñantes en cada roteiro, o que lles aporta, o que disfrutan, iso é o que nos une a tódolos Eivadiños. E a partir diso nos unen un montón de cousas máis. É o grupo onde sen dúbida algunha hai máis confianza de todos cantos coñezo, e iso para min é impagable, moi moi valorable e o que converte a unha unidade coma é un grupo en subunidades íntegras que se chaman unhas ás outras amigo.

Tal vez un chisco curtiña esta crónica, pero creo que o deixo aquí. As veces un texto de poucas palabras é mellor, será que non necesita de tantas xa que se dixo todo o que se quería dicir. Ata vernos, amiguiños.

Salo.

E192 Ruta da pedra do lobo (Covelo)

Sol, 16-01-011.

Novo reencontro Eivadiño. Alegría, alegría, alegría......, de atopar aos amigos, levaba unhas cantas semanas sen unha saída dominical. Punto de encontro, a Amaquía. De camiño ía escoitando música a todo volume, cantando melodías que espertaban desexos de apertas próximas, sacando un sorriso que anticipaba o que xa levaba instalado en min, o aprecio á xentiña coa que compartiría conversas e pasos, camiños novos ou xa vividos, igual me daba!!, o humor que me ocupaba era tan expansivo coma o roteiro que acabaríamos facendo no máis puro estilo Eivadiño, coa improvisación como aliada e coa seguridade de que como Fuenteovejuna, todos a unha!!.

Cando cheguei co meu coche recén estreado, tan bonitiño el, sen unha soa abolladura, pintadiño que daba gusto, o meu orgullo!!, e escoitando a Queen, negándome a baixar del mentres a canción non rematara, Nacho e Loli xa estaban dando conta dun almorzo digno, co seu zume de laranxa e as súas tostadas, mentres Mónica ficaba fora con "Golfa", a súa cadeliña, con entrada restrinxida no Amaquía. Xa que había almorzo abundante eu non ía ser menos hoxe, así que para min un bo café dobre cun Donuts de chocolate ben grande e delicioso para acabar de endulzar o meu estado de ánimo, inmellorable e insuperable. Estaba realmente contenta.

Foron aparecendo Anxo, cunha cariña de trasnoitador en toda regra, tivo que ser "mortal" a noite porque tardou en recuperar a noción ata de onde se atopaba ás 11,15 da mañá dun domingo que anunciaba chuvia. Os Senhores Botas asomaron tan só para aprovisionarse dos manxares do Amaquía pois nesta ocasión tiraban para Ourense con Montse e Lourdes. O meu querido Panete, con mellor cariña que Anxo a pesares de que este dixo que el e Alex igual viñan "perxudicados", pero o máis perxudicado seguía a ser el, jajajaja.... E o derradeiro en asomar pola porta foi Alex. Así, nesta ocasión iamos ser sete Eivadiños e Golfa os que transitariamos caminiños bonitos e nutridores. De entrada, ninguén quería algo "duro" senón un roteiro amable e tipicamente domingueiro, non moi lonxe porque tampouco había moitas ganas de mollarnos, e a decisión foi enfiar ata Covelo e facer o roteiro dos Carranos. Pero ete aquí as sorpresas da vida e o talante investigador e flexible dos Eivadiños, atopamos en Covelo un indicador que anunciaba a ruta "da pedra do lobo", curtiña pero con moi boa pinta, río, fraga. Imos aló!!!...... E que ben nos saíu a decisión de facela!!, porque a intuición de Anxo non puido ser máis acertada, qué bonita!, qué augas, qué vistas e qué boa comunicación entre nós!.

Non teño palabras para o ben que se ía na parte de atrás da furgoneta de Miguel!!, qué acolledora!!, coa súa mantiña e todo, non lle falta detalle. Anxo e máis eu poñéndonos ao día, bueno!!, máis ben poñéndolle eu ao día das miñas trasnadas, peripecias, investigacións, delicias, decisións e aperturas, toda unha gama de vivenzas e de novos momentos que me teñen moi entretida e co ánimo desbordando afecto, con ganas de compartirme e de transmitirlle aos meus amigos esta enerxía tan optimista que me ocupa, que para iso me teñen aturado doutros xeitos nos que sempre fixeron un despregue de paciencia e de consideración para esta "lunática lúcida" que escribe.

Qué entrada no roteiro, meu Deus!!, precioso espazo no que o río ocupaba sen ningunha dúbida un espazo propio, preto, un muíño restaurado, pozas plenas. Nacho, Loli e máis eu tiñamos algo de presa por empezar a patear pero o Anxiño chamounos a atención: e que non pensades detervos para apreciar o que temos diante ou qué??, e coma nenos pillados en falta desandamos os pasos para pasearnos polo que natura ofrecía con tanta abundancia mentres estes tres ingratos ían pasar de largo sen adicarlle unha mirada. E ben que valeu deternos un ratiño aí antes de empezar a patear porque verdadeiramente o espectáculo natural agasallounos pousar a respiración e abrirnos á escoita do latexo da vida que aí se daba.

E así, xa "sintonizados" os ambientes internos co ambiente externo, empezamos un ascenso que nos levaría a un bosque de pinos rubios, peculiarísimos, os seus troncos tiñan ao longo da súa altitude moitísimas ramas adosadas que lle daban ao bosque un aspecto moi especial, distintivo, diferente e fermoso, ofrecían unha paisaxe que eu polo menos nunca experimentara, dunha harmonía extraña.

O roteiro estaba moi ben marcado, distinguido pola pegada dun lobo nunha forte cor vermella, orixinal, gustoume moito unha foto que Anxo recolleu coa súa mirada tan especial para sacar a mellor parte dunha imaxe. A todos nos estaba gustando moito o traxecto. De camiño, dúas mámoas, e unhas vistas insuperables de tan bonitas e expansivas, abarcantes, amplas. Panete comentou o gran parecido ao Courel, e si, era certo, dende logo aí non había nada que envexarlle ao Courel, e tan preto de casa!!.

Conversas íntimas no camiño, desas que seguen a facer medrar vínculos. Silencios e conexións cun mesmo tamén. Ete aquí que Anxo fai unha preguntiña: acordástesvos de trae-los bocatas???.... Ai!!, Miguel e Alex se quedaron en suspenso!!..., vai ser que non!!, e vai ser tamén que Mónica, Nacho, Loli e máis eu teriamos que facer repartos alimenticios para os bandullos, jejejeje.... Ata o derradeiro momento Alex pensou que o Anxo estaba a bromear, e este, jalopín, trasno!!, tampouco o desenganou ata o final.

Antes de comer os meus amigos ascenderon un aire que levaba ao alto dun coto mentres eu ficaba abaixo esperando, a pateada que fixera o día anterior me estaba pasando factura nas miñas lumbares, insistentes e persistentes, facendo recordatorio constante de que hoxe ía ser que non podía facer das miñas, a saber, saltos de cabritiña, ascensos ás árbores para colgarme coma unha moniña e movementos que para min son naturais pero que nos últimos tempos se transformaron en movementos que identifico como demasiado bruscos como para poder facelos.

Detivémonos a xantar nun pequeno claro co río facéndonos compaña con sons agradables e chuvia caladiña, miúda. Entre todos fomos quen de xantar decentemente, repartindo as viandas coma bos amigos. Este Nacho está mal acostumbrándome!!, ese viño delicioso co que nos obsequia e que me sabe tan ben!!, o detalle de transportalo para compartilo. Chocolate obsequio de Mónica e tarta de mazá cortesía de Alex. Vaia vaia...., qué ben se come no monte.

Como non!!, discusión acalorada co tema rei nos derradeiros tempos: argumentacións fumadores versus non fumadores, tema sacado por Alex e no que todos nos embarcamos a discutir, uns máis acaloradamente que outros mentres Anxo ficaba máis mudo co tronco no que estaba apoiado, se ve que o temiña non era do seu especial interese, se estaría divertindo vendo coma cada un dos seus amigos esgrimían as súas argumentacións?, xa me contarás que se te estaba pasando pola cabeciña mentres as voces subían de tono, rei!!.

Un derradeiro aire que nos levaría a un cruceiro no que as vistas apaciguaron os ánimos exaltados, foto bonita de Alex facendo monicadas acompañado por Loli e Salo ao pe da cruz que alumbraba un val fértil e xeneroso decorado de verdes e ocres invernais, campos e casas custodiados e amparados por un monte xeneroso, enerxía especial nese lugar, si señor.

E chegada!. Curtiña pero grandísimamente agarimosa. Aínda nos detivemos no río porque Anxo quería sacar unhas fotiños bonitas, escumosas, de tonalidades brancas que se saían da cámara de tan impactantes. Paramos na rectoral de Fofe a toma-lo café. Quedamos fora para acompañar a Mónica e a Golfa, e alí coñecemos a unha cadela grande e preciosa chamada "Sira", seica houbo oportunidade de resarcirse doutros momentos menos alegres que se diluían hoxe coas risas deste momento, isto só lle pode pasar a alguén cando se merece "unha xustiza" que eu chamo universal, esta sempre chega e un nunca sabe de qué forma, pero chega para apaciguar corazóns que conteñen o máis valioso que un ten, unha alma afectuosa e solidaria. Para desfacer as posibles desfeitas que un non se mereceu nunca.

Aínda nos detivemos en Maceira a tentar averiguar dun novo roteiro duns seis quilómetros que abriron hai un par de meses, "a ruta da auga", pero chovía e por hoxe xa nos chegara o pateo, para outra vez será!!, seguro, hai posibilidade de unila coa dos Carranos e pode quedar unha rutiña xeitosa e deliciosa de percorrer. Todos tiñamos a sensación dun día moi ben aproveitado, cundiunos ben a decisión de enfiar cara a Covelo, terriña repleta de bosque amplo e río orgulloso, un Tea que nunca defrauda.

E alá nos fomos cara a Puxeiros onde tiñamos os coches. Uns para Vigo, outra para Cangas. Desta vez seica que vai haber máis dunha crónica, desexando ler a creatividade dos meus amigos.

Grazas polos gratos momentos compartidos, querid@s, qué sería de min sen vos, amigos!!.

Salo.

E191 Sendeiro do río da Fraga (Moaña)

Domingo, 2 de xaneiro de 2011

Non estamos feitos de outra cousa que de lembranzas e de soños, e así o pasado e o futuro son o combustible necesario para as nosas particulares máquinas do tempo, as que nos fan erguer pola mañá, aínda que non teñamos obrigas laborais nin doutro xeito, e as que moven as nosas pernas, corazóns e linguas, fabricando afectos e rancores, abismos e naufraxios, resplandores e tebras.

Somos tempo e somos terra, e para non esquecer que algún día volveremos a ela recoñecémola, debuxando mapas máis emocionais que físicos, aínda que tamén, e nela mesturamos as lembranzas e os soños para darlle un sentido a estes días sen sentido nos que medio mundo tolea, máis ou menos coma sempre, debaténdose entre o consumo e a crise, mentres o outro medio, tamén coma sempre, debatese entre mil xeitos terribles de vivir e de morrer.

E así un ano máis, movidos por esa materia coa que tamén xermina o noso imaxinario colectivo, demos en reunirnos un domingo máis na saída da metrópole, inxenuos desertores do asfalto que saben que han volver, si ou si. Non contaba eu con que esta cousa mal organizada e sen obxectivos definidos que, non podía ser doutra, a nosa Chinita bautizou un bo día, nas ribeiras do río Estoraos, como Eivadiños, dera para tanto, nin que a primeira convocatoria do ano estivese tan concorrida.

Entre os, máis ou menos, habituais estaban Alex, o noso Cachorriño aínda convalecente dun arrefriado que, sen embargo, non lle impediu, na véspera, acudir ó primeiro concerto da década recentemente inaugurada, o da New York jazz ska Emsamble (si, claro, eu tamén estiven alí, pero portámonos ben e non teño que facer o acostumado inventario de circunstancias).

Estaba tamén Xacobe, que semellaba en tan boa forma despois dos arriscados cruzamentos do Almofrei e dos moitos quilómetros e desniveis acumulados en terra de Oscos, que mesmo pensamos en retirarlle a condición de eivadiño.

Os reforzos viñeron en clave feminina, nun desas raras ocasións nas que son maioría entre as nosas modestas tropas. A que viña con máis bagaxe na nosa historia era Montse, curtida nas convocatorias máis esixentes do “consorcio” e noutras aventuras alén dos nosos territorios naturais, que non despreza a nosa fórmula nin a dos nosos “irmáns” de Sudando Botas.

Para Lourdes, a súa amiga, era a primeira vez, e de seguro viña algo avisada do que se ía atopar, e que tamén viña sobrada de experiencia montañeira, xa que o primeiro que me dixo foi que tamén se curtira nas filas de camiñantes e congostreños, e quizais nalgún sitio máis.

Vicki viña algo amolada pola derradeira vez que probara sorte con nós, nas terras de Gargamala, e aínda lembraba os picotazos que os toxos lle deixaran nas pernas, pero é unha muller teimuda e quixo darnos outra oportunidade. Non habería toxos este día por deferencia a ela, máis algo de aventura si, porque é sabido que con nós nunca se sabe cando e onde poden xurdir as complicacións.

E para completar este grupo heterodoxo, sumóusenos Mili, da que podo asegurar que leva un bo feixe de camiños ó lombo, dende o Perú ata Nepal, pero a quen as circunstancias tiñan afastado algo das montañas. Ela me trouxo a lembranza de mellores tempos (ou distintos, se queredes) nos que buscabamos escaleiras ó ceo agochadas entre as rochas, e semellaba que eramos inmortais e que nunca houbese un final.

Fixemos acopio de víveres mentres tomabamos un café en Amaquía, un lugar que na estación máis fría está a restarlle protagonismo ó Stop nas nosas citas, e sen máis demora partimos cara a Península do Morrazo, onde nos agardaba Montse, que saíra dende Pontevedra. Aparcamos ó carón da foz do río da Fraga, fronte á praia do Pontillón, que ía mostrarlle os seus encantos ós máis, xa que tan só Xacobe máis eu, de todo o grupo, coñecíamos o sendeiro que avanzaba “a montante” pola súa ribeira ata as abas do monte Xaxán, e que baixaba tamén un bo anaco o carón do río do Beque.

Tras un pequeno paseo entre salgueiros, e doutro pequeno tramo de asfalto entre algúns expoñentes do “feísmo” característico do noso rural, camiñamos en animada conversa a un metro escaso do río, tamén chamado dos Ladróns, afastándonos da vila mariñeira.

Lembreime entón do meu amigo Chapela, cronista dos vellos oficios e das tradicións de Moaña, e pensei que xa é un pouco tarde para chamalo, porque sabendo as súas costumes de seguro estaría xa deixando as súas pegadas polos lugares que, ninguén coma el, ten gravados nunha memoria que ten vocación de colectiva.

O ceo sorríanos cun alento primaveral, e as augas sorrían cantareiras sobre un leito de pedras, e sorríamos nós avanzando entre cativos campos de millo, canavais e prados salpicados de salgueiros e acacias, deixando ás nosas costas o barrio do Rosal e acadando os poucos o lugar de Pozonegro. Aquí atopamos os primeiros muíños, que serían unha constante en toda a ruta, aínda que nunha gran parte deles as súas moas están definitivamente mudas, e os rodicios xa non son quen de moverse agarimosos co alento da auga.

Eu andaba algo curto de batería, así que pregueille a Xacobe que fixera os honores e se puxera á labor. Boa cousa fixen, xa que o rapaz dedicouse con entusiasmo á tarefa, xa que a luz e o entorno eran os axeitados, e mesmo Mili quixo botar un par de disparos ¡non ía quedar recuncho no río da Fraga sen rexistrar!. Esto retrasounos un chisco, e Montse e Lourdes, que ían na vangarda, tiveron que agardar polos rezagados en máis dunha ocasión, pero ¿que tiña presa? Estábamos a disfrutar, creo que todos, co camiño.

Cruzámo-la estrada en Ponte Meira, na linde dos barrios do Pombal e Reibón, onde o sendeiro se estreita e o bosque de ribeira faixe máis tupido, e mesmo fraqueaban as miñas inclinacións apocalípticas vendo aquel grupo de rapazas e rapaces aguerridos, que semellaban un verdadeiro clube de sendeirismo. Espertoume das miñas ensoñacións os berros do teléfono móbil, xa que o Xacobe quedara afastado de máis e dubidaba se cruzar a ponte de Couso e mudar de ribeira ¡non home, non, segue pola marxe esquerda!... os poucos xa estaba con nós, despois de botar unha carreiriña de can.

Pasamos baixo o viaduto do corredor do Morrazo, unha desas “vías rápidas” deseñadas para xogarse o tipo e na que o trazado ben axuda a deixar a pel, mentres o noso grupo camiñaba, paseniño si pero sempre avante, por unha fraga que a poucos enchíase de muíños, case dúas ducias nun tramo relativamente curto, con cadanseu nome: do Torto, da Lagoa, do Rei, de Novas, do Souto... moitos deles en perfecto estado de conservación.

Non en van nesta zona hai unha aula didáctica, onde se atopan varios paneis que expoñen diversos aspectos sobre estes enxeños hidráulicos e tamén sobre outras cuestións relativas ó río. Afastámonos un chisco do río para seguir por un camiño carreteiro onde algúns, como Vicki, dubidan da miña memoria. Ata eu, que fixen este sendeiro media ducia de veces o pensei, ó chegar a estrada, pero non, de seguida enlazamos outro camiño e volvemos ás súas ribeiras.

Despois de cruzar a estrada que comunica Coiro co casco urbano de Moaña, por onde pasa o “atallo” que tantas veces collemos cara os areais de Barra, como ben indica Lourdes, e tras consultar o panel informativo da ruta que está ó carón do asfalto, iniciamos o segundo tramo, quizais o máis fermoso e tamén o máis aventureiro.

A partires de aquí os desniveis se acentúan, e vémonos na obriga de cruza-lo río en varias ocasións. As dúas primeiras por pontes de madeira en bo estado de conservación, aínda que conforme avanzamos constato que o equipamento da ruta, escaleiras, pasarelas e pontellas, están en bastante mal estado. Tanto é así que, despois de pasar preto dunha sucesión de pequenos saltos de auga e pozas que invitan ó baño, ó chegar á fervenza máis espectacular da ruta, atopamos o camiño pechado por unha valla, invitando a dar a volta.

Pero non viñemos ata aquí para abandonar á primeira, así que sáltamo-la valla e buscamos un lugar axeitado para cruza-lo río, xa que a ponte que o cruzaba converterase nun feixe de madeiras apodrecidas. Vicki protestou pola temeridade, pola falta de previsión e por fiarse de nós unha vez máis, pero chimpou polas pedras molladas con tanta gracia coma o resto do grupo, aínda que coa mosca detrás da orella en previsión de máis obstáculos.

E houbo máis de un, porque río arriba era todo unha sucesión de saltos de auga de dimensións respectables, as beiras estaban inzadas de rochas esvaradías e, para darlle aínda máis emoción, a practica totalidade das pontellas, agás unha que foi cruzada por Xacobe e Vicki “a gatas”, estaban totalmente esnaquizadas. Aquí a tropa eivadiña volveu demostrar a súa valía, facendo fronte á adversidade e sorteando canto atranco se lles puña por diante. Mención especial para Lourdes que chimpaba con gracia e decisión polas pedras, con aires de montañeira experimentada.

O esforzo deixounos ó limite das nosas forzas, e aínda que eu pensaba que o Beque era o lugar máis axeitado, e o grupo decidiu facer un alto no camiño para almorzar. Un claro no medio dunha fraga enfeitizada, co sol quentándonos os baixos dos pantalóns mollados, ou os pés dalgún, como o noso cachorro que meteu a bota ata o límite do goretes, cun par de pedras onde asentar os nosos cus, foi o sitio perfecto para papar nos bocatas e empanadillas que mercaramos en Puxeiros.

Vicki quitou unha tableta de chocolate para partillar na sobremesa, e Xacobe fixo o propio cun queixo ben curado, mentres comentabamos a fermosura dos lugares que estabamos a disfrutar e da pequena doses de aventura que, as veces, teñen as nosas saídas ó monte.

Con este aporte enerxético e cos corpos algo descansados continuamos pola beira do río da Fraga ata que este divídese en dous. Cruzamos, por derradeira vez, polo ramal da dereita, e afastándonos del chegamos a unha pista de terra, onde a tropa sentiuse algo máis segura, aínda que seguiran dubidando da miña memoria. Menos mal que a sinalización, neste tramo, era bastante boa, e o pouco deixamos atrás a pista para continuar por un sendeiro bonito por onde as veces se escoitaba o murmullo, cada vez máis afastado das augas.

En animada conversa chegamos ó cámping do Beque, onde prometera unha paradiña para toma-lo café, pero a cafetería estaba pechada e tivemos que seguir adiante para iniciar o descenso a carón do río do mesmo nome. A fraga pola que discorre este regato é tamén dunha beleza indiscutible, e o desnivel ó noso favor acentuou o noso ritmo, de tal xeito que non tardamos moito en acadar a desembocadura do Beque no río dos Ladróns.

A pesares de que o itinerario marcado nos indicaba que a partires de aquí o recorrido era común, non fixemos tal. Cruzámo-la estrada de Coiro e baixamos pola marxe esquerda, nun tramo de singular beleza e moi ben acondicionado, ata a aula didáctica, onde se atopan os muíños mellor restaurados, ademais de diversos trebellos de labranza. Aquí o Alex esvarou e tivo unha caída bastante espectacular, aínda que sen outras consecuencias que a dor, e pensei, en voz alta, que se fora eu o que caira terían que chamar ó 112.

O noso cachorro caeu con elegancia e ergueuse con arroubo, pero a sección feminina non lle deu un algo de cariño, co merecido que o tiña, e tiven que ser eu, unha vez máis, o que lle dese unha aperta. E o Xacobe díxonos que tamén caera na subida, para facerse un chisco o “pupiñas”, pero non houbo xeito, xa que as mozas estaban máis en disposición de rir dos “toupeiras” que de darlle aloumiños os rapaces.

Por se acaso, e porque algún langrán mandou a maldición sobre a caída do “terceiro home”, din en estremar (e todos comigo, por se acaso) as precaucións nos tramos más esvaradíos, en especial cando pasabamos polas zonas nas que o sendeiro discorría por pasarelas de madeira. De tal xeito que non houbo máis accidentes, agás o da miña batería que dixo “ata aquí chegamos” e deu en morrer, aínda que penso que a xornada quedou ben documentada.

Cara abaixo tódolos santos axudan e non tardamos en chegar á praia do Pontillón, onde rematámo-la ruta, despois de case cinco horas de partillar pegadas e sorrisos, conversas nas que descubrimos novas xentes e paraxes, e onde sumamos outra xornada as preto de duascentas que forman a historia eivadiña.

Rematámo-lo día en Domaio, nunha taberna a onde nos levou Lourdes, e que foi do noso gusto, e onde a xente deu por refrescar a gorxa ou quentar o bandullo, segundo as necesidades de cadaquén. Comentamos dalgunhas cousas que quedaron expostas aquí, e doutras que quedaron no tinteiro, e sen máis despedímonos con bicos e apertas ata a próxima, ou a poder ser algo antes.

Algúns aínda prolongamos a despedida ata o Choco, xa para botar por fora, e os máis destemidos aínda quixemos alongar a noite e fomos ver unha película de medo coa que aínda levamos algún susto (mellor aquí, que no río ¿non si?), na vella tradición dos eivadiños de estira-la xornada... E colorín colorado, a historia deu rematado.