E138 Ruta norte da Illa de Ons (Bueu)

Xoves, 3 de setembro de 2009

Durante anos acariñei as lembranzas desta xeografía amable, que semella un cetáceo varado nun recuncho do Atlántico, mesturadas coas das sereas, musas, ciclopes, princesas e guerreiros que se foron engadindo ó meu imaxinario adolescente, e aínda que afastado das cóxegas das súas areas níveas e do arrecendo da súa brisa durante máis dunha década nunca esquecín aqueles capítulos da miña biografía que transcorreron alí, dende aquela primeira vez no ano setenta e nove, cando aínda era un neno.

Por iso afrontei o reencontro con inquedanza, e na mesma tarde do embarque, mentres xogaba á ruleta rusa cuns pementos de Padrón, baixo unha parra na ribeira de Aldán, cos meus camaradas Habibi e Xaime, non deixaba de remexer no caixón dos fantasmas e pensaba na posibilidade de que a illa envellecera tan mal coma min.

Os prognósticos meteorolóxicos non eran propicios, pero nós decidimos apostar unha vez máis, e collemos o catamarán acompañados por media ducia de rapazas que subiron canda nós á cuberta superior a pesar do ceo cuberto, e que tardaron pouco en resgardarse en baixo en canto comprobaron o alento xeado do mar. Os tres, coma vellos mariñeiros, aguantamos na proa os pantocazos que daba o “Pirata de Ons” mentres ía o acercándose ó arquipélago.

Cando puxemos un pe no peirao comezou a orballar, e tiven que aprazar o inventario de lembranzas, porque urxía facer os trámites para inscribirnos nas oficinas do Parque das Illas Atlánticas e subir ata Chan da Pólvora, onde está situada a zona de acampada. Pese ós esforzos por reducir a equipaxe, a mochila pesaba de máis e o traxecto se nos antollou longo de máis, pero tivemos sorte de monta-las tendas antes de que a chuvia comezara a caer con forza.

No pequeno enclave mariñeiro pouco había que facer nestas circunstancias, así que tomamos cañas no Acuña e no Checho, ata que chegaron as tebras e decidímonos a mandarlle algo máis contundente no último, unha tortilla de patacas que tiña o aprobado raspado, un godello que era notable e unha empanada de zamburiñas indiscutiblemente sobresaínte.

O que seguiu foi outro reencontro, o de tres vellos amigos que facía tempo que non tiñan unha xuntanza en petit comité, e que axudados polos caldos inxerido e por algunha herba medicinal deron en facer antoloxía de anécdotas escatolóxicas e eróticas, ríndonos de nós mesmos e quitándolle ferro a algúns capítulos certamente escabrosos das nosas biografías.

Aínda nos respectou o ceo e deunos unha tregua para que ascenderamos cara Chan da Pólvora polo atallo, en medio de grandes gargalladas provocadas pola suma de procacidades que saíran nas horas recentes das nosas bocas. Pola noite choveu arreo, pero non foi quen de turbar o noso soño, polo menos o meu, que durmín como se volvera a ter vinte anos.

Amenceu co ceo cuberto da véspera, idóneo para os que preferíamos camiñar a tirar toda a mañá estomballados na praia, e despois de un almorzo frugal no Acuña, a base de café, cacao e tostadas con marmelada e manteiga, abandonamos o pobo en dirección norte, deixando a nosa dereita a pequena igrexa e a nosa esquerda “O Pirata” e a casa que alugaban meus vellos para pasar longas estancias estivais cando era cativo.

Algo afastados da costa constatamos o desarborado da illa, colonizada maiormente por toxos, urces e carrascos, con algunhas manchas forestais de piñeiros, eucaliptos e acacias, aínda que nalgúns tramos como o do inicio desta ruta, con algún recurso acuífero que aflora nos meses máis chuviosos, podemos debagar a carón dunha agrupación de salgueiros. Esto tróuxome a lembranza daqueles veráns en que Ons ardía polos catro costados, e non lograba atinar con que clase de fillos de puta podían ter interese en queimar este anaquiño do paraíso.

Nas proximidades da Praia de Melide está unha das máis importantes fragas do arquipélago, formado case en exclusiva por especies foráneas, e por ela descendemos ata o mar, que atopamos en retirada. O areal estaba colonizado por un exército de gaivotas e corvos mariños, e a nosa presencia os inqueda, máis aínda cando o Habibi me alentou a botar unha carreira espido, antes de me mergullar, para quitar unha desas series de fotos que despois nunca vemos. A auga estaba fresquiña de máis, pero non era quen de achantar ó capitán Mortinato.

Outra vez na pista forestal tomamos un aire da ruta, o que leva a Punta do Centolo, e que ten o acceso restrinxido dende mediados de febreiro ata finais de xullo, xa que é unha zona de nidificación da avifauna mariña. Alí seguimos un sendeiro que vai máis preto da costa, desprezando o que sube ata o cumio, seguindo a Xaime, que vai seguindo un rastro de cadáveres. Por algunha razón que se nos escapa atopamos un feixe de gaivotas aínda xoves en estado de descomposición, e ademais o sendeiro remata abruptamente, polo que o Habibi bufa e maldice cando temos que volver sobre as nosas pegadas.

Pouco a pouco van desfacéndose as nubes, e no ascenso ó outeiro empezamos a suar un chisco, pero o esforzo ben paga a pena polas vistas impresionantes que atopamos sobre o Centolo Grande, un illote pedregoso e inaccesible, ideal para que aniñen as colonias de patiamarelas e cristados. Alí fixemos unha pequena pausa para recuperar folgos e afrontar con ben o Alto da Cerrada, un dos puntos máis altos da illa, a pesar de que non ten moito máis de cen metros de altitude.

Bordeando a Enseada da Pociña comezamos a recorrer a cara oeste da illa, dominada polos cantís, zonas de escaso substrato enfrontadas a fortes ventos cargados de salitre, onde soamente sobreviven as plantas máis adaptadas, como o pirixel de mar, a herba de namorar e a macela mariña.

Enfrontada á Punta do Centolo, e pechando a enseada, atopase Punta Xubenco, e pareceunos ben baixar un chisco ata ela para adquirir unha boa panorámica do litoral rochoso labrado polas caricias do mar, aínda que non a todos, xa que Habibi decidiu seguir ata o Faro, na convicción de non tardariamos en reunirnos con el.

Baixamos a Criatura máis eu ata a metade da lingua de terra que abría unha fenda nas augas atlánticas, e alí atopamos unha magnifica atalaia para contemplar a Enseada da Pociña, máis tamén a Enseada de Bastión de Val, unha impresionante sucesión de cantís que se estende ata Punta Estripeiral. Quizais un das mellores postais de todo o arquipélago e que, a pesares de tódalas veces que o recorrín no pasado, era un recuncho inédito para mín.

Aínda demoramos uns bos quince minutos quitando fotos e gozando destas paisaxes, co valor engadido de que o sol conseguira esnaquizar un bo anaco de nubes e as esmigallara polo ceo. O resultado foi que cando volvemos á pista forestal que bordeaba a costa xa non había nin rastro do noso colega, nin escrutando o lonxe, ata onde nos acadaba a vista.

Subindo o Faro de Ons, o punto máis alto da illa con 128 metros, esperabamos atopar a nosa vangarda, pero tampouco: era como se o tivese tragado a terra, e nós empezamos a sospeitar. Despois dunha breve visita ó entorno do cativo edificio que alberga o sinal marítimo, confirmamos as nosas sospeitas, cando recibimos unha chamada do Habibi, que xa estaba agardándonos na do Checho. Cousa non vista dende Correcamiños. Bip, bip.

Nós non quixemos tomar atallos e continuamos a nosa ruta atravesando a matogueira, divisando ó lonxe Punta Liñeiros, ata onde estivemos a punto de baixar senón fora porque xa había fame e dábanos un pouco de envexa imaxinar o noso amigo tomando cañas coa vista perdida máis ala do peirao, vagando pola franxa azul que nos separaba do continente.

Pasamos por Chan da Pólvora para cambiar de roupa, e dende alí descendemos a bo paso polo camiño enlousado que leva ata o Curro, onde se atopa o pequeno núcleo mariñeiro. Para celebrar o fin da ruta e o reencontro co disidente pedimos empanada de zamburiñas, caldeirada de polbo e unha boa xerra de cervexa, menú que ía a constituír a nosa dieta básica nos próximos días.

Pola tarde houbo sesta na Praia de Canexol, uns espidos e outros ata co forro polar, para demostrar que somos tropa pero xente diversa, e ata nos entretivemos recollendo anacos de coral espallados pola area. E, a pesares de que volvera a pecharse o ceo, tamén houbo quen se bañou.

O día rematou como o da véspera, choveu a esgalla, bebemos un feixe de cañas e algún chupito de licor café, ceamos malamente no Acuña, contamos algunha porcallada e rematamos na discoteca. Unha desas xornadas para engadir á lista de favoritas nas miñas lembranzas da illa.