E99 Trilho de S. Antonio de Vale de Poldros (Monçao)





Mércores, 24 de decembro de 2008

Descripción do percurso e mapa

Aproveitando estes días de bonanza climatolóxica nos últimos suspiros do ano en curso, decidímonos xuntar Zalo, Nacho e máis eu, como nos tempos primixenios, e facer unha expedición lixeira ás terras de Monçao, como anticipo á paparota de noiteboa. Co Nacho é a quinta vez que coincido nestes días e dende o sábado fixemos un bo feixe de actividades xuntos: a ascensión ó Galiñeiro no aniversario do CdC, o trilho do Foxo do Lobo en Gavieira, a navegación no Caldeirón pola ría de Vigo e o Sendeiro de Filgueira, unha boa racha que esperamos que se manteña o próximo ano. E para rematar este que mellor que xuntarnos outra vez os tres e ir a investigar un novo percurso pedestre da nosa querida xeografía portuguesa.

Así que collemos rumbo ó concello miñoto e unha vez chegados alí seguimos atentamente as instruccións que atopamos en internet para chegar ó noso obxectivo: facemos case nove quilómetros en dirección a Melgaço, collemos o desvío a Valinha, douscentos metros despois viramos cara Ceivâes, setecentos metros máis adiante collemos a estrada municipal que vai a Riba de Mouro, pasando as freguesías de Segude, Podame e Tangil, ata que chegados a Riba de Mouro collemos outra bifurcación que vai cara Santo Antonio de Vale de Poldros, percorrendo unha carreteira de montaña que, sempre ascendendo durante trece quilómetros, lévanos ó principio da nosa ruta.

O certo é que grazas a Zalo e o seu coñecemento das terras do norte luso, e tamén a súa correcta interpretación das diferentes sinalizacións que atopamos no camiño, chegamos a Branda de Santo Antonio. E chegamos de milagre, xa que a agulla do depósito de combustible estaba un pouco más abaixo do cero, por esa manía miña de andar a aforrar uns céntimos de gasóleo que algún día vaime dar un bo susto. Ademais ningún de nós contaba que tardariamos tanto en chegar, nin que estivera tan lonxe, xa case nos límites dese territorio de lenda que é Sistelo, así que chegamos con fame, xa pasadas as dúas da tarde, e botamos man da empanada de bonito (un clásico xa nestas andainas de Nadal), dunha botella de rioja alavesa (outro clásico agasallo de Nacho), e dun anaco de queixo manchego que curaba no meu maleteiro. Así convocamos a un can e un gato esfameados, atentos ás nosas sobras, tan mansiños que mesmo comían das nosas mans.

O planalto de Santo Antonio de Vale de Poldros é unha zoa cuberta de toxo, xestas, urces e carqueixas, salpicado de campos de cereais, tapadas e cardenhas, que son as construccións típicas das brandas, en outros tempos unha auténtica aldea serrana, chea de vida, axitación, festa e traballo, coa vivencia centrada nos meses de verán, de maio a setembro, ainda que agora pese a ter moitas casas en plena so está habitado permanentemente o restaurante.

Nós, despois de dar boa conta da empanada, do viño e do queixo, deixamos para o final a visita ó pobo e iniciamos o sendeiro cara ós xeradores eólicos que, tamén a este lado da fronteira, están a colonizar os cumios das serras atlánticas, seguindo a dirección que marca a placa do inicio do trilho. Pasamos un pequeno bosque de piñeiros e chegamos a Torre de Vixía, dende onde temos unha boa panorámica de todo o Vale do Minho, con numerosas poboacións estendidas o longo das beiras do curso fluvial.

Neste punto comeza o Parque Eólico, cun feixe de xigantes muíños de vento que non podo resistir a tentación de retratar, mentres os meus amigos afánanse en buscar as marcas que xogan a agocharse de nós, o que nos fai presaxiar algúns problemas para completala ruta. Acadamos o Alto das Chandetas, a 1112 metros de altitude, onde aínda persisten algunhos neveiros que trouxo a ola de frío polar da semana pasada, e que marca a cota máxima do itinerario. Pola pista de servicio do complexo enerxético enlazamos coa estrada que nos trouxo ata aquí, e nela temos que voltar a andar con bo ollo para atopar as marcas brancas e amarelas, coméndonos un bo anaco de piche antes de atopar, outra vez o Zalo listo coma un can de presa, un estreito sendeiro entre xestas que nos fai adentarnos nunha fraga de bidueiros.

Descendemos con rapidez pola masa forestal, onde a temperatura tamén baixa considerablemente, sempre atentos ós sinais agochados entre o musgo, as xestas e os troncos de centos de árbores dispostos por toda a aba do monte. Non é difícil deixar voar a imaxinación nestes lugares, tan axeitados para lendas de lobishomes e fuxidos, de trasgos e mouros, en fin, de toda esa tradición popular común a esta terra arraiana que durante séculos creceu a pesares das fronteiras. A única preocupación que teño é que perdemos altitude con rapidez e penso que nalgún momento temos que recuperala, é que o meu corpiño xa está acusando tantos días seguidos de actividade e de troula.

Despois de atravesar esta impresionante masa forestal por unha sucesión de estreitos sendeiros nos que só un ollo adestrado como o de Zalo é quen de atopala dirección correcta, cruzamos un regueiro e enlazamos con un carreiro que transcorre a carón dunha zoa de campos que seguen mantendo un descenso pronunciado. Nós, para a miña tranquilidade recuperamos unha certa horizontalidade no terreo ademais de gañar unhas boas panorámicas do Vale de Poldros, que debe o seu nome ás manadas de burras que aínda pastan ceibes nestas terras, xa que aquí denomínanse deste xeito as crías das eguas en troques de potros,que é o termo máis axeitado.

Este treito é tamén de gran beleza porque xunto ós campos verdescentes, separados por unha sucesión labiríntica de valados, atopamos pequenas fragas de carballos, de castiñeiras e de bidueiros, e o conxunto, coas montañas recortadas no azul do horizonte debuxan unha estampa que reconforta os espíritos, aínda os máis inquedos coma os nosos. Con este regalo nas retinas entramos nunha zoa de piñeiros onde o camiño descende, cara unha torre de alta tensión, e deducimos que se trata do lugar chamado Couto da Coroa, onde o sendeiro fai o punto de unión do oito irregular que traza, e polo que deberemos, obrigatoriamente, de pasar outra vez a volta.

Atopamos unha sinalización tombada no chan, e entre o Zalo e o Nacho volven recompoñela, e outra vez temos que buscar entre os penedos, uces e xestas as marcas que nos leven na dirección correcta. Non temos demasiados problemas, claro, con estes exploradores de luxo, e deseguida collemos un camiño onde a orografía se suaviza e podemos relaxarnos disfrutando da paisaxe, outra vez campos con valados de pedra e árbores autóctonas sementando de follas o chan. Por esta corredoira chegamos a Branda do Outeiro, da que só albiscamos catro casas en pé, aínda que deducindo pola altura dos muros que delimitan o camiño debeu de ter certa importancia, e ó darlle as costas volvemos a internarnos nunha mancha de bidueiros que, finalmente, lévannos ata unha estrada asfaltada, preto do lugar de Fontiñas.

A pesares de que o ano esta dando o seu último suspiro e o inverno o primeiro, vai bastante calor a esta hora da tarde e unha subida acentuada polo piche non é o máis apetecible, menos mal que as vistas ben o compensan, cun feixe de pobos ós nosos pes, e que ademais non é un tramo demasiado longo, xa que un cento de metros despois volvemos a enlazar unha pista de terra.

Os xeradores eólicos aínda están a unha altura considerable, e a pista interrompe o ascenso e corta a aba do monte nunha liña horizontal, i eu agradezo este respiro, pero teño as miñas dubidas sobre como salvaremos o desnivel que nos separa do coche. Ós poucos chegamos outra vez ó Couto da Coroa, e pasando por debaixo da torre de alta tensión temos que andar un pouco para adiante e para atrás ata que outra vez o Zalo camión atopa o trilho marcado, preto dun campo onde vemos os primeiros poldros. Imos cara a fraga de bidueiros que atravesamos o principio da ruta, pero antes de internarnos nela temos que atravesar uns campos enchoupados no que, so por uns momentos, crémonos perdidos. Claro que, xa sabedes quen: o que sempre vai en cabeza, temos o noso particular sherpa que volve a atopala dirección correcta e guiarnos ata a fraga, e despois a través dela.

Despois da fraga, con Nacho e máis eu comentando que carallo xantara este home que nos guía para sacar tantas forzas nas costas e para atopar sempre os camiños, voltamos a pasar polo parque eólico, onde nos recibe unha manada de burras, tan características deste val. Quitamos ata unha foto de grupo na que parece que estamos en verán, en manga corta, suorosos pero sorrintes e cun ceo azul que fería os ollos, xa ca Branda de Santo Antonio a un tiro de pedra. E cara esas pedras camiñamos por unha corredoira onde quedaban xa poucos neveiros, marabillados polas cardenhas, as construccións típicas destes enclaves, e tamén polos quartéis, locais de abrigo para os romeiros que no día de Santo Antonio viñan para a bendición do gando.

O completala ruta en algo máis de catro horas, danos tempo de tomarlle unhas birras e un pouco de embutido local nun establecemento de turismo rural onde tamén teñen mapas topográficos da zoa, e onde nos informan que tamén teñen rutas guiadas, por se as necesitamos. Agradecémoslle as birras, o embutido, os mapas e o ofrecemento, pero desto último non precisamos levando con nós xente tan competente (e non o digo só porque o Zalo, ó final, pagara a conta. E con estas, un pouco preocupados por se nos quedabamos sen combustible, voltamos cara Monçao, onde chegamos sen máis novidade, e onde nos despedimos ata outra.



E98 Mirando o Miño

Domingo, 23 de decembro de 2008

E97 Trilho das Brandas (Arcos de Valdevez)





Domingo, 21 de decembro do 2008

Descripción do percurso e mapa

As previsións meteorolóxicas apostaban por unha tregua, despois da ola de frío polar que tinguiu de neve os máis altos cumios do país e algunhas poboacións de montaña, e organizamos unha expedición lixeira para acadar esas láminas brancas que aínda persistían na Serra da Peneda, santuario de devotos marianos e adictos ó granito. Entre nós había algúns, como Anxo e Mili, que insisten nese gusto polo bacío, pola conquista do ceo dende unha parede vertical, e en honor a eles decidimos adentarnos nas terras miñotas, ou máis ben minhotas, para realizar un sendeiro ben axeitado para a ocasión: o Trilho Pertinho do Ceu, un dos máis belos do Parque Natural do Gêres.

Sumáronse Nacho e Xacobe, con quen na véspera celebrara o noveno aniversario do Club de Camiñantes completando o ascenso o Monte Galiñeiro e circunvalando o Encoro de Zamáns, e o Miguel que levaba unha boa tempada sen saír cara as terras arraianas con nós, completando este feixe de compoñentes da miña cobertura emocional. E con esto faltáballe pouco para que burlaramos o inverno, e cun certo retardo saímos cara ó mediodía do Concheiro cunha tarta de coco e unha empanada de bonito como provisións, para aproveitar ese sol de outono que aínda quentaba un pouquiño.

Levounos unha hora e media chegar ata o inicio da ruta, na freguesía serrana de Gavieira, concello de Arcos de Valdevez, e uns chegaron antes e outros despois, non imos entrar aquí nas razóns de cada quen, e ó Nacho antollóuselle cambiar de plans, ou intentalo, para levarnos cara o foxo do lobo, máis eu púxenme en plan caudillo e empecei a camiñar seguindo as marcas co grupo detrás. Ainda botou unhas boas risas o de Coruxo, xa que non sairamos de Gavieira, ou non exactamente, xa que estabamos algo afastados do núcleo rural, e sairamos do lugar de Rouças, pertencente a mesma freguesía, de onde sae o Trilho das Brandas, que era xustamente o que quería facer el.

Atravesámo-la inverneira por un camiño de laxas, entre casas de grosos muros de pedra onde asomaban os vellos que resistiron o encanto das cidades e seguían mantendo a vida tradicional dos seus antergos, chegados a un dos regueiros que baixan da serra para sumar as súas augas o Río Grande, e subimos o seu carón polo firme empedrado, gañando en verticalidade conforme nos afastamos do pobo.

O Lourenzo batíanos nas costas e na caluga cunha persistencia inhabitual para atoparnos a finais de decembro, e facíamos quendas para despoxarnos das nosas prendas de abrigo, aproveitando a paradiña para botarlle unha ollada á panorámica que ofrecía o camiño, as casas de Rouças encollendo, facéndose diminutas, e ós seus pes unha alfombra de campos dispostos en socalcos. Mentres os integrantes da nosa pequena columna competiamos en intentar atrapar algunha desas postais que nos regalaba a vista, aínda sabendo que con Anxo entre nós non había competencia posible.

Cando xa levabamos sorteados un cento de metros de desnivel o pobo comezou a desaparecer, e as sinais brancas e amarelas a agocharse entre as xestas, e o camiño ofrecíanos varias posibilidades, co que o noso guía, o Nacho, tiña traballo dabondo para levarnos a bo porto, ata que chegou un momento en que as dubidas creceron máis do aconsellable e tivemos que facer reunión. A pesares de que unha boa parte do grupo xa fixera a ruta fai uns anos cos Camiñantes non tiñamos claro cara onde tirar, faltábanos o Zalo que curiosamente andaba ben preto, na branda de Busgalinhas quizais, e improvisamos cruzando uns campos enchoupados para chegar a outro camiño empedrado onde atopamos a dirección correcta.

En tempos pasaban por este carreteiro os carros de bois de raza barrosá que ligaban a inverneira ca súa correspondente branda, na migración estacional na que despoboaban unha aldea para habitar outra, en busca de pasto fresco para as bestas, aínda que agora está ben estragado e ademais xa hai unha pista que ven dende Gavieira e que está asfaltada en boa parte. Ata ela chegamos, xa pensando en dar boa conta da empanada, avanzando cara a branda de Gorbelas, onde espertamos a tódolos cans do enclave da súa sesta, que formaron un improvisado comité de benvida.

A ascensión esgotáranos, coma sempre a uns máis que a outros, e demorámonos en atravesar a residencia estival dos habitantes de Rouças, ca escusa dos neveiras que aínda persistían nos prados e que enchían o no arquivo dixital, e tamén as senlleiras construccións de tellados oxidados que atopabamos ó noso paso. Cando deixamos atrás a última delas, iniciando outro estreito camiño de laxas, conseguín que o grupo se pregue as esixencias do meu bandullo, e improvisamos unha mesa sobre a que dispor a empanada de bonito, a tarta de coco e o queixo. E dimos boa conta de todo elo.

Aínda estábamos a metade do camiño de ida e xa había algúns que estaban de volta, un grupo numeroso de camiñantes, cércano a media centea, que viñan baixando cara a branda de Gorbelas, e que resultaron ser un grupo sendeirista chamado O Coto da Vella, que viñan capiteneados por un coñecido de Xacobe. Este abundante continxente ía ben equipado, tanto na indumentaria como no calzado, e víanse uns tipos aguerridos neste tipo de loitas, mesmo levaban un GPS para non errar o camiño, e en Rouças esperáballes un autobús xa que estaban facendo un recorrido lineal que os trouxera dende o Mezio. Outra forma de disfrutar a montaña, nin mellor nin peor, so diferente.

Con novos folgos démoslles as costas ós campos de centeo asolagados pola neve e as sinxelas construccións das brandas e seguimos ascendendo por un camiño de laxes que se abría paso entre a penedía, vencendo fortes declives mentres os meus amigos facían fincapé nas miñas derrotas, nos meus naufraxios, nesa facilidade que teño para perder e seguir apostando, e que non teño intención de sufrir en silencio, e insisto en proclamar ós catro ventos.

Conforme íamos gañando altitude a neve cubría máis superficie, e o final do camiño empedrado había tramos nos que unha pátina nívea estendíase ata onde alcanzabamos a ver o horizonte. Tal era así cando chegamos o Poulo de Seida, unha vella e abandonada branda de gando, esquecida no tempo e na memoria, a cal permitía unha pernota máis segura ós pastores e rabaños, para protexelos do frío da noite e da ameaza do lobo. Os refuxios, dos cales aínda quedan en pe unha ducia, son dunha arquitectura primitiva, e lembran os antigos castros, e nós detémonos a rexistralos, como non podía ser doutra maneira, cas nosas cámaras, para deixar testemuña do noso paso.

Pouco máis arriba está o punto máis alto da Serra da Peneda, o Alto da Pedrada, de 1416 metros, e baixo el atopamos o inicio do muro do Foxo do lobo, unha arcaica construcción que tiña como obxectivo a caza deste depredador que con estas artes foi desaparecendo, pouco a pouco, do noroeste peninsular. O tema era bastante sinxelo, cando o animal entraba dentro dos muros, que debuxan unha V de centos de metros, non tiña posibilidade de escapatoria, perseguido polos paisanos armados de forquitas, sachos e algunha arma de fogo, e conforme corría polo Couto da Redonda e ían confluíndo os muros e estreitándose o paso non tiña outra que saltar ó foxo onde lle esperaba unha morte segura.

Nós chegamos ó final desta construcción singular, da que temos constancia ó outro lado da raia, en Cotobade e en Mondariz, e alédome de que sexa a primeira vez que Anxo e Mili estiveran aquí, de que estiveran comigo, e de que gusten do entorno e da camiñata, e para non facelos voltar por onde viñemos, aínda que o sendeiro sexa lineal e non nos de ningunha posibilidade de facelo circular, improvisamos atravesando campo a través para buscar a maneira de chegar a Gorbelas.

A idea foi de Nacho, e a todos nos pareceu ben, a pesares de que non tardaron en aparecer as primeiras diverxencias, xa que Xacobe tiña as súas dubidas sobre a onde nos levaba o noso guía, e así fóronse pasando a dirección do grupo, ata que, sen demasiados contratempos, chegamos a un outeiro dende onde se podía ver a branda, un centro de metros máis abaixo, e un camiño empedrado que ía ata el. Custounos un pouco descender ata el, pero chegamos sen outra novidade que os continuos combates de pelotas de neve, nas que participamos todos, de mellor ou peor grao.

O sol esmorecía, e tiñamos que darnos presa para chegar arreo ós coches antes de que desaparecera, así que non nos entretivemos máis ó chegar ó enclave montañés, tan só para fotografar unha vez máis a un rabaño de vacas barrosâs, de corpo pequeno e cornos grandes, que estaban á saída. Collemos o camiño empedrado outra vez, e alí voltamos a atopar a algúns exemplares desta raza característica do norte portugués, mesmo asistimos a unha escena de amor bovino que, por pudor ou por non ter rapidez no disparo, non rexistramos nas nosas cámaras.

Chegamos aínda con luz a Rouças, e tamén con fame, así que demoramos o xusto para estirar un pouco e decidir onde íamos cear. O Nacho e o Xacobe decidiron tirar para Vigo, onde esperaban as súas santiñas, e o resto acordamos tirar cara Salvaterra do Miño, para meterlle un churrasco no Noso Eido. Así que despedimos ata outra e descontamos os quilómetros de asfalto que nos separaban da poboación arraiana. E churrasco houbo, e calamares, e viño, e unha camareira simpática que mesmo deixou que Miguel fixera unha selección musical para amenizar a velada. E comemos moito e ben, e pagamos pouco, mentres lembrabamos outros camiños ou soñabamos outros. Xa tiñamos algún proxecto para a seguinte semana...

Seguidores