E266 Camiño natural do río Barbantiño (Punxín)

Sol, 28 de outubro de 2012

“O meu capitán é un chisco tolo, segue pensando que ten vinte anos, e síntese inmortal como calquera rapaz de vinte anos, aínda que xa lle caeron enriba os corenta, e cando lle receitan repouso sábelle a aceite de rícino, toma unha culleradiña e volve outra vez brincar. Dálle igual que o diagnostico sexa unha fastitis ou una tendinites, e que eu estea inchado e vermello coma un roxón, o tipo non pode pasar sen a súa ración semanal de monterío, e volve a pecharme dentro dunha bota cheirenta, e veña: a facer quilómetros. Despois anda a laiarse de que si está eivadiño, e non vai estar señor capitán, que se non anda de troula pola noite, que tamén, anda a sortear penedos como hoxe, e que non aprende, non.”

Semella que este capitán debería ser relevado do mando, pois desaprende nos camiños e insiste en avanzar por eles cando o sentidiño, e eu mesmo, lle berra que acougue un chisco, que acougue e repoña forzas cando menos, xa que non procura dunhas mans expertas que me acariñen e que desfagan os nós que me aprisionan, e que me fan errar o paso erguendo un regueiro de laios. Máis o meu destino está ligado ao seu, e moitas veces teño que seguilo contra a miña propia vontade, a pesares de que dende fora semella que son eu o que, co meu xemelgo, teño o poder de imprimir as pegadas neses camiños que a vida, ou esa vontade de tolo, me poñen por diante.

Tamén ten o seu aquel que insista na inmortalidade nas vésperas do día dos defuntos, e que se conxure para dar outro salto mortal –coma si eu estivera para estes excesos- e deixar atrás a súa faciana de “ánima” para festexar a vida onde o mundo se chama Barbantiño, non moi lonxe da casa natal daquel home que soñou outros mundos e que respondía ó nome de Otero Pedraio.

O certo é que, a pesares das miñas protestas matinais, o toliño do meu capitán pechoume outra vez, despois dun verán aireando os meus malos humores nunhas sandalias, nunha bota máis negra que os seus pecados (que dou boa fe que non son poucos) co anagrama dun mamut, e outro tanto fixo co meu xemelgo, aínda algo adurmiñado pero sen dubidas en mellores condicións que eu para afrontar a aventura, e sacoume a esas rúas que tantas veces pisei, e nas que tantas veces tropecei.

Algo mellorou o meu ánimo cando decidiu mandarlle un café nun sitio moi familiar para min, onde tiña costume de xuntarse con outros da súa condición, pois eran moitos os pares que baixo as mesas falabamos miudiño das moitas pegadas compartidas, exaxerando perigosos pasos por fochancas ou rochas esvaradías, afrontando horribles desniveis e moitas horas de marcha.

Máis non había rastro de ningún destes habituais das saídas dominicais, aínda que, para a miña ledicia, e baixo unhas botas impecables que ben podían facerlle as beiras á raíña de Saba, dúas moreniñas xeitosas, quizais coas unllas tinguidas de violeta, e cun feixe de anos menos ca min, dábanme con moita cerimonia e simpatía os bos días, tanto que, por momentos, pensei que cambiaría o conto, e xuntos teríamos unha xornada algo máis amable.

A cousa aínda mellorou algo máis, e despois dun bo treito no que me tocou a tarefa de pisar intermitentemente o embrague mentres o lacazán do meu xemelgo facía o propio freando e acelerando a golpe de pedal, que xa son moitos anos adestrados para a tarefa, cando chegamos a outro lugar coñecido, que o meu capitán nomeou como O Casal, onde seica fan un bo caldo e unha costela asada aínda mellor.

Das dúas probaron o meu señor e a dona das moreniñas que xogaban comigo as agachadas debaixo da mesa, facéndome participe dalgún segredo e tamén de pesares e de soños, mentres eu tentaba non laiarme demasiado das miñas doenzas, non fose espantar a máis temerosa delas, que seica estaba convalecente tamén dunha torcedura, e viña protexida cunha venda elástica.

Algo do meu capitán terei que ter, despois de compartir tantos días e noites, e quizais por iso desaprenda coma il, xa que canto máis confiado estaba volveu erguerse sobre min, sen deixarse acariñar pola sobremesa, e seguido pola súa compañeira, ordenou poñerse outra vez pisa-los pedais, para levarnos a un desas fragas das que gusta, especialmente en outono, nas que, non sei moi ben con que motivo, insiste dende o troco de século.

Sentín ese peso tan familiar da mochila, que a pesares de ir encostada ó seu lombo o final recae, por forza da gravidade, en min e no meu par, de seguro que  cargada de moita roupa de abrigo e un feixe de “por se acaso”, en canto deixamos o vehículo, e xa non valeron laios nin berros, pois o capitán ordenaba o avance, e non había outra que avanzar.

Aínda non chegara o alento do outono, como sería o axeitado para o momento, a salgueiros, ameneiros, carballos e loureiros que salpican as beiras do río Barbantiño, por onde avanzabamos os catro sementando pegadas sobre outras que agora so eran un rumor de lembranzas, mentres o sol lles facía cóxegas ás ramas máis altas, tentando acadar a follasca e os ourizos espallados polo chan.

Pretiño dun bo feixe deles, ós pes dunhas árbores ben coloreadas, estaban espalladas as primeiras castañas que pisabamos neste ano, e detivemos para que as catro mans fixeran algo de traballo (non íamos a ser só nós, os de abaixo, os que levaramos todo o choio) enchendo a rede da mochila deses froitos cos que se nutre a vella tradición do magosto.

As moreniñas axúdanse para progresar cun par de bastóns, non foran a agravar a torcedura que sufría unha delas, e pensei que o meu capitán moitas veces prometeu outro tal, e como tantas veces non cumpriu, nin tan sequera desta que xa leva unha boa temporada fodido por non facerme o caso que ben merezo.

De tódolos xeitos aos poucos empecei a sacar músculo e a sentirme ben, como cando me leva ao ximnasio, aínda que semella que despois dun ano o que melloran outras partes do capitán non teñen correspondencia en mín.

Camiñamos por pasarelas de madeira, e por levadas de pedra, por canicouvas empedradas e pasamos preto de caneiros e muíños, onde o allo antosil e a edra invadían as desgastadas pedras, testemuñas doutros tempos, ata que a través da bota na que estaba agochado, facendo o meu traballo sen descanso, sentín un rumor metálico, mesturado co alento fresco da auga: sen dubida estabamos xa na Fervenza do Cachón, onde si ou si habería parada obrigada.

E así foi. Aínda que mentres a dona das moreniñas sentábase a saborear unha infusión de verbena e flores de azar, o meu capitán obrigounos a chimpar entre os penedos buscando aproximarse máis do axeitado á poza, dende onde disparar ese trebello que atesoura lembranzas. E que non ten acougo este home, non, e mesmo nestas paraxes que tanto lle gustan ten que andar de aquí para alá, como se levásemos zapatos de titereiro.

Subimos despois, sorteando as escadas que daban servizo a tres muíños que aproveitaban o caudal do Barbantiño, ata outra pasarela de ferro, quince metros por riba da primeira, pola que o capitán e a dona tiveron unhas perspectivas aéreas da fervenza, mentres se cruzaban con nós ducias de pares, con cadansúa bota, que seica eran parte dun todo que responde ó nome de Fontiñas, un club deportivo da capital, e que viñan facendo o mesmo camiño, máis en dirección oposta.

E subimos máis e máis, ata sentir a sombra dunha enorme estrutura de formigón,  que non é unha formiga grande, por onde din que pasa un camiño de ferro, ata que o desnivel se suavizou e se inverteu e chegamos a outra, quizais de cemento, onde as augas se ancoraban e onde outra vez tomaron a decisión, para a miña desgraza, de continuar cara adiante. E non é que a miña doenza se agudizara, máis ben semellaba o contrario, nin que a moreniña se queixara dentro da súa venda elástica, pero de seguro que se deramos a volta neste punto non berraríamos como fixemos despois.

Cruzamos un túnel, no que unha das moreniñas apertouse un pouco a min, a pesares de que eu estaba tan cego coma ela (antes, durante e despois) e solo me guiaba a firme determinación do capitán de seguir avanzando, e na saída desembocamos na ponte de San Fiz, onde pasamos a pisar as desgastadas pedras do Camiño Real, onde os antepasados dos nosos donos resistiron a invasión do diaño francés.

Subimos cara San Fiz xa con algo de sufrimento, pois o sol xa non acariñaba as pedras por onde fuxiron co rabo entre as pernas os napoleóns, e o desnivel acentuábase dun xeito imprevisto, e aínda os meus señores levaron algún susto máis despois de cruzarse cunha partida de caza, que semellaba emular a aqueles que na guerra da Independencia lle causaron tantas baixas ós súbditos do corso.

E aínda tivemos algún susto máis, pois o meu capitán, que levaba tirando de memoria para facer o camiño, non daba collido o desvío axeitado e tivo un par de renuncios entre xestas, toxos e piñeiros. A cousa quedou en susto, porque aínda sen o “gipiese”dimos en dar os pasos correctos cara o pequeno encoro, onde so restaba seguir outra vez o camiño da marxe oposta pola que viñeramos.

Aquí o capitán deunos unha tregua, pois eu xa andaba a implorarlle por ela dende San Fiz, e mentres lle servía unha infusión á dona, eu preguntáballe á moreniña polas súas doenzas, aínda que semellaba que estaba en mellores condición ca min. O sol esmorecía tralo Monte da Pena, e non quedou outra que erguerse outra vez e seguir sumando pasiños, un, dous, tres, catro… seguindo o camiño paralelo á condución soterrada de auga que bebía do encoro.

A bo paso, a pesares de que xa levabamos un feixe de quilómetros nas botas, fomos afastándonos un chisco do río, e gañando algo de desnivel, pasando outra vez baixo a xigantesca estrutura do camiño de ferro, pois xa non había tempo para máis treguas, non fora a ser que se fixera a noite no camiño e o capitán fora a meter o barco entre as pedras, ou peor aínda, que metese a algún de nos entre elas.

Sen deternos pasamos polo miradoiro, dende onde se divisa todo o val do Barbantiño, e tivemos  que extremar a atención para baixar cara o río, xa que a pesares de que non sentiramos tal, o desnivel acumulado acentuábase nuns poucos metros, e para aquela a miña fascia e maila escordadura da moreniña xa estaban entoando unha cantiga de escarnio e maldicer.

Así e todo un certo orgullo nos empuxaba a non queixarnos, mais que nada porque tampouco ía servir de moito, e intentamos facer os últimos quilómetros con dignidade, a bo paso, e certamente con ganas de que todo rematara e nos deran algún descanso, xa que acariñarnos ou darnos unha cremiña ía ser que non.

O recendo do río puña a proba a membrana de gordetex que nos cubría, e xa debía de estar moi minguado o alento do sol, pois o capitán tropezaba unha vez e outra vez, aínda que me botara a culpa a min, que xa viña cego de nacemento. E sen máis novidade, entre as conversas amables dos camiñantes, e as propias de árbores, augas e pedras, chegamos ó punto de partida, onde procedemos a estirar, á par doutras zonas deste corpiño do vello capitán e da xoven dona.

O remate feliz da xornada foi na praza maior de Ribadavia, non local quentiño que tiña nome de pegada de gato, onde as nosas repousaron mentres os lampantíns dos nosos señores tomaban cafés con nata e leite condensada, celebrando a vida, xa que porque estamos vivos camiñamos, aínda que as veces semelle que pode con nós a preguiza ou a dor, a nostalxia ou derrota, ou unha mestura de todas estas cousas e dalgunha máis.

Poderedes dicir que un pé non pode darse a estas filosofías, máis tamén diredes que tampouco pode falar, máis so tendes que afiar o oído, tal como estades facendo agora, para que todo sexa posible, unha vez máis.