E62 Fervenzas do Río Barosa (Barro)

Domingo, 16 de decembro do 2007

Entonces ¿como carallo queda o conto?. Na Reserva, o chiringuito da zona onde soen recalar os dinosauros como nós, soan os acordes poderosos de Led Zeppelin, e Habibi tenta imitar a entoación do vocalista, Robert Plant, alleo ó decimoterceiro intento de lograr un acordo para quedar pola mañá. É sábado pola noite, e a celebración do cabodano de Merchi engadiu un motivo extra para que a nosa xente ande un pouco máis polos aires.

Ó final chegamos a un consenso: ás once e cuarto Xaime me recolle no Xeral, ás once e vinte recollemos a Bego en Martínez Garrido, e ás once e media a Habibi na súa casa. Tal despregue loxístico é acordado ás catro da mañá, para escoltar a Bego ó aeroporto de Compostela, e que así non lle resulte tan duro partir, unha vez máis, cara a emigración nas terras catalanas.

Máis ou menos coma acordamos, e despois de que a Criatura nos recolla nos lugares convidos, poñemos cara a capital do país, por unha autoestrada coas beiras xeadas, froito da baixada de temperaturas dos derradeiros días, mentres no meu teléfono recibo unha mensaxe do Nacho, que hoxe, vaia por deus, decidiu reeditar as convocatorias dominicais e saír do Concheiro, ás doce e cuarto, cara as terras de Monçao.

A esas horas xa estamos pasando polo Milladoiro, e discutindo sobre a saída que temos que coller cara a Labacolla. Aínda que Habibi non quere baixar do coche para darlle unha aperta á nosa amiga, logramos convencelo de escoltala, a eso viñamos, ata o embarque, e facerlle as honras que se merece.

Unha vez que deixamos a Bego ás portiñas do seu avión ábresenos a fame, e poñemos rumbo, pola autoestrada outra vez nunha votación de dous a un, cara Caldas de Reis, a ver si co gallo dunha boa paparota consigo que os meus queridiños movan un pouco as pernas por un sendeiro do que me falou o Zalo fai unha semán, cando andabamos polo territorio con alma do Coura. Polo camiño seguimos vendo veigas sementadas de xeada, a pesares de que o sol de outono sorrí sen nubes que lle fagan sombra, e pensamos nun prato quente de comida para caldear os nosos estómagos.

Chegamos así ó Parque Natural do Río Barosa, no concello de Barro, un deses sitios fundamentais do meu imaxinario particular que sorpréndeme que non coñezan os meus amigos.
Ós pes dunha espectacular fervenza, que se derrama no seu tramo final por unha laxa de granito duns vinte metros, atópase a Muiñada do Barosa, un antigo muíño reconvertido en establecemento hostaleiro, onde esperamos encher os nosos bandullos, cada un na súa capacidade.

Fora fai un frío do carallo e aledámonos de ver a lareira prendida, aínda que no piso de arriba, onde está o comedor, fai máis frío que fora, e so nos convencemos de quedar cando poñen unha estufa de queroseno ós nosos pés. O menú non é para botar foguetes, e decidímonos por unha táboa de queixos e embutidos, uns chipiróns fritos e unhas racións de churrasco, ademais dunha botella de Mencía (Saíñas, da Ribeira Sacra), para axudar a baixar todos estes alimentos.

Non é que teñamos moito éxito ca comida, aínda que damos boa conta do que poñen na nosa mesa, eso si, lles leva o seu tempo, e agregamos o comedeiro a lista de favoritos... para recomendar ós nosos inimigos.

Ás tres e media saímos do chiringuito, ca única vantaxe de que o sendeiro comeza alí mesmo, subindo por un camiño que comunica a ducia de muíños que aproveitaba a forza das augas da fervenza, agora estes enxenios hidráulicos están rehabilitados por unha escola taller, e moitos deles conservan o rodicio, a roda metálica que a través das súas culleres obtén a enerxía para mover as pesadas moas de granito, que tamén se atopan na maioría deles, algún incluso teñen en bo estado a moega, o caixón de madeira onde se botaba o cereal.

Os muíños que non están retellados teñen un manto branco de xeada e temos que estar ben atentos ós nosos pes, porque as pedras molladas do camiño, cubertas por unha fráxil capa de follas de carballo, están esvaradías, e non temos ganas de rematar no leito do río, aínda que facemos algunhas apostas, de coña claro, sobre esa posibilidade.

Ademais o camiño gaña en verticalidade o carón do salto de auga, no lugar onde os muíños mudan de ribeira. O Barosa transformase nun caos de bloques graníticos por onde sae, nunha sucesión de sifóns, e nós temos que axudarnos dunhas cordas, estratexicamente dispostas, para salvar o desnivel.

Ademais dos carballos, salgueiros e amieiros, en este tramo internámonos nunha fraga de loureiros, o que entusiasma ó noso botánico particular, que nos ilustra de tódalas especies vexetais que vamos atopando, mentres o Habibi se toma o seu tempo no seu peculiar safari fotográfico do que, seguramente, non veremos o resultado, tal é a súa teima de borrar as pegadas dos seus disparos. De tódolos xeitos non contamos con saír rexistrados na súa memoria dixital, xa que non somos guapos dabondo para que nos faga merecedores dun retrato.

Despois dun tempo excesivo para os poucos metros que levamos, chegamos á Ponte de San Breixo, por onde pasa a estrada que vai ó templo dedicado ó santo do mesmo nome, e constatamos a diferencia do curso alto do Barosa, xa que aquí perde verticalidade, e as súas augas son mansas, tanto como os coellos que engordan na súa ribeira, a carón dun parque forestal.
A congostra que discorre preto do leito do río é toda unha invitación a seguir camiñando, aínda que hai quen pensa que xa é suficiente o anaco que fixemos pola fervenza e reclama o café que prometín fai media hora. Si, fai un frío do demo, e non viña mal algo quente, pero paga a pena internarse na fraga de carballos por esa alfombra de follas que está pedindo a gritos as nosas pegadas.

Así que, facendo oídos xordos ás protestas, avanzamos cara a espesa masa forestal, cuberta por unha variedade innumerable de musgos e liques, debido ó alto grado de humidade do entorno, que confiren unha gama de cores digna do mellor pintor: verde esmeralda, roxo sanguíneo, marrón chocolateado e o azul eléctrico do ceo, que salpica as súas pinceladas descontinuas entre as ramas das árbores.

Internámonos, de seguido, nun bosque de bambú, especie invasora según o noso experto en botánica que, sen embargo, dálle un novo aliciente á nosa andaina, mudando a paisaxe por momentos. Tamén atopamos unha gran cantidade de castiñeiros e os seus ourizos abertos podrecen xunto cas follas dos carballos, nutrindo esta terra fértil, na que abundan un sinfín de plantas fluviais, entre a que destaca a Phitolaca Americana, un clásico nos nosos sendeiros de pescadores.

Pena non ver algún animal, que de seguro nos mira pasar agochado, para certificar a limpeza das augas do Barosa, que discorre sereno, sen presa. Bo, sen presa non, porque a metade do camiño atopamos unha, que desvía unha boa parte do cauce cara unha levada, na outra beira do río.

Sen moita novidade chegamos á Ponte de Búa, que en realidade son dúas: unha vella pontella de grandes lousas de granito, que resiste o paso do tempo con moita dignidade, e unha nova ponte de formigón, por onde pasa a estrada. Pouco antes de chegar á primeira das pontes, por onde cruzaremos o río, entretémonos quitando fotos nun campo cuberto polo manto branco da xeada, para certificar o noso pateo invernal. A verdade que aquí non debe chegar o sol ata a primavera, e as nosas botas creban cristais de xeo que colonizan cada herba, cada planta deste rincón sombrío.

Aquí é onde comezamos o camiño de volta unha vez que, como dixen, cruzamos a formidable pontella, e cambiamos á beira contraria. Por ela chegamos de novo á presa, e seguindo a levada imos dar cos fociños no inferno do Muíño de Valerio, reconvertido tamén en comedeiro e onde pedimos un café con leite os máis frioleiros, e o máis valente unha sidra ben fresquiña, para que vexamos con quen andamos a xogarnos os cartos. A verdade é que da ganas de quedar pegados á lareira, como fan o par de fregueses que ó seu carón dan conta duns chatos de viño e parolan ca loura que leva o chiringo. Tipa simpática que nos agasalla con bolígrafo e chisqueiro pola visita.

Volvemos cruza-lo río pola Ponte de San Breixo, asombrados pola fauna diversa que aquí atopamos: parrulos, coellos, gansos, un pequeno zoolóxico que imaxinamos surtirá a cociña do Valerio, e compre que volvamos para comprobalo. Tralo firme asfaltado as augas precipítanse por unha sucesión caótica de penedos, e agora tócanos descontar os metros que subimos pola outra beira, onde os muíños gardan un perigoso equilibrio, xa que dende aquí o desnivel é moito máis pronunciado, e temos conta de non esvarar e rematar facéndolle compaña ás troitas.

Pero non hai tanto perigo, o camiño está moito máis seco porque aquí da o sol ata agora mesmo, tinguindo a carballeira coa luz especial que ten o outono, mesmo hai un par de bancos de madeira onde as parellas fanse agarimos ¡que envexa! e quitan fotos nas que a fervenza é sempre algo secundario. Nós tamén disparamos ó chou, ata que algún queda sen memoria e da por finalizado o percorrido, que nos levou, entre unhas cousas e outras dúas horiñas e media, suficiente para o Habibi que promete volver ós camiños nas mesmas condicións. Xa veremos...