Domingo, 7 de xaneiro de 2007
Amañezo co síndrome do día despois, nun ciclo que non deixa de repetirse na continua espiral dos meus días, enfrontando os motivos que me conducen a desexar novos amenceres e as forzas suficientes para camiñar cara unha sucesión incógnita de crepúsculos. Pechado neste continente de cicatrices que é o meu corpo, que durante catro décadas sufriu e gozou do vento, da terra, do lume e da auga, sorrío ó meu síndrome satisfeito de chegar ata aquí, e coas ganas intactas de buscar sendeiros onde sementar as miñas pegadas. Non sei si esas pegadas xerminaran máis palabras, ou se estas teñen algún destino alleo ó meu propio inventario de lembranzas, pero insisto en ambas, como nas horas pretéritas exhortaba ós meus beizos a buscar refuxio na pel allea.
A pesares de que me abandonaron os meus fieis, e de que o ceo ameaza con humedecerme os osos, decido inaugurar o novo ano reivindicando as tradicións, porque todo o que non continua, desaparece. E eu, que xa levo camiño de converterme en dinosauro, resístome á extinción, pese ó cataclismo que supón verse privado dos seres queridos. Pero non vamos vernizarnos de traxedia, porque aínda hai quen atende a estas convocatorias invisibles, e desafía os xugos que nos prometen licuar as nubes, as teas de araña que teceron os soños, e os cantos de sirena de outras columnas guerrilleiras dispostas a seguir sumando efectivos.
O compañeiro Panette, o veciño daqueles tempos nos que pagaba un aluguer excesivo, e con quen compartín os últimos bos momentos do Club de Camiñantes, antes de que os horarios, doenzas e rancores mudaran as miñas lealdades; entusiasta das sesións nas que intentamos atrapar historias e sorrisos, cun exceso de licores e manxares; o mesmo que me ofreceu unha residencia estable nesta peceira dende a que escribo, nostálxico do océano que se tende ante os meus pes, é o que se suma a outra cita dominical na que reivindicar as mesas, as palabras e os camiños.
Así, como un dúo dinámico, mentres o ceo rompe augas timidamente, como unha madre primeiriza, poñemos rumbo cara onde o mundo se chama Paredes de Coura, para seguir topografiando nos nosos corazóns as liñas invisibles da súa xeografía máxica, que xa forma unha parte importante deste imaxinario colectivo que, dende os últimos meses, se conforma entre o feixe de amigos que sumamos, contra todo prognóstico, máis dunha ducia de itinerarios.
Insistindo nos costumes e quizais por un exceso de celo, facemos un stop nun comedeiro portugués que leva ese nome, para meternos entre o peito e as costas unha ración de arroz malandro con panados, ou para ser exactos, media. Porque insisto en pedir media ración para dous, cando debería pedir unha enteira para partillar, pese ás protestas do camareiro e sen gardar respecto algún polas súas canas, que lle creceron aguantando a clientes como nós.
Con este pequeno malentendido, ou mal expresado, repartimos este menú espartano, mentres aireamos as diversas molestias dese músculo cansado que bombea continuamente sangue cara as articulacións e, en ocasións, tamén cara o cerebro, pero con sortes diversas.
O compensamos cunha sobremesa insípida e alongando o rito do café e os xarotos, mentres os camareiros envíannos puñais cos ollos polo frugal dos nosos pratos. Como nos decidimos por un dos sendeiros de menor lonxitude do concello courense tampouco importa facer a dieta de Arguiñano, esa de xantar a metade do acostumado, e co bandullo lixeiro descontamos quilómetros pola lingua de asfalto que nos leva á freguesía de Mozelos, mentres sobre o parabrisas se derraman estrelas, tal e como prognosticara o home do tempo. Por eso ó chegar ó noso destino embutímonos nas roupas de auga, aínda que a intensidade da chuvia non é moita, en previsión das tres horas que nos agardan baixo as nubes, suficientes para empaparnos ata os osos.
O noso punto de partida é a capela da Nosa Senhora da Pena, que ademais de atopar cuberta por unha fina capa de poalla está cercada por unha néboa densa que nos impide a amplía panorámica sobre o Val do Coura, que nos prometía o escueto folleto que manexamos como referencia. Polo que, despois de incrementar o arquivo dixital da nosa arquitectura sacra, comezamos a sumar pegadas iniciando o trilho Pía dos Quatro Abades, e cara o lugar que o nomea nos diriximos, dando as costas á esvelta figura da igrexa, co seu níveo revestimento, non tarda en confundirse coa bruma.
Internámonos nun bosque de eucaliptos calcinados, que sobresaen dun océano de nubes coas súas agullas negras, desafiantes como a armadura dun animal prehistórico, mentres comentamos de idénticos crimes que quedaron sen castigo na nosa terra, por falta de valor xudicial ou vontade política: un verdadeiro ataque terrorista que lentamente vai sedimentando na memoria dos peixes. Mentres se multiplican os bloques graníticos, que pouco a pouco superan en cantidade ós troncos azabaches.
Na fraga de descarnados pináculos sombreados polo alento devastador do lume adquire unha presencia pétrea, multiplicando os bloques redondeados conforme ascendemos cara o monte da Giesteira, onde buscamos a forma arcaica de limitación das freguesías de Formariz, Mozelos, Ferreira e Padornelo, coñecida por Pía dos Quatro Abades. Según as indicacións que manexamos, tratase de dúas concavidades abertas en dúas rocas que delimitan os territorios deste núcleos rurais, pero entre a espesura da néboa, a crecente intensidade da chuvia e a cantidade de grandes formacións graníticas fendidas de múltiples xeitos que nos saen a unha ou outra beira do camiño de terra, non acadamos a diferencias onde está a actuación humana e onde os efectos da natureza.
Entretidos nesta búsquea chegamos ó cumio do outeiro, que ten unha altura de 603 metros, delimitados por un vértice xeodésico que coroa un dos xigantescos peñascos que manteñen diversos equilibrios pugnando por desafiar as nubes. Tamén aquí buscamos sen sorte os vestixios dunha fortificación castrexa, pero a visibilidade é bastante limitada e temos que descender levándonos un feixe de imaxes esvaecidas polos fenómenos adversos, mentres bromeamos sobre as lendas locais, pois non atopamos máis elementos da presencia do home que o camiño de terra que nos levou ó cumio, e as marcas amarelas e vermellas que dirixen os nosos pasos, e parécenos insólito que algunha destas rochas foxe colocada polas boas xentes das terras do Coura.
A baixada discorre por unha carballeira, onde a acción catastrófica das lapas foi menor e aínda conserva esa atmosfera de conto: se tivesemos o tempo suficiente para deternos quizás escoitariamos o marmullo das fadas que o habitan. Remite lixeiramente a chuvia, e temos a esperanza de ver un anaco de ceo, aínda que nos conformamos con que non se intensifique o goteo continuo das nubes que vernizan por completo un horizonte que intuímos, porque realmente non acadamos a ver moitos máis que as marxes do sendeiro.
Completando o descenso desembocamos nunha estrada, xusto onde está indicado o inicio do lugar de Venade, e a atravesamos para continuar por un camiño forestal bastante deteriorado pola acción continuada da auga, que se interna nunha fraga de pinos e eucaliptos, mostrando as cicatrices dos incendios do último verán.
Mentres avanzamos neste decorado desolador, comentamos as nosas vivencias pasadas no Club de Camiñantes, que sempre da que falar, entre glorificar a uns e satanizar a outros, e outras agrupacións máis pretéritas como os Boy Scauts, no caso do meu compañeiro, ou no Frente de Xuventudes e no Movemento Junior, no meu, onde tivemos os nosos bautizos montañeiros. E arrincándonos sorrisos e comentarios xocosos chegamos a unha estreita senda amurallada con pedras centenaria esmaltadas con brión e couselo, que nos leva a unha carballeira fermosa, onde atopamos a parte máis enfochancada da ruta, onde ás veces temos que inzarnos os muros para sortear un camiño totalmente anegado.
O sendeiro remata abruptamente cun regato que bordea campos de millo, cultivo que foi de gran importancia para o desenrolo de novos núcleos de ocupación humana. Así que vémonos na obriga de atravesar estas chairas esmeraldas, delimitadas por pétreas fronteiras que indican as diferentes propiedades dos veciños de Venade, a onde chegamos unha vez no asfalto, despois duns momentos de incertidume.
E para celebrar que atopamos a boa dirección do noso itinerario permitímonos un alto no camiño para quentarnos un pouco o corpo cun deses cafés negros como o corazón do demo, que soen ofertar en terras lusas, nun local minúsculo que leva o nome do pobo. Neste inofensivo local a punto estou de bicar o chan, seguindo o costume do papa polaco, pola gracia dun ancián seareiro que ten a ocorrencia de pórme un pe diante para que perda o equilibrio, cousa que consegue, pero sen lograr que poña os xeonllos na baldosa. Cando abandonamos o local aínda me persigue o sorriso do vello.
Atravesamos as estreitas linguas asfaltadas da aldea, alternando senlleiras construccións habitadas coas nobres ruínas de casas solarengas. Mágoa que as estampas do pasado sexan agora pasto das silveiras, e nos oferten unha postal de entullos e espiñas. Camiñando baixo unha persistente néboa que non remite inventariamos as arquitecturas variadas deste país, e o que máis nos chama a atención son os seus espigueiros, algúns de grande altura, cos ventres cheos de espigas douradas que brillan entre as rendixas da madeira, e a referencia obrigada desta poboación: a senlleira capela da Nosa Senhora da Conceiçâo, que de tan minúscula ten un campanario exterior, adosado a unha das súas paredes.
Unha vez que abandonamos este lugar saímos tamén do pobo, volvendo sortear pastizais ante a imposibilidade de transitar polas corredoiras que, ou ben están totalmente anegadas ou se transformaron en lameiros que, como nas películas da miña infancia, atrapaban ós exploradores de territorios incógnitos, ou máis ben ós porteadores que ademais eran pasto de toda clase de feras ou remataban precipitándose cara os abismos.
Con estes pensamentos acadamos outro dos núcleos rurais da freguesía de Venade, de onde críamos saír fai un momentos, onde logramos sorprender a un seareiro que non acada comprender que facemos recorrendo lameiros con este tempo desapracible. Como non logramos facerlle entender as nosas razóns seguimos camiño baixo a poalla, sorteando construccións solarengas como a Casa do Cruzeiro. Tamén aquí atopamos unha desas portadas típicas do black metal: un petinho de alminhas, coa súa provisión de pecadores atrapados nas lapas, asistidos por criaturas aladas e implorando a un deus crucificado.
E dende alí enlazamos novamente coa estrada que nos leva ata un lavadoiro, con dez divisións para dar cabida ás linguas máis afiadas desta comunidade, e baixo o seu teito nos amparamos da furia do ceo que non ofrece máis que treguas intermitentes, ata que asistimos á chegada dun rabaño de ovellas pastoreadas por un homiño con botas de goma e paraugas, e o seguimos para tentar captar o momento coa nosa cámara. Para nosa sorpresa o pastor abre un gran portalón na rectoral da igrexa de Venade, e lamentamos non acadar a ver o seu interior máis que fugazmente.
Pola estrada que alfombra de adoquins o frontal do templo, chegamos a unhas indicacións polas que nos orientamos á nosa chegada, na búsquea do inicio do sendeiro. Dende aquí hai cinco quilómetros a Paredes de Coura, tres e medio a Ferreira, e no sentido da nosa marcha, case dous a Insalde e menos de un a Porreiras. Este é a nosa próxima escala. Con estas indicacións é fácil situarse no mapa e decatarnos de que só levamos un tercio do trilho recorrido, co que debemos alixeirar un pouco o paso para que as sombras non nos agochen os sinais.
Pero non podemos evitar a curiosidade por todo o que atopamos neste lugar, dende o Papa Nóel que fai equilibrios nunha fiestras, pugnando por acadar a escaleira mentres o bate o vento; as letras do pequeno Tiago, que nos anuncia os seus dominios con letras de cores; o extenso tellado da Casa da Ramada, outra das construccións solarengas en perfecto estado, ou o moneco diabólico que dende a fiestra da escola estende a súa man cara nos, pedindo ser liberado ou enviándonos unha maldición.
Deixando ás nosas costas as últimas casas volvemos camiñar sobre un manto de follasca, baixo a sombra de frondosos carballos, en outro deses tramos con encanto, que fan afección a coleccionar sendeiros, mentres mingua a luz e aumentan as nosas inquietudes, e máis chegando a unha pista onde volvemos ter problemas para atopar a dirección axeitada. Cando solucionamos descendemos lixeiramente cara a estrada, aínda co tema das películas de terror que nos meteron no corpo as construccións abandonadas que anticipaban a fraga, e atopamos outra pequena capela, a de Santa Ana, antes de internarnos no núcleo rural de Porreiras. Aínda semella que foramos nós os que fumáramos, porque temos que desandar o feito, xa que no pobo non atopamos vestixios da ruta, e temos que preguntar a un seareiro para situarnos no mapa.
Dende a ermida collemos un camiño, co permiso do cardume de barrosás que o invaden, que nos leva outra vez ó monte, e aínda que a luz compromete o noso propósito de completar o proxectado, aínda nos da o soporte preciso para fotografar un pequeno cemiterio, outro peto de ánimas e dous muíños medio derruídos. E despois de atravesar outra pequena fraga desembocamos nunha sucesión de campos, onde volvemos perder o rastro, o que nos inquieta aínda máis.
A luz minguou moito, e temos que aproveitar un crepúsculo amortecino para intentar atopar os sinais que nos leven ata o último núcleo rural, antes de acometer a etapa final do sendeiro. Por fortuna a néboa que nos acompañou durante case todo o itinerario remitiu, e incluso o ceo nos da unha tregua e deixa de enviarnos esa fina cortiña de nubes destiladas que nos humedeceu ata os osos. Así que temos que rexistrar outra vez, como foi a tónica xeral nas derradeiras horas, as pedras e as árbores en busca das pinturas vermellas e amarelas que nos certifican a dirección axeitada, e a atopamos no inicio dunha levada, pola que camiñamos ata chegar ó regueiro das Porreiras.
Unha vez superado este obstáculo fluvial, e sorteando un pequeno outeiro divisamos a capela da Nosa Senhora do Pilar, cara onde nos diriximos en plena transición entre o día e a noite, indiferentes á pesquisa inútil das marcas, pois agora se atopan cubertas polas sombras. Entramos dende o lugar de Outeiro, por un camiño empedrado entre campos de pasto e de labranza seccionados por robustos muros de pedras centenarias, e dende aquí chegamos á modesta capela, envolta nas luces arxentinas da lúa.
Non temos tempo de admirala, xa que temos que consultar a nosa cartografía para tentar orientarnos. Menos mal que neste lugar hai múltiples indicacións e atopamos outra vez a dirección boa, que nos leva ó centro da freguesía de Porreiras, onde realmente nos apena chegar a horas tan tardías, e non poder contemplar con tempo o curiosos conxunto etnográfico da súa eira comunitaria, cos seus tradicionais espigueiros, onde se alzan unha ducia deles, resistindo o abandono progresivo da agricultura e o despoboamento do medio rural. Coincidimos en que teremos que volver por aquí para admirar este lugar pintoresco, e arrancar un feixe de imaxes dixitais para o arquivo de postais das terras courenses, que semella non agotarse despois de varios meses insistindo en coleccionalas.
Por un labirinto de estreitas rúas chegamos ó lugar de Almas, cando a escuridade cubre a cúpula celeste e tamén as casas desta aldea, e temos que axudarnos pola luz das farolas para indagar novamente sobre os sinais que nos encoucen ó bo camiño. Damos varias voltas a este núcleo rural, e chegamos ó lugar de Cabo, onde temos que decidir se seguimos adiante ou buscamos outro tipo de solución que nos leve ó noso vehículo.
Levamos case tres horas camiñando, as mesmas que segundo a guía deberíamos empregar na ruta, e aínda nos queda un tercio por recorrer, e ademais non temos ningunha iluminación artificial para afrontar unha travesía polo Monte das Veigas, que non coñecemos nin de día, pero tampouco temos demasiadas opcións para volver ó noso punto de partida, salvo atopar un taxi dispoñible neste pobo abandonado da man de deus. E como somos homes destemidos e un pouco inconscientes, decidimos internarnos na escuridade e confiar en que o camiño non teña demasiados desvíos.
Por sorte, ó pouco de darlle as costas ás últimas casas, atopamos un rabaño de vacas pastoreadas por un xoven seareiro, ó que preguntamos se estamos na dirección da igrexa da Nosa Senhora da Pena. Confirmamos que si, un pouco estrañado de que nos internemos na fraga sen levar nin sequera unha lanterna, e nos da unhas breves indicacións para que non perdamos o rumbo.
Esto anímanos a continuar, cruzando outra vez o regato de Porreiras e mudando o firme de cemento por unha pista forestal entre campos, e despois de unha lixeira ascensión, tal como nos indicou o vaqueiro, nunha zona erma que desemboca nun bosque de eucaliptos. Según o mapa, que apenas podemos consultar por falta de iluminación, debemos estar na aba do Monte da Giesteira, e o sendeiro o bordea, polo que animamos o noso paso ata que comezamos a atopar varios ramais. Non abandonamos a pista máis ampla ata que as bifurcacións teñen a mesma anchura, e facemos un intento estéril de atopar sinais coa chama do chisqueiro ou coa pequena luz dos móbiles.
Cando camiñamos por un lameiro emboscado escoitamos as campás dunha igrexa marcando as horas: agora levamos catro horas movendo as pernas, pero este sinal nos tonifica os músculos, porque nos marca a dirección cara onde dirixirnos. Non pensamos que pode ser outra igrexa que a nosa, e ademais non temos outra referencia. Ademais vemos as luces dun quad, que circula por unha pista paralela á nosa, e decidimos que ese é o camiño que temos que tomar: en algún momento terá que desembocar nunha estrada.
Non nos equivocamos, por sorte, aínda que cando chegamos ó firme asfaltado nos deslumbren as luces de Paredes de Coura, que se estende ante os nosos pes. Nun alto vese iluminada entre a fraga o torreiro do templo, que intuímos como o noso destino. Só nos queda ascender polo pavimento seguindo a luz, como si fósemos peregrinos, para completar, sans e salvos, mollados e cansos, o noso sendeiro.
Amañezo co síndrome do día despois, nun ciclo que non deixa de repetirse na continua espiral dos meus días, enfrontando os motivos que me conducen a desexar novos amenceres e as forzas suficientes para camiñar cara unha sucesión incógnita de crepúsculos. Pechado neste continente de cicatrices que é o meu corpo, que durante catro décadas sufriu e gozou do vento, da terra, do lume e da auga, sorrío ó meu síndrome satisfeito de chegar ata aquí, e coas ganas intactas de buscar sendeiros onde sementar as miñas pegadas. Non sei si esas pegadas xerminaran máis palabras, ou se estas teñen algún destino alleo ó meu propio inventario de lembranzas, pero insisto en ambas, como nas horas pretéritas exhortaba ós meus beizos a buscar refuxio na pel allea.
A pesares de que me abandonaron os meus fieis, e de que o ceo ameaza con humedecerme os osos, decido inaugurar o novo ano reivindicando as tradicións, porque todo o que non continua, desaparece. E eu, que xa levo camiño de converterme en dinosauro, resístome á extinción, pese ó cataclismo que supón verse privado dos seres queridos. Pero non vamos vernizarnos de traxedia, porque aínda hai quen atende a estas convocatorias invisibles, e desafía os xugos que nos prometen licuar as nubes, as teas de araña que teceron os soños, e os cantos de sirena de outras columnas guerrilleiras dispostas a seguir sumando efectivos.
O compañeiro Panette, o veciño daqueles tempos nos que pagaba un aluguer excesivo, e con quen compartín os últimos bos momentos do Club de Camiñantes, antes de que os horarios, doenzas e rancores mudaran as miñas lealdades; entusiasta das sesións nas que intentamos atrapar historias e sorrisos, cun exceso de licores e manxares; o mesmo que me ofreceu unha residencia estable nesta peceira dende a que escribo, nostálxico do océano que se tende ante os meus pes, é o que se suma a outra cita dominical na que reivindicar as mesas, as palabras e os camiños.
Así, como un dúo dinámico, mentres o ceo rompe augas timidamente, como unha madre primeiriza, poñemos rumbo cara onde o mundo se chama Paredes de Coura, para seguir topografiando nos nosos corazóns as liñas invisibles da súa xeografía máxica, que xa forma unha parte importante deste imaxinario colectivo que, dende os últimos meses, se conforma entre o feixe de amigos que sumamos, contra todo prognóstico, máis dunha ducia de itinerarios.
Insistindo nos costumes e quizais por un exceso de celo, facemos un stop nun comedeiro portugués que leva ese nome, para meternos entre o peito e as costas unha ración de arroz malandro con panados, ou para ser exactos, media. Porque insisto en pedir media ración para dous, cando debería pedir unha enteira para partillar, pese ás protestas do camareiro e sen gardar respecto algún polas súas canas, que lle creceron aguantando a clientes como nós.
Con este pequeno malentendido, ou mal expresado, repartimos este menú espartano, mentres aireamos as diversas molestias dese músculo cansado que bombea continuamente sangue cara as articulacións e, en ocasións, tamén cara o cerebro, pero con sortes diversas.
O compensamos cunha sobremesa insípida e alongando o rito do café e os xarotos, mentres os camareiros envíannos puñais cos ollos polo frugal dos nosos pratos. Como nos decidimos por un dos sendeiros de menor lonxitude do concello courense tampouco importa facer a dieta de Arguiñano, esa de xantar a metade do acostumado, e co bandullo lixeiro descontamos quilómetros pola lingua de asfalto que nos leva á freguesía de Mozelos, mentres sobre o parabrisas se derraman estrelas, tal e como prognosticara o home do tempo. Por eso ó chegar ó noso destino embutímonos nas roupas de auga, aínda que a intensidade da chuvia non é moita, en previsión das tres horas que nos agardan baixo as nubes, suficientes para empaparnos ata os osos.
O noso punto de partida é a capela da Nosa Senhora da Pena, que ademais de atopar cuberta por unha fina capa de poalla está cercada por unha néboa densa que nos impide a amplía panorámica sobre o Val do Coura, que nos prometía o escueto folleto que manexamos como referencia. Polo que, despois de incrementar o arquivo dixital da nosa arquitectura sacra, comezamos a sumar pegadas iniciando o trilho Pía dos Quatro Abades, e cara o lugar que o nomea nos diriximos, dando as costas á esvelta figura da igrexa, co seu níveo revestimento, non tarda en confundirse coa bruma.
Internámonos nun bosque de eucaliptos calcinados, que sobresaen dun océano de nubes coas súas agullas negras, desafiantes como a armadura dun animal prehistórico, mentres comentamos de idénticos crimes que quedaron sen castigo na nosa terra, por falta de valor xudicial ou vontade política: un verdadeiro ataque terrorista que lentamente vai sedimentando na memoria dos peixes. Mentres se multiplican os bloques graníticos, que pouco a pouco superan en cantidade ós troncos azabaches.
Na fraga de descarnados pináculos sombreados polo alento devastador do lume adquire unha presencia pétrea, multiplicando os bloques redondeados conforme ascendemos cara o monte da Giesteira, onde buscamos a forma arcaica de limitación das freguesías de Formariz, Mozelos, Ferreira e Padornelo, coñecida por Pía dos Quatro Abades. Según as indicacións que manexamos, tratase de dúas concavidades abertas en dúas rocas que delimitan os territorios deste núcleos rurais, pero entre a espesura da néboa, a crecente intensidade da chuvia e a cantidade de grandes formacións graníticas fendidas de múltiples xeitos que nos saen a unha ou outra beira do camiño de terra, non acadamos a diferencias onde está a actuación humana e onde os efectos da natureza.
Entretidos nesta búsquea chegamos ó cumio do outeiro, que ten unha altura de 603 metros, delimitados por un vértice xeodésico que coroa un dos xigantescos peñascos que manteñen diversos equilibrios pugnando por desafiar as nubes. Tamén aquí buscamos sen sorte os vestixios dunha fortificación castrexa, pero a visibilidade é bastante limitada e temos que descender levándonos un feixe de imaxes esvaecidas polos fenómenos adversos, mentres bromeamos sobre as lendas locais, pois non atopamos máis elementos da presencia do home que o camiño de terra que nos levou ó cumio, e as marcas amarelas e vermellas que dirixen os nosos pasos, e parécenos insólito que algunha destas rochas foxe colocada polas boas xentes das terras do Coura.
A baixada discorre por unha carballeira, onde a acción catastrófica das lapas foi menor e aínda conserva esa atmosfera de conto: se tivesemos o tempo suficiente para deternos quizás escoitariamos o marmullo das fadas que o habitan. Remite lixeiramente a chuvia, e temos a esperanza de ver un anaco de ceo, aínda que nos conformamos con que non se intensifique o goteo continuo das nubes que vernizan por completo un horizonte que intuímos, porque realmente non acadamos a ver moitos máis que as marxes do sendeiro.
Completando o descenso desembocamos nunha estrada, xusto onde está indicado o inicio do lugar de Venade, e a atravesamos para continuar por un camiño forestal bastante deteriorado pola acción continuada da auga, que se interna nunha fraga de pinos e eucaliptos, mostrando as cicatrices dos incendios do último verán.
Mentres avanzamos neste decorado desolador, comentamos as nosas vivencias pasadas no Club de Camiñantes, que sempre da que falar, entre glorificar a uns e satanizar a outros, e outras agrupacións máis pretéritas como os Boy Scauts, no caso do meu compañeiro, ou no Frente de Xuventudes e no Movemento Junior, no meu, onde tivemos os nosos bautizos montañeiros. E arrincándonos sorrisos e comentarios xocosos chegamos a unha estreita senda amurallada con pedras centenaria esmaltadas con brión e couselo, que nos leva a unha carballeira fermosa, onde atopamos a parte máis enfochancada da ruta, onde ás veces temos que inzarnos os muros para sortear un camiño totalmente anegado.
O sendeiro remata abruptamente cun regato que bordea campos de millo, cultivo que foi de gran importancia para o desenrolo de novos núcleos de ocupación humana. Así que vémonos na obriga de atravesar estas chairas esmeraldas, delimitadas por pétreas fronteiras que indican as diferentes propiedades dos veciños de Venade, a onde chegamos unha vez no asfalto, despois duns momentos de incertidume.
E para celebrar que atopamos a boa dirección do noso itinerario permitímonos un alto no camiño para quentarnos un pouco o corpo cun deses cafés negros como o corazón do demo, que soen ofertar en terras lusas, nun local minúsculo que leva o nome do pobo. Neste inofensivo local a punto estou de bicar o chan, seguindo o costume do papa polaco, pola gracia dun ancián seareiro que ten a ocorrencia de pórme un pe diante para que perda o equilibrio, cousa que consegue, pero sen lograr que poña os xeonllos na baldosa. Cando abandonamos o local aínda me persigue o sorriso do vello.
Atravesamos as estreitas linguas asfaltadas da aldea, alternando senlleiras construccións habitadas coas nobres ruínas de casas solarengas. Mágoa que as estampas do pasado sexan agora pasto das silveiras, e nos oferten unha postal de entullos e espiñas. Camiñando baixo unha persistente néboa que non remite inventariamos as arquitecturas variadas deste país, e o que máis nos chama a atención son os seus espigueiros, algúns de grande altura, cos ventres cheos de espigas douradas que brillan entre as rendixas da madeira, e a referencia obrigada desta poboación: a senlleira capela da Nosa Senhora da Conceiçâo, que de tan minúscula ten un campanario exterior, adosado a unha das súas paredes.
Unha vez que abandonamos este lugar saímos tamén do pobo, volvendo sortear pastizais ante a imposibilidade de transitar polas corredoiras que, ou ben están totalmente anegadas ou se transformaron en lameiros que, como nas películas da miña infancia, atrapaban ós exploradores de territorios incógnitos, ou máis ben ós porteadores que ademais eran pasto de toda clase de feras ou remataban precipitándose cara os abismos.
Con estes pensamentos acadamos outro dos núcleos rurais da freguesía de Venade, de onde críamos saír fai un momentos, onde logramos sorprender a un seareiro que non acada comprender que facemos recorrendo lameiros con este tempo desapracible. Como non logramos facerlle entender as nosas razóns seguimos camiño baixo a poalla, sorteando construccións solarengas como a Casa do Cruzeiro. Tamén aquí atopamos unha desas portadas típicas do black metal: un petinho de alminhas, coa súa provisión de pecadores atrapados nas lapas, asistidos por criaturas aladas e implorando a un deus crucificado.
E dende alí enlazamos novamente coa estrada que nos leva ata un lavadoiro, con dez divisións para dar cabida ás linguas máis afiadas desta comunidade, e baixo o seu teito nos amparamos da furia do ceo que non ofrece máis que treguas intermitentes, ata que asistimos á chegada dun rabaño de ovellas pastoreadas por un homiño con botas de goma e paraugas, e o seguimos para tentar captar o momento coa nosa cámara. Para nosa sorpresa o pastor abre un gran portalón na rectoral da igrexa de Venade, e lamentamos non acadar a ver o seu interior máis que fugazmente.
Pola estrada que alfombra de adoquins o frontal do templo, chegamos a unhas indicacións polas que nos orientamos á nosa chegada, na búsquea do inicio do sendeiro. Dende aquí hai cinco quilómetros a Paredes de Coura, tres e medio a Ferreira, e no sentido da nosa marcha, case dous a Insalde e menos de un a Porreiras. Este é a nosa próxima escala. Con estas indicacións é fácil situarse no mapa e decatarnos de que só levamos un tercio do trilho recorrido, co que debemos alixeirar un pouco o paso para que as sombras non nos agochen os sinais.
Pero non podemos evitar a curiosidade por todo o que atopamos neste lugar, dende o Papa Nóel que fai equilibrios nunha fiestras, pugnando por acadar a escaleira mentres o bate o vento; as letras do pequeno Tiago, que nos anuncia os seus dominios con letras de cores; o extenso tellado da Casa da Ramada, outra das construccións solarengas en perfecto estado, ou o moneco diabólico que dende a fiestra da escola estende a súa man cara nos, pedindo ser liberado ou enviándonos unha maldición.
Deixando ás nosas costas as últimas casas volvemos camiñar sobre un manto de follasca, baixo a sombra de frondosos carballos, en outro deses tramos con encanto, que fan afección a coleccionar sendeiros, mentres mingua a luz e aumentan as nosas inquietudes, e máis chegando a unha pista onde volvemos ter problemas para atopar a dirección axeitada. Cando solucionamos descendemos lixeiramente cara a estrada, aínda co tema das películas de terror que nos meteron no corpo as construccións abandonadas que anticipaban a fraga, e atopamos outra pequena capela, a de Santa Ana, antes de internarnos no núcleo rural de Porreiras. Aínda semella que foramos nós os que fumáramos, porque temos que desandar o feito, xa que no pobo non atopamos vestixios da ruta, e temos que preguntar a un seareiro para situarnos no mapa.
Dende a ermida collemos un camiño, co permiso do cardume de barrosás que o invaden, que nos leva outra vez ó monte, e aínda que a luz compromete o noso propósito de completar o proxectado, aínda nos da o soporte preciso para fotografar un pequeno cemiterio, outro peto de ánimas e dous muíños medio derruídos. E despois de atravesar outra pequena fraga desembocamos nunha sucesión de campos, onde volvemos perder o rastro, o que nos inquieta aínda máis.
A luz minguou moito, e temos que aproveitar un crepúsculo amortecino para intentar atopar os sinais que nos leven ata o último núcleo rural, antes de acometer a etapa final do sendeiro. Por fortuna a néboa que nos acompañou durante case todo o itinerario remitiu, e incluso o ceo nos da unha tregua e deixa de enviarnos esa fina cortiña de nubes destiladas que nos humedeceu ata os osos. Así que temos que rexistrar outra vez, como foi a tónica xeral nas derradeiras horas, as pedras e as árbores en busca das pinturas vermellas e amarelas que nos certifican a dirección axeitada, e a atopamos no inicio dunha levada, pola que camiñamos ata chegar ó regueiro das Porreiras.
Unha vez superado este obstáculo fluvial, e sorteando un pequeno outeiro divisamos a capela da Nosa Senhora do Pilar, cara onde nos diriximos en plena transición entre o día e a noite, indiferentes á pesquisa inútil das marcas, pois agora se atopan cubertas polas sombras. Entramos dende o lugar de Outeiro, por un camiño empedrado entre campos de pasto e de labranza seccionados por robustos muros de pedras centenarias, e dende aquí chegamos á modesta capela, envolta nas luces arxentinas da lúa.
Non temos tempo de admirala, xa que temos que consultar a nosa cartografía para tentar orientarnos. Menos mal que neste lugar hai múltiples indicacións e atopamos outra vez a dirección boa, que nos leva ó centro da freguesía de Porreiras, onde realmente nos apena chegar a horas tan tardías, e non poder contemplar con tempo o curiosos conxunto etnográfico da súa eira comunitaria, cos seus tradicionais espigueiros, onde se alzan unha ducia deles, resistindo o abandono progresivo da agricultura e o despoboamento do medio rural. Coincidimos en que teremos que volver por aquí para admirar este lugar pintoresco, e arrancar un feixe de imaxes dixitais para o arquivo de postais das terras courenses, que semella non agotarse despois de varios meses insistindo en coleccionalas.
Por un labirinto de estreitas rúas chegamos ó lugar de Almas, cando a escuridade cubre a cúpula celeste e tamén as casas desta aldea, e temos que axudarnos pola luz das farolas para indagar novamente sobre os sinais que nos encoucen ó bo camiño. Damos varias voltas a este núcleo rural, e chegamos ó lugar de Cabo, onde temos que decidir se seguimos adiante ou buscamos outro tipo de solución que nos leve ó noso vehículo.
Levamos case tres horas camiñando, as mesmas que segundo a guía deberíamos empregar na ruta, e aínda nos queda un tercio por recorrer, e ademais non temos ningunha iluminación artificial para afrontar unha travesía polo Monte das Veigas, que non coñecemos nin de día, pero tampouco temos demasiadas opcións para volver ó noso punto de partida, salvo atopar un taxi dispoñible neste pobo abandonado da man de deus. E como somos homes destemidos e un pouco inconscientes, decidimos internarnos na escuridade e confiar en que o camiño non teña demasiados desvíos.
Por sorte, ó pouco de darlle as costas ás últimas casas, atopamos un rabaño de vacas pastoreadas por un xoven seareiro, ó que preguntamos se estamos na dirección da igrexa da Nosa Senhora da Pena. Confirmamos que si, un pouco estrañado de que nos internemos na fraga sen levar nin sequera unha lanterna, e nos da unhas breves indicacións para que non perdamos o rumbo.
Esto anímanos a continuar, cruzando outra vez o regato de Porreiras e mudando o firme de cemento por unha pista forestal entre campos, e despois de unha lixeira ascensión, tal como nos indicou o vaqueiro, nunha zona erma que desemboca nun bosque de eucaliptos. Según o mapa, que apenas podemos consultar por falta de iluminación, debemos estar na aba do Monte da Giesteira, e o sendeiro o bordea, polo que animamos o noso paso ata que comezamos a atopar varios ramais. Non abandonamos a pista máis ampla ata que as bifurcacións teñen a mesma anchura, e facemos un intento estéril de atopar sinais coa chama do chisqueiro ou coa pequena luz dos móbiles.
Cando camiñamos por un lameiro emboscado escoitamos as campás dunha igrexa marcando as horas: agora levamos catro horas movendo as pernas, pero este sinal nos tonifica os músculos, porque nos marca a dirección cara onde dirixirnos. Non pensamos que pode ser outra igrexa que a nosa, e ademais non temos outra referencia. Ademais vemos as luces dun quad, que circula por unha pista paralela á nosa, e decidimos que ese é o camiño que temos que tomar: en algún momento terá que desembocar nunha estrada.
Non nos equivocamos, por sorte, aínda que cando chegamos ó firme asfaltado nos deslumbren as luces de Paredes de Coura, que se estende ante os nosos pes. Nun alto vese iluminada entre a fraga o torreiro do templo, que intuímos como o noso destino. Só nos queda ascender polo pavimento seguindo a luz, como si fósemos peregrinos, para completar, sans e salvos, mollados e cansos, o noso sendeiro.
No hay comentarios:
Publicar un comentario